(Luận Văn Thạc Sĩ) Quản Lý Giáo Dục Môi Trường Thông Qua Hoạt Động Dạy Học Ở Các Trường Trung Học Cơ Sở Thành Phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh.pdf

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM KIM SƠN

QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG QUA HOẠT
ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Hữu Hoan

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất cứ cơng trình nào khác.
Thái Ngun, tháng 12 năm 2020
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Phạm Kim Sơn

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được

sự giúp đỡ tận tình của các thầy cơ, bạn bè và đồng nghiệp.
Với tình cảm chân thành, tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và các
thầy cô giáo trong khoa Sau Đại học trường Đại học Thái Nguyên đã tận tình chỉ
bảo và giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu khoa học.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Hữu Hoan, một nhà giáo
tận tụy, trách nhiệm đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu và hướng dẫn,
giúp đỡ tôi trong suốt q trình hồn thành luận văn này.
Tơi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí lãnh đạo và toàn thể các anh,
chị, các bạn đồng nghiệp công tác tại các trường THCS: Quang Hanh, Cẩm Thịnh, Lý
Tự Trọng, Cẩm Sơn, Cửa Ông, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đã cùng chia sẻ
những khó khăn và tạo điều kiện cho tơi trong q trình nghiên cứu.
Mặc dù đã nỗ lực và cố gắng nhưng chắc chắn luận văn sẽ khơng tránh khỏi
những thiếu sót, tơi rất mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy giáo, cơ giáo, sự góp
ý chân thành của bạn bè đồng nghiệp để luận văn được bổ sung và hoàn thiện hơn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020
Tác giả

Phạm Kim Sơn

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... ii
MỤC LỤC .............................................................................................................. iii
DANH MỤC VIẾT TẮT ...................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 3
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 3
7. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 3
8. Cấu trúc của luận văn .......................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI
TRƯỜNGTHÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ ................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................... 6
1.1.1. Cơng trình nghiên cứu về giáo dục mơi trường cho học sinh phổ thơng ...... 6
1.1.2. Cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục môi trường cho học
sinh trường phổ thông ..................................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................ 10
1.2.1. Môi trường, giáo dục môi trường ................................................................ 10
1.2.2. Quản lý giáo dục môi trường ....................................................................... 14
1.2.3. Quản lý hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS ................................................................................................. 17
1.3. Giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS ............. 17
1.3.1. Một số đặc điểm tâm - sinh lý học sinh THCS............................................ 17
1.3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ, nguyên tắc của giáo dục môi trường thông qua hoạt động
dạy học ở trường THCS .................................................................................. 19

iii


1.3.3. Nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS .... 22
1.3.4. Phương pháp giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS

....................................................................................................................... 23
1.3.5. Hình thức tổ chức giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS ................................................................................................. 26
1.3.6. Lực lượng tham gia giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường
THCS ............................................................................................................. 27
1.3.7. Các điều kiện để tổ chức giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS ....................................................................................... 29
1.4. Quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS....... 30
1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS ....................................................................................... 30
1.4.2. Tổ chức xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS .................................... 31
1.4.3. Quản lý nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở
trường THCS ................................................................................................. 33
1.4.4. Quản lý hình thức và phương pháp tổ chức giáo dục môi trường thông
qua hoạt động dạy học ở trường THCS......................................................... 34
1.4.5. Quản lý sự phối hợp các lực lượng tham gia hoạt động giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS ................................................. 35
1.4.6. Tổ chức định kỳ kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS .............................................. 36
1.4.7. Quản lý các điều kiện tổ chức giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS ....................................................................................... 37
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy ở trường THCS .............................................................................. 38
1.5.1. Nội dung và chương trình mơn học ............................................................. 38
1.5.2. Cơng tác quản lý, chỉ đạo của Hiệu trưởng nhà trường ............................... 38
1.5.3. Đội ngũ giáo viên......................................................................................... 39
1.5.4. Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong nhà trường ........................ 39
1.5.5. Cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường ............................................... 40

iv


1.5.6. Tính tích cực của học sinh trong việc tham gia các hoạt động giáo dục
môi trường và bảo vệ mơi trường .................................................................. 40
1.5.7. Các lực lượng giáo dục ngồi nhà trường ................................................... 40
Kết luận chương 1 .................................................................................................. 42
Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC MÔI
TRƯỜNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CẨM PHẢ - TỈNH
QUẢNG NINH............................................................................................. 44
2.1. Khái quát về tình hình giáo dục trung học cơ sở của thành phố Cẩm Phả,
tỉnh Quảng Ninh ............................................................................................ 44
2.2. Tổ chức khảo sát ............................................................................................. 47
2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................ 47
2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................ 47
2.2.3. Đối tượng và phạm vi khảo sát .................................................................... 47
2.2.4. Hình thức, phương pháp khảo sát ................................................................ 48
2.2.5. Xử lý số liệu ................................................................................................. 48
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các
trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ...................................... 49
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về giáo dục
môi trường ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh........... 49
2.3.2. Thực trạng nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học
đã triển khai ở trường các THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ..... 50
2.3.3. Thực trạng phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục mơi trường thơng
qua hoạt động dạy học đã tiến hành ở các trường THCS thành phố Cẩm
Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................................................... 52
2.3.4. Thực trạng sự phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường trong giáo
dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS Thành phố

Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.............................................................................. 56
2.4. Thực trạng quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các
trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................................... 57
2.4.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục môi trường thông qua hoạt động

v


dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............ 57
2.4.2. Thực trạng xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục
môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố
Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................... 61
2.4.3. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt động
dạy học ở trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ................... 63
2.4.4. Thực trạng quản lý hình thức và phương pháp tổ chức giáo dục mơi trường
thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS, thành phố Cẩm Phả ............65
2.4.5. Thực trạng quản lý sự phối hợp các lực lượng tham gia giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS, thành phố Cẩm Phả ............68
2.4.6. Thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh
Quảng Ninh ................................................................................................... 71
2.4.7. Thực trạng quản lý các điều kiện tổ chức giáo dục môi trường thông qua
hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả (N=226).......... 74
2.5. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh
Quảng Ninh ................................................................................................... 76
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học ở các trường THCS, thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh.......... 78
2.6.1. Mặt mạnh ..................................................................................................... 79
2.6.2. Hạn chế ........................................................................................................ 79

2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................................ 79
Kết luận chương 2 .................................................................................................. 81
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG THÔNG
QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ
SỞ THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ............................ 82
3.1. Các nguyên tắc của việc đề xuất các biện pháp .............................................. 82
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .............................................................. 82
3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính kế thừa ................................................................ 82
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn .............................................................. 82

vi


3.2. Biện pháp quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các
trường THCS thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh ................................... 83
3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, học
sinh và các lực lượng xã hội về tầm quan trọng, vị trí của cơng tác giáo
dục mơi trường và quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.......................... 83
3.2.2. Tăng cường chỉ đạo giáo viên tích cực đổi mới nội dung, phương pháp
và hình thức tổ chức giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học
gắn với các yêu cầu mới trong giai đoạn hiện nay ........................................ 85
3.2.3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá giáo dục môi trường thông qua hoạt động
dạy học ở các trường THCS .......................................................................... 87
3.2.4. Tăng cường sự phối hợp hiệu quả các lực lượng trong và ngoài nhà trường
trong công tác giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở trường
THCS ............................................................................................................. 88
3.2.5. Quản lý các điều kiện đảm bảo cho giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học ở các trường THCS ................................................................. 90
3.3. Mối quan hệ của các biện pháp....................................................................... 92

3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 93
3.4.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm ......................................................... 93
3.4.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm .................................................................... 94
Kết luận chương 3 .................................................................................................. 98
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 99
1. Kết luận .............................................................................................................. 99
2. Khuyến nghị..................................................................................................... 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 102
PHỤ LỤC

vii


DANH MỤC VIẾT TẮT
Viết là

Đọc là

ĐTB

Điểm trung bình

GD

Giáo dục

GD & ĐT

Giáo dục và đào tạo

GDMT

Giáo dục môi trường

THCS

Trung học cơ sở

SL

Số lượng

viii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1a. Thống kê số lớp và học sinh THCS thành phố Cẩm Phả .................... 44
Bảng 2.1b. Thống kê số lượng cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS,
thành phố Cẩm Phả ........................................................................... 45
Bảng 2.1c. Thống kê xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS thành phố Cẩm Phả ..... 45
Bảng 2.1d. Thống kê xếp loại học lực của học sinh THCS thành phố Cẩm Phả ......... .46
Bảng 2.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về
giáo dục môi trường ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh
Quảng Ninh (N=376) ........................................................................ 49
Bảng 2.3. Thực trạng nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học
đã triển khai ở trường các THCS thành phố Cẩm Phả (N=376) ............. 50
Bảng 2.4. Thực trạng phương pháp giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả ............................................ 52
Bảng 2.5. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về hình thức giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố

Cẩm Phả ............................................................................................ 54
Bảng 2.6. Đánh giá của học sinh về hình thức giáo dục mơi trường cho học sinh
THCS, thành phố Cẩm Phả............................................................... 55
Bảng 2.7. Thực trạng sự phối hợp các lực lượng trong và ngồi nhà trường trong
giáo dục mơi trường thơng qua hoạt động dạy học ở các trường
THCS Thành phố Cẩm Phả .............................................................. 56
Bảng 2.9. Thực trạng xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch quản lý hoạt
động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học cho học
sinh các trường THCS, thành phố Cẩm Phả (N=226) ....................... 61
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học ở trường THCS thành phố Cẩm Phả (N=226) .......... 63
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý hình thức và phương pháp tổ chức giáo dục mơi
trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS, thành
phố Cẩm Phả (N=226) ...................................................................... 65
ix


Bảng 2.12. Thực trạng quản lý sự phối hợp các lực lượng tham gia giáo dục
môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS,
thành phố Cẩm Phả (N=226) ............................................................ 69
Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố
Cẩm Phả, (N=226) ............................................................................ 71
Bảng 2.14. Thực trạng quản lý các điều kiện tổ chức giáo dục môi trường thông
qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả
(N=226)............................................................................................. 74
Bảng 2.15. Sự ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý giáo dục môi trường thông
qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả
(N=226)............................................................................................. 77
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ................................ 94

Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ................................... 96

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây với sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật
lần thứ tư - thời đại công nghệ 4.0, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kĩ thuật đã đem
lại rất nhiều lợi ích to lớn cho con người. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của văn
minh nhân loại thì ơ nhiễm mơi trường sống ngày càng gia tăng, các cơn bão, lũ, hạn
hán, lốc xoáy, sóng thần, động đất,... ngày càng nhiều. Nguyên nhân sâu xa và trực tiếp
đều do tác động của con người. Vì vậy việc giáo dục bảo vệ mơi trường cũng như trang
bị kiến thức về bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ là điều cấp thiết.
Ở nước ta, giáo dục môi trường được quan tâm đặc biệt trong những năm gần
đây. Vấn đề tích hợp giáo dục mơi trường đã được thực hiện trong hoạt động dạy
và học, hoạt động trải nghiệm song vẫn còn mới mẻ và cũng chưa được tổ chức một
cách có hệ thống đúng với tầm quan trọng của nó. Mặt khác theo Đề án đổi mới căn
bản tồn diện giáo dục thì sau năm 2020 chương trình giáo dục phổ thơng sẽ dạy
theo phương án tích hợp và phân hóa, lồng ghép các vấn đề như mơi trường, biến
đổi khí hậu, kĩ năng sống, dân số, sức khỏe sinh sản,… vào các môn học và hoạt
động giáo dục. Vậy giáo dục môi trường thông qua chương trình giáo dục phổ thơng
như thế nào? Quản lý giáo dục mơi trường thơng qua chương trình giáo dục phổ
thông ra sao ? Giải quyết vấn đề này ngành giáo dục cần có sự chung tay góp sức
của các cơ quan, ban ngành, đồn thể khác để cơng tác giáo dục môi trường đạt hiệu
quả cao.
Thành phố Cẩm Phả đã và đang phát triển với nhiều ngành công nghiệp,
nhiều nhà máy, xí nghiệp như: Nhà máy Nhiệt Điện Cẩm Phả, Nhiệt điện Mông
Dương, Nhà máy xi măng Cẩm Phả, các xí nghiệp, cơng ty than như Cơng ty than
Dương Huy, Quang Hanh, Cọc 6, Cao Sơn,... Môi trường sống bị ơ nhiễm, tàn phá

bởi khí thải, chất thải,... Vậy mà giáo dục môi trường chưa thực sự trở thành
nhiệm vụ cấp bách, việc quản lý giáo dục môi trường chưa được các cấp lãnh đạo
quan tâm đúng mức; việc tổ chức thực hiện giáo dục môi trường cho học sinh còn
nhiều hạn chế; nhận thức, thái độ, hành vi của của người dân, của học sinh về bảo
vệ mơi trường cịn rất mờ nhạt và có nhiều biểu hiện không phù hợp nhất là học sinh
THCS.
1


Trong những năm gần đây, hoạt động giáo dục môi trường cũng đã được thực
hiện ở các trường THCS nhưng việc gắn giáo dục môi trường với hoạt động dạy
học vẫn chưa được thực hiện chặt chẽ. Việc tích hợp nội dung giáo dục môi trường
thông qua các môn học cũng đã được triển khai thực hiện song hiệu quả chưa cao.
Chưa có sự thống nhất cụ thể trong việc lựa chọn nội dung giáo dục môi trường theo
các cấp độ gắn với các mơn học tích hợp.
Ngồi ra, việc quản lý hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động
dạy học ở các trường THCS cần được quan tâm thực hiện một cách thống nhất và
hiệu quả hơn nữa nhằm mang lại những kết quả cao gắn với mục tiêu giáo dục môi
trường cho học sinh THCS.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài "Quản lý giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố
Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh" để nghiên cứu trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ
chuyên ngành Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở trường THCS; đánh giá thực trạng hoạt động giáo
dục môi trường, quản lý hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở các trường trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Từ đó, đề
xuất một số biện pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý công tác này ở các
trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học cho học sinh
trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường
THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Giáo dục môi trường cho học sinh phổ thơng là vấn đề có tính thời sự, cấp
thiết trong bối cảnh hiện nay. Có nhiều con đường để giáo dục mơi trường trong đó
2


dạy học là một trong những con đường có hiệu quả. Song việc tổ chức giáo dục môi
trường thông qua hoạt động dạy học trong trường phổ thơng nói chung, trường
THCS nói riêng chưa được quan tâm đúng mức. Việc tìm ra biện pháp quản lý hoạt
động giáo dục mơi trường thông qua hoạt động dạy học cho học sinh ở các trường
THCS dựa trên căn cứ thực tiễn, phù hợp với điều kiện nhà trường, địa phương sẽ
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường THCS hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học ở trường trung học cơ sở.
5.2. Tổ chức khảo sát đánh giá thực trạng quản lý giáo dục môi trường thông
qua hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng
Ninh.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở trường trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu
6.1. Địa bàn và khách thể điều tra
Đề tài nghiên cứu ở 5 trường THCS thành phố Cẩm trong năm học 20192020. Khảo sát trên 12 cán bộ quản lý trường các THCS, 214 giáo viên và 150 học

sinh. Trưng cầu ý kiến của 35 cán bộ quản lý các trường THCS, cán bộ chuyên trách
của Sở, Phòng GD & ĐT.
6.2. Nội dung nghiên cứu
Tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lí giáo dục môi trường thông qua
hoạt động dạy học ở trường THCS, thành phố Cẩm Phả.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
7.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
Chúng tôi thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các cơng
trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục môi
trường cho học sinh. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận để xây dựng
khung lý thuyết cho đề tài.
7.1.2. Phương pháp phân loại tài liệu
3


Tiến hành nghiên cứu những tài liệu lí luận liên quan đến vấn đề quản lý giáo
dục môi trường cho học sinh, sắp xếp, phân loại các tài liệu theo thời gian nghiên
cứu, khía cạnh nội dung nghiên cứu, các tài liệu nghiên cứu nước ngoài và tài liệu
nghiên cứu ở Việt Nam. Đây là cơ sở để đánh giá tổng quan nghiên cứu về quản lý
hoạt động giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (Ankét)
Chúng tôi sử dụng bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên về thực trạng
giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học và quản lý hoạt động này ở các
trường THCS; Bảng hỏi cho học sinh về những nội dung liên quan đến hoạt động
giáo dục môi trường trong các trường THCS ở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng
Ninh.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Phân tích những sáng kiến kinh nghiệm về công tác giáo dục môi trường cho

học sinh của giáo viên, cán bộ quản lý. Trên cơ sở đó tổng kết, rút kinh nghiệm thực
tiễn khi đề xuất các biện pháp tác động nhằm nâng cao hiệu quả quản lý của hoạt động
giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học cho học sinh ở các trường THCS
trên địa bàn.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Chúng tôi tiến hành phỏng vấn một số học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý
nhằm làm rõ một số vấn đề trong thực trạng hoạt động giáo dục môi trường và quản lý
hoạt động này ở trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.4. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát, ghi chép một số hoạt động giáo dục môi trường cho học
sinh thông qua hoạt động dạy học ở một số trường THCS trên địa bàn thành phố để
làm minh chứng cho quá trình làm rõ thực trạng hoạt động giáo dục môi trường và
quản lý hoạt động này.
7.2.5. Phương pháp chuyên gia
Chúng tôi xin ý kiến các chuyên gia về tính cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp được đề xuất.
7.3. Các phương pháp thống kê toán học
4


Sử dụng các phương pháp định lượng tốn học, cơng thức tính ĐTB, tỉ lệ % trên
phần mềm excel để xử lý các phiếu khảo sát thu được trong quá trình nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động
dạy học ở trường trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy
học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy

học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNGTHÔNG QUA
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Cơng trình nghiên cứu về giáo dục môi trường cho học sinh phổ thông
Thực trạng môi trường hiện nay đang ngày càng trở thành vấn đề nóng cần
được quan tâm của tồn nhân loại. Ngày nay con người đang phải đối mặt với sự
cạn kiệt của tài nguyên thiên nhiên và ô nhiễm mơi trường. Do đó bảo vệ mơi trường
là vấn đề được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm, vì sự phát triển bền vững tồn
cầu.
Trên thế giới, hoạt động giáo dục mơi trường cho cộng đồng nói chung và
học sinh phổ thơng nói riêng đã được tiến hành từ những năm đầu của thập niên 70
của thế kỷ XX, và từ đó đến nay, dưới sự hướng dẫn và theo dõi của các tổ chức
môi trường của Liên Hiệp Quốc nó đã phát triển mạnh mẽ và sâu rộng.
Trên cơ sở nhận thức rõ tình trạng mơi trường bị biến đổi ngày càng xấu đi,
Liên Hiệp Quốc đã tổ chức hội nghị Quốc tế về “Con người và môi trường” tại
Stôckhôm (Thụy Điển) vào ngày 5 tháng 6 năm 1972. Tại hội nghị này, các thành
viên đã nhất trí nhận định: Việc bảo vệ thiên nhiên và mơi trường là một trong hai
nhiệm vụ hàng đầu của toàn nhân loại (cùng với nhiệm vụ bảo vệ hịa bình chống
chiến tranh). Từ đó, ngày 5 tháng 6 hàng năm trở thành "Ngày môi trường thế giới".
Hội nghị cũng đã tuyên bố giáo dục môi trường là phương pháp quan trọng để hình
thành nhận thức và hành vi có trách nhiệm cho cá nhân và tổ chức trong việc bảo
vệ và cải thiện môi trường, là một yếu tố quyết định trong việc giải quyết cuộc
khủng hoảng môi trường trên tồn thế giới.
Sau hội nghị Stơckhơm năm 1972, giáo dục mơi trường đã được đưa vào các

trường học. Có khoảng hơn 1000 chương trình mơi trường và BV mơi trường được
giảng dạy trong 750 trường thuộc 70 nước khác nhau. Tuy nhiên, về mục đích, nội
dung và phương pháp giáo dục môi trường phải đợi đến nhiều hội nghị quốc tế sau
đó mới được giải quyết và hồn thiện dần.
Vào tháng 8 năm 1987, UNESCO và UNEP phối hợp tổ chức hội nghị quốc
tế về giáo dục môi trường tại Maxtcơva (Nga), với sự tham gia của đại diện hơn 100
6


nước và nhiều tổ chức quốc tế khác nhau. Hội nghị đã xây dựng chiến lược quốc tế
về chương trình hành động giáo dục môi trường cho thập kỷ 90 gồm 9 mục tiêu về
tăng cường hệ thống thông tin quốc tế và trao đổi kinh nghiệm, đẩy mạnh nghiên cứu
thực nghiệm về nội dung, phương pháp giáo dục môi trường, xây dựng hồn thiện
chương trình và tài liệu, phương pháp giáo dục mơi trường, xây dựng hồn thiện
chương trình và tài liệu, phương tiện cho giáo dục môi trường ở mọi cấp học và đặt
tên cho thập kỷ 90 là "Thập kỉ tồn thế giới cho giáo dục mơi trường".
Tháng 6 năm 1992, Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về "Môi trường và phát
triển" đã diễn ra tại Rio de Janeiro (Brazil). Hội nghị đã thơng qua chương trình
hành động cho thế kỉ XXI. Các quốc gia, các dân tộc theo đó giải quyết vấn đề mơi
trường trong quan hệ hữu cơ với sự phát triển của cộng đồng. Các vấn đề cụ thể
được nêu lên ở hội nghị này là: Bảo vệ tầng khí quyển, chống nạn phá rừng, chống
sa mạc hóa và hạn hán, bảo vệ sự đa dạng sinh học, bảo vệ tài nguyên nước, xử lí
các chất độc hại, nâng cao và cải thiện điều kiện sống, bảo vệ sức khỏe con người,
chấm dứt sự thối hóa của mơi trường.
Có thể nhận thấy rằng, vấn đề giáo dục môi trường trong nhiều năm qua đã
được các hội nghị quốc tế và khu vực quan tâm. Nội dung chủ yếu mà các hội nghị
này đưa ra là các chương trình, chiến lược và giải pháp giáo dục môi trường chung
cho tất cả các quốc gia trên tồn thế giới.
Ở nước ta, việc giáo dục mơi trường mới được bắt đầu từ những năm cuối
của thập niên 70, cịn việc giáo dục mơi trường trong nhà trường phổ thông mới

được thực hiện vào đầu năm 1981 cùng với kế hoạch cải cách giáo dục.
Từ năm học 1986 đến 1992 các sách giáo khoa Tiểu học, trung học cơ sở và
trung học phổ thông với một số nội dung được cải tiến, trong đó vấn đề giáo dục
mơi trường đã được quan tâm nhiều hơn. Đặc biệt, bắt đầu từ năm học 2002-2003,
việc đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa với nhiều bài, nhiều mục, nhiều
nội dung giáo dục môi trường được đưa vào nội dung các môn học tạo điều kiện rất
thuận lợi cho việc giáo dục môi trường trong nhà trường phổ thông.
Tuy nhiên, hiện tại nhận thức và hành động tiêu cực của đơng đảo quần
chúng, trong đó có rất nhiều học sinh vẫn còn là trở lực lớn cho việc bảo vệ mơi
trường và thiên nhiên ở nước ta. Do đó việc nâng cao nhận thức cho nhân dân và
7


học sinh về môi trường và bảo vệ môi trường cần được quan tâm hơn. Kiến thức
môi trường và phát triển bền vững phải đưa dần từng bước giúp học sinh có ý thức
tự giác từ nhỏ cho đến hết đời mình.
Như vậy, cơng tác giáo dục mơi trường ở nước ta những năm qua tuy đã thu
được một số kết quả bước đầu nhưng đang còn nhiều tồn tại và thiếu sót. Theo đánh
giá của các tác giả Đinh Quang Báo và Dương Tiến Sỹ: "Tài liệu phục vụ giáo dục
mơi trường cịn thiên về cung cấp kiến thức chưa đề cập đến phương pháp, hình thức
giáo dục mơi trường, thiếu phương pháp, biện pháp giáo dục kĩ năng, thái độ, hành
vi bảo vệ môi trường, dẫn tới việc khai thác tri thức môi trường và bảo vệ môi trường
lồng ghép tích hợp trong nội dung mơn học cịn gặp nhiều lúng túng và mức độ thực
hiện còn hạn chế” [36]. Để khắc phục những thiếu sót trên và thực hiện mục tiêu giáo
dục mơi trường trong q trình dạy học, cần phải triển khai đồng bộ các hướng nghiên
cứu khoa học lấy giáo dục môi trườnglàm định hướng và cơ sở thực hiện. Bên cạnh
đó, cần tập trung nghiên cứu khai thác các nội dung giáo dục môi trường được lồng
ghép tích hợp trong các mơn học, các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học sao
cho phát huy được tính tích cực sáng tạo của học sinh, đảm bảo giáo dục môi trường
sát với yêu cầu thực tiễn.

1.1.2. Cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục môi trường cho học
sinh trường phổ thông
Khi chương trình giáo dục mơi trường được đưa vào trường phổ thơng năm
1981 thì cũng là lúc các cơng trình nghiên cứu khoa học về vấn đề này được phát
triển. Qua nghiên cứu, rà sốt, chúng tơi nhận thấy các cơng trình nghiên cứu về
quản lý giáo dục mơi trường trong nhà trường phổ thông thời gian qua tập trung
nghiên cứu về các khía cạnh sau:
- Phạm Đình Thái, Nguyễn Thị Thấn có những cơng trình nghiên cứu khoa
học như: “Vị trí và bước đầu định hướng nội dung, biện pháp giáo dục môi trường
ở bậc tiểu học ở Việt Nam” [37]; “Về phương pháp tiếp cận trong giáo dục môi
trường”[39] đã làm rõ nội dung, biện pháp, phương pháp tiếp cận giáo dục mơi
trường. Trong đó, tác giả Phạm Đình Thái nhấn mạnh đến giáo dục môi trường ở
Tiểu học.
8


- Về vấn đề giáo dục môi trường thông qua mơn học có những cơng trình
nghiên cứu như: “Xác định các hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục mơi
trường qua mơn Địa lí ở trường phổ thơng cơ sở Việt Nam” [22] của tác giả Nguyễn
Thị Thu Hằng; “giáo dục mơi trường qua mơn Địa lí” [11] của các tác giả Nguyễn
Thị Kim Chương và Nguyễn Phi Hạnh; “giáo dục môi trường qua dạy học sinh thái
lớp 11 phổ thông trung học” [36] của tác giả Dương Tiến Sỹ; “Thực hiện giáo dục
môi trường cho học sinh tiểu học thơng qua mơn tìm hiểu Tự nhiên và Xã hội” [31]
của tác giả Nguyễn Hồng Ngọc. Các tác giả đã đề cập đến thực trạng việc thực hiện
giáo dục môi trường thông qua các môn học ở nhà trường và các biện pháp nâng cao
hiệu quả giáo dục môi trường qua các môn học ở trường Phổ thông.
- Về vấn đề tích hợp giáo dục mơi trường địa phương thơng qua mơn học có
“giáo dục mơi trường địa phương qua mơn Địa lí lớp 8 cho học sinh Quảng Nam Đà Nẵng” [25] của tác giả Đậu Thị Hoà; “Tích hợp giáo dục mơi trường địa phương
trong dạy học các môn về Tự nhiên và Xã hội cho học sinh tiểu học ở Đắc Lắc” [40]
của tác giả Lê Thị Ngọc Thơm. Các tác giả cũng đề cập đến thực trạng tích hợp nội

dung giáo dục mơi trường và đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục
mơi trường cho học sinh thơng qua tích hợp nội dung môn học.
Nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục môi trường cho học sinh THCS
cũng được khai thác nghiên cứu ở các khía cạnh khác nhau. Một số nghiên cứu tập
trung vào việc chỉ ra các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục môi trường cho học
sinh qua hoạt động trải nghiệm. Chẳng hạn như: tác giả Nguyễn Tý (2012) với đề
tài: Quản lý hoạt động giáo dục môi trường ở các trường THCS trên địa bàn quận
Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng [41].; Trần Thị Thúy Hà (2018) với bài báo: Quản
lý công tác phối hợp các lực lượng giáo dục trong hoạt động giáo dục môi trường
cho học sinh Tiểu học thành phố Đà Nẵng [18]. Tác giả Nguyễn Thị Hà (2017) với
bài báo: Hiện trạng môi trường và giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh thông
qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo tại cộng đồng dân cư huyện Quốc Oai, thành
phố Hà Nội [19].
Tóm lại, qua việc nghiên cứu trên chúng tôi nhận thấy rằng:
- Vấn đề giáo dục môi trường là một trong những nhiệm vụ được đặt ra cho
nhà trường phổ thông hiện nay.Việc thực hiện nội dung giáo dục thông qua hoạt
9


động dạy học là rất cần thiết nhằm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục trong
đó có trường THCS.
- Các cơng trình nghiên cứu về giáo dục mơi trường trong nhà trường phổ
thông chủ yếu tập trung nghiên cứu về nội dung và các giải pháp chung. Một số đề
cập đến vấn đề giáo dục môi trường qua các mơn học và vấn đề tích hợp giáo dục
mơi trường địa phương qua các mơn học.
Mặc dù đã có những cơng trình nghiên cứu hoạt động giáo dục mơi trường
thông qua các môn học và quản lý hoạt động giáo dục môi trường cho học sinh tiểu
học, THCS, trung học phổ thông. Tuy nhiên, vấn đề quản lý giáo dục môi trường
thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS chưa nhiều. Đặc biệt là chưa có
cơng trình nào nghiên cứu về thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động giáo dục

môi trường cho học sinh thông qua hoạt động dạy học ở các trường THCS thành
phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh.
Do vậy, việc nghiên cứu quản lý hoạt động giáo dục môi trường thông qua
hoạt động dạy học ở trường phổ thơng nói chung và các trường THCS trên địa bàn
thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh nói riêng là điều hết sức cần thiết và rất cần
được quan tâm nghiên cứu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Môi trường, giáo dục môi trường
1.2.1.1. Môi trường
Khái niệm môi trường đã được đưa ra tranh luận từ lâu và được hiểu theo
nhiều cách khác nhau, khơng thống nhất, vì nó phụ thuộc vào q trình nhận thức
và cách nhìn nhận vấn đề theo các góc độ chun mơn khác nhau.
Một số các nhà khoa học nhấn mạnh: môi trường là điều kiện cần thiết cho
sự di truyền những tính chất đặc biệt của sinh vật và ngược lại đó cũng là nơi và
điều kiện để tạo ra những biến dị mới, những loài mới.
Các nhà địa lý thì cho rằng mơi trường mà cụ thể là mơi trường địa lí là một bộ
phận tự nhiên của bề mặt trái đất bao quanh xã hội loài người, bị thay đổi bởi xã hội
loài người ở mức độ này hay mức độ khác, ở những thời điểm nhất định có quan hệ
trực tiếp với bộ phận đó trong thời gian sinh sống và hoạt động sản xuất của mình.
Vì vậy, nếu hiểu theo nghĩa khái quát nhất: môi trường của một vật thể hoặc
10


một sự kiện là tổng hợp tất cả các điều kiện bên ngồi có ảnh hưởng một cách trực
tiếp hay gián tiếp tới vật thể hay sự kiện đó.
Đối với con người, môi trường sống là môi trường quan trọng nhất và nó
chứa nội dung rộng hơn. Đó là tổng hợp các điều kiện vật lí, hố học, sinh học, xã
hội bao quanh có ảnh hưởng tới sự sống và phát triển của các cá nhân và cộng đồng
con người.
Tuỳ theo nội dung nghiên cứu mà môi trường sống của con người được phân

thành môi trường tự nhiên, môi trường nhân tạo, môi trường xã hội.
Môi trường tự nhiên bao gồm các nhân tố tự nhiên tồn tại khách quan ngồi
ý muốn con người và ít chịu sự chi phối của con người.
Môi trường xã hội là tổng thể các quan hệ giữa người với người tạo nên sự
thuận lợi hoặc trở ngại cho sự tồn tại và phát triển của cá nhân và của cộng đồng
con người.
Môi trường nhân tạo bao gồm tất cả những nhân tố vật lí, sinh học, xã hội do
con người tạo nên và chịu sự chi phối của con người. Chúng sẽ tự huỷ nếu khơng
có sự tác động của con người.
Tuy nhiên sự phân chia này chỉ để phục vụ nghiên cứu, phân tích các hiện
tượng phức tạp trong mơi trường. Trong thực tế ba loại môi trường trên cùng tồn
tại, xen lẫn vào nhau, tương tác với nhau hết sức chặt chẽ. Vì vậy, mơi trường là
một khái niệm rộng lớn chứa đựng nội dung phong phú và đa dạng.
Hiện nay khái niệm mơi trường được thế giới sử dụng, đó là khái niệm của
UNESCO đưa ra năm 1981: Môi trường con người bao gồm toàn bộ các hệ thống
tự nhiên và hệ thống xã hội do con người tạo ra, trong đó con người sống và bằng
lao động của mình, khai thác những tài nguyên tự nhiên và nhân tạo nhằm thoả
mãn những nhu cầu của con người [33].
Theo Điểm 1 Điều 3 Luật bảo vệ mơi trường 2005 thì: Mơi trường bao gồm
các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến
đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật [25].
Như vậy, dưới các góc độ khác nhau thì có cách nhìn nhận về mơi trường
khác nhau. Khái qt lại có thể hiểu khái niệm mơi trường như sau: Mơi trường là
tồn bộ các hệ thống tự nhiên và các hệ thống xã hội do con người tạo ra, chúng có
11


mối quan hệ mật thiết với nhau, bao xung quanh con người và ảnh hưởng tới đời
sống sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên.
1.2.1.2. Giáo dục mơi trường

Giáo dục nói chung, trong đó có giáo dục môi trường là tiền đề của sự phát
triển bền vững. Vì giáo dục mơi trường là làm cho từng người và cộng đồng hiểu
được bản chất phức tạp của mơi trường tự nhiên và nhân tạo, có được tri thức thái
độ và kĩ năng thực tế để tham gia có hiệu quả và có trách nhiệm vào việc tiên đốn
và giải quyết các vấn đề mơi trường và quản lí chất lượng mơi trường.
Hiện nay trên các tài liệu về giáo dục tồn tại rất nhiều định nghĩa về giáo dục
mơi trường. Cách trình bày các định nghĩa nói chung rất đa dạng. Song nếu xét từ
mục tiêu giáo dục mơi trường được nêu trong định nghĩa thì có thể phân chia thành
2 loại định nghĩa sau đây:
Thứ nhất, giáo dục mơi trường là q trình hình thành cho người học những
hiểu biết, tri thức về môi trường và các vấn đề môi trường liên quan. Đại diện cho
kiểu định nghĩa này là định nghĩa về giáo dục môi trường được nêu trong luật giáo
dục môi trường của Mỹ được ban hành vào năm 1970: giáo dục môi trường là quá
trình giúp cho người học hiểu được mối quan hệ giữa con người với môi trường tự
nhiên và môi trường xã hội bao quanh, nhận thức được các vấn đề dân số, ơ nhiễm,
bảo tồn thiên nhiên, kĩ thuật phát triển đơ thị và nơng thơn... có ảnh hưởng đến
môi trường con người như thế nào [33].
Thứ hai, giáo dục mơi trường là q trình khơng chỉ hình thành ở người học
những hiểu biết về môi trường và những vấn đề liên quan mà cịn hình thành ở họ
những thái độ và hành động giải quyết các vấn đề môi trường, bảo vệ và cải thiện
môi trường. Đại diện cho kiểu định nghĩa này là định nghĩa được đề cập tại hội
thảo “giáo dục môi trường trong chương trình của trường học” của hiệp hội quốc
tế về Bảo vệ Tự nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN) năm 1970: giáo dục
mơi trường là một q trình hình thành những nhận thức, hiểu biết về mối quan
hệ qua lại giữa con người với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội bao quanh
con người. Hơn nữa, giáo dục mơi trường cũng địi hỏi hình thành ở người học
khả năng quyết định và những hành động có liên quan tới chất lượng môi trường
[33].
12

Như vậy, có thể hiểu: Giáo dục mơi trường là hoạt động dạy và học về môi
trường tự nhiên và mơi trường xã hội từ đó hình thành ở mỗi người có những nhận
thức, hành vi chuẩn mực đối với môi trường xung quanh. Do vậy, giáo dục môi
trường cần phải được tiến hành sâu rộng ngay từ tuổi ấu thơ tới tuổi trưởng thành,
từ những người làm việc sinh hoạt thường ngày trong cộng đồng tới những người
làm công tác chỉ đạo quản lí, nhà chiến lược kinh tế xã hội.
1.2.1.3. Hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giao tiếp sư phạm mang ý
nghĩa xã hội. Chủ thể của quá trình dạy là thầy giáo, chủ thể của hoạt động học là
học sinh. Hoạt động của người thầy và học sinh đều nhằm hướng đến mục tiêu chung.
Như vậy có thể nói, dạy học là quá trình dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển
của người dạy, người học tự giác, tích cực chủ động tự tổ chức hoạt động học tập
của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học [4]
Từ định nghĩa trên có thể rút ra dấu hiệu cơ bản của hoạt động dạy học như
sau:
+ Hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò diễn ra liên tiếp thâm nhập
vào nhau.
+ Hoạt động của người học dưới sự lãnh đạo, tổ chức, hướng dẫn, điều khiển
của người dạy.
+ Hoạt động dạy học hướng vào mục tiêu của trường THCS nói chung và
mục tiêu dạy học nói riêng.
Mục tiêu của hoạt động dạy học hiện nay là giúp học sinh phát triển tồn diện
về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ, và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá
nhân, tính năng động, và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội
chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp
tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
1.2.1.4. Giáo dục môi trường thông qua hoạt động dạy học

13

Thông qua khái niệm môi trường và giáo dục môi trường, có thể hiểu: Hoạt
động giáo dục mơi trường là hoạt động cơ bản của con người nhằm hướng vào việc
nghiên cứu và tìm hiểu các quy luật mơi trường. Bản chất của hoạt động giáo dục
môi trường là quá trình nhận thức của người học. Hoạt động giáo dục mơi trường
giúp người học lĩnh hội tri thức, hình thành và phát triển nhân cách của người học.
Vai trò chủ đạo của hoạt động giáo dục môi trường được biểu hiện với ý nghĩa là tổ
chức và điều khiển hoạt động học của người học, giúp người học nắm được kiến
thức cơ bản, khoa học về mơi trường, từ đó hình thành kỹ năng, thái độ, hành vi
chuẩn mực với mơi trường mình đang sống.
Hoạt động giáo dục mơi trường có nhiều hình thức và hình thức chính thống
là hoạt động giáo dục trong nhà trường dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Dù dưới hình
thức nào người học cũng luôn là chủ thể của hoạt động giáo dục môi trường.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu: Giáo dục môi trường thông qua hoạt
động dạy học là cách thức tổ chức của người giáo viên tác động đến học sinh thông
qua các môn học cụ thể nhằm giúp các em nâng cao nhận thức, hình thành thái độ
và hành vi tích cực với các nội dung giáo dục mơi trường, qua đó đạt được mục tiêu
chung của giáo dục.
1.2.2. Quản lý giáo dục môi trường
1.2.2.1. Quản lý
Quản lý là một hiện tượng xuất hiện rất sớm, là một phạm trù tồn tại khách
quan được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi quốc gia, mọi thời
đại. Thuật ngữ quản lý được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau dựa trên cơ sở
những cách tiếp cận, lĩnh vực khác nhau.
Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: Quản lý là sự
tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm
đạt được mục tiêu đề ra [10].
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lí là q trình gây tác động của chủ thể
quản lý đến khách thể quản lí nhằm đạt mục tiêu chung” [2, tr 16].

Tác giả Trần Quốc Thành đã khái quát: “Quản lý là hoạt động có ý thức của
con người nhằm phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng đồng người
14