Đề cương ôn tập ngoại khoa thú y thực hành

Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

ĐỀ CƯƠNG ÔN THI HẾT HỌC PHẦN
MÔN: Ngoại Khoa Thú Y Thực Hành
Học kỳ II năm học 2013-2014
Phẫu thuật ngoại khoa
A. Vùng đầu
- Cưa sừng
- Vá mũi
- Khoan xoang trán
B. Vùng cổ
- Mổ khí quản
- Cắt tĩnh mạch cổ
C. Vùng bụng
- Mổ bụng lấy thai
- Khâu nối ruột
- Sỏi bàng quang
D. Cơ quan sinh dục
- Cắt đuôi
- Cắt tai
- Chuyển khoáy
- Hoạn
- Cắt tử cung

1. Cưa sừng Trâu, Bị?
a. Mục đích xử lý
- Do trong q trình sinh trưởng sừng phát triển quá dài mọc cong xuống đâm
vào má, mí mắt làm các vùng đó bị thối lt, hoại tử.
- Sừng quá dài, nhọn  dễ gây thương tích cho người chăn dắt, sử dụng hoặc

các gia súc khác.
- Trâu, bò bị trượt ngã ( tai nạn), đánh nhau vs gia súc khác làm sừng bị gãy, dập
nát dẫn đến nhiễm trùng hóa mủ
b. Phương pháp cố định
- Cố định đứng và nằm đều được
- Cố định trâu bò vào trong giá cố định, buộc chặt đầu gia súc để sừng cần cưa
hướng lên trên, cố định sao cho đầu con vật không thể lắc đi lắc lại khi cưa
sừng.
c. Vị trí phẫu thuật
- Sừng chia làm 3 phần, ta cắt 1/3 phía trên ( phần vỏ sừng)
khơng có tủy sừng  con vật khơng bị đau
d. Phương pháp gây tê
- Gây tê cục bộ


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Từ đỉnh hố mắt kẻ đường thẳng tới gốc sừng lấy trung điểm của đường thẳng
trên  tiêm Novocain 3-5% dưới da.
e. Phương pháp phẫu thuật
- Sát trùng 6 lần với cồn – cồn iod -..-cồn iod
- Cưa sừng bằng cưa hoặc bằng dây cưa , cần làm nhanh, dứt khoát.
- Sau khi cưa dung vải gạc đã vô trùng áp chặt vào tiết diện đã cắt giữ 5-10p để
cầm máu. Nếu có mạch máu lớn  cầm máu = cách dung dao hơ nóng và áp
vào  mạch máu sẽ co và ngừng chảy.
- Sau khi cầm máu rắc kháng sinh lên bề mặt  quấn gạc theo hình số 8 với
sừng kế bên  tránh tuột.
- Dung kháng sinh 3 ngày liên tục

f. Hộ lý và chăm sóc
- Khơng cho gia súc xuống ao hồ tránh nước vào xoang sừng gây nhiễm trùng
 rất nguy hiểm.
- Sau 7 ngày có thể mở băng sừng.

2. Vá mũi Trâu, bị?
a. Mục đích xử lý
- Trả lại vẻ đẹp tự nhiên cho con vật.
- Lấy lại sức cày kéo : tk tập trung tại mũi.
b. Phương pháp cố định
- Cố định đứng tuyệt đối khơng nằm vì khi phẫu thuật vá mũi tạo vết thương
mới sẽ chảy nhiều máu, rất dễ chảy vào khí quản khiến con vật ngạt thở và
chết.
- Cố định đứng trong giá cố định , cố định đầu gia súc sao cho không cử
động được để dễ thao tác.
c. Vị trí phẫu thuật
- Trên và dưới chop mũi trâu bò.
d. Vệ sinh
- Lấy nước, xà phòng rửa  xả 2-3 lần cho sạch máu, mủ, dãi.
- Lấy khăn khô  lau khô
- Sát trùng 6 lần cồn- iod…
e. Phương pháp gây tê
- Gây tê bằng Novocain 3-5% liều 10ml/vị trí.
- Tiêm Novocain vào vị trí trên và dưới chop mũi của trâu, bị.
f. Phương pháp phẫu thuật
- Sát trùng sau đó tiến hành tạo vết thương mới.
- Cắt bên dưới trước, bên trên sau.
- Cắt xong dùng Novocain < 1% + kháng sinh tiêm trên, dưới 10ml --. Kéo
dài time  giảm đau.

Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Khâu chính giữa chia đều về 2 phía cịn lại , khâu bằng nút khâu giảm sức
căng
- Sau khi khâu xong dùng vải gạc tẩm kháng sinh đặt trước vết thương 
tránh nhiễm trùng.
- Sau 10 ngày  cắt chỉ nhẹ cố định gia súc như lúc vá.
- Sau 1 tháng  xỏ mũi được
- Nếu vết thương không lành  không vá lại ngay để sau 1-2 tháng cho sẹo
hóa rồi vá lại.
g. Hộ lý và chăm sóc
- Sau khi phẫu thuật xong gia súc phải ở nơi sạch sẽ, ko được chăn dắt, cho
gia súc uống nước sạch.

3. Khoan xoang trán?
a.
b.
c.
-

d.
e.
-

-

-

Mục đích xử lý
Bê, nghé bị mủ, viêm xoang trán, kí sinh trùng xoang trán( ấu sán não)
Phương pháp cố định
Nên cố định đứng dễ thao tác
Cố định gia súc trong giá cố định , cố định hặt đầu gia súc để dễ thao tác.
Vị trí phẫu thuật
Kẻ 1 đường thẳng nối 2 bờ trên của hố mắt sau đó kẻ đường trung trực( chia
đơi xoang trán) của đường thẳng trên tiếp đó chia đơi đường trung trực với bờ
trên hố mắt phải được tâm khoan xoang trán. Sau đó lấy chiều dài 7cm, chiều
rộng 5cm để tâm ở giữa.
Phương pháp gây tê
Sát trùng 6 lần cồn – iod – cồn …
Gây tê thấm bằng Novocain 1% diện tích 5cm xung quanh sau đó sát trùng lại.
 Tiến hành mổ
Phương pháp phẫu thuật
Dùng dao cắt da theo hình chữ U về phía dưới chiều dài 5-7cm
Sau khi cắt đứt da lấy panh kẹp lại lật ngược lên  thấy màng cốt mạc  lấy
dao rạch thẳng xương trán thành hình chữ thập ( +) hoặc hình (x) để cắt đứt
màng cốt mạc, sau đó kéo màng cốt mạc về 4 phía
Sau đó tiến hành khoan để chẩn đốn.
 Nhìn bên trong nếu thấy màu hồng nhạt  trạng thái sinh lý.
 Nếu có mủ  dùng KMnO4 1/1000  rửa bơm thoải mái tới khi nước
chảy ra vẫn giữ nguyên màu phấn hồng là đạt yêu cầu
Sau đó dùng nước sinh lý + kháng sinh rửa kĩ 2-3 lần  khâu lại ( trước khi
khâu phải kéo cốt mạc về 4 góc  rắc kháng sinh.
Khâu da theo phương pháp khâu buộc nút.
Điều trị kháng sinh 5-7 ngày

Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

 Sau 2 tháng cắt chỉ + tiêm thuốc giun ( tiện thể đtrị giun)
f. Hộ lý và chăm sóc
- Giữ cho gia súc sạch sẽ sau phẫu thuật, khơng được để gia súc đầm mình trong
ao , hồ, nước bẩn,…
- Tiêm kháng sinh phòng nhiễm trùng 5-7 ngày sau khi phẫu thuật.

4. Mổ khí quản ?
a. Mục đích xử lý
- Gia súc bị viêm hầu quá cấp nếu không mở khỉ quản  chết ngạt
- Liệt dây thần kinh măt do cơ giới  gia súc không thở được.
b. Phương pháp cố định
- Cố định nằm
- Đại gia súc khơng gây mê, chỉ gây tê.
c. Vị trí phẫu thuật
- Xác định nhánh trước xương bả vay nối với nhánh dưới xương hàm dưới
 kẻ đường thẳng chia làm 3 đoạn bằng nhau, lấy đoạn ở giữa. 1/3 đoạn đầu
ở giữa chính là phần khí quản
- Beo da lên  mổ ngay chân yếm ( đường trắng)

d. Phương pháp gây tê, phẫu thuật
- Sát trùng , cắt hết long , sát trùng 6 lần – cồn – iod – cồn…
- Dùng Novocain gây tê 200-300ml < 1% trong 5-7p  phẫu thuật.


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Nếu đúng khí quản  quan sát được các vịng sụn hình C  dùng dao cắt đứt
2-3 vịng trịn hình C  đặt ống canuyn thơng khí quản 2-3 ngày.
 Điều trị sau phẫu thuật :
+ viêm hầu quá cấp  điều trị kháng sinh liều cao
+ liệt dây thần kinh mặt  vitamin nhóm B + điện châm.
- Sát trùng cồn iod hàng ngày tới khi khỏi. Khỏi  rút ống , cắt chỉ không cần
khâu khí quản  khâu da.
e. Hộ lý và chăm sóc
- Song song với điều trị nguyên nhân gây khó thở  cần điều trị them kháng
sinh để phòng nhiễm trùng vết mổ.
- Hàng ngày theo dõi vết mổ nếu thấy có hiện tượng nhiễm trùng phải xử lý
ngay. Tuyệt đối khơng để mủ, máu chảy vào trong khí quản sẽ làm gia súc bị
viêm phổi kế phát rất nguy hiểm,

5. Cắt bỏ tĩnh mạch cổ?
a. Mục đích xử lý
- Cắt tĩnh mạch cổ khi bị áp se tĩnh mạch
b. Phương pháp cố định
- Cố định đứng, nằm đều được.
c. Vị trí phẫu thuật
- Là giới hạn của 4 đường:
 Nhánh đứng xương hàm dưới 1 bàn tay.
 Bờ trước xương bả vai 1 bàn tay.
 Xương sống cổ 1 bàn tay.
 Tĩnh mạch cổ 1 bàn tay.


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

d. Phương pháp gây tê , phẫu thuật
- Cắt long, sát trùng 6 lần cồn – iod –cồn…
- Gây tê thấm Novocain  sát trùng.
- Người phụ mổ beo da lên  người mổ rạch da  nhìn thấy ngay tĩnh mạch.
- Thắt tĩnh mạch bằng cách đâm kim qua tĩnh mạch sau đó thắt để tránh tuột nút
thắt.
- Cắt, rạch tổ chức, đem cả mảng tĩnh mạch + tổ chức ra ngoài  sát trùng 
rắc kháng sinh  khâu lại rồi lại sát trùng
e. Hộ lý và chăm sóc
- Tiêm kháng sinh cho gia súc 5-7 ngày chú ý vết mổ nếu khơng bị nhiễm trùng
thì sau 7 ngày cắt chỉ.
- Nếu vết mổ nhiễm trùng thì điều trị theo phương pháp điều trị vết thương
nhiễm trùng.

6. Mổ dạ cỏ?
a. Mục đích xử lý
- Xử bệnh bội thực dạ cỏ cấp tính
- Xử lý liệt dạ cỏ.
b. Phương pháp cố định
- Cố định đứng nằm đều được
- Nên cố định nằm dễ lấy chất chứa tránh vương vãi vào ổ bụng gây viêm.
c. Vị trí phẫu thuật
- Nên mổ vùng hõm hông bên trái.
d. Phương pháp gây tê
- Cắt lông, sát trùng 6 lần cồn trắng – cồn iod… xen kẽ nhau.
- Dùng Novocain liều 200-500ml gây tê thấm
- Vị trí gây tê : tại 3 điểm , 3 điểm nối với nhau tạo thành 1đường thẳng.

 A : giao giữa 2 khe sườn xương sống 12,13
 B : khe sườn cuối và đốt hông đầu tiên
 C : đốt hơng 1, hơng 2
 Hình các điểm gây tê, đường mổ.


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Cách gây tê : Dùng kim đâm từ trên sống lưng xuống dưới sau đó rút kim lên
0,5cm và tiêm thuốc Novocain 3% liều 10ml/vị trí


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

e. Phương pháp phẫu thuật
- Mổ chéo phần hõm hông 30cm  giảm mức độ xé cơ chéo.
- Mổ hết lớp cơ  thấy phúc mạc
 Khâu cố định phúc mạc và dạ cỏ  tránh rơi chất chứa vào xoang bụng.
 Dùng kẹp kéo phần mổ về 4 phía
- Xác định trước khi mổ dạ cỏ xem gia súc bị bội thực or chướng hơi  đâm
kim  xì hơi  châm lửa.
- Bội thực  lấy chất chứa để lại 1/3 để tránh mất hệ vsv dạ cỏ. Sauk hi lấy chất
chứa, rửa miệng vết mổ = nước muối sinh lý  cắt chỉ nối giữa phúc mạc và
dạ cỏ
- Sau khi mổ  khâu
 Niêm mạc dạ cỏ x niêm mạc dạ cỏ = khâu vắt

 Cơ dạ cỏ x cơ dạ cỏ = khâu vắt
 Cơ dạ cỏ x cơ .. = khâu gấp mép liên tục.
 Cơ dạ cỏ x phúc mạc = khâu vắt liên tục.
 Khâu da = khâu vắt liên tục và kết thúc bằng nút khâu giảm sức căng
f. Hộ lý và chăm sóc
- Hằng ngày cần theo dõi nhiệt độ gia súc
- Quan sát nhu động dạ cỏ
- Tiêm kháng sinh liều cao 5-7 ngày sau khi phẫu thuật  tránh nhiễm trùng vết
mổ.
- Sau 7 gày cắt chỉ khâu da , nếu có hiện tượng nhiễm trùng thì cắt bỏ những nút
chỉ khâu da cuối cùng rồi xử lý vết mổ như xử lý vết thương nhiễm trùng.

7. Khâu nối ruột?
a. Mục đích xử lý
- Điều trị viêm hoại tử ruột nguyên phát và kế phát do : hecni thành bụng, tắc
ruột, xoắn ruột, hecni âm nang, hecni rốn…
b. Phương pháp cố định
- Cố định nằm trên bàn mổ hoặc dưới nền đất có lót rơm hoặc cỏ khơ sạch.
- Trâu, bị cho nằm về bên trái.
c. Vị trí phẫu thuật
- Nên mổ vùng hõm hơng bên phải.
d. Phương pháp gây tê
- Gây tê đối với lợn
- Gây mê đối với chó mèo
- Gây tê với trâu , bị
- Cắt lơng, sát trùng 6 lần cồn trắng – cồn iod… xen kẽ nhau.
- Dùng Novocain liều 200-500ml gây tê thấm
- Vị trí gây tê : tại 3 điểm , 3 điểm nối với nhau tạo thành 1đường thẳng.

Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

 A : giao giữa 2 khe sườn xương sống 12,13
 B : khe sườn cuối và đốt hông đầu tiên
 C : đốt hông 1, hông 2
 Hình các điểm gây tê, đường mổ.

- Cách gây tê : Dùng kim đâm từ trên sống lưng xuống dưới sau đó rút kim lên
0,5cm và tiêm thuốc Novocain 3% liều 10ml/vị trí


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

e. Phương pháp phẫu thuật
- Mổ da theo đường chéo từ trên xuống dưới từ trước ra sau. Sau đó xử lý tách
từng lớp cơ 1 .
- Lơi ruột ra bên ngoài để khăn bên dưới, cho nước sinh lý liên tục  tránh liệt
ruột.
- Xác định đoạn cần cắt : dùng panh kẹp ruột không phải panh kẹp máu.
- Trước khi cắt thắt mạch quản chi phối tới ruột cần cắt.
- Cắt cả màng treo ruột , cắt theo chữ V

- Tiến hành nối ruột
 Đầu tiên chập 2 panh lại với nhau
 Để chuối xanh or thân khoai nước vào ruột  kẹp lại panh lên chuối or
thân khoai nước

 Tiến hành khâu. Sauk hi khâu dùng tay vuốt xem có bị tắc giữa đoạn khâu
ko?. Có thể cho dầu cá vào ruột  bơi trơn  tránh liệt ruột, tránh ruột
lồng vào nhau, dính lại với nhau,
f. Hộ lý và chăm sóc
- Tiêm kháng sinh 5-7 ngày tránh nhiễm trùng.
- Cho gia súc ăn thức ăn lỗng, dễ tiêu.
- Theo dõi khơng táo bón là hiện tượng tốt.

8. Triệt sản
a. Mục đích xử lý


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Nhằm phá hủy hoàn toàn chức năng sinh lý của dịch hoàn và các tuyến sinh
dục phụ của gia súc đực
- Gia súc đực sau khi bị thiến sẽ bớt hung hang, thuần tính  việc chăn dắt và
sử dụng gia súc sẽ dễ dàng hơn.
- Gia súc ni lấy thịt thì sau thiến sẽ nhanh béo, thịt mềm, khơng có mùi hơi…
b. Phương pháp cố định
- Đứng nằm đều được
 Đứng là tốt nhất
c. Vệ sinh
- Dùng xà phịng rửa 2 bên bẹn, dịch hồn 2-3 lần sau đó lau khơ lại bằng khăn.
- Tiến hành sát trùng : cồn thường – cồn iod ( 6 lần xen kẽ)
d. Phương pháp gây tê
- Kẻ đường thẳng chia dịch hoàn làm 3 phần  tiến hành cắt 1/3 phía dưới rạch
vịng sang bên cạnh 100% dịch rỉ viêm chảy hết  vết thương khô ( sau mổ)

- Tiến hành gây tê thấm : mổ đâu gây tê đó.
- Gây tê dẫn truyền  thừng dịch hồn Novocain 3% 10ml
- Dung tay ép da  đâm kim vào thừng dịch hồn. Sau đó sát trùng lại.
e. Phương pháp phẫu thuật

- Dùng tay đưa trước dịch hoàn kéo căng lớp da nhìn rõ dịch hồn
- Dùng tay đổi dịch hồn bên phải về phía trước


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Dung dao lướt nhẹ giác mạc riêng  dịch hoàn chui ra, bộc lộ thừng dịch hoàn
dung panh kẹp thừng dịch hoàn , xuyên kimm chỉ qua thừng dịch hồn thắt để
thừa 20cm sau đó cắt và kéo ra kiểm tra xem máu có chảy ra khơng
- Cuối cùng cắt giữa nút thắt và panh kẹp
- Sát trùng lại với cồn iod
- Làm tương tự với dịch hoàn bên kia
- Sau khi cắt xong  vuốt dịch hoàn cho máu chảy ra.
- Cuối cùng quan trọng nhất cho betalin ( cồn iod) vuốt, láng sạch.
- Rắc 1 chút kháng sinh
f. Hộ lý và chăm sóc
- Khơng để trâu bị vào hồ, ao…
- Nếu có dịi, mủ chảy ra  do vệ sinh kém…
 Cố định lại  rửa lại với betalin sau đó sử dụng dipterex  hút kèm ít
nước  phun vào hoặc dung hoa trinh nữ vò nát  cho vào  ròi chui ra.
 Rửa sạch lại với nước muối sinh lý  rửa = betalin ( cồn iod)  rắc kháng
sinh. Tuyệt đối không khâu

9. Gây tê – Gây mê – Cầm máu
a.
b.
c.
-

Gây tê :
Cục bộ  ức chế thần kinh
Gây mê :
Toàn thân  ức chế thần kinh.
Chọn thuốc
Liều trúng độc và liều mê phải xa nhau
Sau mê , tê , khi hết thuốc mê  không ảnh hưởng đến chức phận cơ thể ( thần
kinh)
- Gây tê thấm và gây tê dẫn truyền  mổ đâu gây tê đó.
A. Gây tê thấm
- Novocain liều lượng cao nhưng nồng độ thấp  tránh trúng độc.
- VD : Gây tê dạ cỏ  200,300,500 ml nồng độc 0,25-0,5%...nhưng phải <1%
 Tự điều chỉnh liều lượng
B. Gây tê dẫn truyền
- Novocain liều lượng thấp nhưng nồng độ cao
- Nồng độ 3-5%
- Liều =< 10ml
*** Duy nhất vá mũi trâu bò: tiêm Novocain 3% mặc dù gây tê thấm.
d. Cầm máu
- Nếu máu chảy thành dòng , màu nâu, thẫm  máu tĩnh mạch


Thạch Văn Mạnh

TYD-K55

- Nếu máu chảy phun lên, đỏ tươi  máu động mạch  cầm liên tục.
 Chảy máu nội tạng là nguy hiểm nhất.
- Cầm máu  thấm  ép = bông
- Nếu mạch quản to  dùng panh kẹp.
- Nếu sừng chảy nhiều máu  dùng nhiệt độ ( dùng dao nhiệt độ cao  áp vào)
- Cầm máu toàn thân  Vitamin K + tiêm them Canxi clorua
- Truyền máu trước khi mổ  có tác dụng cầm máu vì có các enzyme, chất
đơng máu.

Thach Van Manh
VETERINARIAN

Add| Duong Ha village, Gia Lam district, Hanoi city.
TEL | 0983.912.823
EMAIL |
WEB | sites.google.com/site/thachvanmanh