Hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước (thành phố) trong điều kiện kinh tế thị trường ở việt nam

TRUONG DAI HOC KINH TE QUOC DAN
■

■

*

*

*

VU TIEN DAT

HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH

NHA NUOC TiNH (THANH PHO) TRONG DIEU KIEN
KINH TE THI TRUdNG 0 VIET NAM

CHUYEN NGANH: KINH TE CHINH TR|

LU AN VAN THACSY KINH TE
THONG TiM THU VIEN
GIAO VIEN HUdNG DAN: GS.TS. DAM VAN NHUE

Ha Noi, Nam 2007
41

rf


LCH CAM ON

Trong qua trlnh lam luan van tdi duac sir giup do tan tinh cua cac
thay cd trong Khoa Mac - Lenin, to Bo mon Kinh te chinh tri, GS.TS
Dam Van Nhue, co quan va gia dinh.

Tdi xin chan thanh cam on!

Vu Tien Dat


L()I CAM DOAN
Tdi xin cam doan day la nghien cuu doc lap cua tdi.

So lieu, tdi lieu cd nguon goc rd rang.

Vu Tien Dat


UU TtK

MUC
• LUC
•
PHAN MO DAU................................................................................................................... 1
CHUONG 1. CO sd LI LUAN VA THUC TIEN CUA VIEC HOAN THIEN PHAN

CAP QUAN LY NGAN SACH NHA NU()C TINH (THANH PHO) TRONG DIEU
KIEN CHUYEN SANG KINH TE THI TRUONG.......................................................... 6

1.1. MOT SO VAN DE CO BAN VE NSNN VA PHAN CAP QUAN LY NSNN

TINH (T.PHO ) TRONG DIEU KIEN KINH TE THI TRUC5NG....................... 6
1.1.1. Khai niem va vai tro cua ngan sach Nha nude........................................... 6
1.1.2 Khai niem cua phan cap quan ly NSNN........................................................ 9

1.2. SU CAN THIET VA NOI DUNG HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY

NGAN SACH NHA NU'OC TiNH (THANH PHO) TRONG DIEU KIEN KINH
TE THI TRUONG................................................................................................ 10
\

r

r

r

1.2.1. Su can thiet phan cap quan ly ngan sach nha nunc tinh (thanh pho) 10
1.2.2. Noi dung co ban va cac nguyen tac co ban cua phan cap QLNS Nha
r

r

r

nude giua TW doi vdi cap tinh (thanh pho)........................................................... 16
z

r

1.2.3. Cac nhan to anh hudng tdi phan cap quan ly ngan sach nha nude... 30

1.3. KINH NGHIEM PHAN CAP QLNSNN GIUA TRUNG UONG VA DIA

PHUONG CUA MOT SO NU’QC TREN THE GlUl......................................... 33
CHUONG 2. THUC TRANG PHAN CAP PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH

GlUA TW VA TINH (THANH PHO) HIEN NAY........................................................ 37

2.1. THUC TRANG CUA PHAN CAP QLNS GIUA TW VA DIA PHUONG 37
2.1.1. To chuc he thong ngan sach Nha nude........................................................ 37
2.1.2. Thue trang cua phan cap quan ly ngan sach nha nude..........................38
r

r

2.1.3. Qua trinh lap, chap hanh va quyet toan ngan sach nha nude............. 53

2.2. DANH GIA THUC TRANG PHAN CAP PHAN CAP QUAN LY NGAN

SACH GlUA TRUNG UONG VA TiNH (THANH PHO) - NHUNG VAN DE

DAT RA HIEN NAY........................................................................................... 54
2.2.1. Nhung ket qua dat dune................................................................................... 54


2.2.2. Nhung han che, ton tai cua phan cap quan ly ngan sach dia phuong
hien hanh.............................................................................................................................60

2.2.3. Nguyen nhan han che trong phan cap QLNS tinh (T.pho).................. 66

CHVONG 3. QUAN DIEM, PHUONG HUdNG, GIAI PHAP HOAN THIEN PHAN

CAP QUAN LY NGAN SACH NHA NUOC DOI VOI TINH (THANH PHO)........ 68

3.1. CAC QUAN DIEM CAN QUAN TRIET TRONG HOAN THIEN PHAN

CAP QUAN LY NGAN SACH NHA NUdC DOI Vdl TtNH (THANH PHO)68
z

z

z

z

3.1.1. Bao dam tinh thong nhat cua he thong tai chinh quoc gia va vai tro
chu dao cua ngan sach Trung uong; dong thoi phat huy tinh chu dong, nang
9

z

dong, sang tao cua dia phuong trong phat trien kinh te - xa hoi dia phuong
y

z

9

z

va tich cue gop phan vao phat trien kinh te xa hoi cua dat nuoc.................... 68

3.1.2. Bao dam hieu qua kinh te - xa hoi cao trong su dung ngan sach Nha
nuoc...................................................................................................................................... 69
3.1.3. Bao dam su ro rang, minh bach va su cong bang....................................70

3.2. PHUONG HUdNG HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH
NHA NUdC DOI Vdl TlNH (THANH PHO)................................................... 71
3.2.1. Sum khac phuc su trung lap tham quyen, trach nhiem giua cac cap
TW va dia phuong trong quyet dinh du toan, dieu chinh du toan va phe
r

9

chuan quyet toan ngan sach dia phuong................................................................. 71
r

z

3.2.2. Tiep tuc hoan thien cac quy dinh phap ly, cac phan cap quan ly phan

cap quan ly ngan sach theo hubng phan cap nhieu hon cho dia phuong

nham phat huy quyen lam chu, nang dong, sang tao cua dia phuong......... 75
99

z

9

y

y

z

3.2.3. Chuyen doi co che phan bo nguon von vay va phuong thuc dau tu

theo nguyen tac thi trubng........................................................................................... 77
z

3.2.4. Xay dung va thuc hien cac ke hoach tai chinh - ngan sach trung va

dai han................................................................................................................................. 79
9

z

z

z

y

z

3.2.5. Chuyen viec bo tri ngan sach theo chi phi cac yeu to dau vao sang bo
tri ngan sach theo muc tieu, ket qua, hieu qua kinh te xa hoi b dau ra........ 81

3.3. CAC GIAI PHAP NHAM HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN

SACH NHA NU’OC DOI V6l TiNH (THANH PHO)....................................... 83
3.3.1. Hoan thien to chuc bo may cua Hoi dong nhan dan dia phuong...... 83

3.3.2. Nang cao nang lire can bo cong tac trong he thong HDND dia
phuong................................................................................................................................ 88

3.3.3. Bo sung, chi tiet hoa cac quy dinh hien hanh theo hubng nang cao

>

A

thuc quyen "giam sat" cua Hoi dong nhan dan dia phuong............................ 91

3.3.4. Bo xung, hoan thien mot so quy che de tang cuong kha nang kiem

soat chi cua HDND dia phuong.................................................................................92
3.3.5. Hoan thien he thong can cu, dinh muc trong lap va phan bo du toan

ngan sach.............................................................................................................................93

KET LUAN............................................

95

TAI LIEU THAM KHAO................................................................................................. 96

PHAN PHU LUC

DANH MUC BANG, BIEU TRONG LUAN VAN
Bieu so 1.Thong ke can bo va mo hinh co cau to chuc van phong phuc vu

HDND (tinh den 1/6/2006).................................................................................................. 85

Bieu 2. Thong ke so ky hop HDND cac cap (Tinh den 1/6/2006).....................86
Bieu 3. Thong ke to chuc cac doan giam sat cua HDND...................................... 87

Bi£u 4. Thong ke so luong, trinh do chinh tri, chuyen mon cua thuong true

Hoi dong nhan dan cap tinh (thanh pho) (1/6/2006).................................................. 88
Bieu 5: Thong ke so can bo cong tac trong cac Ban cua HDND tinh (thanh

pho) den 1/6/2006.................................................................................................................... 89


w
TRUONG DAI HOC KINH TE QUOC DAN
*

*

*

VU TIEN DAT

HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH
NHA NU'OC TINH (THANH PHO) TRONG DIEU KIEN

KINH TE THI TRUdNG 6 VIET NAM

CHUYEN NGANH: KINH TE CHINH TRI

i

TOM TAT LU AN
VAN THAC
SY KINH TE
•
•

Ha Noi, Nam 2007

*9


i

PHAN MO DAU
1. Ly do chon de tai:
NSNN la mot cong cu chinh sach tai chinh quan trong cua mot quoc gia,
'

9

de quan ly qua trinh hinh thanh va phan bo mot each co hieu qua viec su- dung
f

a

f

a

a

a

cac nguon lire tai chinh khan hiem cua quoc gia do, tao tien de va dieu kien
9

A

9

9

thuan lpi thuc day sir phat trien hai hoa va dieu kien thuan lpi thuc day su phat
trien hai hoa ca ve kinh te va xa hoi, bao dam muc tieu on dinh, cong bang va

ben vung, thong qua viec thoa man nhu cau xa hoi. Tren co so do tao dieu kien
tang thu nhap, cai thien va nang cao chat luong cuoc song cua dan cu.
F

f

f

Thuc te cho thay d cac nuoc tren the gidi, NSNN thuc sir trd thanh mot
cong cu chinh sach tai chinh quan trong thong qua do Nha nude thuc hien cac
muc tieu phat trien. Nam 1996 luat NSNN ra ddi sau do duqc thay the bang
luat NSNN nam 2002 da gop phan quan trong nang cao hieu qua quan ly dieu

hanh NSNN theo chu truong tren.

Tinh (thanh pho) vua la mot cap vung kinh te chien lupc; lai vira la mot

cap hanh chinh dia phuong Ion nhat. Sir trung hop giira kinh te va hanh chinh
F

F

da cho phep tinh (thanh pho) la mot cap NSNN quan trong.

Luat NSNN nam 2002, cac van ban dudi luat va Bo Tai chinh hudng
dan thi hanh luat da co tac dung to ldn vao viec nang cao hieu qua quan ly
dieu hanh NSNN nham thuc hien muc tieu phat trien dat nude noi chung va
F

F

tirng dia phuong noi rieng. Tuy nhien, tinh hinh kinh te, ddi song cua ca nude
va dia phuong phat trien, bien doi tirng ngay, luat ngan sach va cac van ban

khac qua thuc hien boc lo nhung lac hau, han che can dupe bo sung, hoan
thien.

Vdi li do do, tdi chon de tai: ’’Hoan thien phan cap quan ly ngan

sach tinh (thanh pho) trong dieu kien kinh te thi truong o' Viet Nam” lam

de tai luan van thac si cua minh.
A

2. Tong quan tinh hinh nghien ciru tren huong de tai:
Van de quan ly ngan sach noi chung chinh sach quan ly ngan sach doi

vdi tinh (thanh pho) noi rieng la mot van de quan trong, luon dupe quan tarn

nghien ciru. Trude nam 1996 - co hang loat nghien ciru nham gop phan xay


ii

dung luat ngan sach nam 1996. Nhung nam 2000 - 2001

cung co hang loat

nghien cuu nham hoan thien luat ngan sach nam 1996. Xay dung luat ngan
sach nam 2002. Luat nghien cuu nam 2002, duqc thi hanh tu nam 2004, da

trai qua tren 3 nam thuc thi. Ba den luc phai nghien cuu xem xet de bo sung,
hoan thien.

• Quoc hoi da cu nhieu doan giam sat thi hanh luat Ngan sach 2002.

Cac doan deu co bao cao giam sat tai cac dia phuong.
A

A

A

A

• Quoc hoi va Uy ban kinh te - ngan sach cua Quoc hoi da cu nhieu
doan di khao sat tinh hinh lap, phe chuan du toan, phan bo quyet toan ngan

sach d nhieu nude trong khu vuc va tren the gidi. Cac doan di ve deu co bao

cao khao sat, due rut kinh nghiem.

• Nam 2005-2006 co cac de tai thuoc du an VIE 02/08 nhu danh gia
viec thuc hien luat NSNN va kien nghi hoan thien do GS.TSKH Tao Huu
A

A

Phung lam chu nhiem; Nghien cuu co cau thu, chi NSNN trong moi quan he
A

A

,

A

vdi toe do tang trudng kinh te, xoa doi giam ngheo va cac chi tieu kinh te vi
mo khac do TSKH Trinh Huy Quach lam chu nhiem; Co cau lai cac khau chu

truong NS Viet Nam do Nguyen Minh Tan lam chu nhiem; Luan an Tien si
A

A

A

kinh te de tai: Nang cao hieu qua quan ly chi tieu NSNN nham phuc vu yeu

cau phat trien d Viet Nam cua Nguyen Phu Ha.
9

9

A

- De ra doi va chuan bi cac dieu kien thi hanh luat ngan sach nam 2002.

Cac nam 2003, 2004, 2005, 2006 va 2007 Quoc hoi, Chinh phu, Bo Tai chinh
co nhieu bao cao giai trinh ra doi Nghi quyet Quoc hoi, Nghi dinh Chinh phu,
A

A

Thong tu cua Bo Tai chinh. Day la nhung tai lieu quy (luan van thong ke day

du d phan danh muc tai lieu tham khao).
- Hang nam cac dia phuong khi trinh len Chinh phu du toan NSDP deu
A

A

9

A

co ban giai trinh, day la nhung tai lieu thuc te rat cu the, rat thdi su goi y
A

A

nhieu y tudng tot.

Nhung tac pham nghien cuu cua cac co quan, cac tac gia vao nhung
A
A
nam gan day duqc luan van he thong va phat trien hinh thanh noi dung co ban
9

cua luan van nay.

e


iii

3. Muc dich nghien ciru:
Muc dich nghien cuu cua Luan van: khao sat danh gia phan cap quan ly

NSNN doi vdi tinh (thanh pho) trong dieu kien chuyen sang kinh te thi trubng
x

* r

9

r

hien nay. Tu do, de xuat cac quan diem cac dinh hudng va bien phap tiep tuc
r

r

hoan thien chinh sach quan ly ngan sach doi vdi tinh (thanh pho) trong thbi

gian tori.
De thuc hien muc dich luan van phai hoan thanh cac nhiem vu sau:
- Ve mat li luan: se he thong hoa cac co so li luan lien quan den de tai

nhu: NSNN, NS tinh (thanh pho); phat trien kinh te - xa hoi tinh (thanh pho);
r

r

\

\

7

phan cap quan ly NSNN tinh (thanh pho); trong dieu kien chuyen sang nen
r

r

kinh te thi trubng; kinh nghiem quan ly NSNN tinh (thanh pho) cua mot vai

noi tren the gidi.
r

r

- Phan tich thuc trang chinh sach QLNN doi vdi tinh (thanh pho) d
•>

r

nude ta hien nay. Cac phan tich duoc tien hanh tren co so cac quan diem phat

trien, quan diem thi trubng... (da de cap d chuong 1) va qua dieu tra khao sat,
r

r

r

x

phan tich nham phat hien he thong phan cap quan ly NSNN doi vdi tinh

(thanh pho) hien hanh con nhung gi can trd su phat trien, can trd su hinh

thanh co che thi trubng.
x

r

9

r

- De xuat cac quan diem, hudng doi moi he thong chinh sach va cac

bien phap tao dieu kien thuc hien cac doi moi da de xuat.

4. Doi tuong, pham vi nghien cuu:
- Doi tuong nghien cuu la NSNN, NSNN tinh (thanh pho), he thong
r

r

chinh sach QLNN doi vdi tinh (thanh pho) cua Nha nude.

- Hudng tiep can: Tu vi tri cua cac nha hoach dinh chinh sach QLNS d
TW, de nhin nhan lai he thong chinh sach da ban hanh, theo cac quan diem

phat trien, quan diem kinh te thi trubng, va quan diem hieu qua kinh te- xa hoi
va thuc tien thuc thi cac chinh sach thuoc linh vuc nay cac nam qua.

- Pham vi nghien cuu: Nghien cuu tinh hinh sau khi co luat NSNN

2002 la chu yeu, co doi chieu vdi tinh hinh d thbi

ky thuc thi luat NSNN

1996.Ve hudng tiep can (do do gidi han pham vi noi dung nghien cuu)


5. Phuong phap nghien ciru:
A

9

Luan van se su dung tong hop cac phuong phap nghien cuu nhu: dieu

tra, khao sat, phan tich, so sanh, suy dien, khai quat hoa... de nghien cuu.

6. Dong gop cua luan van:
z
r
x
t
x
- He thong hoa nhung van de ly luan va cac quan diem cua Dang ta ve
z
r
phan cap QLNSNN trong cong cuoc doi moi dat nuoc.
9

- Danh gia tong quat Thuc trang phan cap QLNSNN tinh (thanh pho) giai

doan 2001-2006.
r

x

A

- De xuat phuong hudng va giai phap nham phat huy tinh tich cue va
han che phan cap QLNSNN tinh (thanh pho) giai doan 2001-2006.
fx

fx

fX

•>

1. Ket cau cua luan van:
Ngoai phan mo dau, ket luan, danh muc tai lieu tham khao. Luan van co 3
chuong.

- Chuong 1: Co so ly luan va thuc tien cua viec hoan thien phan cap
QLNSNN tinh (thanh pho).

- Chuong 2: Thuc trang phan cap QLNSNN tinh (thanh pho) giai doan
2001-2006.
- Chuo’ng 3: Quan diem, phuong hudng va bien phap tiep tuc hoan
thien phan cap QLNSNN tinh (thanh pho).

CHUONG 1

CO SO LI LUAN
VA THlfC
TIEN CUA VIEC
HOAN THIEN
•
•
•
•
PHAN CAP QUAN LY NSNN TINH (THANH PHO) TRONG

DIEU KIEN
CHUYEN SANG KINH TE THI• TRUONG
•
Trong chuong 1 tac gia tap trung vao 3 van de do la:

1.1. MOT SO VAN DE CO BAN VE NSNN VA PHAN CAP QUAN LY NSNN TiNH
(T.PHO ) TRONG DIEU KIEN KINH TE THI TRITOnG
1.1.1. Khai niem va vai trd cua ngan sach Nha nuoc
X

A

Z

Co nhieu quan niem ve NSNN qua nghien cuu tac gia thay ben canh
r

9

r

nhung su khac biet thi cac dinh nghTa co mot so diem nhat tri sau: Ngan sach
Z

9

Z

la ke hoach hoac du toan thu, chi cua mot chu the nhat dinh, thuong la mot


V

nam - goi la nam tai chinh. NSNN cua mot quoc gia la mot dao luat duqc co
quan lap phap cua quoc gia do ban hanh.

+ Vai tro cua NSNN: Luan van da chi ra this nhat NSNN co vai tro cua
trong viec thuc hien cac chuc nang, nhiem vu cua Nha nude. Thw hai, Ngan

sach la mot trong cac cong cu kinh te vi mo quan trong tac dong vao nen kinh te.

1.1.2 Khai niem

phan cap quan ly NSNN

Phan cap quan ly NSNN duqc hieu la viec xac dinh pham vi trach

nhiem va quyen han cua chinh quyen nha nude d moi cap trong viec quan ly

dieu hanh thuc hien nhiem vu thu chi ngan sach nha nude.

1.2. SV CAN THIET VA NOI DUNG HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN
SACH NHA NU()C TiNH (THANH PHO) TRONG DIEU KIEN KINH TE THI
TRUING
1.2.1. Sir can thiet phan cap quan ly ngan sach nha nirdc tinh (thanh pho)
Phan cap phan cap quan ly ngan sach cho tinh (thanh pho) la mot xu the

tat yeu khach quan, mot yeu cau cua phat trien kinh te bdi le:
Mot la, phan cap phan cap quan ly ngan sach la tat yeu vi sir van dong

cua cac dong tai chinh phai gan ket vdi cac hoat dong kinh te trong khong

hoa va quan ly ban than ngan sach.

1.2.2. Noi dung co’ ban va cac nguyen tac co’ ban cua phan cap QLNS Nha
nirdc gifra TW doi vdi cap tinh (thanh pho)

Noi dung gom 4 noi dung chinh sau:
Mot la, ve tham quyen ngan sach la su phan dinh quyen han, trach nhiem
<

y

y

z

cua Chinh phu va chinh quyen dia phuong trong cac van de chu yeu cua ngan
•>

y

y

sach. Hai la, phan dinh noi dung cu the ve tung nguon thu, nhiem vu chi giua
r

r

r

cac cap ngan sach. Ba la, quy dinh moi quan he giua cac cap ngan sach: tuc la
r

y

r

q

r

r

quy dinh cac nguyen tac ve chuyen giao ngan sach giua cap tren xuong cap
r

y

y

dudi va nguqc lai. Bon la, phan quyen ve thanh lap va su dung cac quy tai


vi

~

y

chinh nhu: Quy dir tru tai chinh, Quy ho trp dau tu, cac quy cong ich...
Phan cap phai tuan thu 4 nguyen tac sau:

Mot la, phan cap quan ly NSNN phai phu hop vdi phan cap quan ly ve

kinh te - xa hoi. Hai la, dam bao vai trd chu dao cua ngan sach trung uong va

tao cho ngan sach dia phuong vi tri doc lap tuong doi trong mot he thong
NSNN thong nhat. Ba la, phan dinh cu the nguon thu, nhiem vu chi cua tung
r

r

y

cap ngan sach ; Bon la, dam bao tinh cong bang.

1.2.3. Cac nhan to anh hudng tdi phan cap quan ly NSNN
r

r

Mot la, hinh thuc cau true nha nude : Nha nude don nhat muc do phan

cap quan ly NSNN phan ldn tap trung d ngan sach trung uong ; Nha nude lien
bang he thong NSNN dupe chia thanh ngan sach lien bang, ngan sach cac
bang va ngan sach cua cac cap true thuoc bang.

Hai la, trinh do to chuc, quan ly kinh te - xa hoi cua cac cap chinh quyen va

muc do phan cap quan ly kinh te - xa hoi. Pho bien theo 2 loai hinh sau: Phan quyen
va tan quyen.
Ba la, nhiem vu cung cap cac hang hoa cong cong. Nhung hang hoa,
r

yr

dich vu doi hoi phai cd nguon von ldn, kha nang quan ly cao (an ninh, quoc
X

phong....) thudng do chinh quyen nha nude trung uong dam bao
Bon la, dac diem tu nhien, kinh te, xa hoi cua vung lanh tho.

1.3. KINH NGHIEM PHAN CAP QLNSNN GIU*A TRUNG VONG VA DIA
PHUONG CUA MQT SO Nl'OC TREN THE Gl6l.
Luan van nghien cuu d 3 loai nudc:l nude cd nen kinh te thi trudng
r

9

r

t

phat trien; 3 nude Dong A va Dong Nam A; 2 nude dang chuyen tir mo hinh
ke hoach hoa tap trung sang mo hinh kinh te thi trudng.

Nhung bai hoc co the van dung vao Viet Nam sau khi nghien cuu
tinh hinh phan cap quan ly ngan sach giua trung uong va dia phuong d

mot so nude tren the gidi; trong phan cap quan ly NSNN: mot la, tap trung
y

y

y

nhieu ve ngan sach trung uong; hai la, mo rong quyen tu chu cho cac dia
r

x

phuong, Viec phan cap quan ly ngan sach d cac miffc khdng long ghep,

ngan sach cap tren khdng bao gom ngan sach cap dubi, ngan sach chinh
y

phii khdng bao gont ngan sach dia phuong.

vii

CHIONG 2

THUG TRANG PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH GIU”A
TW VA TINH (THANH PHO) HIEN NAY
r

Trong chuong nay, Luan van se he thong hoa qua trinh hoan thien tu

bo xung, sua doi cac quy dinh phan cap QLNS nha nuoc cua Luat ngan sach

nam 2002.

2.1. THUC TRANG CUA PHAN CAP QLNS GIU*A TW VA DIA PHLfONG
2.1.1. To chuc he thong NSNN

- He thong NSNN d Viet Nam gom 4 cap (phu hop vdi he thong to

chuc hanh chinh) - Bao gom: Ngan sach Trung uong, Ngan sach cap tinh
r

r

r

(thanh pho), Ngan sach cap huyen (huyen, thi xa, thanh pho true thuoc tinh),
r

a

Ngan sach cap xa (xa, phudng, thi tran).
9

A

A

A

- Quan he giua cac cap ngan sach dupe the hien d may nguyen tac sau:

+ He thong ngan sach Viet Nam mang tinh "Long ghep".
A

~

X

+ Ngan sach trung uong la ngan sach moi cap chinh quyen dia phuong

dupe phan dinh nguon thu va nhiem vu chi cu the;
A

9

A

+ Thuc hien viec bo sung tu ngan sach cap tren cho ngan sach cap dudi

de dam bao cong bang.

2.1.2. Thuc trang cua phan cap quan ly ngan sach nha nuoc.
X

9

A

X

Trong phan nay luan van neu tong quan ve qua trinh phan cap QLNS
A

9

X

A

tu nam 1996 den nay cu the la viec phan dinh quyen han, trach nhiem cua cap

TW nhu Quoc hoi, cac co quan quoc hoi, Chinh phu, cac bo. Doi vdi dia
phuong bao gom HDND cac cap, UBND cac cap. Qua trinh lap, chap hanh va

quyet toan ngan sach nha nude.

DANH GIA THUC TRANG PHAN CAP PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH
GIU*A TRUNG VONG VA TINH (THANH PHO)

2.2.

2.2.1. Nhung ket qua dat duoc trong phan cap quan ly ngan sach tinh
(T.pho)

Giai doan 1 (tir nam 1967 den 1983): trong giai doan nay chu yeu thu,
chi tap trung vao NSTW, chinh quyen dia phuong chi co nhiem vu chi va chu


viii

<

r

<

z

yeu moi phan cap den cap tinh.

Giai doan 2 (tu nam 1983 den 1989): thuc hien phan cap theo Nghi
quyet 138/HDBT cua Hoi dong Bo trudng ve cai tien che do phan cap quan ly
A

A

Z

A

NSDP, theo do chinh quyen dia phuong dupe phan cap nhieu nguon thu hon
r

a

va da bat dau thubng ngan sach.

Giai doan 3 (tu nam 1986 den 1996): tiep tuc cai tien phan cap theo
Nghi quyet 186/HDBT cua Hoi dong Bo trudng, theo do mo rong hon va xac

dinh ro trach nhiem cua chinh quyen cac cap trong quan ly NSNN. Giai doan
r

r

4 (tu khi co Luat NSNN - nam 1996 den nay): Vdi cac dinh che moi nhu: quy
r

r

r

,

A

dinh he thong NSNN 4 cap, trong do moi cap dupe xac dinh nguon thu, nhiem

vu chi ro rang; ngan sach cap tren ho tro ngan sach dia phuong tren co so cac

r
tieu chi ve dan so, dieu kien dia ly, trinh do quan ly v.v..
a

a

Tuy nhien, trudc yeu cau doi moi manh me va toan dien kinh te -xa hoi,
r

\

r

r

~

yeu cau hoi nhap quoc te thi luat NSNN nam 1996 van con nhung han che
r

•»

r

a

q

sau: Mot so tham quyen, trach nhiem cac cap, cac to chuc ca nhan con chua

dupe phan dinh ro rang, chong cheo, mot so nguon thu, nhiem vu chi phan
9

r

r

cap con chua hop li, chua tao dupe dong luc manh me thuc day cac cap, cac
r

a

r

dinh doi song xa hoi, xoa doi, giam ngheo, dong thdi that chat ky cuong ky

luat tai chinh, su dung co hieu qua, tiet kiem cac nguon luc tai chinh. Luat
NSNN nam 2002 dupe thi hanh tu nam ngan sach 2004, qua cac nam 2004-

2007 cho thay trong quan he phan cap QLNS TW - DP cd nhung ket qua to
ldn thuc day su phat trien va hieu qua su dung von ngan sach, dong thdi van
ton tai nhung bat cap can tiep tuc nghien cuu hoan thien.

r
- Vai tro, nhiem vu quyen han cua Quoc hoi va HDND dia phuong
r
duoc tang cuong va phan dinh rd rang hon trong viec xeni xet, quyet dinh
a

du’ toan NSNNphan bo NSNN va phe chuan quyet toan NSNN.

- Viec phan cong, phan cap giua cac co' quan trung uong, giua ngan

sach trung uong va ngan sach dia phuong da rd rang, ranh mach hon. Tinh
A

edng khai, minh bach trong quan li, dieu hanh ngan sach duoc tang cudng,
r

?

han che tinh trqng "xin, cho " trongphan bo NSNN.


ix

•A

- Quy trinh quan li chi NSNN cd sir doi mdi tich cue, phu hop vdi
hudng cai each hanh chinh d nude ta.
r

\

\

r

r

- Cdng tac quyet toan NSNN da di dan vao ne nep, chat luong duoc

nang len
- Phan cap quan li ngan sach cho dia phuong (theo Luat ngan sach
hien hanh) da phat huy to horn tinh chu dong sang tao cua dia phuong. Do do,
co tac dong tich cue thuc day kinh te dia phuong phat trien.
2.2.2. Nhung han che, ton tai cua phan cap quan ly ngan sach tinh
(T.pho).
r

/x/

r

Thuc tien 4 nam thi hanh co che phan cap quan ly ngan sach dia
r

a

a

a

phuong (duoc qui dinh trong luat ngan sach 2002) cho thay con mot so van de
a

t

a

han che, ton tai lam anh hudng tdi hieu luc, hieu qua cua quan ly NSNN. Xin

r

r

neu d day nhung han che chu yeu:
r

7

a

a

- Trong viec quyet dinh du toan, dieu chinh du toan va phe chuan quyet
toan ngan sach dia phuong co sir trung lap tham quyen, trach nhiem giua cac
A

A

A

A

cap. Do do, chinh quyen dia phuong phai cd quyet dinh mot so chi tieu khi
cap tren da quyet dinh.

- Quy trinh ngan sach qua dai, trong khi thdi gian co han, dan tdi tinh

trang thdi gian gianh cho moi khau trong quy trinh NSNN ngan anh hudng tdi
7

A

A

tham quyen va chat luong quan li NSNN va ngan sach dia phuong.
A

A

A

- Luat ngan sach nam 2002 da rat chu trong den phan cap quan li ngan
sach cho dia phuong, nhung van con mot so ton tai can tiep tuc nghien cuu
A

hoan thien nham huy tinh chu dong cua dia phuong hon nua.
A

A

A

- Hoi dong nhan dan dia phuong cd quyen Quyet dinh dir toan chi, tuy

nhien tren thuc te doi khi mang tinh hinh thuc.
7

A

- Trong qua trinh trien khai thuc thi phan cap ngan sach theo Luat qui
A

7

dinh viec kiem soat chi cua dia phuong gap nhieu kho khan
2.2.3. Nguyen nhan cua cac han che trong phan cap quan ly ngan sach
tinh (T.pho).

Xem xet toan dien va he thong qua trinh thuc thi luat ngan sach nam
7

A

A

A

1996. Va luat ngan sach nam 2002 cd the thay nhung han che dang ton tai


X

trong phan cap quan ly ngan sach dia phuong xuat phat tu mot so nguyen
nhan co ban sau day;
7
z
\
r
r

y
+ Chuyen sang co che thi trudng nhan thuc ve mot so van de co lien quan

den co che dau tu, phan bo, tinh cong bang, minh bach trong quan ly ngan sach....
con chua that ro rang. Viec xac dinh muc do phan cap hop ly, hieu qua con chua
r

r

co kinh nghiem trong luc cac quan he kinh te tai chinh bien dong lien tuc.
r

2

9

9

+ O nuoc ta he thong to chuc NSNN dang dupe to chuc theo mo hinh

"Long ghep" tat yeu dan tdi tinh trang trung lap tham quyen, trach nhiem giua
cac cap.Do to chuc theo mo hinh long ghep nen quy trinh ngan sach bi keo

dai qua nhieu cap, nhieu dau moi trong lap du toan, cung nhu cac cong viec
khac. Do do, thdi gian phan bo cho moi khau trong quy trinh khong nhieu,

dan tdi chat luong thao luan, xem xet cua hoi dong nhan dan chua cao.
+ Du toan NSNN, cung nhu tirng dia phuong hien nay van chi cd ke
hoach tung nam, khong cd ke hoach trung, dai han.

+ Phuong phap lap du toan va phan bo du toan theo muc chi phi cac
r

r

r

\

y

yeu to dau vao ma khong theo hieu qua ket qua dau ra.
z
x
r
+ Con mot so dieu qui dinh trong luat, cac van ban dudi luat; che do,

dinh muc phan bo ngan sach chua that hop ly, anh hudng tdi chat luong phan
cap quan ly ngan sach dia phuong.
x

r

r

y

r

+ Can bo chuyen trach cua Hoi dong nhan dan cac cap thieu ve so

luong, yeu ve chat luong (nhat la can bo cd kha nang chuyen sau ve tai chinh
ngan sach).

CHLfONG 3
QUAN DIEM, PHlTONG HlTONG, BIEN PHAP TIEP TUC
HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NSNN

DOI Vdi TINH (THANH PHO)
3.1. CAC QUAN DIEM CAN QUAN TRIET TRONG HOAN THIEN PHAN CAP

QUAN LY NSNN DOI VOI TINH (THANH PHO)
Trong phan nay tac gia dua ra 3 quan diem sau:

Quan diem 1:

Bao dam tinh thong nhat cua he thong tai chinh quoc


xi

gia va vai tro chu dao cua ngan sach Trung uong; dong thdi phat huy tinh chu

dong, nang dong, sang tao cua dia phuong trong phat trien kinh te - xa hoi dia
phuong va tich cue gop phan vao phat trien kinh te xa hoi cua dat nude
r

q

Quan diem 2: Bao dam hieu qua kinh te - xa hoi cao trong su dung

NSNN
Quan diem 3 : Bao dam su ro rang, minh bach va su cong bang: Sir ro

rang, minh bach trong phan cong trach nhiem, quyen han la mot doi hoi khach
quan, xuat phat tu hieu qua, hieu luc cua quan ly.

3.2. PHUONG HU’O’NG HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH NHA

MOC DOI VDI TINH (THANH PHO)
9

A

Trong phan nay tac gia neu ra 5 phuong hudng doi moi nhu sau:
Thir nhat: Sdm khac phuc sir trung lap tham quyen, trach nhiem giua
r

a

\

cac cap TW va dia phuong trong quyet dinh du toan, dieu chinh dir toan va phe

chuan quyet toan ngan sach dia phuong. nhu chuong 2 da cho biet nguyen

nhan cua sir "trung lap tham quyen, trach nhiem giua TW va dia phuong trong
r

9

a

a

quyet dinh du toan, dieu chinh du toan va phe chuan quyet toan ngan sach dia
phuong" la do to chuc he thong ngan sach theo mo hinh "long ghep". Theo toi,
can nghien cuu sua doi luat NSNN nam 2002 de khac phuc tung budc, di den
r

a

r

xoa bo tinh long ghep cua he thong ngan sach, khac phuc tinh trang Trung
uong can doi ca ngan sach dia phuong, tinh trang xem xet quyet dinh ngan sach

khong ro rang, minh bach, dia phuong lam chu hinh thuc.
r

a

Theo tac gia phai thuc hien mo hinh: Quoc hoi chi xem xet quyet dinh
du toan va phan bo ngan sach Trung uong; HDND dia phuong xem xet quyet
9

A

dinh du toan va phan bo ngan sach dia phuong. Dong thdi cai each noi dung
A

9

A

phan giao ngan sach de tranh trung lap trong quyet dinh ngan sach. Tir do,
don gian hoa quy trinh lap, quyet dinh, phan bo du toan ngan sach.
A

A

•7

*7

A

De khacphuc tinh Idng ghep, can bo sung va sua doi nhu sau:
r

r

,

•>

- Doi vdi viec quyet dinh dir toan va phan bo du toan
+ O Trung uong: Quoc hoi quyet dinh hudng phat trien kinh te xa hoi

ca nude va ngan sach Trung uong, thong qua tong hop so thu, chi cua NSNN,

so boi chi NSNN; quyet dinh phan bo du toan ngan sach Trung uong (chi tiet


xii

cho tung Bo, co quan Trung uong) va so bo sung tu ngan sach Trung uong

cho ngan sach dia phuong tinh, thanh pho true thuoc Trung uong.
+ O dia phuong: do Hoi dong nhan dan quyet dinh du toan ngan sach
dia phuong; phan bo du toan ngan sach dia phuong cho tung don vi.

- Doi vdi viec phe chuan quyet toan
z
z
De khac phuc kho khan, qui trinh tong hop quyet toan NSNN qua nhieu
7

7

r

x

a

t

\

dau moi tac gia cho rang phai chuyen theo hudng:

z
+ TW phe chuan quyet toan ngan sach Trung uong, thong qua bao cao
tong hop quyet toan NSNN.
7

a

r

+ Hoi dong nhan dan phe chuan quyet toan ngan sach dia phuong,
z
thong qua bao cao tong hop quyet toan ngan sach dia phuong.
7

+ Thu trudng cac don vi du toan ngan sach phai chiu trach nhiem ve
bao cao quyet toan ngan sach cua don vi minh.

+ Dac biet phat huy manh me vai trd cua co quan kiem toan Nha nude
r

trong viec kiem toan cac bao cao quyet toan ngan sach Trung uong, bao cao
r

r

quyet toan ngan sach dia phuong, cung nhu quyet toan cua cac don vi du toan

ngan sach.
Thu- nhat 2. Tiep tuc hoan thien cac quy dinh phap ly, cac chinh sach

quan ly ngan sach theo hudng phan cap nguon thu, chi nhieu hon cho dia
phuong nham phat huy quyen lam chu, nang dong, sang tao cua dia phuong.

Thu1 nhat 3. Chuyen doi co che phan bo nguon von vay va phuong
A

AZ

thuc dau tu theo nguyen tac thi trudng thong qua cac cong ty dau tu, tin dung
A

Z

7

Z

A

dau tu..; Co che phan bo von vay va phuong thuc dau tu hien nay con mang
dau an cua co che "xin, cho" can dupe doi mdi.
Thu’ nhat 4. Xay dung va thuc hien cac ke hoach tai chinh - ngan sach

trung va dai han. Viec xay dung ke hoach tai chinh ngan sach trung va dai han

se nang cao chat luong cua chien lupc, quy hoach va ke hoach trung han phat

trien kinh te xa hoi cua ca nude, cung nhu cua tung dia phuong.

Thir nhat 5. Chuyen viec bo tri ngan sach theo chi phi cac yeu to dau vao

xiii

r

x

ax

r

•>

truoc cac van de nay sinh can giai quyet khi trien khai rong co che moi.

3.3. CAC GIAI PHAP NHAM HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH
NHA NVO’C DOI VQi TINH (THANH PHO)
Giua phan cap va dieu kien thuc hien phan cap quan ly ngan sach co
' ,

'

a

r

a

moi quan he rat chat che, va bien chung. Muon phan cap va thuc hien tot cac

A

XXX

quy dinh phan cap phai bao dam cac dieu kien, trong phan nay luan van de
/XX

A

xuat 5 giai phap nham tao lap cac -dieu kien moi va hoan thien cac dieu kien
da co nhu sau :
Giai phapl. Hoan thien to chuc bo may cua Hoi dong nhan dan dia

phuong ; Hien nay, da co 41 tinh, thanh pho truc thuoc Trung uong thanh lap
van phong Hoi dong nhan dan tinh, 22 tinh thanh pho lap van phong Hoi dong
■>

•>

r

nhan dan va doan dai bieu Quoc hoi. Nhu vay chi rieng de giup viec cho Hoi

dong nhan dan co 2 mo hinh to chuc. Tac gia ung ho mo hinh van phOng Uy
X

ban nhan dan, van phong Hoi dong nhan dan tach biet nhau. Vi chuc nang cua
hai van phong nay la khac nhau; Khoi luong cong viec cua Van phOng va cac
X

A

X

Ban cua Hoi dong nhan dan cung rat lon xung dang can co mot van phong

chuyen trach. Mo hinh to chuc cac Ban o tinh, huyen la chap nhan duoc (van
de con lai la chat luong can bo, se noi o phan sau). Viec to chuc ban chuyen
mon o xa toi cho la can thiet.
Giai phap 2. Nang cao nang inc can bo cong tac trong he thong HDND

dia phuong

Giai phap 3. Bo sung, chi tiet hoa cac quy dinh hien hanh theo huong
.

X

x

nang cao thuc quyen "giam sat" cua Hoi dong nhan dan dia phuong
"Giam sat" la mot chuc nang quan trong cua Hoi dong nhan dan dia
A

phuong (nhat la giam sat tren linh vuc tai chinh, ngan sach).
A

7

X

A

X

De nghi duoc bo sung, chi tiet cac van de sau: Lam ro cac hinh thuc
giam sat, thu tuc trinh tu tien hanh giam sat. Quy dinh ro cac van de lien quan

den to chuc cac doan giam sat cua HDND, cua cac Ban (dac biet ban KT-NS);

Qui dinh ro co che phoi hop giua thudng truc, HDND, cac Ban, cac co quan
X

A

X

chinh quyen trong viec tham gia va tao dieu kien cho cong tac giam sat tien
A

A

hanh thuan loi va co chat luong cao. Qui dinh ro vai tro va co che tham gia

cua mat tran To quoc Viet Nam trong "giam sat" thi hanh phap luat, che do


xiv

chinh sach..

Giai phap 4. Bo xung, hoan thien mot so quy che de tang cuong kha

nang kiem soat chi cua HDND dia phuong
Theo tac gia can xem xet mot so van de sau:

- Cai tien phuong thuc lap du toan va thao luan du toan giua TW- Bia
r

9

r

r

phuong, chuyen tu che do "han muc" sang che do cap phat theo "du toan".
r

•>

'9

- Tao co che phu hop de co quan chiu trach nhiem kiem soat quyet toan
ngan sach va co quan chiu trach nhiem kiem soat chi, cho thanh toan.

- Xem xet lai quy trinh chi theo du toan true tiep tu kho bac Nha nude
va trach nhiem kiem soat chi cua kho bac de ngan chan chi tieu khong hop ly.
- Xem lai qui dinh dieu chinh du toan trong noi bo 1 muc va kha nang

san se giua cac nhom su dung trong du toan kinh phi.

Giai phap 5. Hoan thien he thong can cu, dinh muc trong lap va phan

bo du toan ngan sach; Theo tac gia mot mat phai nghien cuu ban hanh he
Z

A

thong dinh muc, che do chi tieu tren co so cac tieu chi can cu hop ly, muc chi
<

r

r

bao dam tiet kiem nhung phan anh dung du chi phi tieu hao, co cau he thong
day du toan dien. Tuy nhien, khong chi dung lai o cac dinh muc chi. Phai xay
<9

9

dung mot he thong tieu chuan dinh muc the hien quan he tuong quan hop ly

phuong. He thong tieu chuan dinh muc nay se la can cu de chuyen tu mo hinh
du toan ngan sach theo chi phi dau vao sang mo hinh du toan ngan sach theo
ket qua, hieu qua dau ra.


XV

KET LUAN

Trong nhung nam qua, qua trinh phan cap da dien ra kha manh me
e x

r

trong nhieu linh vuc dac biet trong quan ly kinh te va hanh chinh. Song song
r
r
r
rv
r
r
vdi qua trinh phan cap trong cac linh vuc nay tat yeu dan den sir phan cap

quan ly ve tai chinh va ngan sach. Cung vdi su phat trien kinh te ngay cang
r
manh me va qua trinh dan chu hoa ddi song xa hoi yeu cau day manh phan
a
r
\
cap quan ly ngay cang trd nen buc xuc. Xuat phat tir ly luan chung ve phan
'
r
cap quan ly ngan sach va kinh nghiem phan cap quan ly ngan sach cho cac dia
x

7

phuong cua cac nude tren the gidi. Thuc trang tinh hinh phan cap quan ly
r

r
y
5
ngan sach d Viet Nam. Ddi chieu vdi muc dich nghien cuu (phan md dau)

luan van da hoan thanh cac nhiem vu sau day:
r
r
r
\
1. Luan van he thong hoa nhung van de ly luan lien quan den de tai
x

nhu: Ban chat cua NSNN, phan cap quan ly quan ly NSNN tinh (thanh pho)
A

X

trong dieu kien kinh te thi trudng. Luan van cung neu len 5 bai hoc kinh

nghiem cd the van dung vao dieu kien Viet Nam sau khi nghien cuu tinh hinh
6 nude tren the gidi.
AX

Nhung van de duoc trinh bay da tao nen co so ly luan va thuc tien cua
.

.

'

AX

viec hoan thien phan cap quan ly quan ly NSNN tinh (thanh pho) trong dieu
kien chuyen sang kinh te thi trudng.

2. Luan van da phan tich toan dien thuc trang phan cap quan ly gifra TW va
tinh (thanh pho) hien nay. Tir do, neu len nhung danh gia ve thuc trang ke tren, dac

biet co 5 nhan xet ve cac han che va 6 nguyen nhan cua cac han che tren.

3. Luan van de xuat 3 quan diem, 5 hudng ddi moi va 5 giai phap de
bao dam thuc hien cac hudng ddi moi da de xuat.


it

TRUONG DAI HOC KINH TE QUOC DAN

* ♦ *

VU TIEN DAT

HOAN THIEN PHAN CAP QUAN LY NGAN SACH

NHA NUdC TiNH (THANH PHO) TRONG DIEU KIEN
KINH TE THI TRUdNG 0 VIET NAM

CHUYEN NGANH: KINH TE CHINH TRI

LUAN VAN THAC SY KINH TE

GIAO VIEN HUONG DAN: GS.TS. DAM VAN NHUE

Ha Noi, Nam 2007


1

PHAN MO? DAU
1. Ly do chon de tai:

Ngan sach Nha nude la mot cong cu phan cap quan ly tai chinh quan
trong cua mot quoc gia, de quan ly qua trinh hinh thanh va phan bo mot each

co hieu qua viec su dung cac nguon luc tai chinh khan hiem cua quoc gia do,
tao tien de va dieu kien thuan loi thuc day su phat trien hai hoa va dieu kien

thuan loi thuc day sir phat trien hai hoa ca ve kinh te va xa hoi, bao dam muc

tieu on dinh, cong bang va ben vung, thong qua viec thoa man nhu cau xa hoi.
Tren cor sb do tao dieu kien tang thu nhap, cai thien va nang cao chat luong
cuoc song cua dan cu.
r

r

r

Thuc te cho thay d cac nude tren the gidi, NSNN thuc su trd thanh mot

cong cu phan cap quan ly tai chinh quan trong thong qua do Nha nude thuc
hien cac muc tieu phat trien. Tuy nhien, tuy thuoc vao dac diem cua tung

nude, tuy thuoc vao quan diem, va nhan thuc cua cac nha hoach dinh phan
cap quan ly

(cung nhu cac rang buoc khac) muc tieu, dinh hudng, nhip do

phat trien co the co sir khac nhau giua cac quoc gia.
9

'

Viet Nam (nhat la sau 1986) luon theo dudi chu truong thuc thi phan
cap quan ly su dung NSNN la mot cong cu tai chinh quan trong de thuc day
9

<

su phat trien cac nganh va cac vung kinh te. Nam 1996 luat NSNN ra doi (co
hieu luc thi hanh tir nam Ngan sach 1997) sau do dupe thay the bang luat

NSNN nam 2002 (co hieu luc thi hanh tu nam ngan sach 2004) da gop phan
quan trong nang cao hieu qua quan ly dieu hanh NSNN theo chu truong tren.

Tinh (thanh pho) la vung HC - KT quan trong. Tinh (thanh pho) vira la
mot cap vung kinh te chien lupc; lai vira la mot cap hanh chinh dia phuong

ldn nhat. Sir trung hop giira kinh te va hanh chinh da cho phep tinh (thanh

pho) la mot cap NSNN quan trong.