Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển du lịch xanh ở việt nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
--------***--------

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI
SỰ PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH TẠI VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC
TẾ

Ngành: Kinh tế quốc tế

NGUYỄN ĐÌNH THANH

HÀ NỘI – 2022
1


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
---------***--------

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI
SỰ PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH TẠI VIỆT NAM
TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC
TẾ
Ngành: Kinh tế quốc tế
Mã số: 9310106

NGUYỄN ĐÌNH THANH

Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Nguyễn Thị Thùy Vinh

HÀ NỘI – 2022
2


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, Nghiên cứu sinh xin gửi lời tri ân sâu sắc nhất tới PGS, TS
Nguyễn Thị Thùy Vinh, người hướng dẫn khoa học đã dành nhiều thời gian và tâm
huyết hướng dẫn, chỉ bảo tận tình, cũng như động viên để Nghiên cứu sinh hoàn
thành Luận án.
Thứ hai, Nghiên cứu sinh xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu
Trường Đại học Ngoại thương, Ban chủ nhiệm Khoa Sau Đại học vì những hỗ trợ và
tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho nghiên cứu sinh trong thời gian học tập, nghiên cứu.
Thứ ba, Nghiên cứu sinh xin gửi lời cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa Kinh tế Quốc
tế vì những hỗ trợ và tạo mọi điều kiện để Nghiên cứu sinh hoàn thành luận án.

Cuối cùng, Nghiên cứu sinh gửi lời tri ân sâu sắc tới người thân u trong gia
đình đã ln đồng hành và hỗ trợ trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

i


LỜI CAM ĐOAN
Nghiên cứu sinh cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của mình.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được
cơng bố ở bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào khác.
Nghiên cứu sinh

Nguyễn Đình Thanh

ii


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
ASEAN

Tiếng Anh

Tiếng Việt

Association of Southeast Asian
Nations

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

ASEANTA ASEAN Tourism Association

Hiệp hội du lịch các quốc gia ĐNÁ

BTB

Ủy ban Du lịch Slovenia

Slovenia Tourism Board

CUX

Cung ứng xanh

DLX

Du lịch xanh

EPI

Environmental Performance Index

Chỉ số hoạt động môi trường

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm Quốc nội

HDV

Hướng dẫn viên

KTQT

Kinh tế Quốc tế

NCS

Nghiên cứu sinh

NLX

Nhân lực xanh

NTB

New Zealand Tourism Board

Bộ Du lịch New Zealand

OECD

Organisation for Economic Coopration and Development

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

PATA

Pacific Asia Travel Association

Hiệp hội Du lịch châu Á Thái Bình
Dương

STB

Singapore Tourism Board

Cục Du lịch Singapore

TAT

Thailand Authority of Tourism

Tổng cục Du lịch Thái Lan

TTX

Tiếp thị xanh

UBND

Ủy ban Nhân dân

UNEP

UnitedNationsEnvironment
Programme

Chương trình Môi trường Liên Hợp
quốc

UNWTO

World Tourims Organization

Tổ chức Du lịch Thế giới

VITA

Vietnam Tourism Association

Hiệp hội Du lịch Việt Nam

VNAT

Vietnam National Administration of Tổng cục Du lịch Việt Nam
Tourism

WEF

World Economic Forum

Diễn đàn Kinh tế Thế giới

WTO

World Trade Organization

Tổ chức Thương mại Thế giới

WTTC

World Travel and Tourism Council Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới
iii


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................

i

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................

ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... viii
DANH MỤC HÌNH ...............................................................................................

x

LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................

1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .................................

9

1.1 Nghiên cứu về phát triển du lịch xanh tới phát triển bền vững ..................... 9
1.1.1 Ảnh hưởng của du lịch xanh tới phát triển bền vững về môi trường ............. 9
1.1.2 Ảnh hưởng của du lịch xanh tới phát triển bền vững về kinh tế ................. 11
1.1.3 Ảnh hưởng của du lịch xanh tới phát triển bền vững về xã hội................... 11
1.2 Các nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch xanh ............... 12
1.2.1 Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng phát triển du lịch xanh từ phía cầu .............. 12
1.2.2 Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng phát triển du lịch xanh từ phía cung ............ 15
1.2.3 Nghiên cứu yếu tố cơ chế chính sách ảnh hưởng phát triển du lịch xanh .... 19
1.2.4 Khoảng trống nghiên cứu ......................................................................... 21
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 23

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG TỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH ................................................ 24
2.1 Khái niệm du lịch xanh ................................................................................. 24
2.2 Đặc điểm du lịch xanh ................................................................................... 26
2.3 Phát triển du lịch xanh và các chỉ tiêu đánh giá ........................................... 27
2.3.1 Quy mô phát triển du lịch xanh ……………………………………………27
2.3.2 Phát triển chất lượng du lịch xanh ………………………………………... 28
2.4 Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển du lịch xanh ................................... 37
2.4.1 Yếu tố ảnh hưởng từ phía cầu .................................................................... 37
2.4.2. Yếu tố ảnh hưởng từ phía cung ................................................................. 38
2.4.3 Yếu tố cơ chế chính sách ảnh hưởng phát triển du lịch xanh ...................... 47
2.5 Kinh nghiệm quốc tế phát triển du lịch xanh ............................................... 48
2.5.1 Kinh nghiệm Thái Lan ............................................................................... 48
2.5.2 Kinh nghiệm Nhật Bản .............................................................................. 50
iv


2.5.3 Kinh nghiệm Slovenia...........................................................................................................51
2.5.4 Kinh nghiệm New Zealand.................................................................................................52
TÓM TẮT CHƯƠNG 2.....................................................................................................................54

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH TẠI
VIỆT NAM ……………………………………………………………... 55
3.1 Tổng quan về ngành du lịch và sự cần thiết phát triển du lịch xanh tại Việt
Nam...............................................................................................................................................................55
3.1.1 Thành tựu phát triển ngành du lịch Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế

quốc tế......................................................................................................................................................55
3.1.2 Những vấn đề tồn tại đối với ngành du lịch và sự cần thiết phát triển du lịch
xanh trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.........................................................................56

3.2 Thực trạng phát triển du lịch xanh tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập
KTQT...........................................................................................................................................................61
3.2.1 Phát triển du lịch xanh từ phía cầu..................................................................................61
3.2.2 Thực trạng du lịch xanh từ phía cung.............................................................................62
3.2.3 Thực trạng chính sách phát triển DLX trong bối cảnh hội nhập KTQT.........69
3.3 Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới các yếu tố ảnh hưởng phát triển
DLX...............................................................................................................................................................71
3.3.1 Tác động của hội nhập kinh tế quốc tế tới các yếu tố cầu DLX.........................71
3.3.2 Tác động của Hội nhập kinh tế quốc tế tới các yếu tố cung DLX.....................72
3.3.3 Tác động của Hội nhập kinh tế quốc tế tới các yếu tố chính sách phát triển DLX 73

3.4 Đánh giá chung về phát triển du lịch xanh ở Việt Nam..........................................75
3.4.1 Kết quả đạt được......................................................................................................................75
3.4.2 Hạn chế và nguyên nhân......................................................................................................76
TÓM TẮT CHƯƠNG 3.....................................................................................................................79
CHƯƠNG 4: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................80
4.1 Nghiên cứu yếu tố từ phía cầu – yếu tố ảnh hưởng tới quyết định sử dụng
dịch vụ DLX.............................................................................................................................................82
4.1.1. Giả thuyết nghiên cứu..........................................................................................................82
4.1.2. Xây dựng thang đo và thiết kế Bảng hỏi.....................................................................86
4.1.3. Phương pháp thu thập dữ liệu...........................................................................................88
4.1.4 Phương pháp phân tích dữ liệu..........................................................................................88
v


4.2 Nghiên cứu yếu tố ảnh hưởng phát triển du lịch xanh từ phía cung...............90
4.2.1 Giả thuyết nghiên cứu và thiết kế Bảng hỏi................................................................90
4.2.2 Thu thập dữ liệu.......................................................................................................................95
4.2.3 Phương pháp phân tích dữ liệu..........................................................................................96
4.3 Phân tích yếu tố cơ chế chính sách ảnh hưởng phát triển du lịch xanh........97

4.3.1 Giả thuyết nghiên cứu............................................................................................................97
4.3.2 Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu.................................................................97
CHƯƠNG 5: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI
PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH...............................................................................................100
5.1 Nghiên cứu yếu tố từ phía cầu – yếu tố ảnh hưởng tới quyết định sử dụng
dịch vụ DLX..........................................................................................................................................100
5.1.1 Mô tả dữ liệu...........................................................................................................................100
5.1.2 Phân tích dữ liệu....................................................................................................................101
5.1.3 Kiếm định độ tin cậy của thang đo...............................................................................103
5.1.4 Kết quả phân tích kiểm định............................................................................................106
5.1.5 Kiểm định độ phù hợp của mơ hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu....109
5.1.6 Kết luận.....................................................................................................................................112
5.2 Phân tích yếu tố từ phía cung..............................................................................................113
5.2.1 Yếu tố ảnh hưởng phát triển chương trình du lịch xanh.....................................113
5.2.2 Phân tích yếu tố ảnh hưởng phát triển điểm đến xanh.........................................118
5.2.3 Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng phát triển khách sạn xanh..........................121
5.3 Phân tích yếu tố từ cơ chế chính sách ảnh hưởng phát triển du lịch xanh ..125

5.3.1 Mô tả thông tin chung về mẫu phỏng vấn ………………………………..125
5.3.2 Yếu tố mang tính khuyến khích.....................................................................................126
5.3.3 Yếu tố mang tính quy định, chế tài...............................................................................129
5.3.4 Đánh giá chung......................................................................................................................129
CHƯƠNG 6: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH TẠI
VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ .................132
6.1 Xu hướng phát triển du lịch xanh trên thế giới........................................................132
6.2 Đề xuất giải pháp phát triển du lịch xanh tại Việt Nam......................................136
6.2.1 Đối với Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước..........................................136
6.2.2 Đề xuất với doanh nghiệp lữ hành và khách sạn....................................................142
vi

TĨM TẮT CHƯƠNG 6..................................................................................................................148
KẾT LUẬN............................................................................................................................................149
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................152
PHỤ LỤC................................................................................................................................................165

vii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Quan điểm về du lịch xanh............................................................................................25
Bảng 2.2: Bảng tổng hợp bộ tiêu chí thành phố du lịch sạch ASEAN............................36
Bảng 2.3: Tổng hợp yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn du lịch xanh của
khách du lịch..............................................................................................................................................38
Bảng 2.4: Tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng tới chương trình du lịch xanh....................42
Bảng 3.1: Ngành du lịch các nước ASEAN đóng góp vào nền kinh tế năm 2018...58
Bảng 3.2: Bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh du lịch các nước ASEAN.....................59
Bảng 3.3: Số lượng khách du lịch nội địa tham quan điểm đến xanh (2015- 2019) 61
Bảng 3.4: Số lượt khách tham quan điểm đến xanh Việt Nam (2015- 2019)..............62
Bảng 3.5: Tổng hợp chương trình du lịch xanh của các doanh nghiệp lữ hành..........64
Bảng 3.6: Bảng thành phố, điểm đến du lịch xanh ASEAN tại Việt Nam....................68
Bảng 3.7: Bảng tiêu chuẩn khách sạn xanh tại Việt Nam....................................................69
Bảng 4.1. Mã hóa các biến..................................................................................................................87
Bảng 4.2: Yếu tố ảnh hưởng phát triển chương trình du lịch xanh...................................91
Bảng 4.3: Mã hóa thang đo.................................................................................................................91
Bảng 4.4: Yếu tố ảnh hưởng tới phát triển điểm đến xanh...................................................94
Bảng 4.2 Kế hoạch thực hiện phỏng vấn sâu chuyên gia......................................................98
Bảng 5.1: Thống kê mô tả mẫu khảo sát....................................................................................100

Bảng 5.2: Thống kê biến nhận thức khí hậu.............................................................................101
Bảng 5.3: Thống kê biến nhận thức du lịch xanh...................................................................101
Bảng 5.4: Thống kê biến thái độ bảo vệ môi trường............................................................102
Bảng 5.5: Thống kê biến ý định tham gia du lịch xanh.......................................................102
Bảng 5.6: Thống kê biến nhu cầu dịch vụ du lịch xanh......................................................103
Bảng 5.7: Thống kê biến quyết định lựa chọn du lịch xanh..............................................103
Bảng 5.8 Độ tin cậy của các thang đo.........................................................................................104
Bảng 5.9: Hệ số tương quan biến tổng........................................................................................105
Bảng 5.10: Kết quả KMO.................................................................................................................106
Bảng 5.11: Phân tích tổng phương sai trích..............................................................................106
Bảng 5.12: Ma trận mẫu các biến quan sát...............................................................................107
Bảng 5.13: Các chỉ số đánh giá sự phù hợp của mơ hình với dữ liệu nghiên cứu . 108

viii


Bảng 5.14: Độ tin cậy tổng hợp và tổng phương sai rút trích các nhân tố..................108
Bảng 5.15: Đánh giá giá trị phân biệt..........................................................................................109
Bảng 5.16: Kiểm định giả thuyết nghiên cứu được chấp nhận ở mức ý nghĩa 95%
.......................................................................................................................................................................110
Bảng 5.17: Kết quả ước lượng Bootstrap so với ước lượng..............................................111
Bảng 5.18: Tính phân biệt của thang đo.....................................................................................111
Bảng 5.21: Kết quả khảo sát quan điểm du lịch xanh và phát triển du lịch xanh .. 115

Bảng 5.22: Kết quả khảo sát đánh giá vai trò DLX trong phát triển bền vững........116
Bảng 5.23: Kết quả thang đo nghiên cứu...................................................................................117
Bảng 5.25: Kết quả thống kê mô tả tài nguyên du lịch thiên nhiên...............................119
Bảng 5.26: Kết quả thống kê mô tả tài nguyên du lịch nhân văn...................................119
Bảng 5.27: Kết quả thống kê mơ tả về chính sách phát triển du lịch xanh.................120
Bảng 5.28: Thống kê mô tả khách sạn đã tiến hành khảo sát...........................................122

Bảng 5.29: Kết quả khảo sát về quan điểm phát triển khách sạn xanh của nhà lãnh
đạo, người quản lý................................................................................................................................122
Bảng 5.30: Kết quả khảo sát yếu tố ảnh hưởng phát triển khách sạn xanh................124

ix


DANH MỤC HÌNH
Hình 3.1: Tốc độ phát triển ngành du lịch Việt Nam giai đoạn 2009- 2019................55
Hình 3.2: Tổng số lượt khách du lịch quốc tế đến các nước trong khu vực ASEAN
năm 2019.....................................................................................................................................................60
Hình 4.1: Khung phân tích..................................................................................................................81
Hình 4.2: Mơ hình đề xuất nghiên cứu..........................................................................................82
Hình 5.1: Mơ hình cấu trúc các biến............................................................................................111
Hình 5.2: Kết quả phân tích mơ hình cấu trúc tuyến tính SEM.......................................112
Hình 5.3: Thống kê mơ tả doanh nghiệp du lịch đã tiến hành khảo sát.......................114

x


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Những năm qua, nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu vào vào nền kinh tế thế
giới cả ở mức độ và phạm vi. Đặc biệt, sau khi gia nhập tổ chức Thương mại thế
giới (WTO), Việt Nam đã duy trì tăng trưởng GDP ở mức cao đạt 8,46% năm 2007.
Tuy nhiên, do ảnh hưởng khủng hoảng tài chính 2008, tăng trưởng GDP trong giai
đoạn 2011 - 2013 giảm xuống còn 5,6%, những năm tiếp theo 2015, 2019 và 2022
lần lượt đạt mức tăng trưởng 6,68%, 7,02% và 8,02% do nền kinh tế lấy lại được đà
tăng trưởng. Quy mô nền kinh tế khoảng 400 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người
đạt gần 3.900 USD, mức tăng trưởng cao nhất kể từ năm 1977 (WB, 2023).

Ngành du lịch ngày càng đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế đất nước.
Tốc độ phát triển của ngành trong 10 năm 2009-2019 ở mức cao và giữ ổn định
trung bình gần 10%/ năm (WTTC, 2019). Doanh thu du lịch đóng góp trực tiếp vào
GDP năm 2018 đạt 20,6 tỷ đô la Mỹ chiếm 8,5 % GDP, dự đoán tăng trưởng 9,8%
tương đương gần 40 tỷ đơ la Mỹ đóng góp vào GDP năm 2028 và tạo việc làm cho
gần 5 triệu lao động, chiếm 8% tổng số việc làm của nền kinh tế.
Thực tế cho thấy, ngành du lịch Việt Nam phát triển nhanh trong suốt thời gian
dài cả về quy mô và mức độ. Chính vì chú trọng tới chỉ tiêu tăng trưởng nên các tác
động tiêu cực của hoạt động du lịch tới môi trường đã không được quan tâm đúng mức,
vì thế hoạt động du lịch gây sức ép huỷ hoại lên mơi trường thiên nhiên nói chung từ đó
tác động tiêu cực ngược trở lại tới môi trường du lịch. Nguyên nhân được nhận định
bởi cách thức quản lý và khai thác du lịch chưa có quy hoạch và chiến lược phát triển
thiếu đồng bộ, vấn đề bảo vệ môi trường trong và sau khi khai thác cho mục đích du
lịch chưa được xem xét đầy đủ. Tình trạng phát triển quá nóng thể hiện bởi số lượng
khách nội địa, quốc tế tăng đột biến, gây áp lực tới hạ tầng du lịch, vấn nạn rác thải rắn
và rác thải nhựa khắp mọi nơi, hậu quả làm cạn kiệt nguồn tài nguyên nước, gây ô
nhiễm môi trường cảnh quan điểm đến du lịch. Điều này gây cản trở cho phát triển du
lịch một cách lâu dài và bền vững, gây nên ảnh hưởng sức khỏe tới con người trong đó
có khách du lịch, từ đó có thể ảnh hưởng tới sức hút và năng lực cạnh tranh du lịch Việt
Nam khi nhận thức về bảo vệ môi trường và sự quan tâm đến sức khỏe, nghỉ dưỡng
trong du lịch ngày một nhiều hơn. Theo chỉ số đánh giá môi trường Việt Nam ở mức
thấp, đạt 46,96/100 điểm, đứng vị trí 132/180 quốc gia xếp hạng,

1


giảm 16 bậc so với năm 2018, ô nhiễm không khí ở mức báo động và đạt điểm
30,54/100, vị trí 161/180 quốc gia xếp hạng (EPI- environmental performance
Index-2018). Do đó, ô nhiễm môi trường nói chung và môi trường du lịch nói riêng
ngày càng trở nên trầm trọng và cấp thiết địi hỏi ngành du lịch phải tìm giải pháp

hiệu quả giảm thiểu tới mức thấp nhất lượng khí thải nhà kính gây biến đổi khí hậu
trong q trình hoạt động của ngành gây nên.
Trong những thập kỷ qua, mối quan tâm ngày càng tăng của quốc tế về tính
bền vững mơi trường và biến đổi khí hậu đang khiến cho tất cả các doanh nghiệp
phải xem xét các vấn đề mơi trường trong chiến lược kinh doanh của mình (Toft &
Rüdiger, 2020; Tura, Keränen, & Patala, 2019). Người tiêu dùng cũng quan tâm hơn
đến lối sống thân thiện với mơi trường, họ khơng chỉ có trách nhiệm giữ gìn mơi
trường mà cịn mong muốn sử dụng các sản phẩm “xanh”, là những sản phẩm thân
thiện với môi trường. Bởi vậy, nhiều công ty đang tận dụng xu hướng xanh để cung
cấp nhiều hơn các sản phẩm và dịch vụ trách nhiệm với môi trường và xã hội
(Yang, Nguyen, Nguyen, Nguyen, & Cao, 2020). Các sáng kiến xanh này được phát
triển ở nhiều lĩnh vực như: thực phẩm xanh, năng lượng xanh, bao bì xanh, du lịch
xanh, cơng trình xanh, thời trang xanh, kiến trúc xanh, chính phủ xanh, v.v.
(Leonidou & Skarmeas, 2015; Nguyen Thi Thu Huong, Yang Zhi, & Anh, 2019).
Trong lĩnh vực du lịch, du lịch xanh bắt nguồn từ châu Âu, thuật ngữ này
thường được sử dụng cho các hoạt động du lịch ở trang trại, nông thôn (Hong và cộng
sự, 2003). Quan điểm về du lịch xanh được các quốc gia nhìn nhận ở các góc độ khác
nhau, ví dụ, theo Bộ Nơng nghiệp Hàn Quốc, du lịch xanh là “Hoạt động giải trí thơng
qua lưu trú để tận hưởng thiên nhiên và văn hóa của điểm đến và tương tác với cư dân
địa phương ở các vùng nơng thơn và miền núi có cảnh quan thiên nhiên phong phú”
(Hong, Kim, & Kim, 2003). Còn theo quan điểm của Hiệp hội Du lịch xanh Đài Loan,
du lịch xanh là “các hoạt động du lịch nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường, giảm
thiểu việc sử dụng năng lượng và phát thải carbon, đồng thời tận hưởng sự toàn vẹn về
sinh thái - nhân văn - văn hóa”. Ở nhiều quốc gia, phát triển du lịch xanh có chính sách
hoạch định rõ ràng, chiến lược phát triển cụ thể bằng kế hoạch và hành động thực hiện
sát sao. Điển hình như: Nhật Bản, Thái Lan, Singapore (châu Á); Slovenia, Tây Ban
Nha, Pháp (châu Âu), New Zealand, Australia (châu Đại Dương); Nam Phi, Kenya
(châu Phi), đây là những quốc gia tiên phong phát triển du

2

lịch xanh và đạt được nhiều thành công, trở thành những điểm đến xanh thu hút
khách du lịch quốc tế.
Việt Nam là quốc gia có nhiều nỗ lực trên hành trình phát triển bền vững. Việt
Nam đã xây dựng chiến lược phát triển bền vững giai đoạn 2011-2020 và 2021-2030
với các tiêu chí phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và mơi trường. Chương trình
hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng đã được ban hành tại Quyết định số
889/QĐ-TTg ngày 24/06/2020 của Thủ tướng Chính phủ. Trong khi đó, ngành du lịch
có vai trị như ngành kinh tế mũi nhọn tầm nhìn 2030. Điều này càng cho thấy, du lịch
phát triển theo hướng xanh hóa đáp ứng các yêu cầu đặt ra của mục tiêu phát triển kinh
tế của Việt Nam là nhiệm vụ quan trọng cần được chú trọng thực hiện.
Chủ đề DLX được thảo luận tại nhiều hội thảo, hội nghị những năm gần đây.
Đặc biệt, hội chợ du lịch quốc tế Việt Nam năm 2019 đã lựa chọn du lịch xanh là chủ
đề chính, suốt những ngày diễn ra hội chợ. Các nội dung bàn thảo về DLX và phát triển
DLX đã được tổ chức thông qua các seminars, hội thảo, hội nghị với quy mơ quốc tế
dưới góc nhìn của khơng chỉ các nhà quản lý du lịch, nhà quản lý cơ sở lưu trú và
doanh nghiệp lữ hành mà còn có cả các nhà nghiên cứu. Quan điểm về du lịch xanh và
chiến lược phát triển du lịch xanh đang được triển khai ở một số địa phương. Quyết
định 147/QĐ-TTg của Chính Phủ ban hành ngày 22/01/2020 về “Chiến lược phát triển
ngành du lịch Việt Nam năm 2020 tầm nhìn 2030” đã nêu rõ “Phát triển du lịch thành
ngành kinh tế mũi nhọn, theo hướng bền vững và lấy tăng trưởng xanh làm trọng tâm”.
Điều đó cho thấy, phát triển du lịch xanh khơng cịn là vấn đề nghiên cứu hay thảo luận
mà trở thành mục tiêu phát triển bằng chiến lược cụ thể. Tuy nhiên, các chính sách vĩ
mơ, chiến lược vi mô và các quy định vẫn chưa hoàn thiện; việc thúc đẩy du lịch xanh
chưa mạnh mẽ; xây dựng tài nguyên du lịch chưa đầy đủ, không hợp lý; hành vi không
đúng mực của khách du lịch và thiếu ý thức xanh, con đường phát triển trong tương lai
vẫn cần được khám phá và hoàn thiện hơn.

Tới thời điểm hiện tại, tình hình phát triển DLX tại Việt Nam vẫn manh mún

ở một vài cơ sở lưu trú, điểm đến du lịch mang tính tự phát thiếu đồng bộ và chưa có
chiến lược phát triển lâu dài. Chính sách phát triển chưa có sự thống nhất và thiếu tính
tổng thể, chính vì thế, để đạt được mục tiêu phát triển chung và bền vững cần phải đánh
giá những yếu tố ảnh hưởng một cách tổng thể và tồn diện, nhằm tìm ra những nhóm
giải pháp phù hợp đối với các bên liên quan trong quá trình thực hiện

3


kế hoạch phát triển, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế khi Việt Nam
phải có những định hướng phát triển phù hợp với thông lệ và tiêu chuẩn quốc tế.
Trong khi đó, số lượng các nghiên cứu về du lịch xanh (DLX) tại Việt Nam vẫn còn
khiêm tốn, phương pháp nghiên cứu sử dụng theo hướng tiếp cận mơ tả chung
chung, chưa có cơng trình nghiên cứu nào chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng một cách cụ
thể và có góc nhìn đa chiều để từ đó có cơ sở đề xuất những giải pháp tồn diện
phát triển DLX góp phần thúc đẩy tăng trưởng ngành du lịch, đóng góp vào tăng
trưởng xanh, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững của nền kinh tế.
Từ thực trạng trên cho thấy nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du
lịch xanh từ các chủ thể quan trọng như khách du lịch, các doanh nghiệp lữ hành , công
ty cung cấp dịch vụ lưu trú, đặc biệt là vai trị của chính phủ trong ban hành chủ trương
chính sách cũng như các quy định để thay đổi hành vi của các chủ thể này là rất cần
thiết. Chính vì những lý do đó, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài “Nghiên cứu

các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển du lịch xanh tại Việt Nam trong bối cảnh
hội nhập kinh tế quốc tế”.

2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
Mục tiêu chung của luận án là chỉ ra các yếu tố tác động tới phát triển DLX
tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế (KTQT), qua đó đưa ra các
nhóm giải pháp để phát triển DLX. Để đạt được mục tiêu, luận án sẽ thực hiện các

nhiệm vụ sau đây:
Thứ nhất, nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển du lịch xanh và chỉ ra những
yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển du lịch xanh dựa trên cách tiếp cận thị trường thơng
qua mơ hình cung cầu, bao gồm xem xét từ: (1) nhu cầu du lịch xanh của khách du lịch
(phía cầu); (2) đơn vị cung cấp dịch vụ du lịch xanh khách sạn xanh, điểm đến xanh
(phía cung); và (3) cơ chế chính sách thúc đẩy phát triển du lịch xanh;

Thứ hai, nghiên cứu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới về phát triển
du lịch xanh;
Thứ ba, phân tích thực trạng phát triển du lịch xanh và các yếu tố ảnh hưởng
tới phát triển du lịch xanh từ phía cầu, phía cung và cơ chế chính sách thơng qua
phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng.
Thứ tư, đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển du lịch xanh tại Việt
Nam trong quá trình hội nhập KTQT.
4


Để thực hiện các mục tiêu trên, câu hỏi nghiên cứu của luận án bao gồm:
1) Những yếu tố nào có khả năng ảnh hưởng tới phát triển du lịch xanh khi xem
xét từ phía cầu, phía cung và cơ chế chính sách?
2) Có những kinh nghiệm gì trên thế giới về phát triển du lịch xanh?
3) Phát triển du lịch xanh tại Việt Nam đang có những thành cơng và hạn chế gì?
Các yếu tố từ phía cầu, phía cung và cơ chế chính sách ảnh hưởng như thế nào sự
phát triển của du lịch xanh tại Việt Nam?
4) Những giải pháp nào có thể thúc đẩy phát triển du lịch xanh tại Việt Nam
trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế?

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển

du lịch xanh ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Luận án giới hạn nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát
triển du lịch xanh theo cách tiếp cận của mơ hình cung cầu, thơng qua xem xét các
yếu tố ảnh hưởng tới sự quyết định lựa chọn du lịch xanh của khách du lịch (phía
cầu); các yếu tố ảnh hưởng việc cung cấp các dịch vụ du lịch xanh và khách sạn,
điểm đến xanh (phía cung); và các yếu tố về cơ chế chính sách thúc đẩy phát triển
du lịch xanh.
- Về không gian: Nghiên cứu nền kinh tế Việt Nam
- Về thời gian: Nghiên cứu tài liệu, số liệu và dữ liệu thứ cấp liên quan đến
thực trạng phát triển du lịch xanh tại Việt Nam trong vòng 10 năm từ năm 20092019 và đánh giá khảo sát năm 2022.

4. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu và hoàn thành luận án, nghiên cứu sinh
(NCS) sẽ sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu bao gồm cả định tính và
định lượng.
-

Phương pháp thu thập dữ liệu
+ Phương pháp nghiên cứu tài liệu tại bàn: Nghiên cứu tài liệu từ sách, báo, tạp

chí, luận văn, các cơng trình nghiên cứu, đề tài nghiên cứu khoa học, đề án, dự án
phát triển du lịch trong và ngoài nước;
5


+ Phương pháp điều tra xã hội học được tiến hành với 03 nhóm đối tượng để
xem xét 3 nhóm yếu tố từ phía cầu, phía cung và mơi trường chính sách bao gồm:
(1) Để thu thập dữ liệu từ phía cầu, luận án điều tra đối tượng khách du lịch
trong nước đã từng đến/ sử dụng sản phẩm, dịch vụ tại điểm đến xanh,

khách sạn xanh tại Việt Nam để thu thập thơng tin cho việc phân tính định
lượng dựa trên các mơ hình kinh tế lượng;
(2) Để thu thập dữ liệu từ phía cung, luận án điều tra đối tượng nhà quản lý/
điều hành doanh nghiệp lữ hành phát triển chương trình du lịch xanh cũng
như nhà quản lý khách sạn xanh/ điểm đến xanh để tiến hành thống kê mô tả
dữ liệu và luận giải bằng phương pháp thống kê;
(3) Để đánh giá định tính đối với nhân tố chính sách, luận án tiến hành điều tra
phỏng vấn sâu đối với lãnh đạo Sở ban ngành du lịch địa phương có các
điểm đến xanh.
Tổng số phiếu điều tra 421, trong đó: 315 phiếu dành cho khách du lịch Việt
Nam; 56 phiếu đối với doanh nghiệp lữ hành và cơ sở lưu trú; 41 phiếu đối với sở
ban ngành du lịch địa phương có kết hợp với phỏng vấn sâu.
+ Phương pháp phỏng vấn sâu: Nghiên cứu thực hiện phỏng vấn chuyên sâu
các nhà nghiên cứu và quản lý du lịch ở các sở ban ngành ở địa phương để hoàn
thiện các giải pháp. Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng là phương pháp bán
cấu trúc vừa có câu hỏi mở và vừa có câu hỏi đóng để nắm bắt được quan điểm
phân tích chuẩn tắc của các chuyên gia, lãnh đạo Sở ban ngành, đồng thời vẫn có
những câu trả lời hướng trọng tâm vào phân tích vai trị của nhân tố chính sách
trong phát triển du lịch xanh tại Việt Nam.
-

Phương pháp phân tích dữ liệu
Để đáp ứng mục tiêu nghiên cứu của đề tài và trả lời các câu hỏi liên quan tới

các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của du lịch xanh tại Việt Nam trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, đề tài lựa chọn phương pháp nghiên cứu kết hợp, bao
gồm phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng, cụ thể;
+ Phương pháp phân tích định lượng: NCS sử dụng mơ hình kinh tế lượng
SEM phần mềm AMOS để phân tích các số liệu thu thập được thông qua 315 phiếu
khảo sát khách du lịch Việt Nam nhằm đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh

hưởng tới quyết định lựa chọn du lịch xanh của khách du lịch.
6


+ Phương pháp phân tích định tính: NCS lựa chọn phương pháp nghiên cứu
thống kê mơ tả và phân tích thống kê mô tả đánh giá yếu tố ảnh hưởng tới phát triển
du lịch xanh ở phía cung. Phân tích yếu tố cơ chế chính sách ảnh hưởng tới phát
triển du lịch xanh thông qua kết quả phỏng vấn sâu chuyên gia.
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu của luận án, NCS tiến hành nghiên cứu
thông qua các bước như sau:
-

Bước 1: Xác định vấn đề nghiên cứu, các nội dung mà nghiên cứu cần hướng đến

-

Bước 2: Xây dựng mục tiêu nghiên cứu cụ thể của đề tài

-

Bước 3: Tiến hành hệ thống hóa lại các lý thuyết có liên quan đến vấn đề nghiên
cứu. Tham khảo các thang đo từ những nghiên cứu trước có liên quan đến đề tài
để xây dựng mơ hình nghiên cứu và thang đo.

-

Bước 4: Phân tích yếu tố ảnh hưởng phía cầu dựa trên dữ liệu thu thập thông qua
điều tra khảo sát khách du lịch trong nước. Sau đó phân tích và xử lý số liệu đã
thu thập thông qua phần mềm thống kê mô tả SPSS bằng các phương pháp:
Kiểm định Cronbach’s Alpha phân tích nhân tố khám phá EFA, Phân tích nhân

tố khẳng định CFA, Phân tích mơ hình cấu trúc tuyến tính – SEM

-

Bước 5: Phân tích yếu tố ảnh hưởng phía cung thơng qua dữ liệu điều tra nhà
quản lý doanh nghiệp lữ hành và cung cấp cơ sở lưu trú. Dữ liệu được phân tích
theo phương pháp thống kê mô tả và so sánh.

-

Bước 6: Phân tích yếu tố về cơ chế chính sách được thực hiện bằng việc phỏng
vấn sâu chuyên gia từ các nhà quản lý ở địa phương tới chuyên gia nghiên cứu
phát triển du lịch xanh thông qua bảng câu hỏi bán cấu trúc.

-

Bước 7: Dựa trên kết quả nghiên cứu định tính và định lượng để đề xuất các giải
pháp thúc đẩy phát triển du lịch xanh ở Việt Nam.

5. Những đóng góp mới của Luận án
5.1. Về mặt lý luận
Thứ nhất, luận án sử dụng cách tiếp cận cung cầu để xây dựng khung lý
thuyết cho phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch xanh trong đó nhấn
mạnh tới vai trị của cơ chế chính sách vì du lịch xanh là sản phẩm có tính .
Thứ hai, với kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển du lịch
xanh theo cách tiếp cận từ phía cầu, phía cung và cơ chế chính sách sẽ có những gợi
ý cho xây dựng các mơ hình nghiên cứu sâu hơn về du lịch xanh trong tương lai.
7

5.2. Về mặt thực tiễn
Thứ nhất, kết quả nghiên cứu của luận án giúp cơ quan quản lý du lịch định
hướng và hoạch định chiến lược phát triển du lịch xanh một cách toàn diện dựa trên
những yếu tố tác động tới phát triển du lịch xanh mà nghiên cứu đưa ra.
Thứ hai, thông qua hệ thống cơ sở lý luận mà NCS tổng hợp được, đề tài có
thể làm tài liệu giảng dạy và tham khảo tại các cơ sở đào tạo du lịch về loại hình du
lịch xanh.

6. Kết cấu luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và các phụ lục, luận án có kết cấu gồm năm
chương như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển
du lịch xanh
Chương 3: Thực trạng phát triển du lịch xanh tại Việt Nam
Chương 4: Phương pháp nghiên cứu
Chương 5: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển du lịch xanh tại
Việt Nam
Chương 6: Đề xuất giải pháp phát triển du lịch xanh tại Việt Nam trong bối
cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

8