Góp ý Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) Chia sẻ lợi ích giữa các bên

Góp ý Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Chia sẻ lợi ích giữa các bên
Phương Hà
Cần phải minh bạch và công bằng trong thu hồi, bồi thường đất, cơ chế xác định
giá đất bồi thường là 3 trong tổng số 13 khuyến nghị Ngân hàng Thế giới (WB)
vừa công bố nhằm góp ý cho Luật Đất đai sửa đổi của Việt Nam.
Minh bạch, công bằng trong thu hồi đất
Một trong nhiều nhận định của nhóm nghiên cứu của WB cho rằng: Ngày càng có
nhiều khiếu kiện từ những người bị ảnh hưởng, mà trong một số trường hợp họ là
những người bị bần cùng hóa, khiến họ là nạn nhân của quá trình phát triển kinh tế.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cần phải bồi thường công bằng cho những người
mất đất và những người chịu ảnh hưởng bất lợi từ việc thu hồi đất.
Nhóm tác giả của báo cáo kiến nghị cần phải làm rõ và giới hạn lại quyền của Nhà
nước trong thu hồi đất bắt buộc. Hiện nay, việc thu hồi đất bắt buộc đang được áp
dụng không chỉ cho các mục đích phục vụ quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia…
mà còn cho một số mục đích phát triển kinh tế như xây dựng khu công nghệ cao,
dự án với 100% vốn đầu tư nước ngoài…
Việc thu hồi đất theo phương thức bắt buộc và giao lại đất thường gây ra sự không
công bằng trong chia sẻ lợi ích giữa những người sử dụng đất trước và sau khi thu
hồi. Do vậy, WB khuyến nghị, hình thức thu hồi đất theo phương thức bắt buộc cần
phải thay đổi theo hướng thay đổi phạm vi được phép thu hồi đất chỉ áp dụng vào
các mục đích quốc phòng, an ninh và phục vụ cho các dự án vì lợi ích công cộng
như đường sá, công viên, trường học…
Giá bồi thường trong thu hồi đất bắt buộc
Luật Đất đai hiện hành quy định giá đất của Nhà nước phải sát với giá thị trường
và giá đất để tính bồi thường khi thu hồi đất cũng phải sát với giá thị trường. Tuy
nhiên pháp luật hiện hành lại không có hướng dẫn nào cụ thể về việc thi hành
chính sách này. Vì vậy, trên thực tế giá đất để tính bồi thường về đất luôn thấp hơn
nhiều so với giá trên thị trường. Việc này dẫn đến sự không hài lòng của người có
đất bị thu hồi, khiến tình trạng khiếu kiện ngày một nhiều và phức tạp, làm chậm
tiến độ triển khai các dự án.
Ông Nguyễn Thế Dũng - thành viên trong nhóm thực hiện báo cáo cho biết: Bản

khuyến nghị trên tinh thần “khắc phục những kẽ hở và thiếu sót của Luật Đất đai
hiện hành nhưng cũng phải tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy sự phát triển của nền
kinh tế thị trường và làm nền tảng cho quản lý các nguồn lực đất đai khan hiếm
một cách hiệu quả”.
Dựa trên kinh nghiệm quốc tế và pháp luật hiện hành, WB đưa ra khuyến nghị:
Yêu cầu bắt buộc giao cho tổ chức cung cấp dịch vụ định giá đất xác định giá đất
phù hợp với giá thị trường. Tổ chức cung cấp dịch vụ định giá đất cần được lựa
chọn trên sự đồng thuận giữa những người dân bị ảnh hưởng và các bên liên quan
về quyền lợi, nghĩa vụ trong thu hồi đất. Giá đất để tính bồi thường cần được quyết
định thông qua các hội đồng độc lập cấp tỉnh và cấp TƯ, dựa trên kết quả định giá
đất của tổ chức cung cấp dịch vụ định giá đất.
Chia sẻ lợi ích giữa các bên
Cơ chế chia sẻ lợi ích đang được các nước áp dụng chủ yếu cho các dự án thủy
điện lớn có tác động đến cộng đồng dân cư nơi có đất. Tuy nhiên, VN cũng có thể
áp dụng rộng rãi với các dự án có tác động tới phần lớn cộng đồng dân cư. Chia sẻ
lợi ích không chỉ là việc giảm nhẹ thiệt hại và bồi thường cho các tài sản bị mất mà
còn bao gồm rất nhiều các công cụ tiền tệ và phi tiền tệ khác như việc chia sẻ lâu
dài nguồn lợi thu được từ các dự án đầu tư (thanh toán trực tiếp phần lợi nhuận, giá
điện ưu đãi, trả tiền cho các dịch vụ liên quan đến môi trường và sinh thái…) hoặc
các biện pháp phi tiền tệ nhằm cải thiện thu nhập, môi trường sống và việc làm của
những người bị ảnh hưởng
WB cho rằng cần phải đưa ra quy định về việc chia sẻ lợi ích giữa các bên nhằm
phát triển và phục hồi sinh kế lâu dài cho người dân địa phương bị ảnh hưởng bởi
các dự án thủy điện, khai thác mỏ hay các dự án có tính chất tương tự.