Quá trình đô thị hóa ở quận gò vấp, thành phố hồ chí minh

BỘGIÁODỤCVÀĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCSƯ PHẠMTP.HỒCHÍMINH

CaoThịQun

QTRÌNHĐƠTHỊHĨAỞQUẬNGỊV
ẤP,THÀNHPHỐHỒCHÍMINHTỪ1986
ĐẾN2010

LUẬNVĂNTHẠCSĨLỊCHSỬ

ThànhphốHồChíMinh–2013



BỘGIÁODỤCVÀĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCSƯPHẠMTP.HỒCHÍMINH

CaoThịQun

QTRÌNHĐƠTHỊHĨAỞQUẬNGỊV
ẤP,THÀNHPHỐHỒCHÍMINHTỪ1986
ĐẾN2010
Chunngành: LịchsửViệtNam
Mãsố

:60220213

LUẬNVĂNTHẠCSĨLỊCHSỬ

NGƯỜIHƯỚNG DẪNKHOAHỌC:

PGS.TS.HÀMINHHỒNG

ThànhphốH ồ ChíMinh–2013


LỜICAMĐOAN
Tơicam
đoanrằngđềtàinàydochínhtơithựchiện,cácsốliệuthuthậpvàtríchdẫnt ro n g l u ậ n v ă n l à t r u n
g t h ự c . N h ữ n g đ á n h g i á , n h ậ n đ ị n h t r o n g l u ậ n v ă n d o c á n h â n t ô i nghiêncứutrêncơs
ởnhữngtưliệuxácđịnh.

Họcviênthựchiện

CaoThịQuyên

1


LỜICẢMƠN
TơixinchânthànhcảmơnBanGiámhiệu,PhịngSauĐạihọc,trườngĐạihọcSưp h ạ m
Thànhphố

Hồ

Chí

Minh,đặc

biệt

là

qthầycơKhoaLịch

Sửđã

nhiệt

tình

giúpđỡ,g i ả n g dạyvàđàotạohọcviêntrongsuốtkhóahọc.
XinbàytỏlịngbiếtơnsâusắcđếnPGS.TS.HàMinhHồngđãtậntìnhhướngdẫng i ú p t
ơihồnthànhtốtluậnvăn.
XinchânthànhcảmơnQuậnỦyquậnGịVấp,cácPhịngbanthuộcỦybannhândânq
uậnGịVấp,CơngtyĐiệnlựcGịVấp,CơngtyTNHHMTVcấpnướcTrungAn,B ư u điệ
nGịVấp…đã cung cấpthơngtin,tàiliệu, sốliệutrongq trìnhthực hiệnluận văn.
Cuốicùngtơixincảmơngiađình,bạnbèvàđồngnghiệpđãđộngviên,giúpđỡvàtạođiềuk
iệnthuậnlợichotácgiảtrongsuốtqtrìnhhọctậpvàhồnthànhluậnvăn.

Họcviênthựchiện

CaoThịQun

2


MỤCLỤC
LỜICAM ĐOAN..........................................................................................................1
LỜICẢMƠN................................................................................................................2
MỤCLỤC.....................................................................................................................3

DANHMỤCCÁCCHỮVIẾT TẮT.............................................................................5
MỞĐẦU........................................................................................................................6
1. Lýdochọnđềtàivàmụcđíchnghiêncứu...........................................................................6
2. Đốitượng,phạmvinghiêncứucủađềtài...........................................................................7
3. Lịchsửnghiêncứuvấnđề................................................................................................8
4. Phươngphápnghiêncứuvànguồntưliệu......................................................................11
5. Nhữngđónggópcủaluậnvăn.........................................................................................12
6. Bốcụccủaluậnvăn........................................................................................................13

CHƯƠNG1:ĐƠTHỊ HĨAVÀQTRÌNH ĐƠ
THỊHĨAỞQUẬNGỊVẤPTRƯỚCNĂM1986.......................................................14
1.1 Kháiniệmđơthịvàđơthịhóa........................................................................................14
1.1.1. Kháiniệmđơthị.....................................................................................................14
1.1.2. Kháiniệmđơthịhóa...............................................................................................19
1.2. TổngquanvềquậnGịVấp.........................................................................................23
1.2.1. QuậnGịVấptrongkhơnggianThànhphốHồChíMinh.............................................23
1.2.2. Vịtríđịalý.............................................................................................................. 25
1.2.3.Điềukiệntựnhiên,xãhội..........................................................................................26
1.3. KháiqtqtrìnhđơthịhóaởquậnGịVấptrướcnăm1986.......................................27
1.3.1. Sơ lượcvềlịchsửhìnhthànhquậnGịVấp.................................................................28
1.3.2. QtrìnhđơthịhóaởquậnGịVấp,thànhphốHồChíMinhtrướcnăm1986..32

CHƯƠNG2:CHUYỂNBIẾNVỀCƠCẤUKINHTẾVÀCƠSỞHẠTẦNGỞQUẬNG
ỊVẤPTRONG QTRÌNH ĐƠTHỊHĨA(1986-2010).........................................39
2.1. ChủtrươngchínhsáchđơthịhốcủaquậnGịvấptrongthờikỳđổimới........................39
2.2. ChuyểnbiếnvềcơcấukinhtếvàcácngànhkinhtếchínhởquậnGịVấptrongqtrìnhđơt
hịhóa(1986–2010)............................................................................................................41
2.2.1. Chuyểnbiếnvềcơcấukinhtế...................................................................................41
2.2.2. SựchuyểnbiếncủacácngànhkinhtếchínhởquậnGịVấp(1986–2010)........................43
2.3. Chuyểnbiếnvềcơsởhạtầng........................................................................................64

2.3.1. Ngànhgiaothơngvậntải.........................................................................................66


2.3.2. Hệthốngthơngtinliênlạc........................................................................................71
2.3.3. Hệthốngcungcấpđiện............................................................................................71
2.3.4. Hệthốngcấpthốtnước..........................................................................................72

CHƯƠNG3:CHUYỂNBIẾNVỀDÂNSỐ,LAOĐỘNGVÀVĂNHĨA–
XÃH ỘIỞQUẬNGỊVẤPTRONG QTRÌNH ĐƠ THỊHĨA(1986–2010)..79
3.1. Sựchuyểnbiếnvềdânsố,laođộng..........................................................................79
3.1.1. Sựchuyểnbiếnvềdânsố..........................................................................................79
3.1.2. Sựchuyểndịchvềcơcấulaođộng.............................................................................84
3.2. SựchuyểnbiếnvềXãhội–Vănhóa.........................................................................86
3.2.1. Sựchuyểnbiếntrongđờisốngvănhóavậtchất...........................................................86
3.2.2. Sựchuyểnbiếntrongđờisốngvănhóatinhthần........................................................100
3.2.3. Giảiquyếtnhữngvấnđềxãhộitrongqtrìnhđơthịhố.............................................108

KẾTLUẬN...............................................................................................................115
TÀILIỆUTHAMKHẢO..........................................................................................123
PHỤLỤC..................................................................................................................131


DANHMỤCCÁCCHỮVIẾTTẮT

CN–TTCN

:

Cơngnghiệp–

TiểuthủcơngnghiệpC N –XD :

Cơngnghiệp–Xâydựng

GDĐT

:

GiáodụcĐàotạo

HTX

:

Hợptácxã

NN

:

Nơngnghiệp

THCS

:

Trunghọccơsở

THPT

:

Trunghọcphổthơng

TDTT

:

Thểdụcthểthao

TNHH

:
TráchnhiệmhữuhạnTM–

DV

:

Thươngmại–

DịchvụUBND

:

UỷbanNhândân

XĐGN

:

Xóađóigiảmnghèo


MỞĐẦU
1. Lýdochọn đề tàivàmụcđíchnghiêncứu
Đấtnướctađangtrong

giaiđoạntiếnhànhvà

đẩymạnhcơngnghiệp

hóa,hiệnđạihóađ ấ t nướcđểđếnnăm2020ViệtNamsẽcơbảntrởthànhnướccơngnghiệp.Songs
ongvớiq u á t r ì n h nàylà q trình đơ thịhóa đang diễn ra nhanh chóng ở khắpmọinơitrên lãnh
thổ,t ro n g đóthànhphốHồChíMinhlàmộtđiểnhình.
ThànhphốHồChíMinhlàmộttrongnhữngthànhphốlớnvànăngđộngnhấtcảnước.V ì vậy,c ơ n
g c u ộ c đ ô t h ị h ó a t ạ i t h à n h p h ố n à y cũng c ó p h ầ n n h a n h hơnc á c v ù n g k h á c t r o n g cảnư
ớc.Tốcđộđơthịhóaởđâydiễnramạnhmẽ,nhấtlàtừkhiViệtNamtiếnhànhđổimớiđãđưađếnnhiề
ubiếnđổiquantrọngvềkinhtế,cơsởhạtầng,vănhóa,xãhội….C hođếnnayvềcơbảnThànhph
ốđãhịanthànhviệcnângcấp,chỉnhtrangcácquậnnộithànhvàđangthựchiệnnhữngchủtrư
ơng,quyhoạchmởrộngđốivớicácquậnđơthịmớin h ư : TânBình,GịVấp,Bình

Thạnh…

nhằmhìnhthành vùngđơ thịlớncủa cảnướcvàkhuvự c.
Chịutác

độngbởiqtrìnhđơ

thị

hóa;cùng

với

nhữngchủ

trươngmở

rộng,

pháttriểnnộithịcủaThànhphốHồChíMinh;qtrìnhđơthịhóaởquậnGịVấpđãdiễnranhan
hchóng.LàmộtquậnvenởphíaTâyBắcthànhphốHồChíMinh,cáchtrungtâmthànhphốkhoản
g7km,làcửangõnốiliềntrungtâmthànhphốvớicáctỉnhmiềnĐơngNambộnhưB ì n h D ư ơ n g ,
Đ ồ n g N a i , TâyN i n h q u a t r ụ c l ộ NguyễnK i ệ m –
N g u y ễ n O a n h v à đ ư ờ n g Trư ờn g Sơn(xalộĐạiHàn).Trên địabà n G ị VấpcịncóPhi
TrườngTânSơn Nhấtvàđ ư ờ n g xe lửa Bắc Nam. Vìvậy,Gị Vấp cóvịtrí chiến lược quan
trọng để pháttriểnkinh tế
xãhộivàquốcphịng.Trướcđây,GịVấplàmộttrongnhữngvànhđaiqnsựquantrọngb ả o vệtrungt
âmđầunãocủachếđộcũ.Ngàynay,GịVấpcùngvớiHócMơn,ThủĐứcđ a n g h ì n h t h à n h n
h ữ n g t r u n g t â m k i n h t ế , t h ư ơ n g m ạ i , k h o a h ọ c kỹt h u ậ t v ệ t i n h c h u n g q u a n h SàiGịn
đóngvaitrịquantrọngtrongviệcgiaolưutrongnướcvàquốctế.
Songsongvớinhữngthuậnlợicóđượctừvịtrívàtiềmnăngpháttriển,qtrìnhđơt h ị hóa
diễnraởGịVấpcịngặpkhơngítnhữngkhókhănnhư:bấtcậptrongquảnlý,tínhkhơngđồngbột
rong quyhoạch,nhữnghệ lụymàđơthị hóađemlạinhư mơitrườngtự nh iê n bịthốihóa,mơ
itrườngvănhóabịảnhhưởngvàcácvấnđềxãhộikhácnảysinh.


Đểt h ự c h i ệ n q u á t r ì n h đ ơ t h ị h ó a G ị V ấ p t h e o đ ú n g t i n h t h ầ n quyh o ạ c h v à t r á n
h n hữ n g hạnchế,sailầmcóthểmắcphải,cầncócáinhìncụthểvàkháiqt,xem xétq

trìnhđơthịhóadiễnranhưthếnào,nhữngnhântốkháchquan,chủquantác
động,chiphối.Trêncơsởđórútranhữngbàihọckinhnghiệmđểthamkhảochocơngcuộcpháttr
iểnđơthị bềnvữngởThànhphốHồChíMinhnóichungvàGịVấpnóiriêngtrongcácthờikỳ
t i ế p theonhấtlàtronggiaiđọanmởcửa,hộinhậpvớiquốctếhiệnnay.
Làmộtn g ư ờ i dâ nc ủa q uậ n GòVấ p,mộtg i á o viê n đ a n g giả ngdạ y tạingôitrườ ng T
runghọc phổ thôngmangtê n quậ n, nhậ n thấyviệcnghiê n c ứu “Q trình đơ thị hóa ở qu
ận GịVấp,thànhphốHồChíMinhtừ1986đến2010”cũngchínhlàtìmhiểuvềlịchsửpháttriểnc
ủavùngđấtnàytrongqtrìnhhìnhthành,nhấtlàtìmhiểuvềsựpháttriểntừk h i đổimớiđếnna
y.Đósẽlànộidungtruyềntảiđếnhọcsinhtrongcácgiờdạylịchsửđịap h ư ơ n g , nhằmgiáodụclịngt
ựhàovàtinhthầntráchnhiệmcủacácemđốivớiqhươngmình.
Vớinhữnglýdokhoahọcthựctiễnnêutrên,tơichọnvấnđềnghiêncứu:“Qtrìnhđ ơ thịhó
aởquậnGịVấp,thànhphốHồChíMinhtừ1986đến2010”làmđềtàiluậnvănt ố t nghiệpcủamình.

2. Đốitượng, phạmvinghiên cứu củađềtài
* ĐốitượngnghiêncứucủaluậnvănlàqtrìnhđơthịhóaởQuậnGịVấp,ThànhphốHồ
ChíMinhtừ1986–
2010,cụthểlà:sựchuyểndịchcơcấukinhtế,nhữngbiếnđổivềcơsởhạtầng,dâncư,vănhóa,xãhộic
ủaquậnGịVấp.
* Phạmvinghiêncứu:
- KhơnggiannghiêncứucủađềtàilàđịabànquậnGịVấpthuộcthànhphốHồChíM inh ng
àynay.
- Vềthờigian:khoảngthờigiantừnăm1986đến2010.Năm1986làmốcmởđầuch oc
ơngcuộcđổimớiởViệtNam.ThànhphốHồChíMinhlàtrungtâmkinhtếcủacảnướcnên
tấtyếucó

nhữngbướcchuyểnmình,những

biến

đổiquan

trêntấtc ả cáclĩnhvực.Nằmtrongbốicảnhchungđó,

trọng

vàsâu

sắc

quậnGịVấpcũngcó

sựthayđổiđángkểvềmọimặt.Mốc2010làthờiđiểmmàquậnGịVấpcùngvớiTp.HồChí

Minh

đãtrải
qua25n ă m đổimới,thựchiệnđẩynhanhqtrìnhđơthịhóa,đâylàthờiđiểmthíchhợpđểnhìnl ạ
i mộtchặngđườngpháttriểnvềkinhtế,vănhóa,xãhộimàquậnđãđạtđược.
Dướigócđộlịchsử,luậnvănsẽđisâunghiêncứuqtrìnhđơthịhóaởmộtđịabànc ụ thểlà
QuậnGịVấp,ThànhphốHồChíMinhtrongkhoảngthờigian1986đến2010.L à m sán
gtỏnhữngnhântốkháchquanvàchủquantácđộngđếnqtrìnhđơthịhóa;Sự
7


thayđổicơsởhạtầng,kinhtế,vănhóa,xãhội,giáodục,ytếvàrútranhữngđặcđiểmcủaq
đơ

thịhóa

ởquậnGị

Vấp,

đồng

thờiđề

xuất

mộtsố

giảipháp

trình

chosựphát

triểnđơthịbềnvữngởThànhphốHồChíMinhnóichungvàQuậnGịVấpnóiriêngtrongtươn
gla i.

3. Lịchsửnghiên cứuvấnđề
Vấnđ ề đ ơ t h ị h ó a ( U r b a n i z a t i o n ) đãđ ư ợ c n g h i ê n c ứ u t ừ k h á l â u t r ê n t h ế giớin h
ư “Quyhoạchđôthị”của PiereMercin(bản dịchtiếngViệt,NxbThế Giới,1993),“Urba
nL i f e ReadinginUrbanAnthropology”(ThirdEdition,1996).Tuynhiên,ởViệtNamvấnđềđơthị
hóatrongnhữngnămgầnđâymớiđượcnhiềunhàkhoahọcquantâmnghiêncứu,t i ê u biểul
àcáccơngtrình:
ĐơthịViệtNamtậpI,tậpIIcủaGS.ĐàmTrungPhường(NxbXâydựng,1995)đãđ á n
h g i á t h ự c t r ạ n g , t ì n h h ì n h p h á t t r i ể n c ủ a mạngl ư ớ i đ ô t h ị ở V i ệ t N a m . Ô n g đ ư a ran

h ữ n g đónggópnhằmđịnhhướngpháttriểnchocácđơthịởViệtNamtrongthờikỳcơngn g h i ệ p h
óa,hiệnđạihóa.Tuynhiên,cuốnsáchnàychỉnghiêncứukháiqtnhữngvấnđềc hung củacácđôt
hịởViệtNam,chưađisâuvàonghiêncứumộtđôthịcụthể.
Chuyênk h ả o Q uy h o ạ c h x ây d ự n g p h á t t r i ể n đ ô t h ị c ủ a NguyễnT h ế B á ( N x b Xâyd
ự n g , 1997)đãđềcậptớinhữngvấnđềvềlýthuyếtđôthịvàquyhoạchpháttriểnđôthịV i ệ t Na
m.
Cuốn“Dântộc–đơthịvàđơthịhóa”củaMạcĐường(NxbTrẻ,2002),tácgiảđềcậpđế n
c á c vấnđề:ViệtNam

vàvấnđềđơthị

hóatrong

lịchsử,

đơthịhóavà

lịchsửpháttriểncủaxãhội,dântộchọc–đơthịkháiluận.
Ngồira,cịncónhiềunhữngcơngtrìnhđềcậpđếncáclĩnhvựckháccủađơthịhóa:
ĐơthịhóatạiViệtNamvàĐơngNamÁcủaTrungtâmnghiêncứuĐơngNamÁđềc ậ p đến
xuthếpháttriểncủamộtsốthànhphố,nhucầuquảnlýđơthị,tìnhtrạngtăngdânsốcơhọccủacá
cđơthị,vấnđềbảovệmơitrường, sựthayđổicủamơitrườngvănhóat r o n g qtrìnhđơthịh
óa.
ĐơthịhóavàcấutrúcđơthịViệtNamtrướcvàsauđổimới1979–1989và1989–
19 99 củaLêThanhSang,NxbKhoahọcxãhộiHàNội,2008.
QuyhoạchxâydựngđơthịViệtNam,tập1củaTrầnNgọcChính,NxbXâydựngHàN ộ i , 19
99.
ĐịnhhướngquyhọachtổngthểpháttriểnđôthịViệtNamđếnnăm2020củaBộxây

dựng,NxbXâydựngHàNội,1998.
Đơthịhóavàchínhsáchpháttriểnđơthịtrongcơngnghiệphóa vàhiệnđạihóaởViệ
tNamdoTrầnNgọc Hiên,TrầnVănChữđồngchủbiên,NxbChínhtrịQuốcgiaHàN ộ i ,
1998.
TổchứcvàquảnlýmơitrườngcảnhquanđơthịcủaNguyễnThịThanhThủy,NxbXâ
ydựngHàNội,1997.
Nhìn

chung,

cáccơng

trình

trênđâyđãđềcậpđếncác

vấnđềlý

luậnvềđơ

thịhóanóic h u n g , đạicươngvềđơthịhóaViệtNamnóiriêng.
Trongnhữngnămgầnđây,việcnghiêncứuvềđơthịvàđơthịhóaởthànhphốHồChíMinhnói ch
ung và cá c quậ nhuyệnnóiriê ng cũng rấ t được qua n tâm, trong đóc ó nhiề ucơn g trìnhng
hiêncứuvềquậnGịVấp,cụthểmộtsốcơngtrìnhcógiátrịđượccơngbố:
Địachí V ă n hóaThànhphố H ồ C hí Minh (4tậ p) doG iá o s ư Trầ nV ă n G i à u , Trầ n B
ạ c h Đằng,NguyễnC ơngBình,
(NxbThànhphố HồChíMinh,1998)đã khảo cứutồnd i ệ n vềcácmặtlịchsử,chínhtrị,kin
htế,vănhóa,xãhội,nghệthuậtcủaSàiGịn–Thànhp h ố HồChíMinh.
TácphẩmTiềmnăngchokỳtíchsơngSàiGịncủaPGS.TSNguyễnMinhHịa,
(NxbT ổ n g hợpThànhphốHồChíMinh,2008)đãnêubậtvaitrịtrungtâmkinhtế,vănhóa,xãh ộ

i củaSàiGịnThànhphốHồChíMinh.TácgiảchứngminhThànhphốnàylànơitiếpthusớmnhấtvàmạnhmẽ
nhấtcáckhoahọccơngnghệvàkỹthuậttiêntiếntừcácnướcphươngTâyđểpháttriểncơs
ởhạtầngkỹthuậtvàhạtầngxãhội,đếnứngdụngcóhiệuq u ả cáckiểuquyhoạchkiếntrúcphươngTâyvàoThànhphố.ƠngchorằngởSàiGịnđãhìnhthànhnênmộtnềncơngnghi
ệptiêntiếnsovớicácnướctrongkhuvựcĐơngNamÁv à sớmnhấtsovớinhữngvùngmiềnkháctro
ngcảnước.
ĐơthịhóavàpháttriểnkinhtếxãhộiởViệ t Nam1954đến1989doViệnKinhtế Th
ànhphốHồChíMinhxuấtbảnnăm

1991đềcậpđếntácđộng,ảnhhưởngcủađơthịhóaở SàiGịn-

ThànhphốHồChíMinhtronggần40nămqua.
VănhóalàngxãtrướcsựtháchthứccủađơthịhóatạiThànhphốHồChíMinhcủat á c gi
ảTơnNữQuỳnhTrân(NxbTrẻ,1999)gồmcóbachươngmơtảqtrìnhđơthịhóav ù n g ngoạith
ànhvàsựthayđổivănhóalàngxãtrongqtrìnhđơthịhóaởnhữngvùngđ ấ t này,trongđócóđềc
ậpđếnquậnGịVấp.
CuốnsáchNơngdânngoạithànhThànhphốHồChíMinhtrongtiếntrìnhđơthịhóa
9


củatácgiảLêVănNăm(NxbTổnghợpThànhphốHồChíMinh,2007)đãphảnánhchi

1
0


tiếttìnhhìnhchuyểndịchđấtđaivàchuyểndịchcơcấukinhtếtừnơngnghiệpsangcơngn g h i
ệ p vàdịc h v ụ ở cá c huyệnngoạ i t h à n h T h à n h phố HồC híM inh. Tá c giả c ịn m ơ tả n h ữ n g
thayđổimạnhmẽtrongđờisốngnơngdân.Đơthịhóalàmchohọdầndầnrờibỏruộngđ ồ n g ,
c h u y ể n s a n g n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h , b u ô n b á n , l a o đ ộ n g b ằ n g n h ữ n g ngàn
hnghềkháchayrơivàocảnhthấtnghiệp.TácgiảLêVănNămcịnđềcậptớinhữngt h u ậ n lợivà

khókhăntiêucựcdoqtrìnhđơthịhóamanglại.
NhữngmặttồntạitrongqtrìnhđơthịhóaởThànhphốHồChíMinhcủatácgiảNgu
yễnVănTài(NxbNơngnghiệp,1995)đãtậptrungđisâunghiêncứunhữngvấnđềbứcx ú c t r o n g q u á t
r ì n h đ ơ t h ị h ó a n h ư : s ự g i a t ă n g d â n s ố m ộ t c á c h n h a n h c h ó n g , v ấ n đ ề ơ nhiễ m mơitrư
ờng,khoảngcáchgiàunghèogiatăng,vấnđềlaođộng,giảiquyếtviệclàm,s ự giatăngcácloạihì
nhtộiphạm,tệnạnxãhội….
NhữngtácphẩmhoặcbàiviếtcóliênquanđếnvấnđềđơthịhóaởquậnGịVấp:Xuh ướ n g p
háttriểnđơthị,xuhướnggiatăngdânsốvàlaođộngởcácquậnvenThànhphốHồChíMinhc
ủaTácgiảLêHồngLiêmđăngtrongcuốnNgoạithànhTP.HồChíMinhn h ữ n g vấnđềlịc
hsửvàtruyềnthốngcủatậpthểtácgiảLêHồngLiêm,LêSơn,TrươngM i n h Nhật,QuáchTh
uNguyệt(NxbTrẻ,TP.HồChíMinh,1994)tácgiảđãkháiquátquát r ì n h đơthịhóaởcácquậnvenđ
ơ,chủyếulàquậnGịVấptừsaungàygiảiphóngđếnđầuthậpniên80.Cơngtrìnhtiếptheolàluận
ánphótiếnsĩkhoahọcLịchsử:Sựchuyểnbiếnk i n h tếxãhộicủacácquậnvenTP.HồChíMinhtừ1975–
1993nhìntừquậnGịVấp,ơngchorằngsựchuyểnbiếnkinhtế,xãhộicủacáchuyệnvùngve
ntrongđócóquậnGịVấp,ThànhphốHồChíMinhdiễnranhanhchóngnhưngcịnmangtính
chấttựphát.Tácgiảchorằ ng, từ n ă m 1 98 6 trở đ i c ác vùng v e n mớithực s ự bư ớ c và o thờik
ỳđơthịhóa mạnhmẽ.
LuậnánTiến sĩkhoa họcLịchsửcủatácgiảNguyễnThịThủyvới nhanđềQTrìnhĐơ thị
hóaởven

đơTP.

Hồ

ChíMinh

(1975–1996).Luận

ántrìnhbàyq

trìnhđơ

thịhóaở cácquậnhuyệnvenđơTP.HồChíMinhnhư:ThủĐức,quận8,BìnhThạnh,TânBình,
Gị Vấp.Tácgiảđãlàmrõqtrìnhbiếnđổi
củacácquận,huyệntrongkhỏangthờigian20n ă m (1975–
1996)trêntấtcảcáclĩnhvực,trongđó tậptrungvàosựthayđổivềcơcấuk i n h tế,cơsởhạt
ầng,dâncưvàđờisốngcưdâncủacácđịabànđượckhảosát.

10


TácphẩmLịchsửquậnGịVấp,TP.HồChíMinhdoGS.MạcĐườngchủbiên,NxbK h o a học
xãhội,1994.Đâylàcơngtrìnhnghiêncứutươngđốitịandiệnvàhệthốngvềl ị c h sửvàco
nngườiquậnGịVấp.Đồngthời,quađóthấyđượcđặcđiểmvănhóa,tiềm

11


năng,tínhcáchvàthếmạnhtạocơsởchoviệcxâydựngvàpháttriểnquậntrongthờikỳđổi mớ
ivàhiệnnay.
Cuốns á c h G ị V ấ p n g à y n a y g ồ m n h ữ n g b à i v i ế t c ủ a c á c t á c g i ả : L ê H ồ n g L i
ê m , QchThuNguyệt,nhữngbàiviếtnàynằm
trongcơcấucủacơngtrìnhbiênkhảo“LịchsửGị Vấp(sơkhảo)”(NxbKhoahọcXãhội,1994).Tác
phẩm
đãgiớithiệucácthànhtựuđạtđ ư ợ c vàcácvấnđềđangđặtratrongcáclĩnhvựckinhtế,xãhộivàv
ănhóagiáodụccủaG ị Vấp.
GịVấp20nămxâydựngvàpháttriển(1975–
1995)củaBanthườngvụQuậnỦyq u ậ n GịVấp.TậpsáchnhằmgiớithiệukháiqtquậnGịV
ấptrong20nămxâydựngvàpháttriển,nêulênnhữngbướcphấnđấu,nhữngthànhquảđạtđượctr
êncáclĩnhvực:kinht ế , vănhóa–

giáodục,xãhội,anninhquốcphịng...củaĐảngbộvànhândânởmộtquậnv ù n g ven,TP.HồChí
Minh.
CuốnsáchLịchsửĐảngbộquậnGịVấp(1975–
2010)củaĐảngbộquậnGịVấp( N x bTổnghợpThànhphốHồChíMinh,2011),Tácphẩmđã
hệthốngcácnghịquyếtĐạih ộ i Đạibiểuquận;cácnghịquyếthộinghịBanchấphànhcáckhó
a;cácbáocáotổngkếtn ăm củaQuậnủy,Ủyban Nhân dânquậnqua cácthờikỳ(1975–2010).
Đồng

thời

nêu

lênt ì n h hìnhcụthểcủaquậnvềviệcxâydựngvàpháttriểnkinhtế-

xã hội,giữvữngquốcp h ị n g anninh,củngcốhệthốngchínhtrịvàthựchiệnđườnglốiđổimớicủaĐảng...
Ngườiviếttrêncơsởthamkhảovàkếthừacóchọnlọcnguồntàiliệutrênđểnghiêncứuvàgi
ảiquyếtnhữngnộidungcủađềtài.

4. Phươngpháp nghiên cứuvànguồntưliệu
* Trongqtrìnhthựchiệnđềtài,chúngtơiđãsửdụnghaiphươngphápcơbảncủan g à n
h họclà:
Phươngpháplịchsử:đểphụcdựnglạiqtrìnhđơthịhóaởquậnGịVấp,thànhphốH ồ ChíMi
nhmộtcáchcụthể,chínhxác.
Phươngpháplogic:Nhằmhệthống,kháiqt,tìmranhữngđặcđiểm,sựpháttriểnc ủ
a đơthịhóaquacác
giaiđọanlịchsử,rútranhữngbàihọclịchsửlàmcơsởkhoahọcchov i ệ c hoạchđịnhnhữngchủtrươ
ngchínhsáchcủaTp.HồChíMinhnóiriêngvàquậnGịV ấ p nóichung.
11

Ngồirachúngtơicịnsửdụngmộtsốcáchthứccủacácphươngphápcụthểkhácđểt h u thậpt
hơngtin,thốngkê,tậphợpsốliệu, điề ndã... phụcvụchonhữngnhậnđịnh,so

12


sánhsựpháttriểnchuyểnbiếncủacácthờikỳlịchsử.
*Nguồntưliệu:
Nguồntưliệuđầutiênlàcácsáchviếtvềđơthị,đơthịhóaởViệtNamởdạngkháiq u á t , nguồntưli
ệunàygiúpchúngtơicócơsởlýluậnđểthựchiệnđềtài.Ngồiracịncór ấ t nhiềubàinghiêncứu,tạpc
hí,bàibáýợcchúngtơithamkhảođểlàmcơsởlýluậnchođềtài.
- NguồntưliệuthứhailàcácsáchviếtvềvùngđấtGiaĐịnhxưa,SàiGịnChợLớnvàthànhphốHồChíMinhngàynay.Cáctàiliệunàygópphầnquantrọnggiúpphụcdựngl
ạ i qtrình

pháttriển

vềmọimặtcủavùngđấtGia

Địnhxưa,

q

trìnhđơ

thịhóacủa

quậnG ị Vấp,ThànhphốHồChíMinhtrướcnăm1986.
- Nguồntưliệuthứbalàcácsách,cáctạpchí,bàibáoviếtvềqtrìnhđơthịhóaởq u ậ n
GịVấp,ThànhphốHồChíMinhtừkhiđấtnướcđổimới1986đếnnay.
- Quantrọngnhấtlàcácsốliệuthốngkê,báocáocácnăm,giaiđoạn,hộinghịtổngkế t,

các

vănkiệnĐạihộiĐảng

bộcủaquậnquacáckỳ,cùngnhữngtàiliệu

củacác

cơ

quanc h ứ c năngcấpthànhphốnhưphịngKhoahọcCơngnghệ,phịngTàingunMơitrường
,p h ị n g GiáodụcvàĐàotạo,
….vàtàiliệucủacácviệnnhưViệnNghiêncứuvàPháttriểnđơ
hội,ViệnKinh

tế….có

liênquanđến

thị,ViệnKhoa
vấnđềđơ

họcxã
thịhóaở

quậnGịV ấ p , ThànhphốHồChíMinhđượcchúngtơiđưavàokhaithácsửdụngchođềtài.

5. Nhữngđónggópcủaluậnvăn.
Việctìmhiểu“QtrìnhđơthịhóaởGịVấp,thànhphốHồChíMinhtừ1986đến20 10 ”, có
nhữngđónggópsau:

- Dướigócnhìnlịchsử,luậnvănsẽtáihiệnmộtcáchchânthực,kháchquan,bức tr
anh tổngthểvềqtrìnhđơthịhóaởquậnGịVấpquacácthờikỳkhácnhau.Đặcbiệtlà,s ự chuyểnbiến
vềcơcấukinhtế,cơsởhạtầng,dâncư,vănhóa–xãhộicủaquận.
- Trêncơsởđó,làmrõnhữngnhântốkháchquanvàchủquanchiphốiqtrìnhđơthị
ở

Gị

Vấp vàrút

ramộtsốđặcđiểm,bài

học

kinh

nghiệm

cũngnhưnhững

hó a
giải

phápp h ù hợptheođịnhhướngpháttriểnđơthịbềnvữngtrongnhữngnămtiếptheo.
- Luậnvăncũngtậphợp,xửlý,hệthốnghóa
cáctưliệu,nhấtlàcácchỉsốpháttriểnđơthịởquậnGịVấp,trongnhữngnămqua,tạothànhtậptin,nguồ


ntàiliệuđángtincậyvềt ì n h hìnhđơthịhóaởquậnGịVấp,ThànhphốHồChíMinh,làtàiliệ
uhữchđốivớinh ữn gaiquantâmđếnlĩnhvựcnày.