Tiểu luận cao học bản CHẤT GIAI cấp CÔNG NHÂN, TÍNH TIÊN PHONG của ĐẢNG CỘNG sản VIỆT NAM

1

BẢN CHẤT GIAI CẤP CƠNG NHÂN, TÍNH TIÊN PHONG CỦA
ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM. GIỮ VỮNG VÀ TĂNG CƯỜNG BẢN
CHẤT GIAI CẤP CÔNG NHÂN TRONG GIAI ĐOẠN CÁCH MẠNG
HIỆN NAY.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt nam không những luôn
luôn trung thành tuyệt đối với những nguyên lý cơ bản của học thuyết Mác Lênin một cách nghiêm túc, mà còn biết xuất phát từ thực tiễn sinh động của
xã hội Việt Nam, của cách mạng Việt Nam trong những điều kiện và hoàn
cảnh cụ thể đã vận dụng sáng tạo những nguyên lý đó để xây dựng Đảng
vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, bảo đảm cho Đảng có đủ sức
lãnh đạo nhân dân cả nước đồn kết chiến đấu, vượt qua mn vàng thử
thách, đưa sự nghiệp cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi
khác.
Thực tiễn xây dựng một Đảng mácxít- Lêninnít chân chính, trong những
điều kiện và hồn cảnh của nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã từng
bước rút ra những vấn đề cơ bản về xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng lãnh
đạo chính quyền tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa. Mặc dù trong các vấn
đề đó, có những vấn đề còn ở dưới dạng tổng kết kinh nghiệm và có những vấn
đề đã được đúc kết nâng lên thành lý luận, nhưng nói chung đều là những vấn
đề có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn lớn đối với cơng tác xây dựng Đảng,
góp phần phát triển và làm phong phú học thuyết học Mác- Lênin , trong đó có
một luận điểm quan trọng về xây dựng Đảng trong điều kiện Đảng lãnh đạo
chính quyền, tổ chức chính quyền, làm cho mọi hoạt động của chính quyền thể
hiện và thực hiện tư tưởng, đường lối của Đảng đó, phù hợp với lập trường và
phục vụ cho lợi ích của giai cấp, tầng lớp mà Đảng đó đại diện.
Việc xác định bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng là một
vấn đề rất mấu chốt và hệ trọng, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó chi phối nội

2

dung nguyên tắc hoạt động của Đảng, đồng thời quyết định phương hướng, biện
pháp xây dựng Đảng. Đây là một trong những vấn đề cơ bản, then chốt, thể hiện
một cách khái quát nhất về bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của
Đảng Cộng sản Việt Nam, là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết sức quan
trọng. Sự khẳng định đó vừa nói rõ được bản chất giai cấp công nhân - bản chất
cách mạng và khoa học của Đảng; khẳng định lập trường của Đảng là lập trường
của giai cấp công nhân, là lập trường của chủ nghĩa Mác- Lênin , lập trường của
tư tưởng Hồ Chí Minh. Vừa nêu lên ý nghĩa đại biểu cho lợi ích của giai cấp
cơng nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Bản chất giai cấp
công nhân là vấn đề cơ bản, bao trùm, có tính ngun tắc đối với tất cả các đảng
cộng sản Mácxít - Lêninnít chân chính. Nó càng đặc biệt quan trọng hơn đối với
Đảng Cộng sản Việt Nam, một Đảng ra đời và trưởng thành ở một nước thuộc
địa nửa phong kiến, nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp chưa phát triển, giai cấp
cơng nhân cịn nhỏ bé. “Một Đảng mà số đông đảng viên xuất thân từ nông dân,
tiểu tư sản và giác ngộ cách mạng bắt nguồn từ chủ nghĩa yêu nước”1.
Sự khẳng định bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của
Đảng được xác định trên những cơ sở lý luận và thực tiễn sau:
- Trước hết, xuất phát từ lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đề giai
cấp và đấu tranh giai cấp, từ yêu cầu thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân.
Chủ nghĩa Mác- Lênin chỉ ra rằng, trong xã hội có giai cấp, các giai cấp
có lợi ích khác nhau, dẫn đến mâu thuẫn về lợi ích. Đó là nguồn góc cơ bản
của mâu thuẫn giai cấp và đấu tranh giai cấp. Đấu tranh giai cấp thoạt đầu là
đấu tranh vì quyền lợi kinh tế. Cuộc đấu tranh đó phát triển đến một trình độ
nhất định thì chuyển hố thành đấu tranh chính trị. Khi cuộc đấu tranh giai
cấp phát triển đến một trình độ nào đó thì chính Đảng của giai cấp ra đời.
Chính Đảng ra đời là một tất yếu lịch sử, là sản phẩm tự nhiên của cuộc đấu
tranh giai cấp đạt đến một trình độ địi hỏi phải có sự lãnh đạo thống nhất mọi

1 Báo cáo tổng kết xay dựng Đảng tại Đại hội lần thứ IV, Nxb Sự thật, Hà Nội 1977, tr 27.


3

hoạt động của giai cấp, nhằm hướng các nỗ lực chung vào mục tiêu chống lại
giai cấp đối lập và nhà nước thống trị của giai cấp đó.
Mặt khác, vai trị lịch sử tồn thế giới của giai cấp cơng nhân được quyết
định trước hết là do địa vị của giai cấp đó trong nền sản xuất xã hội, chứ
khơng phải chỉ gì số lượng của giai cấp đó, hoặc chỉ gì nó là giai cấp bị bóc
lột nhiều nhất trong xã hội tư bản. Là giai cấp tiêu biểu cho lực lượng sản xuất
tiến bộ nhất, là giai cấp được rèn luyện trong nền sản xuất công nghiệp, là sản
phẩm của chính bản thân nền đại cơng nghiệp, là giai cấp bị tước đoạt hết tư
liệu sản xuất, buộc phải đi làm thuê cho nhà tư sản. Giai cấp cơng nhân là giai
cấp tiêu biểu nhất, có tinh thần triệt để cách mạng nhất, có khả năng hành
động cách mạng kiên quyết nhất, có tính tổ chức và kỷ luật cao nhất, là giai
cấp duy nhất đóng vai trị lãnh đạo cách mạng. Tuy nhiên, giai cấp công nhân
muốn thực hiện được vai trị lịch sử thế giới thì điều kiện tiên quyết là giai
cấp công nhân phải tổ chức ra chính Đảng độc lập của mình. Vì chỉ khi nào
giai cấp vơ sản tổ chức được chính Đảng chính trị độc lập của mình thì khi đó
cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân mới chuyển từ đấu tranh tự phát, lẻ tẻ,
rời rạc sang đấu tranh tự giác, có tổ chức, có lãnh đạo, và cũng chỉ khi đó thì
giai cấp vơ sản mới chuyển từ giai cấp “Tự mình” thành giai cấp “Vì mình”.
Như vậy, Đảng được hình thành và phát triển xuất phát từ vai trò sứ
mệnh lịch sử và địa vị của giai cấp cơng nhân, chính vai trị sứ mệnh đó quyết
định bản chất giai cấp của Đảng và đường lối xây dựng Đảng. Do đó, Đảng
phải mang bản chất của giai cấp công nhân chứ không phải bản chất của giai
cấp nào khác. Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai cấp cơng nhân chứ
khơng phải là tồn bộ giai cấp, Đảng gồm những đại biểu ưu tú nhất, giác ngộ
nhất của giai cấp. Đảng phải được tổ chức chặt chẽ, kỷ luật tự giác, nghiêm

minh, thực sự là đội tiên phong, lãnh tụ chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của
giai cấp công nhân. Đảng Cộng sản của giai cấp cơng nhân, mang bản chất
giai cấp cơng nhân, do đó phải đứng trên lập trường giai cấp để xem xét, giải
quyết mọi vấn đề. Mọi chủ trương đường lối chiến lược, sách lược của Đảng


4

đều phải được xuất phát từ lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân lao
động. Làm được như thế Đảng mới thực sự có sức mạnh và lơi cuốn lực
lượng cách mạng to lớn trong cuộc đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử của
mình.
- Đảng cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa xã hội khoa
học với phong trào công nhân. Chủ nghĩa xã hội khoa học là vũ khí tư tưởng,
lý luận của giai cấp công nhân, là biểu hiện tập trung lập trường quan điểm
triệt để cách mạng nhất của giai cấp công nhân. Sự kết hợp giữa chủ nghĩa xã
hội khoa học với phong trào cơng nhân, đó là quy luật phổ biến của sự ra đời
của các chính Đảng vơ sản. Đó là sự kết hợp giữa học thuyết cách mạng và
khoa học với một phong trào cách mạng để sản sinh ra chính Đảng cách mạng
của giai cấp cơng nhân. Điều đó nói lên bản chất cách mạng và khoa học,
thuộc tính căn bản nhất của Đảng cộng sản.
Các nhà sáng lập ra chủ nghĩa xã hội khoa học đều quan niệm Đảng cộng
sản ra đời là sự kết hợp của hai yếu tố: chủ nghĩa Mác-Lênin và phong trào
cơng nhân. Luận điểm đó hồn tồn đúng với các nước phương tây, khi giai cấp
công nhân đã bước lên vũ đài chính trị với tư cách là một lực lượng chính trị
độc lập, được lý luận khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin dẫn đường. Tuy
nhiên, ở các nước phương đông, đặc biệt là ở những nước thuộc địa nữa phong
kiến như ở Việt nam, bị chủ nghĩa thực dân thống trị, nền kinh tế hết sức lạc
hậu, què quặt, công nghiệp gần như chưa phát triển, giai cấp công nhân tuy đã
ra đời và sống khá tập trung song cịn bé nhỏ. Vì vậy phong trào đấu tranh của

giai cấp cơng nhân chưa đại diên cho tồn bộ phong trào dân tộc. Cần phải
nhận thức sâu sắc rằng quá trình hình thành và phát triển của Đảng ta diễn ra
trong bối cảnh chủ nghĩa Mác- Lênin đã ảnh hưởng sâu rộng và cách mạng
tháng Mười Nga đã soi đường cho mọi phong trào cách mạng của thế giới.
Trong lịng xã hội Việt nam, một giai cấp cơng nhân Việt nam đã ra đời, tuy
còn non trẻ như đã biểu hiện tính chất triệt để cách mạng của mình và đại diện
cho xu thế phát triển của xã hội Việt nam. Nhưng ở Việt nam, phong trào yêu


5

nước vẫn là phong trào rộng lớn nhất. Phong trào đó có sức lơi cuốn giai cấp
nơng dân đang chiếm trên 90% dân số và lôi cuốn các tần lớp trí thức yêu
nước, tư sản dân tộc và những nhân sĩ có tinh thần dân tộc chống đế quốc thực
dân. Ở đây phong trào cơng nhân dù có tiên tiến nhất, nhưng khơng gắng bó
với phong trào u nước, trở thành nồng cốt của phong trào u nước thì cũng
khơng mở rộng được cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và đưa cuộc đấu
tranh đó đến thắng lợi. Mặc khác, vấn đề dân tộc đòi hỏi phải giải quyết đã trở
nên hết sức bức xúc, do đó cuộc đấu tranh của giai cấp cơng nhân đã hồ chung
với phong trào yêu nước của các tầng lớp, giai cấp khác trong xã hội.
Từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa Mác-Lênin, chủ nghĩa xã hội,
đó là con đường Hồ Chí Minh đã đi. Đó cũng là con đường của hầu hết những
người cộng sản Việt nam đã đi. Bằng thực tiễn hoạt động cách mạng hết sức
phong phú, thông qua sự khảo nghiệm bằng chính bản thân mình, Hồ Chí
Minh đã dẫn dắt dân tộc ta đi theo con đường mà chính Người đã trải qua.
Trong q trình kết hợp chủ nghĩa Mác-Lênin với phong trào công nhân
và phong trào yêu nước Việt nam, Hồ Chí Minh đã đặt cơ sở cho sự thống nhất
giữa yếu tố giai cấp và yếu tố dân tộc trong xây dựng và hoạt động của Đảng,
đồng thời phát triển và làm phong phú vấn đề dân tộc trong cách mạng vô sản ở
Việt nam. Hồ Chí Minh đã biết nắm và giương cao ngọn cờ dân tộc, đặt nhiệm

vụ giải phóng dân tộc thành nhiệm vụ chủ yếu chung cho cả phong trào u
nước và phong trào cơng nhân. Chính vì vậy mà ngay từ khi mới ra đời, Đảng
ta đã có ảnh hưởng và uy tín chính trị sâu rộng và nhanh chóng trở thành lãnh
tụ chính trị khơng những của phong trào cơng nhân mà cịn của cả phong trào
u nước. Đảng trở thành Đảng của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động
và của cả dân tộc. Điều đó cũng đặt ra đối với công tác xây dựng Đảng, hoạt
động lãnh đạo của đảng phải luôn gắn chặt vấn đề giai cấp với vấn đề dân tộc,
gương cao ngọn cờ độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đảng phải
không ngừng quán triệt và truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, nâng cao trình độ
giác ngộ khơng chỉ cho giai cấp công nhân mà cho cả các tầng lớp nhân dân lao


6

động, cho tồn dân tộc. Có như vậy, chủ nghĩa Mác-Lênin và bản thân Đảng
mới ăn sâu bám rễ vững chắc trên mảnh đất hiện thực Việt nam.
Đảng cộng sản Việt nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa MácLênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước trong điều kiện
phong trào yêu nước rất rộng lớn. Do đó, tất yếu thành phầm xã hội của đội
ngũ đảng viên cũng không giống các Đảng cộng sản ở các nước tư bản phát
triển mà phần đông đảng viên của ta xuất thân từ nông dân, tiểu tư sản.
Sớm thấy rõ được tình hình đó nên Hồ Chí Minh đòi hỏi Đảng một mặt
phải chú trọng phát triển Đảng từ giai cấp công nhân, nhất là công nhân đại
công nghiệp, mặt khác Đảng phải ra sức giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện bản
chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong cho đội ngũ cán bộ, đảng viên
thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân cho
tồn Đảng.
Như vậy, Hồ Chí Minh đã phát triển học thuyết Mác-Lênin về sự ra đời
của đảng cộng sản vào điều kiện cụ thể của cách mạng Việt nam, dẫn đến sự ra
đời của đảng cộng sản Việt nam. Phong yêu nước là nhân tố quan trọng quyết
định nét độc đáo của Đảng cộng sản Việt nam. Đặc điểm này giúp cho Đảng

cộng sản Việt nam vừa vững vàng trên nguyên tắc, vừa mềm dẻo trong sách
lược để lãnh đạo cách mạng Việt nam cũng như trong xây dựng Đảng, cho
phép Đảng ta giải quyết tốt mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp, dân tộc và
quốc tế.
Phong trào yêu nước- một thành tố tạo thành Đảng cộng sản Việt nam
còn thể hiện sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn của cách mạng Việt nam.
Điều đó có ý nghĩa cực kỳ quan trọng giúp cho Đảng đề ra các chủ trương,
chính sách trong các thời kỳ, giúp Đảng giải quyết tốt mối quan hệ giữa
chiến lược và chỉ đạo chiến lược, giữa mục tiêu lâu dài với mục tiêu trước
mắt, tránh được những sai lầm biệt phái, “tả” khuynh, bảo đảm cho Đảng
không chỉ là lãnh tụ chính trị của giai cấp cơng nhân mà của cả dân tộc Việt
nam, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu đối với công tác xây dựng đảng phải


7

thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của
Đảng.
Giai cấp công nhân Việt nam là giai cấp tiên tiến nhất, đại diện cho
phương thức sản xuất tiến bộ nhất, tiêu biểu cho xu thế phát triển của thời
đại và cũng là giai cấp tiêu biểu cho truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Giai
cấp công nhân Việt Nam ra đời ở một đất nước có truyền thống u nước, so
với giai cấp nơng dân thì giai cấp công nhân Việt Nam nhỏ bé về số lượng,
là giai cấp bị bóc lột nặng nề nhất, ra đời trước giai cấp tư sản dân tộc, chịu
ảnh hưởng của cách mạng Tháng Mười, sớm có Đảng lãnh đạo. Là giai cấp
ra đời gắn liền với lợi ích dân tộc, có quan hệ máu thịt với giai cấp nơng dân.
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam là lãnh đạo toàn thể nhân
dân lao động tiến hành đấu tranh cách mạng, đánh đổ đế quốc, phong kiến,
xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt
nam xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy trong cơng tác xây dựng Đảng phải giữ

vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng.
- Từ thực tiễn lịch sử ra đời của các Đảng Cộng sản và phong trào công
nhân trên thế giới chúng ta thấy rằng: Sau cách mạng tháng Mư ời Nga năm
1917 thắng lợi, hàng loạt các Đảng Cộng sản trên thế giới được thành lập,
một số Đảng cộng sản giữ vai trò lãnh đạo đất nước. Nhưng hiện nay, các
Đảng cộng sản và phong trào công nhân thế giới đang đứng trước một thách
thức lớn đó là sự sụp đổ của hệ thống chủ nghĩa xã hội, sự tan rã của các
Đảng cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu. Một trong những nguyên nhân dẫn
đến thảm kịch trên là các Đảng cộng sản không giữ vững và tăng cường bản
chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng, do đó năng lực, hiệu quả
lãnh đạo bị giảm sút, thậm chí Đảng mất vai trị lãnh đạo đối với tồn xã hội.
- Đảng cộng sản Việt nam, ngay từ khi thành lập đã được Nguyễn Ái
Quốc khẳng định là một Đảng kiểu mới, Đảng của giai cấp công nhân và nhân
dân Việt Nam, mang bản chất giai cấp cơng nhân. Trong chính cương vắn tắt,
Sách lược vắn tắt tại Hội nghị thành lập Đảng cộng sản Việt nam (3/2/1930)


8

Nguyễn Ái Quốc đã cho rằng: “Đảng là đội tiên phong của vô sản giai cấp" 1.
Trong suốt chặn đường lãnh đạo cách mạng Việt Nam, dẫu phải trải qua nhiều
gian nan thử thách, nhiều lần Đảng mang những tên gọi khác nhau ( Đảng
cộng sản Việt nam từ 3/2/1930 đến 10/1930; Đảng cộng sản Đông Dương từ
10/1930 đến 2/1951; Đảng Lao Động Việt Nam từ 2/ 1951 đến 12/1976; và từ
1976 đến nay là Đảng cộng sản Việt nam). Đảng vẫn mang trong mình bản
chất giai cấp cơng nhân cả về mặt nhận thức cũng như trong hành động.
Tại đại hội lần thứ nhất điều lệ Đảng xác định " Đảng Cộng sản Đông
Dương là đội tiền phong duy nhất của vô sản giai cấp", đến Đại hội II được
trình bày đầy đủ và hệ thống hơn. Từ Đại hội lần thứ IV đến Đại hội lần thứ
VI bản chất giai cấp của Đảng được xác định" Đảng Cộng sản Việt Nam là

của giai cấp công nhân Việt Nam, là đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu
có tổ chức và là tổ chức cao nhất của giai cấp cơng nhân Việt Nam, đại biểu
trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân
tộc. Đồng thời Đảng làm tròn nghĩa vụ của mình đối với phong trào cộng sản
và cơng nhân quốc tế". Đại hội VII, VIII, IX tiếp tục khẳng định "Đảng là đội
tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành cho lợi ích
của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc".
Nội dung yêu cầu bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng.
Tại Đại hội lần thứ X Đảng ta xác định. "Đảng Cộng sản Việt Nam là
đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của
nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích
của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc" 2. Đó là diễn đạt
mới về Đảng, phản ánh đúng bản chất cách mạng của Đảng cộng sản Việt
nam cả về phương diện lý luận và chính trị - thực tiễn. Như vậy, bản chất
giai cấp của Đảng ngày càng được hiểu sâu sắc hơn, nhuần nhuyễn hơn,
Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản chất giai cấp công nhân Việt Nam
1 Hồ Chí Minh, Tồn tập, t 3, Nxb CTQG, H 1995, tr3.
2 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H, 2006 tr.
130.


9

đồng thời mang tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc. Chính điều đó địi
hỏi Đảng ta phải ln luôn trung thành với giai cấp công nhân, nâng cao
lập trường, tư tưởng của giai cấp công nhân, đồng thời phải học tập, kế
thừa, phát huy truyền thống dân tộc, tăng cường đồn kết, tập hợp nhân
dân, phấn đấu vì lợi ích của giai cấp cơng nhân và của dân tộc Việt Nam.
Đó là vấn đề cơ bản then chốt nhất, thể hiện khái quát nhất bản chất giai
cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng trên hai mối quan hệ cơ bản là

Đảng với giai cấp công nhân và Đảng với nhân dân lao động và dân tộc
Việt Nam.
Bản chất giai cấp công nhân của Đảng Cộng sản được thể hiện ở mục
tiêu, lý tư tưởng, ở Cương lĩnh, đường lối; nền tảng tư tưởng; các nguyên
tắc tổ chức sinh hoạt Đảng; ở phẩm chất năng lực của đội ngũ cán bộ,
đảng viên; ở mối quan hệ gắn bó giữa Đảng với nhân dân; ở sự kết hợp
giải quyết giữa vấn đề dân tộc và vấn đề Quốc tế.
Mục tiêu, lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội, xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh. Đồng thời suốt quá trình lãnh đạo đất
nước Đảng ta ln ln phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng đó. Chính vì vậy
Đảng ta, được cả dân tộc tin yêu, thừa nhận là người lãnh đạo đất nước. Đó
là niềm vinh dự, nguồn sức sống mạnh liệt của Đảng.
Nền tảng tư tưởng của Đảng là của giai cấp cơng nhân. Đó là chủ nghĩa
Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là luận điểm quan trọng nhất, quyết
định bản chất giai cấp công nhân của Đảng cộng sản, trong báo cáo chính trị Đại
hội Đảng lần thứ IX khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm xây dựng đất
nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”1. Đồng thời, báo cáo cũng chỉ rõ: “khẳng định
lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim
chỉ nam cho hành động của Đảng là sự tổng kết sâu sắc thực tiễn cách mạng và
1 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
84


10

là bước phát triển quan trọng trong nhận thức và tư duy lý luận của Đảng ta”.2
Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết cách mạng nhất, hoàn chỉnh nhất, là tinh
hoa của trí tuệ lồi người, là sản phẩm có tính quy luật của sự phát triển những tư tưởng tiên tiến của nhân loại, nó chỉ ra quy luật vận động khách quan của tự
nhiên, xã hội, tư duy, chỉ ra quy luật phát triển tất yếu của xã hội loài người là

tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Chủ nghĩa Mác - Lênin là thế giới quan, phương
pháp luận, là vũ khí tư tưởng của giai cấp cơng nhân và Đảng cộng sản. Chủ tịch
Hồ Chí Minh khẳng định: "bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều nhưng chủ
nghĩa chắc chắn nhất, chân chính nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin".
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế
thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa
văn hóa nhân loại. Đó là tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp,
giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp
sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân, của khối
đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thực
sự của dân, do dân, vì dân; về quốc phịng tồn dân, xây dựng lực lượng vũ
trang nhân dân… về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên
vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân…
Khi nói về bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng là xét về hệ tư tưởng
của Đảng. Đảng Cộng sản chỉ có thể mang hệ tư tưởng của giai cấp công
nhân, tức là chủ nghĩa Mác - Lênin mà không mang hệ tư tưởng của giai cấp
nào khác. Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư
tưởng của Đảng ta, là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân nước ta và ngày
càng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần tư tưởng của dân tộc. Như
vậy, trong hệ tư tưởng của giai cấp cơng nhân nước ta có sự kết hợp của chủ
2 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
83 - 84.


11

nghĩa Mác - Lênin với những giá trị truyền thống của dân tộc ta, nó khơng thể
đối lập giá trị tư tưởng của giai cấp công nhân với giá trị tư tưởng của dân tộc.

Về nguyên tắc hoạt động: Đảng phải xây dựng và hoạt động theo
nguyên tắc phù hợp với đặc điểm và tổ chức của giai cấp công nhân, đó là
tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê
bình. Trong đó, nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản
của Đảng. Nguyên tắc này chi phối, xuyên suốt quá trình xây dựng, tổ chức,
sinh hoạt và hoạt động lãnh đạo của Đảng. Sức mạnh của Đảng được quyết
định bởi việc quán triệt và thực hiện đầy đủ nguyên tắc này. Tập trung dân
chủ quy định hình thức, cơ cấu tổ chức của Đảng, quy định nguyên tắc giải
quyết quan hệ nội bộ Đảng. Tập trung dân chủ phát huy được tính chủ động
tích cực sáng tạo, ý thức trách nhiệm cao của mọi cán bộ đảng viên và tổ
chức đảng, đồng thời tập trung được trí tuệ và sức mạnh của toàn Đảng. Tập
trung dân chủ còn là cơ sở để xây dựng và củng cố Đảng, xây dựng sự đoàn
kết thống nhất, là cơ sở để xây dựng và giữ vững kỷ luật Đảng, là tiêu chuẩn
để phân biệt Đảng mác xít chân chính hay cơ hội về mặt tổ chức.
Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, là nguyên tắc lãnh đạo
cao nhất của Đảng, nó là sự biểu hiện cụ thể của nguyên tắc tập trung dân chủ
trong phương pháp, tác phong lãnh đạo của Đảng. Thực hiện tốt nguyên tắc
này sẽ phát huy được quyền làm chủ, tính năng động sáng tạo và trí tuệ tập
thể, trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quá trình đề ra đường lối, chủ trương,
biện pháp, bảo đảm cho mọi chủ trương, đường lối được quyết định đúng đắn,
chính xác và tổ chức thực hiện triệt để. Hạn chế đến mực thấp nhất những sai
lầm trong lãnh đạo, hoạt động của Đảng, đồng thời phải thực hiện tốt tự phê
bình và phê bình, đó là quy luật phát triển của Đảng, là thước đo trình độ dân
chủ trong sinh hoạt Đảng, là trách nhiệm của Đảng đối với nhân dân. Vì vậy,
để tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng thì
Đảng phải được xây dựng và tổ chức hoạt động theo nguyên tắc này.


12

Lợi ích của Đảng trước hết là đại biểu cho lợi ích của giai cấp cơng nhân.
Lợi ích của giai cấp lại ln thống nhất với lợi ích của các tầng lớp nhân dân lao
động và tồn dân tộc. Vì vậy, Đảng khơng chỉ là lãnh tụ chính trị và đại biểu cho
lợi ích của giai cấp cơng nhân mà Đảng cịn là lãnh tụ chính trị và đại biểu cho
lợi ích của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Đảng là lực lượng
lãnh đạo duy nhất đối với sự nghiệp cách mạng nước ta. Trong điều kiện Đảng
cầm quyền, Đảng trở thành lực lượng lãnh đạo toàn xã hội. Cho nên, Đảng đại
biểu cho lợi ích và chăm lo lợi ích của toàn dân tộc, chịu trách nhiệm về vận
mệnh của toàn dân tộc. Khi nói về lợi ích của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
chỉ rõ: “ngồi lợi ích của giai cấp cơng nhân và nhân dân lao động, Đảng ta
khơng có lợi ích nào khác”1. Đại hội Đảng lần thứ VI xác định: “Đảng ta khơng
có mục đích nào khác là đấu tranh vì hạnh phúc của nhân dân” 2và “Mọi chủ
trương, chính sách của Đảng phải xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng và khả năng
của nhân dân lao động, khơi dậy được sự đồng tình, ủng hộ của quần chúng.
Quan liêu, mệnh lệnh, xa rời quần chúng đi ngược lại lợi ích của nhân dân là làm
suy yếu sức mạnh của Đảng”3. Đảng có thực sự là đại biểu trung thành lợi ích
của giai cấp cơng nhân, của nhân dân lao động và của cả dân tộc thì Đảng mới
gắn bó mật thiết với giai cấp, dân tộc, mới có đường lối, chủ trương đúng đắn,
phản ánh lợi ích của dân tộc và giai cấp, quần chúng nhân dân mới tin theo
Đảng, Đảng mới có lực lượng hùng hậu và phát huy được vai trị lãnh đạo của
mình đối với giai cấp và dân tộc. Để gắn bó chặt chẽ với giai cấp và dân tộc,
trong toàn bộ hoạt động của mình Đảng phải quán triệt quan điểm “lấy dân làm
gốc” phải xây dựng và phát huy quyền làm chủ thực sự của quần chúng nhân
dân.
Đảng gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân. Đây là mối quan hệ
bản chất của Đảng Cộng sản, là sức mạnh và là vấn đề sống còn của Đảng,
là nguyên tắc để xây dựng Đảng, là tiêu chuẩn để phân biệt Đảng mácxít với
1 Hồ Chí Minh tồn tập, tập 9, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 286.
2 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.
3 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.

13

các đảng phái khác. Mối liên hệ này bảo đảm phát huy được quyền làm chủ
thực sự của nhân dân thơng qua hệ thống chính trị. Chủ tịch Hồ Chí Minh
chỉ rõ: Người lãnh đạo ắt phải có mối liên hệ giữa mình với các tầng lớp
người, với dân chúng, gắn chặt mối liên hệ với dân chúng và luôn lắng tai
nghe ý kiến của dân chúng, đó là nền tảng, lực lượng của Đảng nhờ đó mà
Đảng thắng lợi. Vì vậy, xa dân chúng, khơng liên hệ chặt chẽ với dân chúng
cũng như đứng lơ lửng giữa trời, nhất định thất bại. Chỉ có liên hệ với quần
chúng nhân dân, với tư cách là đối tượng lãnh đạo thì Đảng mới tồn tại với
tư cách là người lãnh đạo, là lãnh tụ chính trị của giai cấp cơng nhân, nhân
dân lao động. Quan liêu, mệnh lệnh xa rời dân là Đảng tự cắt đứt mối liên hệ
với nhân dân và tự phủ nhận địa vị lãnh đạo của mình là làm cho đường lối
và hoạt động của Đảng mất phương hướng, Đảng khơng cịn sức mạnh.
Ở Việt Nam, bản chất giai cấp công nhân không đối lập mà quyện chặt
nhuần nhuyễn với tính dân tộc. Nói theo nghĩa nào đó, trong bản chất giai cấp
cơng nhân đã bao hàm tính dân tộc; và ngược lại, trong điều kiện có Đảng Cộng
sản lãnh đạo, tính dân tộc đã bao hàm tính giai cấp cơng nhân. Giai cấp cơng
nhân Việt Nam có quan hệ máu thịt với giai cấp nơng dân và tồn thể dân tộc
Việt Nam; lợi ích giai cấp cơng nhân thống nhất với lợi ích của nhân dân lao
động và của toàn dân tộc. Và trên thực tế, Đảng phấn đấu hy sinh khơng chỉ vì
lợi ích của giai cấp cơng nhân mà cịn vì lợi ích của nhân dân và của cả dân tộc.
Đảng chẳng những thường xuyên giữ vững và nâng cao bản chất giai cấp cơng
nhân mà cịn chú ý học tập, tiếp thu, phát triển tinh hoa và truyền thống dân
tộc, giữ gìn và phát huy bản sắc Việt Nam. Chính truyền thống dân tộc đã nhân
lên sức mạnh của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập, lãnh đạo và rèn
luyện Đảng Cộng sản Việt Nam đã thể hiện tuyệt vời sự thống nhất giữa lợi ích
giai cấp cơng nhân và lợi ích dân tộc, giữa chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa xã

hội. Người chẳng những là lãnh tụ tối cao của Đảng mà còn là lãnh tụ tối cao
của dân tộc. Và như vậy cũng có thể nói rằng, Đảng Cộng sản Việt Nam là đội
tiên phong chính trị của giai cấp công nhân mang bản chất cách mạng và khoa


14

học của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong lãnh đạo của cả dân
tộc, mang trong mình dòng máu và những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc. Sự
kết hợp nhuần nhuyễn tính chất giai cấp cơng nhân với tinh hoa truyền thống
dân tộc, làm thành bản chất đặc sắc của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Đại hội IX Đảng ta khẳng định: Mục đích của Đảng là xây dựng một nước
Việt Nam dân chủ giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh, thực hiện thành công
chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản. Sự phát triển này có ý nghĩa
nhấn mạnh tư tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, phù hợp với giai
đoạn mới, khắc phục, đề phòng các biểu hiện lệch lạc trong điều kiện đổi mới, mở
cửa và hội nhập quốc tế. Bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng là
ngun tắc cơ bản nhất, có tính bao trùm cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức của
công tác xây dựng Đảng. Điều đó, địi hỏi Đảng ta trong hoạt động phải đứng vững
trên lập trường, quan điểm của giai cấp công nhân, giải quyết tốt các mối quan hệ
giữa lợi ích của giai cấp với lợi ích của dân tộc, giữa lợi ích dân tộc với lợi ích quốc
tế trên tất cả các lính vực chính trị, kinh tế, văn hố, tư tưởng và tổ chức.
Từ khi thành lập đến nay, Đảng ta khẳng định cách mạng Việt Nam là một bộ
phận của cách mạng thế giới. Mọi đường lối, chính sách của Đảng bao giờ cũng thể
hiện sự kết hợp chặt chẽ lợi ích dân tộc với lợi ích của phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế. Đảng đã đấu tranh khơng mệt mỏi vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội
của dân tộc mình, đồng thời ln có trách nhiệm, nghĩa vụ với phong trào giải phóng
dân tộc trên tồn thế giới. Trong hoạt động lý luận cũng như trong thực tiễn Đảng ta
vừa giữ vững tinh thần độc lập tự chủ, tự lực tự cường vừa tranh thủ sự ủng hộ và hợp
tác quốc tế. Đảng vừa chăm lo củng cố, đoàn kết giai cấp, đồn kết dân tộc, vừa khơng

ngừng vun đắp tình đồn kết quốc tế và làm tròn nghĩa vụ quốc tế của mình. Một trong
những bài học kinh nghiệm Đảng ta rút ra từ thực tiễn cách mạng là: Kết hợp sức
mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức mạnh quốc tế. Ngày
nay, trước cuộc đấu tranh của nhân dân thế giới vì hồ bình, độc lập dân tộc, dân chủ
và tiến bộ xã hội, trước sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại và quá trình


15

quốc tế hoá nền kinh tế. Cho nên, cần phải kết hợp chặt chẽ yếu tố dân tộc với yếu tố
quốc tế, yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại để đưa đất nước tiến lên
Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản chất giai cấp công nhân Việt Nam
nhưng Đảng khơng phải là tồn bộ giai cấp cơng nhân, mà Đảng là bộ phận ưu tú nhất, giác ngộ nhất, cách mạng nhất, tiên tiến nhất của giai cấp công
nhân và quần chúng nhân dân lao động. Đảng liên hệ chặt chẽ với giai cấp
không tách rời giai cấp, nhưng Đảng là đội tiên phong, lãnh tụ chính trị, Bộ
tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh
chỉ rõ: “Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là đội
tiên phong của cả dân tộc” 1. Với tư cách là lãnh tụ chính trị, Đảng phải tiên
phong về chính trị, tư tưởng và tổ chức, Đảng viên tiên phong cả về phẩm
chất và năng lực, tư tưởng hành động, lý luận và thực tiễn. Đảng chỉ kết nạp
vào hàng ngũ của mình những người ưu tú nhất, có giác ngộ cộng sản chủ
nghĩa, gương mẫu dũng cảm và hy sinh nhất trong giai cấp công nhân và các
tầng lớp nhân dân lao động để phấn đấu cho mục đích và lý tưởng của Đảng.
Tiên phong về chính trị: Đảng phải kiên định với mục tiêu lý tưởng, con
đường cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đảng phải đề ra đường lối, cương lĩnh,
chính sách đúng. Đường lối, chính sách đó tuân thủ và phản ánh đúng quy
luật và điều kiện khách quan, phải trên cơ sở kết hợp đúng đắn những nguyên
lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn cách
mạng. Đường lối của Đảng phản ánh đúng tâm tư, nguyện vọng, lợi ích của
quần chúng, phù hợp với sức dân, phù hợp thực tiễn và đặc thù của đất nước,

của dân tộc. Đường lối chính trị đúng là nguồn sức mạnh to lớn của Đảng, là
gốc rễ của mọi thắng lợi cách mạng. Đường lối chính trị đúng là cơ sở tăng
cường vai trò lãnh đạo của Đảng, đồng thời là điều kiện đồn kết và tranh
thủ sự ủng hộ đơng đảo của quần chúng nhân dân lao động, phát triển lực
lượng cách mạng lớn mạnh. Đường lối chính trị đúng cịn là điều kiện tiên
quyết để nâng cao chất lượng công tác tư tưởng và tổ chức, là cơ sở để giáo
1 Hồ Chí Minh tồn tập, tập 8, Nxb CTQG, H, 2000, tr. 295.


16

dục đảng viên, cán bộ nâng cao năng lực lãnh đạo, thống nhất tư tưởng và
hành động.
Đường lối chính trị đúng là linh hồn của tổ chức, là mục tiêu và lý do tồn
tại của tổ chức Đảng, một trong những điều kiện căn bản nhất để xây dựng và
củng cố kỷ luật của Đảng. Nó yêu cầu và quy định phương hướng về lựa chọn
đảng viên, năng lực, phẩm chất cán bộ, quy định việc bố trí, sử dụng cán bộ
để thực hiện đường lối ấy. Đồng thời, cũng quy định hình thức tổ chức, chức
năng và cơ cấu bộ máy phù hợp với đòi hỏi của đường lối. Do vậy, nếu nhiệm
vụ chính trị sai thì cơng tác tổ chức cũng sai theo, nếu nhiệm vụ chính trị
khơng rõ ràng thì cơng tác tư tưởng và cơng tác tổ chức sẽ rơi vào tình trạng
lúng túng, mị mẫm, mất phương hướng. Nhìn lại quá trình xây dựng Đảng
ta, chúng ta càng tự hào rằng Đảng ta ln có đường lối chính trị đúng đắn
và sáng tạo cả trong đấu tranh cách mạng và trong lĩnh vực xây dựng đất
nước. Trên lĩnh vực ngọai giao đường lối đó được Đảng ta vạch ra một
cách độc lập, sáng tạo theo nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, chú trọng tổng kết kinh nghiệm phong phú qua đấu tranh
cách mạng, đồng thời tiếp thu có chọn lọc của các Đảng Cộng sản anh em.
Tiên phong về tư tưởng: tức là Đảng phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh làm hệ tư tưởng duy nhất, đồng thời hệ tư tưởng đó giữ

địa vị thống trị trên lĩnh vực tư tưởng toàn xã hội. Phải làm cho Đảng đứng
vững trên lập trường quan điểm của giai cấp công nhân, tuyệt đối trung thành
với chủ nghĩa Mác - Lênin, nâng cao phẩm chất cách mạng của cán bộ, đảng
viên. Đấu tranh chống mọi biểu hiện và trào lưu tư tưởng phi vô sản, biểu
hiện của chủ nghĩa cơ hội, xét lại. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng
định: “muốn cách mạng thành cơng thì phải lấy dân chúng (cơng nơng) làm
gốc, phải có Đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói
tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lênin”1. Mặt khác, Đảng phải
thường xuyên là chỗ dựa về tư tưởng và tinh thần cho quần chúng nhân dân
1 Hồ Chí Minh tồn tập, tập 2, Nxb CTQG, H, 2000, tr. 280.


17

trong mọi thử thách. Thực tiễn chứng minh, trong cuộc kháng chiến chống
Mỹ, đế quốc Mỹ là kẻ thù có tiềm lực mọi mặt. Nhưng Đảng ta đã vững vàng
về tư tưởng, sáng suốt lãnh đạo nhân dân ta đánh bại đế quốc Mỹ. Hoặc sau
khi Liên Xô và hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu sụp đổ thì Đảng ta một
lần nữa lại khẳng định sự vững vàng về tư tưởng, kiên định về mục tiêu, lý
tưởng tìm ra con đường đi phù hợp với thực tiễn Việt Nam và hợp với xu thế
của thời đại.
Tiên phong về tổ chức: thể hiện ở chỗ Đảng phải thường xun xây
dựng mình là một chỉnh thể có tổ chức. Nghĩa là Đảng phải là một khối đoàn
kết, thống nhất, có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, hoạt động theo nguyên tắc
tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình
là quy luật phát triển. Bởi vì, tổ chức là điều kiện vật chất bảo đảm cho tư
tưởng biến thành hành động, thành hiện thực. Trong điều kiện Đảng lãnh đạo
chính quyền, lãnh đạo cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã
hội thì sự tiên phong về tổ chức có vị trí hết sức quan trọng. Nói về tổ chức
Lênin đã chỉ rõ: Lĩnh vực trọng yếu khó khăn nhất của cách mạng xã hội chủ

nghĩa là nhiệm vụ tổ chức. Khi đã có đường lối thì tất cả vấn đề là ở tổ chức
thực hiện, tổ chức là biện pháp cơ bản bảo đảm thực hiện đường lối. Đảng ta
trong lãnh đạo cách mạng thường xuyên quan tâm chăm lo xây dựng Đảng cả
về chính trị, tư tưởng và tổ chức, đồng thời luôn đấu tranh chống các biểu
hiện nhận thức lệch lạc, xem thường vai trò của tổ chức hoặc thiên về những
biện pháp tổ chức và hành chính đơn thuần, coi nhẹ vai trị cơng tác tư tưởng.
Chính trị tư tưởng tách khỏi tổ chức sẽ chỉ dừng lại ở nhận thức, không thể
biến thành hành động, tổ chức tách rời chính trị tư tưởng sẽ thành hành động
mù qng, độc đốn, mệnh lệnh. Vì vậy, để giữ vững bản chất giai cấp cơng
nhân, tính tiên phong của Đảng, thì phải xây dựng cả ba mặt trên.
Tăng cường bản chất giai cấp công nhân là vấn đề có tính ngun tắc đối
với Đảng cộng sản nói chung và Đảng ta nói riêng. Ở nước ta lợi ích giai cấp
cơng nhân thống nhất với lợi ích dân tộc, Đảng mang bản chất giai cấp công


18

nhân, đồng thời Đảng đại biểu cho lợi ích của nhân dân lao dộng và của cả dân
tộc. Thực tế, Đảng đã và đang phấn đấu hy sinh vì lợi ích của giai cấp, của nhân
dân lao động và của cả dân tộc. Bản chất giai cấp công nhân của Đảng thấm sâu
vào tất cả các mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức, tức là cả trong nền tảng tư
tưởng, đường lối chính trị, nguyên tắc tổ chức và mọi mặt hoạt động của
Đảng. Là chính Đảng của giai cấp công nhân, đương nhiên, Đảng phải không
ngừng tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân và coi đó là điều kiện quan
trọng để nâng cao bản lĩnh chính trị tư tưởng của Đảng, nhất là trong tình hình
hiện nay. Bên cạnh những thuận lợi và những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch
sử của cơng cuộc đổi mới 20 năm qua mà chúng ta đã đạt được thì cũng phải
đương đầu với khơng ít những khó khăn và thử thách lớn, đan xen nhau, tác
động tổng hợp và diễn biến phức tạp: nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với
nhiều nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại; Tình trạng suy thối về

chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên gắn
với tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí là nghiêm trọng. Những biểu hiện xa
rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội chưa được khắc phục. Các thế lực thù địch
vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu "diễn biến hồ bình", "nhân quyền" hịng làm
thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và
bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa diễn ra trong bối cảnh rất phức
tạp, cuộc đấu tranh dân tộc, giai cấp trên phạm vi toàn thế giới đang tiếp tục
diễn ra sâu sắc và quyết liệt. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ phát
triển với tốc độ như vũ bão. Cơng tác xây dựng Đảng nói chung và việc giữ
vững bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng nói riêng cũng
cịn có những hạn chế nhất định. Đại hội IX đã đánh giá: “Trong công tác xây
dựng Đảng, bên cạnh những yếu kém và khuyết điểm, nhất là khuyết điểm về
công tác giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên. Chưa ngăn chặn được
sự suy thối về tư tưởng, chính trị và đạo đức lối sống. Một số tổ chức Đảng ở
các cấp chưa được chỉnh đốn, dân chủ bị vi phạm, kỷ luật, kỷ cương lỏng lẻo,
nội bộ khơng đồn kết. Cơng tác tổ chức cán bộ cịn biểu hiện trì trệ, tổ chức


19

thực hiện, chỉ đạo các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Nhà nước cịn
yếu”1. Vì vậy, giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên
phong của Đảng có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại của chế độ xã hội chủ
nghĩa, sự thành công của công cuộc đổi mới, đồng thời khắc phục được
khuyết tật, phát huy năng lực của cán bộ đảng viên trên mọi lĩnh vực công tác,
giữ vững phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên trước những hó khăn thử
thách. Và chỉ có giữ vững được bản chất giai cấp, tính tiên phong , Đảng mới
lãnh đạo được Nhà nước, mới đoàn kết được toàn dân để thực hiện được mục
tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Mới bảo đảm cho phương hướng,
mục tiêu xây dựng Đảng phát triển đúng hướng và mới đấu tranh làm thất bại

mọi âm mưu thủ đoạn của kẻ thù. Như Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X chỉ
rõ :Tiếp tục tự đổi mới, tự chỉnh đốn Đảng, tăng cường bản chất giai cấp cơng
nhân và tính tiên phong, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của
Đảng; xây dựng Đảng thực sự trong sạch vững mạnh về chính trị, tư tưởng và
tổ chức, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức cách mạng trong sáng, có
tầm trí tuệ cao, có phương thức lãnh khoa học, ln gắn bó với nhân dân.
Để giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên
phong của Đảng cần thực hiện tốt các giải pháp cơ bản sau:
Một là: Đảng phải kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội, tuyệt đối trung thành với lợi ích của giai cấp cơng nhân, nhân dân lao động
và của cả dân tộc, phấn đấu cho mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Bất kỳ trong tình huống nào, dù tình hình thế giới và trong nước có
khó khăn và phức tạp đến đâu, Đảng không chao đảo dao động xa rời mục
tiêu lý tưởng đó. Bởi vì, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội là phản ánh
khách quan sự phát triển của xã hội nó là kết quả của sản xuất vật chất. Mà
trước hết, là sự phát triển của lực lượng sản xuất, đồng thời nó cũng đánh giá
sự phát triển trình độ chính trị của dân tộc, giai cấp và của cả cộng đồng. Nó
cũng là thành tựu văn hố đã đạt được ở một trình độ nhất định để hướng
1 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 52.


20

con người tới độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đây cũng là nguyện vọng
của nhân dân ta, là vấn đề có tính quy luật của cuộc đấu tranh vì độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Điều này được Chủ tịch Hồ Chí Minh
khẳng định “Khơng có gì q hơn độc lập tự do”. Đảng ta xác định chỉ có
độc lập dân tộc thực sự và chủ nghĩa xã hội chân chính mới khắc phục đư ợc
sự bất bình đẳng, bảo đảm được quyền con người, bình đẳng về chủ quyền,
quyền tự quyết về vận mệnh của mình và thủ tiêu được mọi đặc quyền, đặc

lợi.
Đảng ta xác định độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm chắc
chắn nhất của nền độc lập dân tộc. Nghị quyết Trung ương 6 (3/1989) chỉ ra:
đi lên chủ nghĩa xã hội là con đường tất yếu của nước ta, là sự lựa chọn sáng
suốt của Bác Hồ và của Đảng ta. Xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa
là mục tiêu, lý tưởng của Đảng ta và nhân dân ta. Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX của Đảng tiếp tục khẳng định: “Trong quá trình đổi mới, phải kiên
trì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”1. Chính vì vậy, kiên định mục tiêu độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội là sự lựa chọn đúng đắn nhất của Đảng và nhân
dân ta. Do đó, giữ vững bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của
Đảng là phải kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Hai là: Đảng xác định lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động.
Trong tình hình hiện nay, càng phải kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh; vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam để
hoàn chỉnh Cương lĩnh, đường lối; từ thực tiễn mà tổng kết, khái quát, bổ sung,
phát triển, làm phong phú thêm học thuyết cách mạng và khoa học đó. Bản chất
cách mạng và khoa học đòi hỏi Đảng phải được tổ chức chặt chẽ và hoạt động
theo nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thường
1 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 81.


21

xuyên tự phê bình và phê bình, giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Mọi
sự chia rẽ, bè phái, buông lỏng kỷ luật đều trái với bản chất của Đảng.
Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân và dân tộc, lãnh đạo xây dựng và làm
nòng cốt trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chống tư tưởng phường hội, cục
bộ, bản vị. Đảng kết hợp chủ nghĩa yêu nước chân chính với việc tiếp thu tinh

hoa văn hoá của nhân loại; kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Báo cáo Chính trị Đại hội IX khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm
xây dựng đất nnước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa”. Đồng thời,
chỉ rõ: “Khẳng định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền
tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động là lập trường quan điểm nhất quán
của Đảng ta, là bbước phát triển quan trọng trong nhận thức và tư duy lý luận
của Đảng ta”1. Do đó, để lãnh đạo sự nghiệp cách mạng nước ta vững bước đi
lên chủ nghĩa xã hội, phấn đấu thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, dân chủ, văn minh, nhất thiết phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động.
Ba là: Đảng phải được tổ chức chặt chẽ và hoạt động theo nguyên tắc
tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thường xuyên tự phê
bình và phê bình, giữ gìn đồn kết thống nhất trong Đảng. Mọi hành động
chia rẽ, bè phái, buông lỏng kỷ luật đều trái với nguyên tắc tập trung dân chủ.
Để hoạt động có hiệu quả theo nguyên tắc này, Đảng phải thư ờng
xuyên giáo dục, bồi dưỡng lập trường quan điểm, ý thức tổ chức kỷ luật của
giai cấp công nhân cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Xây dựng đội ngũ cán bộ,
đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành, tận tuỵ, có kiến thức
văn hố, khoa học kỹ thuật, có năng lực tổ chức, năng lực quản lý ngang tầm
với đòi hỏi của một đảng cầm quyền. Vì vậy, Đảng phải có quy định cụ thể
để mọi đảng viên, cán bộ được thảo luận và tham gia quyết định các chủ
trương, chương trình công tác của tổ chức Đảng, thiểu số phục tùng đa số,
cấp dưới phục tùng cấp trên, cá nhân phục tùng tổ chức, các tổ chức trong
1 Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Nxb ST, H, 2001, tr. 83 84.


22

toàn Đảng phục tùng Ban Chấp hành Trung ương và Đại hội đại biểu toàn
quốc của Đảng. Những quyết định thuộc về quyền của tập thể phải biểu

quyết theo đa số, mọi thành viên phải chấp hành quyết định của tập thể.
Đối với cán bộ, đảng viên, phải rèn luyện tính tổ chức, tính kỷ luật, tự
giác đặt mình trong sự quản lý của chi bộ, tham gia sinh hoạt Đảng đầy đủ,
tuân thủ nghiêm kỷ luật của Đảng, không để đảng viên nào đứng ngoài sự
quản lý của tổ chức. Thực hiện nghiêm chế độ tự phê bình và phê bình, chống
cách làm hình thức, chiếu lệ, khơng chịu sửa chữa khuyết điểm. Nghiêm cấm
mọi biểu hiện trấn áp, trù dập người phê bình cũng như lợi dụng phê bình để
vu cáo, đả kích cá nhân gây rối nội bộ… Tất cả những tổ chức đảng, cá nhân
đảng viên vi phạm nguyên tắc trên đều phải được sử lý nghiêm túc và kịp
thời.
Bốn là: Thường xuyên giáo dục bồi dưỡng lập trường quan điểm ý thức
tổ chức của giai cấp công nhân, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên theo quan
điểm đường lối giai cấp công nhân.
Là Đảng cầm quyền trong điều kiện hiện nay, Đảng thường xuyên chăm
lo cơng tác cán bộ cho cả hệ thống chính trị, trên tất cả các lĩnh vực. Trong
nhiều nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, của Bộ Chính trị, đặc biệt
là Nghị quyết Trung ương ba (khoá VIII) về chiến lược cán bộ trong thời kỳ
đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ ra
những phương hướng, nhiệm vụ công tác cán bộ trong điều kiện mới, nhấn
mạnh phải đổi mới tư duy trong công tác cán bộ, làm tốt hơn nữa công tác
quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ. Đồng thời, đổi mới
phương pháp tiến hành công tác cán bộ theo hướng thật sự dân chủ, tập thể,
kết hợp với tập trung thống nhất theo một quy trình chặt chẽ.
Một kinh nghiệm quan trọng trong những năm qua là đã thực hiện trẻ
hoá đội ngũ cán bộ, kết hợp tốt "ba độ tuổi", bảo đảm tính liên tục, tính kế
thừa và phát triển trong đội ngũ cán bộ. Phải khơng ngừng đổi mới nội dung
chương trình, nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo cán bộ tại các trường.


23

Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ toàn diện cả về phẩm chất, trình độ
chính trị, chun mơn, nghiệp vụ, năng lực; cả cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản
lý, các chuyên gia, các nhà doanh nghiệp, trước hết là cán bộ chủ chốt ở các
cấp. Mọi cán bộ phải thường xuyên rèn luyện, trau dồi phẩm chất cách
mạng, gương mẫu về đạo đức, lối sống, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp
của Đảng, của nhân dân, kết hợp hài hồ lợi ích riêng và lợi ích chung; khi
lợi ích riêng mâu thuẫn với lợi ích chung thì phải biết đặt lợi ích chung lên
trên hết, trước hết... Chính đây là cái tạo nên uy tín của cán bộ và của Đảng.
Trong việc sử dụng, bố trí cán bộ, Đảng nhấn mạnh phải theo đúng tiêu
chuẩn và sở trường cán bộ. Cố gắng đề bạt, bổ nhiệm đúng lúc, giao việc
đúng tầm, có cơ chế, chính sách khuyến khích cán bộ không ngừng phấn đấu
vươn lên đảm nhiệm các công việc cao hơn, cống hiến được nhiều hơn. Xử lý
nghiêm minh những cán bộ vi phạm kỷ luật, pháp luật; thay thế kịp thời
những người yếu kém, khơng hồn thành nhiệm vụ. Phát huy tốt đội ngũ cán
bộ hiện có; bồi dưỡng, đào tạo cán bộ theo yêu cầu mới; tạo nguồn cán bộ cho
lâu dài. Muốn thế, một nhiệm vụ rất quan trọng là phải làm tốt việc xây dựng
quy hoạch cán bộ, kết hợp đào tạo ở trường lớp với rèn luyện thử thách trong
thực tiễn công tác, thực hiện việc luân chuyển cán bộ theo quy hoạch; có biện
pháp chủ động bảo vệ cán bộ, làm tốt công tác giáo dục, rèn luyện, quản lý
cán bộ.
Năm là: Đảng phải thường xuyên củng cố mối quan hệ mật thiết với
nhân dân, lãnh đạo, xây dựng và làm nịng cốt trong khối đại đồn kết tồn
dân, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, phát huy đầy đủ
quyền làm chủ tập thể của nhân dân.
Bởi vì, bản chất giai cấp cơng nhân khơng chứa đựng chủ nghĩa phư ờng hội, cục bộ, bản vị, phân tán. Trái lại, nó địi hỏi phải có t ư tưởng
thống nhất, hành động thống nhất, kết hợp hài hồ lợi ích cá nhân và tập
thể, bộ phận và tồn cục. Lịch sử q trình lãnh đạo của Đảng đã chứng
minh rằng, ở đâu và lúc nào tổ chức Đảng, cán bộ, đảng viên th ường xuyên

24

chăm lo lợi ích cho nhân dân, thì ở đó Đảng và dân có mối liên hệ tốt đẹp.
Cán bộ, đảng viên được dân tin, dân phục, dân yêu. Trái lại, ở đâu và lúc
nào tổ chức Đảng, cán bộ, đảng viên xa dân, quay lưng lại với dân, quan
liêu, trù dập, ức hiếp nhân dân thì ở đó sẽ bị dân oán ghét, xa lánh…
Hiện nay, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, tr ước những âm mưu
của các thế lực thù địch ln tìm mọi cách để lơi kéo, kích động, chia rẽ
Đảng với dân, tách dân ra khỏi sự lãnh đạo của Đảng. Do đó củng cố và
tăng cường mối liên hệ giữa Đảng với dân càng có ý nghĩa quan trọng hơn
bao giờ hết. Vì vậy, mỗi tổ chức Đảng và đảng viên phải nhận thức sâu sắc
vấn đề này tăng cường mối liên hệ giữa Đảng với nhân dân, xây dựng khối
đại đoàn kết tồn dân. Trong đó, nịng cốt là khối liên minh cơng - nơng và
trí thức. Đặc biệt, chú ý việc định ra chủ trương, chính sách hợp lịng dân,
chăm lo bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, đồng thời phát huy quyền
làm chủ tập thể của nhân dân, tạo động lực phát triển xã hội. Đấu tranh có
hiệu quả với tình trạng quan liêu, tham nhũng, xây dựng bộ máy Đảng, Nhà
nước trong sạch vững mạnh. Tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân th ường
xuyên góp ý kiến xây dựng Đảng. Thực hiện tốt phương châm: dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Phải có kế hoạch để nhân dân đóng góp ý
kiến xây dựng nghị quyết và các chủ trương công tác của Đảng, giám sát
phê bình cán bộ, đảng viên, giới thiệu những người đủ tiêu chuẩn để kết
nạp vào đội ngũ của Đảng, giúp Đảng làm tốt công tác kiểm tra, phát hiện
đấu tranh với những hành vi tham nhũng, buôn lậu và các tệ nạn tiêu cực
khác.
Sáu là: Trung thành với chủ nghĩa Quốc tế và giai cấp công nhân, kết
hợp chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công
nhân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, kế thừa và phát huy
truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân

loại.


25

Để giữ gìn bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng,
hiện nay, vấn đề vô cùng quan trọng là phải trung thành với mục tiêu, lý
tưởng của giai cấp công nhân, không mơ hồ, dao động về bản chất giai cấp
công nhân của Đảng, xây dựng một đội ngũ cán bộ, trư ớc hết là cán bộ chủ
chốt các cấp thực sự kiên định, vững vàng, tiêu biểu cho đường lối chính
trị, phẩm chất trí tuệ và bản lĩnh giai cấp công nhân và dân tộc Việt Nam.
Bản chất giai cấp công nhân thể hiện không chỉ ở đảng viên xuất thân từ
thành phần giai cấp công nhân nhiều hay ít (mặc dù vấn đề tăng số lư ợng
đảng viên xuất thân từ công nhân là rất quan trọng) mà chủ yếu và quyết
định hơn cả là ở lập trường quan điểm, thế giới quan, đường lối chính trị,
ngun tắc tổ chức của Đảng có thực sự là của giai cấp công nhân hay
không.
Đảng Cộng sản Việt Nam khơng những là đại biểu cho lợi ích của giai
cấp cơng nhân, mà cịn đại biểu cho lợi ích của nhân dân lao động và của
cả dân tộc. Vì vậy, mà Đảng đã phấn đấu hy sinh cho lợi ích của giai cấp,
của nhân dân và của dân tộc. Đảng không những th ường xuyên giữ vững và
tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân mà cịn, phát triển tinh hoa và
truyền thống dân tộc lên một tầm cao mới, giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hố Việt nam. Cho nên, sức mạnh của Đảng không ngừng được giữ vững
và phát huy. Có thể nói rằng, Đảng cộng sản Việt nam chẳng những là đội
tiên phong chính trị của giai cấp công nhân, mang bản chất cách mạng và
khoa học mà Đảng còn là đội tiên phong của cả dân tộc. Đảng mang trong
mình những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc Việt nam .
Nắm vững những quan điểm chung về bản chất giai cấp cơng nhân, tính
tiên phong của Đảng, từng tổ chức đảng nói chung mỗi cán, đảng viên nói

riêng phải nhận thức đầy đủ, đúng đắn ý nghĩa, nội dung biện pháp giữ vững và
tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng, để vận dụng quán triệt ở tổ
chức cơ sở đảng vào các công việc hàng ngày trong công tác xây dựng Đảng.