Mối quan hệ giữa các hoạt động phát triển nhà cung cấp và lợi thế cạnhtranh của doanh nghiệp mua trường hợp các doanh nghiệp sản xuất chế tạo tại thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
---------------------------

NGUYỄN PHI HOÀNG

MỐI QUAN HỆ GIỮA HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
NHÀ CUNG CẤP VÀ LỢI THẾ CẠNH TRANH CỦA
DOANH NGHIỆP MUA: TRƯỜNG HỢP CÁC
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ TẠO
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
-----------------------------NGUYỄN PHI HOÀNG

MỐI QUAN HỆ GIỮA HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN
NHÀ CUNG CẤP VÀ LỢI THẾ CẠNH TRANH CỦA
DOANH NGHIỆP MUA: TRƯỜNG HỢP CÁC
DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ TẠO
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành
Mã số

: QUẢN TRỊ KINH DOANH

: 93.40.101

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học:
TS. Đinh Cơng Khải
TS. Nguyễn Hữu Lam
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021


iii

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ “Mối quan hệ giữa hoạt động phát triển nhà
cung cấp và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua: Trường hợp các doanh
nghiệp sản xuất chế tạo tại Thành phố Hồ Chí Minh” là sản phẩm nghiên cứu độc
lập của cá nhân. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực.
Nghiên cứu sinh

Nguyễn Phi Hoàng


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành gởi đến tập thể Quý Thầy Cô Khoa Quản trị Trrường Đại
học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh lời cảm ơn chân thành vì đã giảng dạy và
hướng dẫn tơi hồn thành các học phần trong chương trình đào tạo tiến sỹ của nhà
trường. Những kiến thức đó đã bổ trợ tơi rất nhiều trong việc hồn thành luận án
tiến sĩ của tơi sau này.
Tơi xin bày tỏ lịng tri ân đến TS. Đinh Cơng Khải và TS. Nguyễn Hữu Lam
đã tận tình hướng dẫn, chia sẻ và động viên tôi trong suốt thành gian thực hiện luận
án này. Những hướng dẫn, chia sẻ của hai Thầy sẽ là những hành trang quý giá

trong thời gian tôi thực hiện luận án và cả cho công việc sau này của tôi.
Tôi cũng xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Q Thầy Cơ đã tham gia góp
ý, phản biện đối với bản luận án này trong suốt thời gian qua. Những nhận xét và
góp ý đó đã giúp tơi nhận ra nhiều vấn đề để có thể hồn thiện hơn bản luận án này.
Lời cuối, tơi xin cảm ơn gia đình, bè bạn đã luôn cùng ở bên động viên và
hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để thực hiện cơng trình này.
TP.Hồ Chí Minh ngày 28/11/2021
Nghiên cứu sinh

Nguyễn Phi Hoàng


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................ vii
DANH MỤC BẢNG............................................................................................. viii
DANH MỤC HÌNH............................................................................................... xii
TĨM TẮT............................................................................................................. xiii
ASTRACT............................................................................................................. xiv
Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.............................................. 1
1.1 Lý do chọn đề tài................................................................................................. 1
1.2 Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu:......................................................................... 6
1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 6
1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................ 7

1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................... 7
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 7
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 7

1.4 Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 8
1.4.1 Giai đoạn 1: Nghiên cứu định tính..................................................................... 8
1.4.2 Giai đoạn 2: Phương pháp nghiên cứu định lượng............................................. 8

1.5 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu............................................................................. 9
1.6 Điểm mới và đóng góp của luận án................................................................... 10
1.6.1 Về mặt học thuật.............................................................................................. 10
1.6.2 Về thực tiễn..................................................................................................... 11

1.7 Cấu trúc đề tài................................................................................................... 11
Chương 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU......................13
2.1 Các lý thuyết cơ sở cho mối quan hệ giữa phát triển nhà cung cấp và lợi thế cạnh
tranh của doanh nghiệp mua.................................................................................... 13
2.1.1 Lý thuyết nguồn lực (Resource - Based View – RBV)................................... 13


2.1.2 Kinh tế học về chi phí giao dịch (transaction cost economics – TCE) 15
2.1.3 Quan điểm nguồn cung khan hiếm..................................................... 17
2.2 Khái niệm về phát triển nhà cung cấp......................................................... 20
2.2.1 Khái niệm nhà cung cấp..................................................................... 20
2.2.2 Khái niệm phát triển nhà cung cấp..................................................... 20
2.2.3 Các hoạt động phát triển nhà cung cấp.............................................. 22
2.3 Khái niệm lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua.................................. 34
2.3.1 Giá sản phẩm..................................................................................... 36
2.3.2 Chất lượng sản phẩm......................................................................... 37
2.3.3 Hiệu quả giao hàng............................................................................ 37
2.3.4 Sự cải tiến sản phẩm.......................................................................... 38
2.3.5 Thời gian đưa hàng đến thị trường..................................................... 38
2.4 Các nghiên cứu trước về phát triển nhà cung cấp.......................................39
2.4.1 Nền tảng hình thành về phát triển nhà cung cấp.................................. 39

2.4.2 Các đặc tính và lợi ích của phát triển nhà cung cấp.............................41
2.4.3 Quản trị hoạt động phát triển nhà cung cấp......................................... 48
2.5 Khoảng trống nghiên cứu............................................................................ 57
2.6 Các giả thuyết nghiên cứu........................................................................... 60
2.6.1 Tác động của các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp đến lợi
thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua................................................ 60
2.6.2 Tác động của các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp đến lợi
thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua................................................ 61
2.7 Mơ hình nghiên cứu.................................................................................... 63
TĨM TẮT CHƯƠNG 2........................................................................................ 65
Chương 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................... 66
3.1 Tổng quan chương trình nghiên cứu.................................................................. 66
3.1.1 Giai đoạn 1: Nghiên cứu lý thuyết và đề ra mơ hình nghiên cứu.......................66
3.1.2 Giai đoạn 2: Nghiên cứu định lượng sơ bộ....................................................... 68


3.1.3 Giai đoạn 3: Nghiên cứu định lượng chính.................................................................... 68
3.2 Thang đo các khái niệm nghiên cứu............................................................................... 73
3.2.1 Thang đo các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp............................................. 73
3.2.2 Thang đo các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp...................................................76
3.2.3 Thang đo lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua....................................................... 79
3.3 Nghiên cứu định lượng sơ bộ - điều tra sơ bộ nhằm đánh giá giá trị thang đo................80
3.3.1 Kết quả thống kê mô tả của điều tra sơ bộ đánh giá thang đo.............................................. 81
3.3.2 Đánh giá độ tin cậy thang đo......................................................................................... 81
3.3.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA - nghiên cứu sơ bộ..................................................... 91
3.4. Nhận xét về kết quả nghiên cứu định lượng sơ bộ............................................ 96
TĨM TẮT CHƯƠNG 3........................................................................................ 97
Chương 4 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ VÀ KIỂM ĐỊNH MƠ HÌNH NGHIÊN
CỨU........................................................................................................................ 98
4.1 Thiết kế chương trình nghiên cứu chính............................................................ 98

4.1.1 Phương pháp điều tra...................................................................................... 98
4.1.2 Mẫu nghiên cứu...................................................................................................... 98
4.1.3 Đối tượng điều tra............................................................................................ 98
4.2 Kiểm định độ tin cậy thang đo, giá trị hội tụ, tính đơn hướng và giá trị phân biệt
của thang đo....................................................................................................... 99
4.2.1 Kiểm định Cronbach’s alpha thang đo các hoạt động gián tiếp phát triển nhà
cung cấp
......................................................................................................................
99
4.2.2 Kiểm định Cronbach’s alpha thang đo các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung
cấp
......................................................................................................................
104
4 2.3 Kiểm định Cronbach’s alpha thang đo lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua 107


4.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA cho nghiên cứu định lượng chính thức........109
4.3.1 EFA Các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp..................................... 109
4.3.2 EFA các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp.........................113
4.3.3 EFA Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua.................................115
4.4 Kiểm định thang đo các khác niệm nghiên cứu bằng phương pháp CFA
4.4.1 CFA thang đo nhân tố hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp....116
4.4.2 CFA thang đo nhân tố hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp....120
4.4.3 CFA thang đo các nhân tố lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua..122
4.4.4 CFA mơ hình tới hạn........................................................................ 125
4.5 Kết quả phân tích nhân tố khẳng định CFA của mơ hình....................128
4.6 Kiểm định mơ hình nghiên cứu........................................................... 131
4.7 Kiểm định ước lượng mơ hình bằng phương pháp Boostsrap.............132
4.8 Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.................................................. 133
TÓM TẮT CHƯƠNG 4...................................................................................... 138

Chương 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ............................................... 139
5.1 Kết luận........................................................................................................... 139
5.2 Các kết quả chính và đóng góp của nghiên cứu............................................... 140
5.2.1 Mơ hình đo lường................................................................................................. 140
5.2.2 Mơ hình lý thuyết........................................................................................... 144
5.2.3 Hàm ý quản trị với các doanh nghiệp trong ngành sản xuất chế tạo TP HCM. 147
5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo........................................................... 151
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CĨ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN.................................................................................................... 153
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 154
PHỤ LỤC

116


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CFA

Confirmatory Factor Analysis (Phân tích nhân tố khẳng định)

CFI:

Comparative Fit Index (Chỉ số so sánh)

CNTT

Công nghệ thơng tin

DN

Doanh nghiệp

EFA

Exploratory Factor Analysis (Phân tích nhân tố khám phá)

FDI

Foreign Direct Investmnet (Đầu tư trực tiếp nước ngoài)

GFI

Good of Fitness Index (Chỉ số phù hợp)

GRDP

Gross Regional Domestic Product (Tổng sản phẩm trên địa bàn)

KMO

Kaiser-Meyer-Olkin

NCC

Nhà cung cấp

OEM

Original Equipment Manufacturers (Các nhà sản xuất thiết bị gốc)

PC

Personal Computer – Máy tính cá nhân

RBV

Resource Based View (Lý thuyết nguồn lưc)

RMSEA

Root Mean Square Erro Approximation (Sai số trung bình)

SDA

Suplier Development Activities (Các hoạt động phát triển nhà cung
cấp)

SEM

Structural Equation Modeling (Mơ hình cấu trúc tuyến tính)

TCA

Transaction Cost Analysis (Phân tích chi phí giao dịch)

TCE

Transaction Cost Economics (Kinh tế học chi phí giao dịch)

TLI

Tucker và Lewis Index (Chỉ số Tucker – Lewis)

TPHCM

Thành phố Hồ Chí Minh

TQM

Total Quality Management (Quản trị chất lượng tồn diện)


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Các hoạt động phát triển nhà cung cấp..................................................... 23
Bảng 2.1a Các hoạt động phát triển nhà cung cấp (bổ sung)................................... 26
Bảng 2.2 Tóm lược một số nghiên cứu trước về quan hệ giữa các hoạt động phát
triển nhà cung cấp và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua.............................. 56
Bảng 3.1 Thang đo và nguồn gốc thang đo các khái niệm thành phần của biến độc
lập các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp................................................. 74
Bảng 3.2 Thang đo và nguồn gốc thang đo của các khái niệm thành phần của biến
độc lập các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp.......................................... 77
Bảng 3.3 Thang đo và nguồn gốc thang đo của các khái niệm thành phần của biến
lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua................................................................. 79
Bảng 3.4 Cơ cấu mẫu trong nghiên cứu định lượng sơ bộ....................................... 81
Bảng 3.5 Đánh giá độ tin cậy thang đo tạo sự cạnh trang giữa các nhà cung cấp....82
Bảng 3.6 Đánh giá độ tin cậy thang đo đánh giá nhà cung cấp................................ 82
Bảng 3.7 Đánh giá độ tin cậy thang đo phản hồi kết quả đánh giá nhà cung cấp.....82
Bảng 3.8 Đánh giá độ tin cậy thang đo gia tăng đòi hỏi về hiệu quả của.................83
nhà cung cấp............................................................................................................ 83
Bảng 3.9 Đánh giá độ tin cậy thang đo hứa hẹn về lợi ích trong hiện tại và tương lai

với nhà cung cấp...................................................................................................... 84
Bảng 3.10 Đánh giá độ tin cậy thang đo viếng thăm nhà cung cấp.......................... 84
Bảng 3.11 Đánh giá độ tin cậy thang đo chứng nhận nhà cung cấp.........................85
Bảng 3.12 Đánh giá độ tin cậy thang đo ghi nhận và tưởng thưởng nhà cung cấp. .85
Bảng 3.13 Đánh giá độ tin cậy thang đo huấn luyện và đào tạo nhân viên..............86
nhà cung cấp.............................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.14 Đánh giá độ tin cậy thang đo tư vấn tại chỗ đối với nhà cung cấp..........86
Bảng 3.15 Đánh giá độ tin cậy thang đo trao đổi nhân viên giữa doanh nghiệp mua
và nhà cung cấp....................................................................................................... 87
Bảng 3.16 Đánh giá độ tin cậy thang đo đầu tư trực tiếp vào nhà cung cấp.............87


Bảng 3.17 Đánh giá độ tin cậy thang đo chuyển giao kiến thức hoặc công nghệ cho
nhà cung cấp............................................................................................................ 88
Bảng 3.18 Đánh giá độ tin cậy thang đo giá sản phẩm bán ra của...........................88
doanh nghiệp mua.................................................................................................... 88
Bảng 3.19 Đánh giá độ tin cậy thang đo chất lượng sản phẩm................................89
của doanh nghiệp mua............................................................................................. 89
Bảng 3.20 Đánh giá độ tin cậy thang đo hiệu quả giao hàng doanh nghiệp mua.....89
Bảng 3.21 Đánh giá độ tin cậy thang đo khả năng cải tiến sản phẩm......................90
của doanh nghiệp mua............................................................................................. 90
Bảng 3.22 Đánh giá độ tin cậy thang đo thời gian đưa hàng đến thị trường............90
của doanh nghiệp mua............................................................................................. 90
Bảng 3.23 Kết quả EFA nhân tố các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp...93
Bảng 3.24 Kết quả EFA Các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp...............94
Bảng 3.25 Kết quả EFA nhân tố Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua............95
Bảng 4.1 Cơ cấu mẫu trong nghiên cứu định lượng chính....................................... 99
Bảng 4.2 Đánh giá độ tin cậy thang đo tạo sự cạnh tranh giữa các nhà cung cấp. .100
Bảng 4.3 Đánh giá độ tin cậy thang đo đánh giá nhà cung cấp..............................100
Bảng 4.4 Đánh giá độ tin cậy thang đo phản hồi kết quả đánh giá nhà cung cấp...101

Bảng 4.5 Đánh giá độ tin cậy thang đo gia tăng đòi hỏi về hiệu quả.....................101
của nhà cung cấp......................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 4.6 Đánh giá độ tin cậy thang đo hứa hẹn về lợi ích trong hiện tại và tương lai
với nhà cung cấp.................................................................................................... 102
Bảng 4.7 Đánh giá độ tin cậy thang đo viếng thăm nhà cung cấp.......................... 102
Bảng 4.8 Đánh giá độ tin cậy thang đo chứng nhận nhà cung cấp.........................103
Bảng 4.9 Đánh giá độ tin cậy thang đo ghi nhận và tưởng thưởng nhà cung cấp. .103
Bảng 4.10 Đánh giá độ tin cậy thang đo huấn luyện và đào tạo nhân viên............104
nhà cung cấp.......................................................................................................... 104
Bảng 4.11 Đánh giá độ tin cậy thang đo tư vấn tại chỗ đối với nhà cung cấp........104


Bảng 4.12 Đánh giá độ tin cậy thang đo trao đổi nhân viên giữa doanh nghiệp mua
và nhà cung cấp..................................................................................................... 105
Bảng 4.13 Đánh giá độ tin cậy thang đo đầu tư trực tiếp vào nhà cung cấp (lần 1)105
Bảng 4.14 Đánh giá độ tin cậy thang đo đầu tư trực tiếp vào nhà cung cấp (lần 2)106
Bảng 4.15 Đánh giá độ tin cậy thang đo chuyển giao kiến thức hoặc công nghệ cho
nhà cung cấp.......................................................................................................... 106
Bảng 4.16 Đánh giá độ tin cậy thang đo giá sản phẩm của doanh nghiệp mua

107

Bảng 4.17 Đánh giá độ tin cậy thang đo chất lượng sản phẩm..............................107
của doanh nghiệp mua..............................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 4.18 Đánh giá độ tin cậy thang đo hiệu quả giao hàng................................. 108
của doanh nghiệp mua........................................................................................... 108
Bảng 4.19 Đánh giá độ tin cậy thang đo khả năng cải tiến sản phẩm....................108
của doanh nghiệp mua........................................................................................... 108
Bảng 4.20 Đánh giá độ tin cậy thang đo thời gian đưa hàng đến thị trường..........109
của doanh nghiệp mua........................................................................................... 109

Bảng 4.21 Kết quả EFA nhân tố các hoạt động gián tiếp phát triển.......................110
nhà cung cấp.......................................................................................................... 110
Bảng 4.22 Kết quả EFA nhân tố các hoạt động gián tiếp phát triển.......................111
nhà cung cấp (lần 2)............................................................................................... 111
Bảng 4.23 Đánh giá độ tin cậy thang đo thành phần được trích của nhân tố các hoạt
động gián tiếp phát triển nhà cung cấp.................................................................. 113
Bảng 4.24 Kết quả EFA nhân tố hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp........113
Bảng 4.25 Đánh giá độ tin cậy thang đo các thành phần được trích của nhân tố các
hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp........................................................... 115
Bảng 4.26 Kết quả EFA nhân tố Lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua..........116
Bảng 4.27 Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến trong mơ hình đo lường
các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp.................................................... 118
Bảng 4.28 Kết quả kiểm định độ tin cậy tổng hợp thang đo các hoạt động gián tiếp
phát triển nhà cung cấp.......................................................................................... 119


Bảng 4.29 Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến trong mơ hình đo lường
các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp..................................................... 121
Bảng 4.30 Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo các hoạt động trực tiếp phát triển
nhà cung cấp.......................................................................................................... 122
Bảng 4.31 Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến trong mơ hình đo lường
lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua............................................................... 124
Bảng 4.32 Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo lợi thế cạnh tranh.....................124
của doanh nghiệp mua........................................................................................... 124
Bảng 4.33 Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo mơ hình tới hạn.......................128
Bảng 4.34. Kết quả ước lượng bằng bootstrap với N = 500...................................134
Bảng 4.35 Hệ số hồi quy của mơ hình lý thuyết.................................................... 133


DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1 Mơ hình nghiên cứu của Humphreys và cộng sự (2004)........................... 47
Hình 2.2 Mơ hình nghiên cứu của Asare và cộng sự (2013)....................................50
Hình 2.3 Mơ hình nghiên cứu của Li (2001)............................................................ 51
Hình 2.4 Mơ hình nghiên cứu của Li và cộng sự (2007).......................................... 52
Hình 2.5: Mơ hình nghiên cứu của Rotich và cộng sự (2014).................................55
Hình 2.6: Mơ hình nghiên cứu về quan hệ giữa các hoạt động phát triển nhà cung
cấp với lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua.................................................... 64
Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu................................................................................ 72
Hình 4.1 Kết quả CFA (chuẩn hoá) thang đo các hoạt động gián tiếp phát triển nhà
cung cấp................................................................................................................. 117
Hình 4.2 Kết quả CFA (chuẩn hoá) thang đo các hoạt động trực tiếp phát triển nhà
cung cấp................................................................................................................. 120
Hình 4.3 Kết quả CFA (chuẩn hoá) thang đo lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp
mua........................................................................................................................ 123
Hình 4.4 Kết quả kiểm định mơ hình tới hạn......................................................... 127
Hình 4.5 Mơ hình nghiên cứu chính thức.............................................................. 130
Hình 4.6. Kết quả SEM (chuẩn hố) của mơ hình lý thuyết................................... 131


TÓM TẮT
Luận án này nghiên cứu về tác động của các hoạt động phát triển nhà cung
cấp, bao gồm các hoạt động trực tiếp và các hoạt động gián tiếp đến lợi thế cạnh
tranh của doanh nghiệp mua trong ngành sản xuất chế tạo tại TPHCM. Luận án sử
dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp theo đó một nghiên cứu định tính với 6
chun gia thơng qua phương pháp lấy ý kiến qua email và một nghiên cứu định
lượng với 386 mẫu khảo sát trong ngành sản xuất chế tạo tại TPHCM đã được thực
hiện. Một số kỹ thuật được sử dụng trong Luận án nhằm đánh giá độ tin cậy, giá trị
thang đo, kiểm định mơ hình lý thuyết và giả thuyết nghiên cứu như Cronbach’s
alpha, EFA, CFA, SEM và Bootstrap.
Kết quả của nghiên cứu cho thấy gián tiếp phát triển nhà cung cấp với các

hoạt động như Tưởng thưởng nhà cung cấp, Đánh giá nhà cung cấp, Viếng thăm
nhà cung cấp, Chứng nhận nhà cung cấp, Đưa ra các đòi hỏi về hiệu quả đối nhà
cung cấp là có tác động tích cực làm gia tăng lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp
mua trong ngành sản xuất chế tạo tại TPHCM. Nghiên cứu này cũng cho thấy trực
tiếp phát triển nhà cung cấp với các hoạt động như Đào tạo và huấn luyện nhân viên
cho nhà cung cấp, Trao đổi nhân viên giữa doanh nghiệp mua và nhà cung cấp,
Chuyển giao công nghệ từ doanh nghiệp mua cho nhà cung cấp là những hoạt động
có tác động tích cực làm gia tăng lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong
ngành sản xuất chế tạo tại TPHCM.
Nghiên cứu này cũng bổ sung thêm một số thang đo mới thuộc các thành
phần gián tiếp và trực tiếp phát triển nhà cung cấp. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra
mức độ tác động của từng hoạt động phát triển nhà cung cấp đến lợi thế cạnh tranh
của doanh nghiệp mua và đây sẽ là cơ sở giúp các doanh nghiệp có thể đưa ra quyết
định chọn lựa hoạt động phát triển nhà cung cấp để tiến hành thực hiện nhằm phát
triển hệ thống nhà cung cấp của doanh nghiệp.
Từ khóa: phát triển nhà cung cấp, các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp,
các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp, lợi thế cạnh tranh.


ASTRACT
This thesis study on the impact of supplier development activities, consist of
direct and indirect supplier development activities to firm’s competitive advantages
on the manufacturing and production industry of Ho Chi Minh City. The mixed
method was used to conduct this thesis. Accordingly, one qualitative research was
conducted with 6 professionals through mail survey and one official quantitative
research with 386 samples from manufacturing and production industry of Ho Chi
Minh City was also conducted. Some analytical technique as Cronbach’s alpha,
EFA, CFA, SEM and Bootstrap was used to test the reliability, value of scale,
models and hypothesis.
The result of this thesis show that there are some activities as Supplier

recognization, Supplier evaluation, Site visits, Supplier certification, Raising
performance expectation which belong to indirect supplier development activities
having positive relationship with firm’s competitive advantages. Besides, This study
also confirm that there are three activities as Training and education of the
supplier’s personel, Exchange of personel between the buying firm and the
Supplier, technology/know how transfer from buying firm to their supplier which
belong to direct supplier development activities having positive relationship with
firm’s competitive advantages. The study results also provide some knowledge to
the supplier development theory by contributing some new measures which belong
to indirect and direct supplier development activities.
This thesis results also provide the list of supplier activities with impact ratio
to firm’s competitive advantages. This will help the firm to know how to choose
suitable supplier development activities to apply to develop their supplier network.
Key words: supplier development, direct supplier development activities, indirect
supplier development activities, competitive advantages.


17

Chương 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1

Lý do chọn đề tài
Hiện nay mức độ cạnh tranh trong hầu hết các lĩnh vực sản xuất kinh doanh

đều gia tăng mạnh mẽ. Chính vì vậy, hầu như tất cả các doanh nghiệp, bất kể ngành
nghề gì cũng ln ln suy nghĩ và tìm cách gia tăng hay duy trì khả năng cạnh
tranh của doanh nghiệp trước các đối thủ. Việc tìm kiếm lợi thế cạnh tranh cho

doanh nghiệp, vì vậy cũng diễn ra trên nhiều góc độ khác nhau. Trước đây, khả
năng cạnh tranh của các doanh nghiệp thơng thường được hình thành thông qua việc
tận dụng một cách thông minh và hiệu quả các nguồn lực bên trong doanh nghiệp
như: máy móc thiết bị, cơng nghệ, nguồn nhân lực, tiềm lực tài chính,…Tuy nhiên,
thời gian gần đây, bên cạnh các nguồn nội lực truyền thống, các doanh nghiệp đã
tiến hành xây dựng năng lực cạnh tranh của mình thơng qua việc tạo lập và phát huy
các nguồn lực bên ngoài doanh nghiệp như thương hiệu, sự sáng tạo, bí quyết kinh
doanh và mối quan hệ với nhà cung cấp (Liu và công sự, 2018; Shahzad và cộng sự,
2016; Asare và cộng sự, 2013; Ramaswami và cộng sự, 2009; Eisenhardt và Jeffrey,
2000; Day, 1994; Weinerfelt, 1984;). Cùng với áp lực cạnh tranh khốc liệt của thị
trường cũng như sự thay đổi nhanh chóng về cơng nghệ và vịng đời sản phẩm có
xu hướng ngày càng ngắn, các doanh nghiệp ngày nay có xu hướng quay về tập
trung phát triển chỉ lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của mình thay vì mở rộng lĩnh vực
hoạt động đa ngành nghề như xu hướng trước đây (Krause và cộng sự, 2000;
Routroy và Pradhan, 2013).
Những yếu tố trên dẫn đến hiện tượng các doanh nghiệp bắt đầu gia tăng
khối lượng mua ngoài các yếu tố đầu vào của doanh nghiệp nhằm phục vụ hoạt
động sản xuất kinh doanh của mình, trong một số ngành cơng nghiệp, tỷ trọng mua
ngoài nhiều khi lên đến 60-70% (Chapman và cộng sự, 1997; Heberling và cộng sự,
1992). Hiện tượng này được hỗ trợ bởi một loạt các yếu tố như tồn cầu hóa, tiến bộ
trong CNTT, giao thơng thuận tiện,…nên ngày nay càng trở nên phổ biến trong hầu


hết các ngành công nghiệp. Việc gia tăng khối lượng mua ngoài các yếu tố đầu vào
phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh mang lại cho doanh nghiệp nhiều ưu điểm
như tiết kiệm chi phí, chất lượng sản phẩm tốt hơn, nhiều chọn lựa hơn,…Tuy
nhiên, điều này cũng dần đẩy các doanh nghiệp đến chỗ ngày càng phụ thuộc hơn
vào hệ thống các nhà cung cấp từ giá cả, chất lượng sản phẩm, sự ổn định đến khả
năng linh hoạt trong hoạt động (Prahinski, 2001). Sự phụ thuộc này kéo theo hệ quả
là lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp ngày càng chịu sự chi phối từ hiệu quả hoạt

động của hệ thống các nhà cung cấp của doanh nghiệp (Wagner, 2006b). Trong khi
đó, như Monczka và Trent (1995), Morgan (1993) đã chỉ ra rằng rất nhiều các nhà
cung cấp cần phải được cải thiện hiệu quả hoạt động trên các phương diện như chất
lượng sản phẩm, giao nhận hàng hóa, tiết giảm chi phí, khả năng ứng dụng cơng
nghệ mới, tài chính và thiết kế sản phẩm thì mới có thể đáp ứng được các u cầu từ
phía các doanh nghiệp sản xuất và gián tiếp là khách hàng tiêu dùng cuối cùng.
Xuất phát từ thực tế trên, các doanh nghiệp nhận thấy rằng, để tạo lập và duy
trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường thì nhu cầu tìm kiếm các nhà cung cấp hội đủ
năng lực và phẩm chất nhất định là rất cấp bách (Routroy và Pradhan, 2013). Thơng
thường có 3 phương án mà doanh nghiệp có thể cân nhắc khi đối diện với sự yếu
kém từ phía các nhà cung cấp của mình bao gồm thay đổi nhà cung cấp (Demski và
cộng sự, 1987; Sambandam và Lord, 1995), tích hợp theo chiều dọc (Langlois và
Robertson, 1989; Monteverde và Teece, 1982) và phát triển nhà cung cấp (Hahn và
cộng sự, 1990; Modi và Mabert, 2007).
Đối với phương án thay đổi nhà cung cấp, tức là tìm kiếm và hợp tác với các
nhà cung cấp khác hiệu quả hơn, khơng phải lúc nào cũng có thể dễ dàng thực hiện
được do nhà cung cấp tốt không phải lúc nào cũng hiện diện trên thị trường hoặc chi
phí thay đổi nhà cung cấp quá lớn (Wagner, 2006a; Wagner, 2006b; Wagner, 2010).
Phương án tích hợp theo chiều dọc, tức là mua lại nhà cung cấp hoặc tự mình đầu
tư, tổ chức sản xuất các sản phẩm mà doanh nghiệp đang có nhu cầu là phương án
có nhiều rủi ro vì sự phình to của doanh nghiệp và khơng phù hợp với xu hướng


hiện nay là tập trung vào ngành kinh doanh cốt lõi và mua ngoài các sản phẩm khác
(Wagner, 2006a; Wagner, 2006b; Wagner, 2010).
Phương án thứ ba, phát triển nhà cung cấp là phương án theo đó doanh
nghiệp xây dựng hệ thống nhà cung cấp hiệu quả thông qua việc hỗ trợ hệ thống
nhà cung cấp thực hiện những hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các
nhà cung cấp (Wagner, 2006a; Wagner, 2006b; Wagner, 2010). Các hoạt động phát
triển nhà cung cấp nếu được thực hiện thành công sẽ góp phần nâng cao hiệu quả

dịch vụ giao hàng, cải tiến chất lượng sản phẩm, thúc đẩy đổi mới sản phẩm và cắt
giảm chi phí sản xuất cho hệ thống các nhà cung cấp của doanh nghiệp và những cải
tiến trên sẽ góp phần làm gia tăng lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp mua với
vai trò là khách hàng của những nhà cung cấp này (Golden, 1999; MacDuffie và
Helper, 1997; Dyer và Nobeoka, 2000; Sako, 1999; Liker và Choi, 2004; Stuart và
cộng sự, 2004; Dyer và Hatch, 2006).
Nội hàm về phát triển nhà cung cấp khá đa dạng bao gồm từ những hoạt
động giản đơn như viếng thăm nhà cung cấp cho đến những hoạt động tiêu tốn
nhiều nguồn lực của doanh nghiệp mua như chuyển giao cơng nghệ hay đầu tư tài
chính vào nhà cung cấp. Theo đó, khi một doanh nghiệp mua khơng cam kết gì hoặc
chỉ cam kết sử dụng các nguồn lực hạn chế trong một số hoạt động phát triển nhà
cung cấp thì các hoạt động đó được gọi là các hoạt động gián tiếp phát triển nhà
cung cấp (Hahn và cộng sự, 1990; Krause và cộng sự, 2000; Monzka và cộng sự,
1993; Wagner, 2010). Ngược lại, hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp thể
hiện việc các doanh nghiệp mua thực sự chủ động tham gia vào các hoạt động phát
triển nhà cung cấp với các cam kết mạnh mẽ cùng những nguồn lực dồi dào nhằm
phối hợp với nhà cung cấp trong thực hiện hành động (Hahn và cộng sự, 1990;
Krause và cộng sự, 2000; Monzka và cộng sự, 1993; Wagner, 2010). Chính vì nội
hàm rộng như vậy nên dẫn đến những khó khăn nhất định cho doanh nghiệp mua
khi quyết định thực hiện các chương trình phát triển nhà cung cấp. Khó khăn đối
với doanh nghiệp mua là trong số rất nhiều các hoạt động phát triển nhà cung cấp
thì doanh nghiệp nên thực hiện hoạt động nào, hoạt động nào nên thực hiện trước,


hoạt động nào nên thực hiện sau và tác động của từng hoạt động phát triển nhà cung
cấp đó đến lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua là như thế nào.
Những nghiên cứu của Manzoor và cộng sự (2019), Rotich và cộng sự
(2014), Al – Abdallah và cộng sự (2014), Humphreys và cộng sự (2004) và Li
(2001) về mối quan hệ giữa các hoạt động phát triển nhà cung cấp và lợi thế cạnh
tranh của doanh nghiệp mua đã cho thấy những tác động tích cực của hoạt động

phát triển nhà cung cấp đến lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua. Tuy nhiên
những nghiên cứu này chưa nghiên cứu đầy đủ các hoạt động phát triển nhà cung
cấp mà doanh nghiệp mua có thể thực hiện trong phát triển nhà cung cấp nhằm tác
động đến lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Điển hình như nghiên cứu của Rotich
và cộng sự (2014) hay Manzoor và cộng sự (2019) chỉ nghiên cứu bốn hoạt động
phát triển nhà cung cấp trong tương quan với lợi thế cạnh tranh doanh nghiệp.
Những nghiên cứu này cũng chưa trả lời được câu hỏi là dựa vào đâu để quyết định
chọn lựa những hoạt động phát triển nhà cung cấp thích hợp trong số rất nhiều hoạt
động phát triển nhà cung cấp cũng như chưa nêu được tác động của từng hoạt động
phát triển nhà cung cấp đến lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua.
Trong bối cảnh Việt Nam với xuất phát điểm là một quốc gia có trình độ
cơng nghệ cịn thấp, mức độ cơng nghiệp hóa khơng cao, qui mơ doanh nghiệp chủ
yếu là nhỏ và siêu nhỏ đưa đến thực tế là các doanh nghiệp Việt Nam không thể là
đầu tàu của các chuỗi cung ứng ngành hàng mà chỉ có thể tham gia vào các chuỗi
cung ứng này với tư cách là các nhà cung cấp những sản phẩm giản đơn, giá trị
thấp, đặc biệt là các doanh nghiệp trong ngành sản xuất, chế tạo của Việt Nam. Mặc
dù được định hướng là ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia khi Bộ Chính trị đã
ban hành Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 22/03/2018 về định hướng phát triển
ngành công nghiệp quốc gia, trong đó xem chế biến chế tạo là động lực tăng trưởng
chính, nhưng cho đến nay ngành sản xuất chế tạo của Việt Nam vẫn mang nặng tính
chất gia cơng, lệ thuộc nặng nề vào nước ngồi, chưa chiếm được những vị trí vững
chắc trong chuỗi cung ứng và thiếu nền tảng cơ bản để phát triển độc lập (Tổng cục
Thống kê, 2021). Tình trạng Covid -19 thời gian qua đã làm bộc lộ rõ sự lệ thuộc


vào nguồn cung từ nước ngoài của các doanh nghiệp trong ngành sản xuất chế tạo
Việt Nam từ dệt may, da giày cho đến điện tử là rất đáng báo động (Nguyên Long,
2020). Nghiên cứu về phát triển nhà cung cấp trong tương quan với lợi thế cạnh
tranh của doanh nghiệp, đặc biệt đối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất
chế tạo tại Việt Nam sẽ thật sự cần thiết và ý nghĩa trong việc thúc đẩy các doanh

nghiệp FDI, thường là các doanh nghiệp có nền tảng kỹ thuật cơng nghệ cao và tài
chính vững mạnh thực hiện các hoạt động phát triển nhà cung cấp tại Việt Nam
nhằm tiến tới giảm dần tỷ trọng nhập khẩu từ nhà cung cấp nước ngoài. Điều này sẽ
mang tới lợi ích to lớn cho nền kinh tế Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp
FDI hoạt động tại Việt Nam nói riêng trong việc hạn chế phụ thuộc nguồn cung từ
nước ngồi, cắt giảm chi phí, rút ngắn thời gian giao hàng đồng thời góp phần quan
trọng trong việc xây dựng mạng lưới các doanh nghiệp Việt trong lĩnh vực sản xuất
chế tạo đủ sức thay thế các nhà cung cấp ngoại và chủ động tham gia vào các chuỗi
cung ứng tồn cầu với những sản phẩm có hàm lượng chất xám và giá trị gia tăng
cao. Các doanh nghiệp Việt này, sau khi được tiếp nhận các hoạt động phát triển
nhà cung cấp từ các doanh nghiệp mua sẽ đến lượt mình nỗ lực để xây dựng nên
một hệ thống các nhà cung cấp hiệu quả cho doanh nghiệp và từ đó hình thành nên
một chuỗi cung ứng hiệu quả với đa phần các doanh nghiệp trong chuỗi hoạt động
tại Việt Nam.
Hiện nay, ngành sản xuất chế tạo tại TPHCM là khu vực đang đóng góp
khoảng 9.8% trong tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) và khoảng 50.7% trong
tồn ngành cơng nghiệp của TPHCM (Cục Thống kê TPHCM, 2018) và là ngành
đang nhận được sự quan tâm rất lớn của chính phủ Việt Nam và chính quyền
TPHCM với mong muốn đây sẽ là ngành kinh tế mũi nhọn, là động lực tăng trưởng
cho TPHCM nói riêng và cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cũng như cho cả
nước nói chung. Mặc dù mang kỳ vọng lớn như vậy nhưng hiện nay theo đánh giá
của lãnh đạo TPHCM và các chuyên gia thì ngành sản xuất chế tạo của TPHCM
vẫn phát triển dưới mức tiềm năng mà nguyên nhân chủ yếu là chi phí đầu tư cho
hoạt động sản xuất công nghiệp cao, lệ thuộc nhiều vào nguồn nguyên vật liệu nhập


khẩu và chủ yếu sử dụng công nghệ thấp dẫn đến giá thành sản phẩm cao, chất
lượng sản phẩm thấp và tỷ trọng giá trị gia tăng trong sản phẩm không cao đưa đến
hệ quả là khả năng cạnh tranh của ngành kém (Như Huỳnh, 2019).
Chính vì tầm quan trọng nêu trên của phát triển nhà cung cấp đối với lợi thế

cạnh tranh của doanh nghiệp mua, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp trong lĩnh
vực kinh tế mũi nhọn là sản xuất chế tạo tại TPHCM nên đề tài “Mối quan hệ giữa
các hoạt động phát triển nhà cung cấp và lợi thế cạnh tranh của doanh
nghiệp mua: Trường hợp các doanh nghiệp sản xuất chế tạo tại Thành phố Hồ Chí
Minh” được chọn làm đề tài của luận án này.
1.2

Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu:

1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu
Xuất phát từ vai trò quan trọng của các hoạt động phát triển nhà cung cấp đối
với lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất chế tạo cũng như
xuất phát từ tính đặc thù của nền kinh tế Việt Nam như đã thảo luận tại Mục 1.1,
mục tiêu nghiên cứu tổng quát của luận án này là kiểm định mối quan hệ giữa các
hoạt động phát triển nhà cung cấp với lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua với
bối cảnh là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất chế tạo tại TPHCM.
Từ mục tiêu chung trên, mục tiêu cụ thể của luận án này bao gồm:
i.

Kiểm định mối quan hệ giữa những hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung
cấp và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế
tạo tại TPHCM,

ii.

Kiểm định mối quan hệ giữa những hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung
cấp và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế
tạo tại TPHCM,

iii. Đề xuất hàm ý quản trị đối với các doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất

chế tạo tại TPHCM nhằm gia tăng lợi thế cạnh tranh thông qua phát triển nhà
cung cấp.


1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu
Từ những mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận án sẽ hướng đến trả lời
những câu hỏi nghiên cứu sau đây:
i.

Các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung cấp tác động như thế nào đối với lợi thế
cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo tại TPHCM và mức
độ tác động của từng hoạt động là như thế nào?

ii.

Các hoạt động trực tiếp phát triển nhà cung cấp tác động như thế nào đối với lợi thế
cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo tại TPHCM và mức
độ tác động của từng hoạt động là như thế nào?

iii. Những hàm ý quản trị nào mà các doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo
tại TPHCM có thể vận dụng để nâng cao lợi thế cạnh tranh thông qua các hoạt động
phát triển nhà cung cấp?
1.3

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là mối quan hệ giữa các hoạt động phát
triển nhà cung cấp bao gồm gián tiếp và trực tiếp và lợi thế cạnh tranh của các
doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo tại TPHCM.

1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
Doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo là các doanh nghiệp tiến
hành mua các yếu tố đầu vào như linh kiện, phụ tùng, vật tư từ các nhà cung cấp,
sau đó thực hiện lắp ráp hay chế biến ra các sản phẩm hoàn chỉnh và cung ứng ra thị
trường. Loại hình doanh nghiệp này có một số đặc điểm chủ yếu như: Có tỷ trọng
mua ngồi cao; Sản phẩm được cấu tạo phức tạp với nhiều linh kiện, phụ tùng hay
thiết bị mua từ nhiều nhà cung cấp khác nhau; Lệ thuộc vào hệ thống các nhà cung
cấp và là lĩnh vực mà nhu cầu nội địa hóa cao nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh
của ngành so với khu vực và trên thế giới. Với tầm quan trọng của lĩnh vực sản xuất
chế tạo tại TPHCM như đã đề cập ở Mục 1.1, phạm vi nghiên cứu của luận án này


tập trung vào mối quan hệ giữa các hoạt động phát triển nhà cung cấp và lợi thế
cạnh tranh của doanh nghiệp mua trong lĩnh vực sản xuất chế tạo tại TPHCM.
Đối tượng khảo sát của nghiên cứu này bao gồm các nhà quản lý của doanh
nghiệp sản xuất chế tạo tại TPHCM trong các phòng ban như thu mua, logistics, kế
hoạch, vật tư, marketing, cung ứng và sản xuất.
1.4

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu về mối quan hệ giữa các hoạt động phát triển nhà cung cấp với
lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp mua được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu các
lý thuyết, mơ hình nghiên cứu và hệ thang đo các khái niệm đã có từ trước cùng với
đó là sự bổ sung thêm các thang đo cho phù hợp với điều kiện thực tế nghiên cứu
sau đó khảo sát và tiến hành kiểm định các giả thuyết nghiên cứu nên phương pháp
nghiên cứu hỗn hợp được chọn để thực hiện luận án này với hai giai đoạn như sau:
1.4.1 Giai đoạn 1: Nghiên cứu định tính
Trong gian đoạn này, việc nghiên cứu tài liệu nhằm thực hiện việc tổng quan
lý thuyết, tìm hiểu khoảng trống nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển nhà cung cấp

để từ đó đưa ra mơ hình nghiên cứu và thang đo nháp lần thứ nhất cho luận án.
Cũng trong giai đoạn này, phương pháp nghiên cứu chuyên gia với cách thức thực
hiện thông qua việc lấy ý kiến chuyên gia bằng hình thức gởi thư điện tử nhằm mục
đích khám phá, xác định và khẳng định lại các biến quan sát (thang đo) của các khái
niệm thành phần của hai biến độc lập trong mơ hình nghiên cứu (biến các hoạt động
trực tiếp phát triển nhà cung cấp và biến các hoạt động gián tiếp phát triển nhà cung
cấp) cũng như khám phá thêm các khái niệm thành phần của biến phụ thuộc lợi thế
cạnh tranh của doanh nghiệp mua. Kết quả của phương pháp nghiên cứu chuyên gia
này là một bộ thang đo nháp lần 2 các khái niệm nghiên cứu của mơ hình và một
bảng câu hỏi sơ bộ.
1.4.2 Giai đoạn 2: Phương pháp nghiên cứu định lượng
Giai đoạn hai bao gồm nghiên cứu định lượng sơ bộ và nghiên cứu định
lượng chính. Giai đoạn nghiên cứu định lượng sơ bộ được thực hiện nhằm mục đích
kiểm định độ tin cậy và giá trị (bao gồm giá trị hội tụ và giá trị phân biệt) của thang


đo. Hai phương pháp phân tích Cronbach’s Alpha và phân tích nhân tố EFA được
sử dụng. Dựa trên kết quả của giai đoạn nghiên cứu định lượng sơ bộ này, tiến hành
điều chỉnh lại thang đo của các khái niệm nghiên cứu, từ đó làm tiền đề điều chỉnh
lại bảng câu hỏi. Kết quả của giai đoạn nghiên cứu định lượng sơ bộ là tiền đề xây
dựng thang đo chính thức và bảng câu hỏi chính thức nhằm phục vụ cho nghiên cứu
định lượng chính ở bước sau.
Nghiên cứu định lượng chính được thực hiện nhằm mục đích kiểm định sự
phù hợp của thang đo và mơ hình nghiên cứu, kiểm định các giả thuyết nghiên cứu
cũng như từ đó xác định mối quan hệ giữa các biến nghiên cứu cũng như mức độ
tác động giữa các biến này với nhau. Các phương pháp phân tích Cronbach’s alpha,
phân tích nhân tố EFA, phân tích nhân tố khẳng định CFA, mơ hình cấu trúc tuyến
tính SEM và Bootstrap được sử dụng trong giai đoạn nghiên cứu định lượng chính.
1.5

Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
Như đã trình bày trong các phần trên, mong muốn có được một nguồn cung

cấp đầu vào ổn định với chất lượng cao, thời gian giao hàng nhanh, sản phẩm luôn
được cải tiến phù hợp với yêu cầu của thị trường và giá bán hạ là động lực để các
doanh nghiệp mua thực hiện các hoạt động phát triển nhà cung cấp. Một khi có thể
giúp hệ thống nhà cung cấp đạt được các yếu tố trên thông qua các hoạt động phát
triển nhà cung cấp, các doanh nghiệp mua sẽ có cơ hội để cải thiện vị thế của mình
trên thị trường thơng qua lợi thế cạnh tranh vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh.
Mặc dù có tầm quan trọng như vậy nhưng các nghiên cứu trước về phát triển nhà
cung cấp vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ như đã đề cập đến trong Mục
1.1.
Chính vì vậy, luận án này được thực hiện nhằm bổ sung về mặt lý thuyết
trong lĩnh vực phát triển nhà cung cấp những vấn đề còn tranh cãi như liệu các hoạt
động trực tiếp và gián tiếp phát triển nhà cung cấp tác động như thế nào đến lợi thế
cạnh tranh của doanh nghiệp mua. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng sẽ hướng đến xây
dựng hệ thống các hoạt động phát triển nhà cung cấp một cách đầy đủ cùng với hệ
thống thang đo cho từng hoạt động phát triển nhà cung cấp. Những đóng góp này sẽ