Sáng kiến kinh nghiệm kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy loại bài nghiên cứu kiến thức mới môn hóa học 8

Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU:
1.Cơ sở lí luận
Ngày 03 tháng 10 năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành công
văn số 4612/BGDĐT-GDTrH, hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ
thơng hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ
năm học 2017 – 2018. Trên tinh thần này, định hướng đổi mới phương pháp
dạy học đã được thống nhất theo hướng tăng cường và phát huy tính chủ động,
tích cực, tự học của học sinh thông qua việc thiết kế tiến trình dạy học thành các
hoạt động học để thực hiện cả trong lớp học và ngoài lớp học
Giống như nhiều môn khoa học tự nhiên khác, mục tiêu của việc dạy- học
Hóa học tập trung nhiều hơn tới việc hình thành những năng lực hành động cho
học sinh. Mục tiêu của mơn Hóa học, ngồi những kiến thức, kĩ năng cơ bản mà
học sinh cần đạt được, chú ý nhiều tới việc hình thành các kĩ năng vận dụng kiến
thức, tiến hành nghiên cứu khoa học hóa học như: Tiến hành thí nghiệm, quan
sát, nhận xét, phân loại, giải quyết vấn đề... để học sinh tự phát hiện và giải
quyết một cách chủ động sáng tạo các vấn đề thực tế có liên quan đến Hóa học.
2.Cơ sở thực tiễn
Qua thực tế giảng dạy Hóa học ở trường trung học cơ sở, tơi thấy khơng
ít học sinh cịn lúng túng, không nắm được yêu cầu của bài học, chưa biết cách
tổng hợp nội dung kiến thức trong bài học, nhất là kiến thức trọng tâm. Chính
các yếu tố này góp phần làm cho học sinh khơng hiểu bài, mơ màng, nắm kiến
thức khơng vững, cịn mơ hồ về ngơn ngữ hóa học, các hiện tượng vật lý, hiện
tượng hóa học, tính chất hóa học của oxi, hiđro, nước, các kiến thức ban đầu về
oxit, axit, bazơ, muối,… Từ đó dẫn đến tâm lý chán học, sợ học mơn Hóa học.
Tình trạng này có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó có một nguyên
nhân quan trọng là học sinh chưa nắm được bản chất của vấn đề, chưa thấy được
sự hấp dẫn của bộ môn thông qua các giờ học.

Tôi nhận thấy để giờ học sinh động, hấp dẫn, học sinh được phát huy hết
năng lực của mình thì người giáo viên cần cần đổi mới phương pháp giảng dạy
theo định hướng phát triển năng lực của học sinh thơng qua mỗi bài dạy trên lớp,
có kế hoạch cụ thể cho từng bài giảng, từ đó vận dụng một cách linh hoạt và
sáng tạo với từng đối tượng học sinh, có như vậy mới giúp cho hoạt động của
giáo viên và học sinh tích cực hơn, đa dạng hơn, trực quan hơn và sinh động
hơn. Xuất phát từ những nhận thức và suy nghĩ trên, bản thân tôi đã nghiên cứu
và áp dụng đề tài: “Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng
lực của học sinh trong giảng dạy loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn
Hóa học 8”
1/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
- Tìm ra phương pháp tổ chức các hoạt động dạy và học theo định hướng
phát triển năng lực cho học sinh. Góp phần cải tiến phương pháp dạy học cũng
như cải tiến cấu trúc của bài lên lớp giúp học sinh tiếp thu bài tốt hơn.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động của giáo viên đồng thời định hướng hoạt
động cho học sinh. Từ đó nâng cao chất lượng dạy và học Hóa học.
- Rèn kỹ năng làm việc khoa học, tính cẩn thận khéo léo cho học sinh,
biết cách hoạt động để chiếm lĩnh tri thức cho học sinh, giúp học sinh có thói
quen học tập và tự học.
- Giúp học sinh có lịng ham thích bộ mơn Hóa học, có niềm tin về khả
năng nhận thức của con người về Hóa học…
- Giúp giáo viên và học sinh nhận thức rõ những ưu điểm, những lợi ích
của phương pháp dạy học phát triển năng lực.
- So sánh đối chiếu, đánh giá giữa cách tiếp cận nội dung và cách tiếp cận

phát triển năng lực của học sinh, đưa ra được kết luận khoa học của vấn đề
nghiên cứu.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đề tài được áp dụng cho học sinh lớp 8 .
- Thời gian: Năm học 2018 – 2019
- Trong phạm vi đề tài này tôi xin đề cập đến việc đổi mới phương pháp dạy học
theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy loại bài nghiên
cứu kiến thức mới bộ mơn Hố học 8 ở bậc THCS.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Khi nghiên cứu đề tài tôi chú trọng các phương pháp dạy học theo đặc thù của
bộ môn kết hợp sử dụng các phương pháp sau: dạy học giải quyết vấn đề, dạy
học theo tình huống, dạy học theo định hướng hành động, thực nghiệm giáo dục,
thống kê, phân tích số liệu ,tổng kết kinh nghiệm…
B. QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
I. KHẢO SÁT THỰC TẾ:
1.Tình trạng thực tế khi chưa thực hiện:
Theo phương pháp giảng dạy truyền thống theo hướng tiếp cận nội dung,
giáo viên thường diễn giải, đàm thoại, hay pháp vấn thông thường, khi giảng dạy
kiến thức mới còn dàn trải, chưa khắc sâu sẽ gây áp lực nặng nề cho học sinh,
dẫn đến học sinh tiếp thu bài mang tính áp đặt, bị động, máy móc, thiếu sáng
tạo.

2/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

Trước khi thực hiện đề tài tôi đã thực hiện khảo sát thực tế đầu năm với học
sinh mà tôi phụ trách giảng dạy. Qua khảo sát tôi thấy:

* Ưu điểm:
- Đa số học sinh lĩnh hội được kiến thức trọng tâm.
- Học sinh bước đầu biết liên hệ kiến thức với thực tế, song còn bộc lộ một số
nhược điểm
* Nhược điểm:
- Tuy các em nắm được kiến thức trọng tâm nhưng tính tích cực, chủ động sáng
tạo trong việc giành lấy tri thức chưa cao, còn lệ thuộc nhiều vào sách giáo
khoa.
- Sự hứng thú, say mê tìm hiểu mơn Hóa học của học sinh cịn hạn chế, chính vì
vậy mà kết quả bài kiểm tra chưa tốt.
2. Số liệu điều tra trước khi thực hiện đề tài:
Sau 8 tuần đầu năm tơi đã tiến hành kiểm tra khảo sát
*Về tình hình học tập của học sinh, kết quả bài kiểm tra kiến thức như sau:
Tổng
Kết quả điểm kiểm tra
số học
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
sinh
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
138

35
25,4
41
29,7
54
39,1
8
5,8
* Kết quả điều tra tìm hiểu về sự hứng thú học tập mơn Hóa học.
Tổng
Kết quả điều tra
số học Số học sinh yêu Số học sinh có thái
Số học sinh khơng
sinh
thích mơn học
độ bình thường với
thích mơn học
mơn học
SL
%
SL
%
SL
%
138
52
37,7
75
48,6
11

13,7
Từ kết quả trên cho thấy: Tỉ lệ học sinh khá giỏi chưa cao, học sinh trung
bình cịn nhiều, vẫn cịn học sinh yếu, những tồn tại, lỗi sai của học sinh còn rất
nhiều và rất đa dạng , số học sinh có thái độ bình thường với mơn học và chưa
u thích mơn học cịn nhiều.
Đi tìm hiểu ngun nhân, tơi nhận thấy đa số các em lĩnh hội kiến thức một
cách thụ động, rèn luyện kỹ năng một cách máy móc, nặng về học thuộc lịng,
các khái niệm lý thuyết cơ bản chưa hiểu sâu, chưa nắm được bản chất của vấn
đề, cho nên các em dù có học thuộc bài rồi lại quên nhanh.
Hơn nữa Hóa học là một mơn học mới mang tính thực nghiệm cao, ở lớp 8
các kiến thức ban đầu mang tính trừu tượng, cho nên việc truyền thụ kiến thức
một chiều, theo một số phương pháp cũ làm khơng ít học sinh thấy nhàm chán,
3/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

khó hiểu. Giáo viên chưa gắn kiến thức bài học vào thực tiễn cuộc sống nên học
sinh chưa hứng thú và còn sợ học mơn Hóa học.
Trước tình hình đó tơi đã áp dụng một số biện pháp để nâng cao chất lượng
học tập của học sinh. Biện pháp chủ yếu tôi xác định là phát triển năng lực cho
các em. Chú trọng đến các hoạt động giúp học sinh rèn luyện phương pháp tự
học, tự nghiên cứu dựa trên các nội dung trong sách giáo khoa để các em tiếp
nhận, vận dụng kiến thức mới thông qua giải quyết các nhiệm vụ học tập đặt ra
trong từng bài học đồng thời đảm bảo cho các em được dành nhiều thời gian trên
lớp để luyện tập, thực hành, trình bày, thảo luận, sáng tạo, bảo vệ kết quả học
tập của mình.
II. NHỮNG GIẢI PHÁP KHOA HỌC TIẾN HÀNH KHI NGHIÊN CỨU
ĐỀ TÀI:

Dựa trên thực trạng và yêu cầu thực tế giảng dạy, tôi đã nghiên cứu và đưa
ra 4 giải pháp nhằm nâng cao việc thực hiện phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh cụ thể là:
+ Giáo viên chủ động tiếp cận nghiên cứu về các năng lực cần phát triển cho học
sinh.
+ Giáo viên hiểu rõ bản chất của các phương pháp và kỹ thuật dạy học mới
nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
+ Thiết kế giáo án tiếp cận năng lực cụ thể, chi tiết.
+ Kiểm tra đánh giá thường xuyên các hoạt động của học sinh theo tiêu chí đánh
giá năng lực mà học sinh tiếp cận được.
1.Giải pháp thứ nhất: Giáo viên chủ động tiếp cận nghiên cứu về các năng
lực cần phát triển cho học sinh.

1. lực sáng tạo
Năng
2.

Năng lực 3.
giao
tiếp
4.
Năng lực tính
tốn

Năng lực tự
học

Các năng lực

Năng lực sử

dụng ngơn ngữ

4/15

Năng lực giải
quyết vấn đề
Năng lực hợp
tác
Năng lực sử
dụng CNTT


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

- Năng lực tự học: Xác định được nhiệm vụ học tập một cách tự giác, chủ động;
tự đặt được mục tiêu học tập để đòi hỏi sự nỗ lực phấn đấu thực hiện.
- Năng lực giải quyết vấn đề: Phân tích được tình huống trong học tập; phát
hiện và nêu được tình huống có vấn đề trong học tập.
- Năng lực sáng tạo: Đặt câu hỏi khác nhau về một sự vật, hiện tượng; xác định
và làm rõ thông tin, ý tưởng mới; phân tích, tóm tắt những thơng tin liên quan từ
nhiều nguồn khác nhau.
- Năng lực giao tiếp: Bước đầu biết đặt ra mục đích giao tiếp và hiểu được vai
trị quan trọng của việc đặt mục tiêu trước khi giao tiếp, diễn đạt ý tưởng một
cách tự tin; thể hiện được biểu cảm phù hợp với đối tượng và bối cảnh giao tiếp.
- Năng lực hợp tác :Chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao các
nhiệm vụ; xác định được loại cơng việc nào có thể hồn thành tốt nhất bằng hợp
tác theo nhóm với quy mơ phù hợp
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông: Sử dụng đúng cách
các thiết bị ICT để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể, sử dụng được các phần mềm

hỗ trợ học tập thuộc các lĩnh vực khác nhau.
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ: Nghe hiểu nội dung chính hay nội dung chi tiết
các nội dung chủ đề thuộc chương trình học tập, trình bày đúng và chuẩn ngơn
ngữ hóa học.
h. Năng lực tính tốn: Sử dụng được các phép tính (cộng, trừ, nhân, chia, ...),
sử dụng đúng các cơng thức, các tính chất vật lý, hóa học của các chất để đưa ra
các phép tính phù hợp, từ đó tính tốn được các u cầu của đề bài.
2. Giải pháp thứ hai : Giáo viên hiểu rõ bản chất của các phương pháp và
kỹ thuật dạy học mới nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
  Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng
được cái gì qua việc học.
   Việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thể
hiện qua bốn đặc trưng cơ bản sau:
Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự
khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được
sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt
động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào
các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn...
 Hai, chú trọng rèn luyện cho học sinh biết khai thác sách giáo khoa và các tài
liệu học tập, biết cách tự tìm lại những kiến thức đã có, suy luận để tìm tịi và
phát hiện kiến thức mới... Định hướng cho học sinh cách tư duy như phân tích,
tổng hợp, đặc biệt hoá, khái quát hoá, tương tự, quy lạ về quen… để dần hình
5/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.
 Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở thành
môi trường giao tiếp giáo viên - học sinh và học sinh - học sinh nhằm vận dụng
sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các
nhiệm vụ học tập chung.
 Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến
trình dạy học thơng qua hệ thống câu hỏi, bài tập (đánh giá lớp học). Chú trọng
phát triển kỹ năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình
thức như theo lời giải/đáp án mẫu, theo hướng dẫn, hoặc tự xác định tiêu chí để
có thể phê phán, tìm được ngun nhân và nêu cách sửa chữa các sai sót.
Trong q trình áp dụng đề tài tôi đã sử dụng các kỹ thuật dạy học, các
phương pháp dạy học đặc thù bộ môn phát huy tính tích cực và sáng tạo cho học
sinh như “Khăn trải bàn” ,“các mảnh ghép”, “động não”,“tia chớp”, “bể cá”,
“chia sẻ nhóm đơi”, “ trình bày 1 phút”, “bể cá” , “bản đồ tư duy”...
  Các bài học được thiết kế mang tính tích hợp, liên mơn, theo tiến trình tổ
chức hoạt động nhận thức tích cực, chủ động của học sinh, dựa trên các dạng
hoạt động học tập đặc thù trong mơn Hóa Học, phù hợp với các hoạt động dạy
học của môn học này. Từng hoạt động học được thiết kế rõ ràng theo con đường
hình thành kiến thức, định hướng sản phẩm để phát triển năng lực chung và đặc
thù trong mơn Hóa Học cho học sinh
Ví dụ: Thí nghiệm là một phương pháp dạy học đặc thù quan trọng của các mơn
Hóa học, làm mẫu thao tác, phân tích sản phẩm, lắp ráp mơ hình, các dự án là
những phương pháp chủ lực trong dạy học hóa học; phương pháp dạy học theo
trạm, bàn tay nặn bột … đem lại hiệu quả cao trong việc giảng dạy kiến thức
mới mơn Hóa học .
3 .Giải pháp thứ ba: Thiết kế giáo án tiếp cận năng lực cụ thể, chi tiết
Hoạt động chuẩn bị cho một giờ dạy học đối với giáo viên thường được thể
hiện qua việc chuẩn bị giáo án. Đây là hoạt động xây dựng kế hoạch dạy học
cho một bài học cụ thể, thể hiện mối quan hệ tương tác giữa giáo viên với học
sinh, giữa học sinh với học sinh nhằm đạt được những mục tiêu của bài học.

Giáo viên cần xác định được khả năng đáp ứng các nhiệm vụ nhận thức của từng
đối tượng học sinh. Trước khi soạn giáo án cho giờ học mới, giáo viên phải
lường trước các tình huống, các cách giải quyết nhiệm vụ học tập của học sinh.
Bước 1: Xác định mục tiêu của bài học căn cứ vào chuẩn kiến thức , kĩ năng
và yêu cầu về thái độ, năng lực phẩm chất cần đạt.
Khi xác định mục tiêu bài học: Giáo viên phải xác định được khi học xong
bài, học sinh cần nắm được những kiến thức, kĩ năng gì? Thái độ của học sinh ra
sao? Ngồi ra giáo viên cịn phải xác định được qua bài học này cần hình thành,
củng cố và phát triển cho học sinh những năng lực gì?
6/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

Mục tiêu học sinh cần đạt để phát triển năng lực, được phát biểu theo các chỉ
số hành vi, mức độ biểu hiện của năng lực thành phần mong muốn phát triển ở
học sinh. Phần này được nêu cụ thể, chi tiết để học sinh có thể tự định hướng
kiểm tra kết quả học tập đạt được khi tự học theo sách và làm cơ sở để giáo viên
đánh giá được tiết dạy, bài giảng đã đạt hay chưa.
Bước 2: Nêu rõ phần chuẩn bị của giáo viên và học sinh
Hoạt động chuẩn bị cho một giờ học có vai trị và ý nghĩa rất quan trọng, quyết
định nhiều tới chất lượng và hiệu quả giờ dạy học. Do vậy cả giáo viên và học
sinh cần có sự chuẩn bị chu đáo trước giờ lên lớp.
Đặc thù của bộ mơn hóa học là thực hành thí nghiệm, trong giờ học cần những
dụng cụ và hóa chất nào? Số lượng là bao nhiêu…
Chuẩn bị các phương tiện dạy học trước khi lên lớp: Máy vi tính, máy chiếu,
bảng phụ, tranh, mơ hình,...
Bước 3: Lựa chọn các phương pháp, kỹ thuật dạy học phù hợp với kiểu bài
giảng dạy kiến thức mới, phù hợp với từng đối tượng học sinh.

- Phương pháp: vấn đáp tìm tịi, quan sát tìm tịi, nêu giải quyết vấn đề, hoạt
động nhóm, dạy học theo trạm, dạy học theo dự án...
- Kĩ thuật: đặt câu hỏi, giao nhiệm vụ, động não, thảo luận nhóm, trình bày một
phút, khăn trải bàn...
Bước 4: Tổ chức 5 hoạt động học tập:
Hoạt động 1: Hoạt động khởi động (từ 3 – 5 phút)
Sau khi giáo viên ổn định tổ chức và kiểm tra bài cũ, có thể lựa chọn một trong
những hình thức sau để tạo tâm thế vui vẻ, thoải mái cho học sinh trước khi vào
bài mới: tiểu phẩm, đóng vai, trị chơi: Ai biết nhiều hơn; Hộp q bí mật; Tiếp
sức; Bóng chuyền; Cặp đơi thách đấu;...Cũng có thể giáo viên cho học sinh thảo
luận các hiện tượng thực tế có liên quan tới bài học, đóng tiểu phẩm... Từ các
hình thức trên giáo viên vào bài mới.
Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức (từ 25 – 27 phút)
- Dựa vào mục tiêu bài học giáo viên phải hình dung ra phần hình thành kiến
thức mới gồm mấy hoạt động nhỏ? Mỗi hoạt động được tổ chức như thế nào?
Với thời gian là bao nhiêu? Cho học sinh hoạt động cá nhân, hợp tác trong nhóm
hay thảo luận cả lớp? Nội dung nào có thể giao cho học sinh tự tìm hiểu trước ở
nhà? Nội dung nào thì giáo viên phải hướng dẫn trên lớp? … để từ đó đưa ra
phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học phù hợp.
- Hoạt động hình thành kiến thức được thiết kế chi tiết đến từng hoạt động học,
trong đó chỉ rõ cách thức học sinh cần thực hiện và sản phẩm học sinh cần đạt
được, kiến thức học sinh cần hình thành và chiếm lĩnh. Mỗi hoạt động đều được
đánh số và tăng dần mức độ nhận thức. Học sinh có thể làm việc theo nhóm
7/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

hoặc làm việc cá nhân để hoàn thành các hoạt động học tập. Cách học sinh thực

hiện các hoạt động học tập là cơ sở đánh giá năng lực học sinh theo mục tiêu đặt
ra.
- Cần chú ý mỗi tiết dạy có cách tổ chức khác nhau theo từng đối tượng học sinh
để thu hút sự chú ý của các em, đây là cái tài của mỗi giáo viên. Để phát triển
năng lực cho học sinh thì hoạt động hợp tác theo nhóm nhỏ có ý nghĩa rất quan
trọng, nó tạo điều kiện cho mỗi người có thể tự thích ứng dần với sự phân công
lao động hợp tác của cộng đồng trong tương lai, do đó giáo viên cần có sự chuẩn
bị kỹ lưỡng về nội dung cũng như hình thức hoạt động nhóm.
Hoạt động 3: Hoạt động luyện tập, củng cố (từ 5 – 7 phút)
- Giáo viên tổ chức cho học sinh luyện tập củng cố bài học dưới nhiều hình thức
như tự luận hay câu hỏi trắc nghiệm … giúp học sinh ghi nhớ bài ngay tại lớp.
- Tùy vào từng đối tượng học sinh mà giáo viên thiết kế câu hỏi ở từng mức độ:
Nhận biết, thông hiểu, …
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng (từ 3 – 5 phút)
Thông qua kiến thức mới của bài học, giáo viên yêu cầu học sinh vận dụng để
trả lời được các hiện tượng thực tế có liên quan theo yêu cầu từ vận dụng thấp
đến vận dụng cao tùy từng đối tượng học sinh.
Hoạt động 5: Hoạt động tìm tịi, mở rộng (từ 3 – 5 phút)
Phần này là các hoạt động tìm tịi và mở rộng kiến thức, khái qt lại toàn bộ
nội dung kiến thức đã học, đặc biệt quan trọng là phần giao nhiệm vụ về nhà cho
học sinh tự tìm tịi kiến thức bài học tiếp theo, khuyến khích sử dụng cơng nghệ
thơng tin để hồn thành nhiệm vụ. Phần này cũng góp phần phân hóa học sinh
khi những học sinh khá, giỏi có thể tự thành lập các nhóm để thực hiện những
dự án học tập, nhiệm vụ học tập mở rộng ở nhà.
Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính
tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác
làm việc của người học. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức
học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, tự nghiên cứu . Chính
vì thế một trong những kĩ thuật dạy học quan trọng đó là giao nhiệm vụ tìm
hiểu cho học sinh ( có thể cá nhân hoặc tìm hiểu theo nhóm) tìm hiểu trước ở

nhà sau đó trình bày trên lớp .
Cách làm :
- Giao nhiệm vụ nhận thức
- Yêu cầu học sinh về nhà tự tìm hiểu, thu thập tranh ảnh , tài liệu trên
mạng internet để hoàn thành nhiệm vụ.

8/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

- Hướng dẫn, gợi ý cho học sinh hình thức hồn thành, trình bày nhiệm vụ
được giao tùy vào nhiệm vụ và tùy vào năng lực sử dụng cơng nghệ thơng tin
của học sinh.
Ví dụ với học sinh lớp 8 các em đã rất thành thạo cơng nghệ thơng tin ,
giáo viên có thể gợi ý các em hoàn thành bài tập được giao trên phần mềm
Powerpoint sau đó trình bày trước lớp, hoặc các em có thể thu thập hình ảnh rồi
làm thành video ảnh trên phần mềm Window Movi Make…
- Giao ước thời gian hồn thành và trình bày sản phẩm.
Giao nhiệm vụ về nhà, yêu cầu học sinh tự thu thập tư liệu, tranh ảnh
video clip để hoàn thành bài tập, không chỉ giúp học sinh phát triển các năng
lực chung như: năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết vấn đề ,
năng lực tư duy sáng tạo, năng lực quản lí… mà cịn giúp các em phát triển
những năng lực chuyên biệt vận dụng kiến thức hóa học vào giải thích các hiện
tượng thực tế, hoặc giải quyết các tình huống cụ thể…
4 .Giải pháp thứ 4: Kiểm tra đánh giá thường xuyên các hoạt động của học
sinh theo tiêu chí đánh giá năng lực mà học sinh tiếp cận được.
Các hình thức kiểm tra đánh giá cần phong phú đa dạng trong mỗi tiết dạy
tạo hứng thú cho học sinh, tránh lặp đi lặp lại một phương pháp làm cho học

sinh nhàm chán. Giáo viên cần đánh giá, nhận xét học sinh cụ thể, có tun
dương, phê bình kịp thời để khích lệ các em.
Tơi đã áp dụng việc kiểm tra đánh giá học sinh như sau:
- Mục đích chủ yếu nhất :Đánh giá khả năng học sinh vận dụng các kiến thức,
kỹ năng đã học vào giải quyết vấn đề thực tiễn của cuộc sống, căn cứ vào sự tiến
bộ của từng em so với chính em đó.
- Ngữ cảnh đánh giá: Gắn với ngữ cảnh học tập và thực tiễn cuộc sống của mỗi
em.
- Nội dung đánh giá: Những kiến thức, kỹ năng, thái độ ở mơn hóa học, liên
mơn và những trải nghiệm của bản thân học sinh trong cuộc sống xã hội .
- Công cụ đánh giá: Nhiệm vụ, bài tập trong tình huống, bối cảnh thực.
- Thời điểm đánh giá: Đánh giá mọi thời điểm của quá trình dạy học, chú trọng
đến đánh giá trong khi học.
- Kết quả đánh giá: Năng lực học sinh phụ thuộc vào độ khó của nhiệm vụ hoặc
bài tập đã hoàn thành. Thực hiện được nhiệm vụ càng khó, càng phức tạp sẽ
được coi là có năng lực cao hơn.
Đánh giá là một khâu quan trọng trong giảng dạy vì nó giúp cho giáo viên có
thơng tin phản hồi về mức độ mà học sinh đã đạt được so với mục tiêu đề ra,
mặt khác qua đánh giá giáo viên có thể có được thơng tin về phương pháp dạy
học của mình có hợp lý hay không để kịp thời điều chỉnh.
9/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

III. MỘT SỐ VÍ DỤ CỤ THỂ
a. Hoạt động khởi động:
Ví dụ 1: Trị chơi tiếp sức
Luật chơi: 2 nhóm học sinh tham gia, mỗi nhóm 5 học sinh

Trong vịng 1 phút lần lượt các thành viên trong đôi lên viết nhanh tên các đáp
án (mỗi lần lên chỉ được viết 1 đáp án). Đội nào viết được nhiều hơn, nhanh hơn
sẽ giành phần thắng.
Câu hỏi minh họa cho một số tiết dạy:
- Viết tên các chất tinh khiết và hỗn hợp chứa chất đó ?
- Viết tên các đơn chất và hợp chất mà em biết?
- Viết tên và cơng thức hóa học bazơ mà em biết?
Ví dụ 2: Trị chơi ai biết nhiều hơn, ai nhanh hơn
Luật chơi: 3 - 4 học sinh tham gia.Trong vòng 1 phút mỗi em viết các đáp án
mà em biết, ai viết được đúng, nhiều hơn, nhanh hơn sẽ giành phần thắng.
Câu hỏi minh họa cho một số tiết dạy:
- Viết tên và kí hiệu các nguyên tố hóa học mà em biết ?
- Viết tên các nguyên tố và hóa trị của chúng ?
- Từ các kim loại Fe, Zn, Al và axit HCl, H2SO4 hãy viết các PTHH điều chế khí
hiđro?
Ví dụ 3: Trị chơi cặp đôi thách đấu
Luật chơi: 2 học sinh tham gia, lần lượt từng học sinh sẽ nêu câu hỏi, học sinh
còn lại trả lời (sau mỗi câu sẽ đổi lại vị trí người hỏi và người trả lời) cho đến
khi tìm được hs trả lời sai. học sinh trả lời sai sẽ phải chịu 1 hình phạt do giáo
viên đề xuất.
Câu hỏi minh họa cho một số tiết dạy:
- Nêu CTHH của một số hợp chất trong thành phần cấu tạo có nguyên tố Oxi ?
- Kể tên các vai trị của nước mà em biết ?
Ví dụ 4: Trò chơi hái hoa dân chủ - mở hộp quà: Thường được sử dụng trong bài
luyện tập
Luật chơi: 2 - 3 học sinh tham gia. Học sinh sẽ hái những bơng hoa để chọn
câu hỏi. Trong vịng 1- 2 phút trình bày đáp án. Ai trả lời đúng sẽ được bốc thăm
nhận phần quà.
Câu hỏi sau bài 24.
1. Nêu các tính chất vật lý của oxi? 

2. Nêu hiện tượng và viết PTHH của phản ứng giữa oxi với lưu huỳnh ?
Ví dụ 5: Tổ chức hs thảo luận hiện tượng thực tế:
- Tại sao ta có thể ngửi được mùi thơm của nước hoa khi đứng cách xa chúng?
- An và Hạnh cùng tranh luận: Bạn An nói khơng khí là một hợp chất? Bạn
Hạnh nói khơng khí là một hỗn hợp? Em hãy đưa ra ý kiến của mình và giải
thích?
- Khí oxi được thu bằng những cách nào? Có thể thu khí hidro bằng cách thu
giống khí oxi?
- Thủy, hỏa, đạo tặc. Cháy là một trong 3 hiểm họa lớn của con người
10/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

Các em đã biết được gì về nguyên nhân các đám cháy, biện pháp dập cháy ? Các
em muốn tìm hiểu thêm gì về hiện tượng cháy
b. Hoạt động hình thành kiến thức:
Ví dụ 1: bài 4 Nguyên tử
Để giúp học sinh dễ tưởng tượng về cấu tạo nguyên tử, tôi cho các em
quan sát ba mơ hình ngun tử do học sinh trong câu lạc bộ em u thích mơn
Hóa học tự làm:

u cầu học sinh cả lớp:
- Xác định số hạt electron, số hạt proton ứng với mỗi mơ hình ngun tử trên.
- Thiết kế và tự làm mơ hình ngun tử một nguyên tố (ví dụ nguyên tố nitơ,
kí hiệu N, có 7 hạt proton và 7 hạt nơtron).
Ví dụ 2: bài 6 đơn chất và hợp chất – Phân tử
Để giúp học sinh tìm hiểu khái niệm, phân loại, đặc điểm cấu tạo của đơn chất
và hợp chất, tôi cho các em hoạt động nhóm quan sát các mẫu vật và các hình

ảnh, mơ hình các chất: Đồng, kim cương, than chì,khí oxi, nước, muối ăn,
đường từ đó hồn thành phiếu học tập.
Đơn chất
Hợp chất
Ví dụ
Định nghĩa
Phân loại
Đặc điểm cấu tạo
Với cách làm này học sinh rất hứng thú, các em cảm thấy hóa học rất gần gũi
thong cuộc sống hàng ngày,năng lực quan sát, tổng hợp, làm việc nhóm được
phát huy.
Ví dụ 3: bài 36 nước
Để tìm hiểu vai trò của nước, đề xuất các biện pháp bảo vệ nguồn nước sạch, tơi
phân cơng các nhóm tìm hiểu về 4 nội dung sau rồi báo cáo bằng PowerPoint.
- Trình bày vai trò của nước trong đời sống và sản xuất.
- Tìm hiểu thực trạng nguồn nước xung quanh chúng ta.
- Vì sao phải tiết kiệm nước?
11/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

- Đề xuất các biện pháp bảo vệ nguồn nước sạch ở địa phương em
Ví dụ 4: bài 40 dung dịch
Nhằm phát triển năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, hoạt
động nhóm, năng lực tính tốn pha chế dung dịch, năng lực giải quyết vấn đề và
sáng tạo trong hóa học, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, tôi đẫ tiến hành bài giảng
theo phương pháp thực hành, hợp tác nhóm và dạy học theo trạm.
Tơi chia lớp thành ba nhóm. Học sinh các nhóm tự tìm kiếm thông tin qua các

trạm. Tại mỗi trạm, dựa vào yêu cầu trên phiếu học tập, các em thảo luận, thiết
kế, tiến hành thí nghiệm, quan sát hiện tượng, rút kết luận.Thời gian làm việc ở
mỗi trạm là 5 phút
+ Trạm 1: Thí nghiệm tìm hiểu về dung dịch.
+ Trạm 2: Cách phân loại dung dịch.
+ Trạm 3:Tìm hiểu các biện pháp hòa tan nhanh chất rắn vào nước.
Sau khi các em làm xong các thí nghiệm ở 3 trạm, giáo viên yêu cầu các nhóm
báo cáo kết quả, sau đó giáo viên chốt kiến thức dưới dạng sơ đồ tư duy.
Thông qua hoạt động theo trạm tôi đã đánh giá được năng lực của các em.
c. Hoạt động luyện tập, củng cố, mở rộng:
Sau đây là một số câu hỏi, bài tập rất thực tế nhằm phát triển năng lực cho các
em mà tôi đã sử dụng trong phần luyện tập, củng cố, mở rộng.
1. Bạn Bình lấy một viên vitamin C sủi nặng 3,0 gam cho vào cốc nước thấy có
bọt khí thốt ra. Theo em, có thể xác định được khối lượng khí thốt ra hay
khơng.
2. Tại sao trong các rạp chiếu phim, nhà hát, người ta thường thiết kế cửa sổ ở
phía dưới, gần với sàn nhà?
3. Trong dạ dày có một lượng axit clohidric HCl ổn định, có tác dụng trong tiêu
hóa thức ăn. Vì lí do đó, nếu lượng axit này tăng lên sẽ gây ra hiện tượng đau dạ
dày. Dược phẩm Nabica (có thành phần chính là natri hidrocacbonat NaHCO3)
giúp giảm bớt lượng dư axit HCl trong dạ dày theo phương trình hóa học:
NaHCO3 + HCl
NaCl + H2O + CO2
Tính khối lượng axit clohidric HCl phản ứng với 1,68 gam NaHCO3
4. Giải thích các hiện tượng sau:
a. Người ta thường sử dụng máy quạt nước (hoặc máy sục khơng khí) trong
các hồ ni tôm.
b. Khi sử dụng bếp than ủ, muốn than cháy to hơn người ta thường mở nắp lị.
5. Theo tính toán của các nhà khoa học, 1 hecta rừng hoặc vườn cây rậm rạp có
diện tích tương đương, hấp thụ 1000kg khí CO2 và thải ra 730kg khí oxi mỗi

ngày. Cơ thể người bình thường mỗi ngày cần khoảng 2000 lít khí oxi để thở.
Hỏi 1 hecta rừng cung cấp đủ khí oxi để thở cho bao nhiêu người?
Giả thiết ở điều kiện thường 1 mol khí có thể tích là 24 lít.
12/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

6. Tìm hiểu thơng tin trên Internet hoặc tivi, đài, báo,… và thảo luận với người
thân để đề xuất cách ứng phó trong tình huống có đám cháy xảy ra tại nơi em ở.
7. Trong q trình làm thí nghiệm “Nước tác dụng với vôi sống”, bạn Hưng
không cẩn thận làm đổ cốc thủy tinh, dính hóa chất ra bàn tay trái và bị bỏng.
Theo em, bạn Hưng cần thực hiện sơ cứu ban đầu như thế nào?
8. Giải thích tại sao khi mở nút chai bia hoặc chai nước ngọt thì thấy có ga (sủi
bọt và trào nước ngọt ra ngồi)
9. Làm thí nghiệm tìm hiểu độ tan của một chất trong nước theo các bước:
- Chuẩn bị 2 cốc thủy tinh có khối lượng như nhau ( cốc 1, cốc 2)
- Lấy 100 ml nước vào mỗi cốc, cân mỗi cốc.
- Cho thêm muối ăn vào cốc 1, đường saccarozơ vào cốc 2 cho ddeend khi thu
được dung dịch bão hòa ở nhiệt độ phòng.
- Cân lại mỗi cốc, ghi kết quả và rút ra nhận xét.
10. Li nước ép kì diệu
Nguyên liệu: bắp cải tím, nước chanh, lon nước ngọt sprite, vôi nước, nước tinh
khiết, nước rửa tay, giấm trắng, thuốc muối ( Natri hiđrocacbonat)
Cách làm:
*Tạo chất chỉ thị xác định môi trường axit – bazơ từ nước ép bắp cải tím:
+ Lấy 1/4 bắp cải tím, cắt nhỏ (có thể sử dụng máy xay sinh tố).
+ Ngâm các lát bắp cải đã thái nhỏ với nước sôi trong khoảng 20 phút.
+ Lọc lấy phần nước để làm chất chỉ thị.

*Hướng dẫn chuẩn bị một số chất lỏng làm mẫu thử:
+ Pha chế nước vôi: Lấy một mẩu vôi sống nhỏ bằng đầu ngón tay rồi thả
vào cốc nước, khuấy đều, ta được một chất lỏng màu trắng gọi là nước
vôi.
+ Pha chế dung dịch natri hidrocacbonat: Hịa tan 1/2 thìa cà phê thuốc
muối vào nước ta được dung dịch natri hidrocacbonat.
+ Đối với nước rửa tay: Cho vài giọt vào một cốc nước sạch, khuấy đều ta
được nước xà phòng.
*Xác định môi trường axit – bazơ của một số chất lỏng từ nước ép bắp cải tím:
+ Lấy lần lượt nước chanh, giấm trắng, nước ngọt có ga, nước tinh khiết,
nước xà phịng, dung dịch natri hidrocacbonat, nước vơi cho vào 7 cốc
riêng.
+ Nhỏ lần lượt vào mỗi cốc một ít nước ép bắp cải tím.
a. Mô tả sự đổi màu ở từng cốc
b. Cho biết môi trường axit – bazơ ở từng cốc và giải thích.
c. Hãy tìm hiểu, gọi tên chất tạo môi trường ở nước vôi và giấm trắng

13/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

IV. BÌNH LUẬN KẾT QUẢ
Trong quá trình thực nghiệm tại khối 8 năm học 2018 - 2019 theo đề tài
“Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh
trong giảng dạy loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8”.Tôi đã
tiến hành khảo sát các đối tượng học sinh và thu được kết quả như sau:
*Về tình hình học tập của học sinh, kết quả bài kiểm tra kiến thức như sau:
Tổng

Kết quả điểm kiểm tra
số học
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
sinh
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
138
48
34,8
50
36,2
40
29
0
0
* Kết quả điều tra tìm hiểu về sự hứng thú học tập mơn Hóa học.
Tổng
Kết quả điều tra
số học Số học sinh yêu Số học sinh có thái
Số học sinh khơng
sinh

thích mơn học
độ bình thường với
thích mơn học
mơn học
SL
%
SL
%
SL
%
138

91

65,9

45

32,6

2

1,5

Qua một năm áp dụng đề tài ở trường THCS tôi đã nhận thấy hiểu quả của giờ
học tăng lên rõ rệt. Học sinh đã tích cực, chủ động tham gia vào các hoạt động
học tập. Giờ học sôi nổi hơn rất nhiều, các em cảm thấy hứng thú hơn, tự tin hơn
trong các hoạt động học tập.
Giáo viên đã thực sự đổi mới các hoạt động dạy học, các hình thức tổ chức lớp
học như: tổ chức các hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân… các kỹ thuật dạy

học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học được áp dụng có hiệu quả. Sự
phối hợp các phương pháp dạy học truyền thống với phương pháp mới đã nhịp
nhàng hơn, nhuần nhuyễn, khéo léo, hợp lý hơn trong từng tiết học, từng đối
tượng học sinh giúp cho các em nắm vững các tri thức, kỹ năng do đó nâng cao
hiệu quả giờ lên lớp. Việc áp dụng đề tài đã:
+ Giúp cho giáo viên chủ động trong giảng dạy.
+ Giúp cho học sinh dễ hiểu bài và hiểu bài sâu sắc, các đơn vị kiến thức mới
được học sinh lĩnh hội một cách chủ động, có hệ thống, học sinh hiểu sâu, nhớ
lâu, biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn.
+ Các năng lực chung và năng lực đặc thù của học sinh được phát triển đáng kể.
- Các em có thể tự mình tìm kiếm kiến thức bằng cách tự nghiên cứu sách giáo
khoa, tự nghiên cứu tài liệu internet, sách báo để phục vụ cho bài học.
- Năng lực giải quyết vấn đề được củng cố rất nhiều: Để giải quyết bài tập các
14/15


Kinh nghiệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trong giảng dạy
loại bài nghiên cứu kiến thức mới mơn Hóa học 8

em đã biết thu thập và xử lý thông tin từ các nguồn khác nhau, đồng thời, biết
lựa chọn , sắp xếp các thông tin, tài liệu, tranh ảnh, video sau cho phù hợp,
chính xác, đủ thời gian. Để làm rõ hơn ý tưởng của nhóm mình các em cịn biết
đặt câu hỏi cho các bạn nhóm khác ….
- Năng lực hợp tác: Khi làm các bài tâp cô giao về nhà: Các em đã biết phân
công nhiệm vụ cụ thể. Cùng nhau xây dựng ý tưởng sau đó phân cơng … mỗi
bạn một việc phù hợp với năng lực của từng thành viên trong nhóm để làm việc
cùng nhau, chia sẻ kinh nghiệm. Khi hoạt động nhóm trên lớp: mặc dù hoạt
động nhóm trên lớp chỉ từ 3-5 phút nhưng cũng thể hiện rõ năng lực hợp tác của
học sinh, các em cũng tự phân cơng nhóm trưởng, thư kí….
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin : Năng lực sử dụng công nghệ thông tin

ngày càng thành thạo đặc biệt là với phần mềm Powerpoint . Biết thu thập thông
tin, tranh ảnh video, từ trên mạng, các em biết cắt ảnh, cắt phim, chọn đoạn cho
phù hợp….
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ Tiếng Việt: Mới đầu khi phân công cử đại diện lên
trình bày sản phẩm các em cịn rụt rè, đùn đẩy, nhưng sau khi một thời gian áp
dụng đề tài các em khơng cịn đùn đẩy, mà các em đã mạnh dạn, tự tin truyền
đạt ý tưởng của nhóm trước tập thể lớp.
- Năng lực thực hành thí nghiệm được phát huy rất hiệu quả. Thí nghiệm hóa
học là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn đã giúp học sinh giải thích được nhiều
hiện tượng hóa học trong thực tế cuộc sống.
C. KẾT LUẬN
Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh là
khơi dậy và phát huy được năng lực của người học. Hóa học là mơn học có điều
kiện thuận lợi để triển khai đổi mới dạy học và đánh giá theo định hướng này.
Thầy cô là người hướng dẫn, tổ chức quá trình học tập của học sinh nhằm làm
cho các em tiếp thu kiến thức một cách chủ động. Sự tích cực này thể hiện ở chỗ
nó có chiều sâu, nó tạo cơ hội cho người học phát huy trí tuệ, rèn khả năng tư
duy, óc suy luận sáng tạo, phát triển năng lực tồn diện.
Với nhận thức đó, tơi đã giảng dạy mơn Hóa học theo định hướng phát triển
năng lực của học sinh và đã thu được kết quả bước đầu. Tuy nhiên do thời gian
nghiên cứu ngắn, phạm vi nghiên cứu chỉ là một trường trung học cơ sở, kinh
nghiệm của bản thân còn chưa nhiều, có những vấn đề chưa được phân tích một
cách đầy đủ. Tơi kính mong sự đóng góp ý kiến xây dựng của các bạn bè đồng
nghiệp để cho đề tài thêm vững chắc và thật sự có hiệu quả trong thực tiễn.
Tôi trân trọng gửi lời cám ơn tới mọi ý kiến đóng góp cho đề tài thêm phong
phú và chất lượng!
15/15