Tiểu luận môn tư tưởng Hồ Chí Minh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ GIAO THƠNG VẬN TẢI
KHOA CHÍNH TRỊ-QUỐC PHÒNG AN NINHGIÁO DỤC THỂ CHẤT
**********

CÂU HỎI TIỂU LUẬN: “Trình bày quan điểm Hồ Chí Minh về
Nhà nước pháp quyền và sự vận dụng của Đảng vào xây dựng, hoàn
Thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩ Việt Nam hiện nay “
MƠN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
HỆ ĐẠI HỌC

Hà Nội, 2021

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................1
NỘI DUNG.....................................................................................................3
CHƯƠNG I: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC PHÁP
QUYỀN...........................................................................................................3
1. Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền.....................3
2. Khái niệm về nhà nước pháp quyền............................................................4


3. Đặc trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền...............................................5
CHƯƠNG II: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẬN DỤNG CỦA ĐẢNG
VÀO XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY........................................................6
1. Xây dựng Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh..........................................6
2. Xây dựng Nhà nước....................................................................................7
3. Vận dụng của Đảng vào xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam hiện nay..........................................................................8
3.1. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền
được Đảng ta vận dụng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa................................................................................................................9
3.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền
của dân, do dân và vì dân trong tình hình mới................................................11
KẾT LUẬN....................................................................................................14
SỰ NHẬN THỨC CỦA BẢN THÂN VỀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
TRONG VIỆC XÂY DỰNG, HỒN THIỆN NHÀ NƯỚC PHÁP
QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY.........................16
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................17

LỜI MỞ ĐẦU
Xây dựng nhà nước pháp quyền đang trở thành một xu thế khách quan tất
yếu đối với các quốc gia dân chủ trong thế giới hiện đại trong đó có Việt Nam.
Những tư tưởng về nhà nước pháp quyền ở Việt Nam đã xuất hiện từ những năm
đầu của thế kỉ XX gắn liền với khát vọng của nhân dân ta có một nhà nước độc
lập, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, bảo vệ quyền con người,
quyền công dân bằng pháp luật; nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên
quy định của pháp luật.
Ở Việt Nam, khái niệm “nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” lần đầu
tiên được nêu ra tại Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá

2


VII và tiếp tục được khẳng định tại Hội nghị tồn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII
của Đảng.
Quan điểm của Đảng về Nhà nước trong Cương lĩnh 1991 đã nhấn mạnh
đến những vấn đề có tính nền tảng đối với tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà
nước trong một chế độ dân chủ - pháp quyền: có đủ quyền lực và đủ khả năng
định ra luật pháp, quản lý xã hội bằng pháp luật; thống nhất quyền lực (thống
nhất ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp) với sự phân cơng rành mạch ba

quyền đó. Tuy chưa đề cập trực tiếp đến phạm trù nhà nước pháp quyền, nhưng
sự thể hiện các vấn đề cơ bản có tính pháp quyền trong tổ chức nhà nước ở tầm
cương lĩnh chính trị cho thấy quyết tâm chính trị của Đảng ta trong đổi mới tổ
chức và hoạt động của Nhà nước theo các yêu cầu, đòi hỏi của nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh cụ thể nước ta.
Đại hội Đảng lần thứ XII tiếp tục khẳng định quan điểm nhất quán của
Đảng về đẩy mạnh nhiệm vụ xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân trong giai đoạn phát triển mới: “Xây dựng, hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền XHCN phải tiến hành đồng bộ cả lập pháp, hành
pháp, tư pháp và được tiến hành đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị theo
hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; gắn với đổi mới kinh tế, văn hóa, xã hội.
Hoàn thiện thể chế, chức năng, nhiệm vụ, phương thức và cơ chế vận hành, nâng
cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền XHCN. Đẩy mạnh hoàn thiện
và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Xác định rõ
cơ chế phân công, phối hợp thực thi quyền lực nhà nước, nhất là cơ chế kiểm
soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập
pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở quyền lực nhà nước là thống nhất, xác định
rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của mỗi quyền”.
Trải qua hàng chục năm phát triển, đổi mới và hội nhập xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nhiều cơng trình nghiên cứu dưới các
góc độ khác nhau đều khẳng định” Xây dựng nhà nước pháp quyền là một đòi
hỏi tất yếu, khách quan và phù hợp với xu thế phát triển lịch sử chung của xã hội
3


loài người, bởi nhà nước pháp quyền là một giá trị chung của nhân loại trên con
đường phát triển tiến bộ”.

NỘI DUNG
CHƯƠNG I: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÀ NƯỚC

PHÁP QUYỀN
1. Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền.
Có thể khẳng định ba trụ cột cơ bản của nguồn gốc tư tưởng tác phong Hồ
Chí Minh đó là truyền thống văn hóa Việt Nam, các tư tưởng chính trị pháp lý
trong tinh hoa văn hóa phương Đông, phương Tây và chủ nghĩa Mác-Lênin.
4


* Truyền thống văn hóa Việt Nam
Một trong những đặc trưng tiêu biểu của văn hóa Việt Nam chính là tinh
thần yêu nước quật khởi chống xâm lăng. Chính chủ nghĩa yêu nước đã thúc đẩy
người thanh niên Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước. Do vậy, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã đanh thép khẳng định “Dân ta có một lịng nồng nàn u nước.
Đó là truyền thống quý báu của dân tộc ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị
xâm lăng thì tinh thần ấy lại sơi nổi nó kết thành một làn sóng vơ cùng mạnh
mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả tất cả
bè lũ bán nước và lũ cướp nước... Chúng ta có thể chúng ta có quyền tự hào về
những trang sử vẻ vang thời đại bà Trưng, bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi,
Quang Trung…. chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì
các vị ấy là tiêu biểu cho một anh hùng dân tộc. Người khẳng định “Lúc đầu
chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin
theo Lênin tin theo quốc tế thứ 3”.
* Các tư tưởng chính trị pháp lý trong tiến hóa văn hóa phương Đơng
Cùng với truyền thống văn hóa dân tộc trên cạn hành trình tìm đường cứu
nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chịu sự ảnh hưởng và tiếp thu một cách kế
thừa, chọn lọc các tinh các tư tưởng văn hóa phương Đông, phương Tây để làm
giàu cho vốn tri thức của mình bao gồm: Học thuyết của Khổng Tử, Nho giáo,
Mạnh Tử, Chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn, Các tư tưởng chính trị pháp
lý trong tinh hoa văn hóa phương Tây, chủ nghĩa Mác-Lênin.
Từ sự am hiểu sâu sắc truyền thống văn hóa dân tộc, sự kế thừa những giá

trị tiến bộ trong tinh hoa văn hóa phương Đơng, Tây Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
lấy tư tưởng cách mạng và khoa học của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác-Lênin
là một nguồn lý luận nền tảng tư tưởng chủ yếu là kim chỉ nam cho hành động
đến với chủ nghĩa mác-lênin người đã kế thừa và tiếp thu để gọi đó là một cách

5


có chọn lọc, đồng thời vận dụng và phát triển một cách sáng tạo và thực tiễn
cách mạng Việt Nam để tìm ra con đường cách mạng vơ sản cho dân tộc
2. Khái niệm về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Tại Điều 2 Hiến pháp 1992 (sửa đổi 2001) đã đưa ra khái niệm "Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa". Tuy nhiên trên thực tế, khơng có sự giải thích rõ
ràng về Nhà nước Pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa bằng văn bản. Khái niệm này
lần đầu tiên được nhắc đến do ông Đỗ Mười tại Hội nghị lần thứ II, Ban chấp
hành Trung ương khóa VII, ngày 29-11-1991. Gần đây được bàn đến trong các
cuộc họp cấp cao ở Việt Nam. Điển hình là trong bài diễn văn tại phiên khai mạc
kỳ họp đầu tiên của QH khóa XII vào ngày 19/7/2007, ơng Nơng Đức Mạnh đã
lần đầu tiên chính thức cơng bố nội dung của Học thuyết Nhà nước pháp quyền
Xã hội chủ nghĩa. Theo quan điểm của GS.TS. Nguyễn Duy Quý, nhà nước
pháp quyền không phải là một kiểu nhà nước (giống như kiểu nhà nước chiếm
hữu nô lệ, kiểu nhà nước phong kiến, kiểu nhà nước tư bản chủ nghĩa hay kiểu
nhà nước xã hội chủ nghĩa) mà là một phương thức tổ chức quyền lực nhà nước
tiến bộ mà bất kì nhà nước nào, thể chế chính trị nào muốn đạt đến trình độ văn
minh đều phải hướng tới.
Nội dung có thể được tóm lược:
Quyền lực nhà nước là thống nhất, nhưng có sự phân cơng giữa các cơ
quan nhà nước để thực hiện chức năng lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Nhà nước quản lý đất nước và xã hội theo pháp luật do Quốc hội ban hành,
trong đó hiến pháp và luật pháp là kết quả của sự thể chế hóa đường lối, quan

điểm, chủ trương và chính sách của Đảng.
Thẩm quyền của Chính phủ được xác định trên cơ sở phân định những
loại việc Chính phủ chủ động quyết định với những loại việc Ban Chấp hành

6


Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư trực tiếp quyết định hoặc cho ý kiến
định hướng. Cũng tương tự như vậy, thẩm quyền của chính quyền địa phương
được xác định trên cơ sở phân định những loại việc do hội đồng nhân dân và ủy
ban nhân dân chủ động quyết định với những loại việc ban chấp hành và ban
thường vụ đảng bộ quyết định hoặc cho ý kiến để hội đồng nhân dân và ủy ban
nhân dân thực hiện.
Hoạt động tư pháp, kể cả việc đào tạo, quản lý và sử dụng đội ngũ cán bộ
tư pháp, do Đảng lãnh đạo thơng qua vai trị của cấp ủy và ban cán sự đảng ở
các cơ quan tư pháp căn cứ quy định của Đảng.
Điều 2 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân
dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên
minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền
lực nhà nước là thống nhất, có sự phân cơng, phối hợp, kiểm sốt giữa các cơ
quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.
Như vậy, Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước
của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về
Nhân dân; Nhà nước công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người,
quyền công dân; tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã
hội bằng Hiến pháp và pháp luật; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân
cơng, phối hợp, kiểm sốt giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và nguyên tắc tập trung dân chủ; thực hiện

nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hồ bình, hữu nghị, hợp tác và
phát triển; tn thủ Hiến chương Liên hợp quốc và điều ước quốc tế mà Việt
Nam là thành viên, là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong
cộng đồng quốc tế.
7


3. Đặc trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền.
- Của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; tất cả quyền lực nhà nước
thuộc về nhân dân.
- Được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội
bằng Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp và yêu cầu
thượng tôn pháp luật trong đời sống nhà nước và xã hội.
- Quyền lực nhà nước thống nhất có sự phân cơng, phối hợp và kiểm sốt
trong việc thực hiện 3 quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và nguyên tắc tập
trung dân chủ.
- Là nhà nước tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm các quyền con người, quyền
công dân, tất cả vì hành phúc của con người.
- Do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
- Thực hiện đường lối đối ngoại hịa bình, hữu nghị, hợp tác bình đẳng và
phát triển với nhân dân các dân tộc và các nước trên thế giới, đồng thời tôn
trọng các công ước, điều ước quốc tế đã tham gia ký kết, phê chuẩn.

CHƯƠNG II: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẬN DỤNG CỦA
ĐẢNG VÀO XÂY DỰNG, HOÀN THIỆN NHÀ NƯỚC PHÁP
QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY
1. Xây dựng Đảng thật trong sạch, vững mạnh.
- Phải đề ra đường lối, chủ trương đúng đắn. Sai một ly thì đi một dặm,
đó là tầm quan trọng của đường lối, chủ trương của Đảng. Đường lối, chủ
trương nay dựa trên nên tảng lý luận Mác – Leenin sáng tạo và tư tưởng Hồ Chí

Minh; phải phù hợp với hoàn cảnh của đất nước từng giai đoạn, thời kỳ.
8


- Phải tổ chức thực hiện thật tốt đường lối, chủ trương của Đảng. Phải thể
chế hóa và biến thành hành động tích cực nhất của tất cả các tổ chức của hệ
thống chính trị, trong đó đặc biệt quan trọng là thực thi và phát huy đầy đủ vai
trò, tách nhiệm của đội nghũ cán bộ, đảng viên, nhất là đối với đội ngũ cán bộ
chiến lược, đặc biệt quan trọng nữa là người đứng đầu phải nêu cao trách nhiệm
làm gương tốt để mọi người noi theo
- Phải chú trọng hơn nữa công tác chỉnh đốn Đảng. Sự nghiệp cách mạng
nói chung và sự nghiệp đổi mới đất nước có thành cơng hay khơng hồn tồn
phụ thuộc vào chất lượng, trong đó có sự trong sạch của bản thân Đảng. Thường
xuyên chirmh đốn nội bộ để Đảng xứng đáng là người cầm quyền, để đảng viên
luôn xứng đáng vừa là người lãnh đạo vừa là người vừa là người đày tớ thật
trung thành của nhân dân. Phải làm cho Đảng luôn là “Đảng là đạo đức, là văn
minh” như Hồ Chí Minh đã nêu.
Những sinh viên đang là đảng viên của Đảng cần chú trọng thực hiện thật
tốt đường lối, quan điểm, chủ trương, điều lệ Đảng, phải là công dân gương mẫu
và là sinh viên tốt. Những sinh viên chưa là đảng viên cần nghiên cứu, học tập
thật tốt tư tưởng Hồ Chí Minh, phấn đấu trở thành đảng viên hoặc người tích cực
ủng hộ Đảng, góp phần đưa nước nhà sánh vai với các cường quốc năm châu,
như Hồ Chí Minh đã viết trong Thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên
của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tháng 9-1945.
2. Xây dựng Nhà nước.
- Phải xây dựng Nhà nước thật sựu trong sạch, vững mạnh. Cần đẩy mạnh
việc hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật nhằm nâng cao hiệu
lực, hiệu quả của Nhà nước; bảo đảm pháp luật vừa là công cụ để nhân dân làm
chủ, kiểm tra, giám sát quyền lực Nhà nước quản lý xã hội, vừa là công cụ để
nhân dân làm chủ, kiểm tra, giám sát quyền lực Nhà nước. Quản lý đất nước

theo pháp luật, đồng thời coi trọng xây dựng nền tảng đạo đức xã hội.
- Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ
quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân

9


- Phải xác định rõ cơ chế phân công, phối hợp thực thi quyền lực nhà
nước, nhất là cơ chế kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước trong việc
thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở quyền lực nhà nước
là thống nhất; xác định rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của mỗi quyền.
- Chú trọng công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức. Đảng phải tập
trung lãnh đạo về dường lối, chủ trương, xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn, cơ chế,
chính sách về cán bộ, cơng chức. Đẩy mạnh dân chủ hóa trong cơng tác cán bộ,
quy định rõ trách nhiệm thẩm quyền của mỗi tổ chức, mỗi cấp trong xây dựng
đội ngũ cán bộ, cơng chức có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức
trong sáng, có trình độ, năng lực chun mơn phù hợp để thực thi đầy đủ trách
nhiệm công vụ, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới.
- Đẩy mạnh hơn nữa cuộc đấu tranh phịng, chống tham nhũng, lãng phí,
quan liêu, hách dịch, cửa quyền; thực hành tiết kiệm trong các cơ quan nhà nước
và trong đội ngũ cán bộ, công chức.
- Đổi mới, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Tiếp tục
nâng cao hiệu quả thực hiện và đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của
Đảng đối với Nhà nước. Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng các chủ trương, chính
sách lớn, lãnh đạo thể chế hóa các quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng
thành chính sách, pháp luật, lãnh đạo xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ
phẩm chất và năng lực, lãnh đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả các chủ trương,
chính sách và hệ thống pháp luật; chú trọng lãnh đạo đổi mới, nâng cao chất
lượng lập pháp, cải cách hành chính và cải cách tư pháp; các tổ chức của Đảng
và đảng viên phải gương mẫu tuân thủ pháp luật. Bản chất, tính chất của Nhà

nước gắn liền với vai trị, trách nhiệm của Đảng cầm quyền, do đó, đến lượt
Đảng, một số tiền đề được đặt ra là sự trong sạch, vững mạnh của Đảng là yếu tố
quyết định cho sự thành công của việc xây dựng Nhà nước theo tư tưởng Hồ Chí
Minh.
3. Vận dụng của Đảng vào xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay.

10


Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng một nhà nước dân chủ, của nhân dân,
do nhân dân và vì nhân dân; có nền dân chủ lập hiến, quản lý đất nước bằng
pháp luật luôn được Đảng ta vận dụng sáng tạo, ngày một hoàn thiện trong xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu,
nhiệm vụ cách mạng qua các thời kỳ.
3.1. Nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền
được Đảng ta vận dụng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa.
Thứ nhất, Lãnh tụ Hồ Chí Minh xác định bản chất dân chủ của Nhà nước
ta: “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn
đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp
kháng chiến, kiến quốc là cơng việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ
trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên.
Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”1. Theo Hồ Chí Minh, cách
mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân; vấn đề cốt tử là làm sao để nhân
dân thực sự làm chủ vận mệnh của đất nước. Để quyền làm chủ của nhân dân
được bảo đảm và thực thi trong cuộc sống, cần xây dựng và hoàn thiện thể chế,
phương thức, cơ chế thực hiện. Người chỉ rõ, phải xây dựng nền dân chủ xã hội
chủ nghĩa, trong đó nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình bằng Nhà nước
pháp quyền và các tổ chức xã hội do chính họ lập ra và quản lý. Theo đó, nhân

dân vừa là người cử ra chính quyền các cấp, vừa là người quản lý, kiểm tra,
kiểm soát tồn bộ hoạt động của bộ máy quyền lực đó. Quan điểm về quyền làm
chủ đất nước và xã hội của nhân dân được Lãnh tụ Hồ Chí Minh và Đảng ta đề
cập hết sức đầy đủ và sâu sắc; được thể chế hóa trong các bản Hiến pháp. Điều
2, Hiến pháp năm 2013 quy định: “1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì
Nhân dân; 2. Nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ,
tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai
cấp công nhân với giai cấp nơng dân và đội ngũ trí thức; 3. Quyền lực Nhà nước
11


là thống nhất có sự phân cơng, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân
dân được Đảng ta đúc kết thành cơ chế, chính sách quản lý, điều hành đất nước:
Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Cơ chế đó phát huy được
tính tích cực, chủ động của các tổ chức chính trị - xã hội, tạo nên sức mạnh tổng
hợp của cả hệ thống chính trị, đáp ứng đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc hiện nay.
Thứ hai, Nhà nước pháp quyền mà Đảng ta xây dựng là nhà nước tôn
trọng pháp luật, được tổ chức và hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp
luật. Ngay sau khi tổ chức thành công Cuộc Tổng tuyển cử để bầu Quốc hội đầu
tiên (06/01/1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo khẩn trương xây dựng và
thông qua Hiến pháp năm 1946, đặt nền móng cho việc xây dựng Nhà nước
pháp quyền ở Việt Nam. Quá trình chỉ đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, tổ
chức và vận hành nhà nước, Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở, Nhà nước ta là Nhà
nước của dân, pháp luật của ta là pháp luật dân chủ, bảo vệ quyền lợi của nhân
dân, nhưng phải nghiêm minh và phát huy hiệu lực thực tế: “Nghiêm chỉnh thực
hiện dân chủ với nhân dân, chuyên chính với kẻ địch. Triệt để chấp hành mọi

chế độ và pháp luật của Nhà nước”2. Người ln nêu gương trong việc khuyến
khích nhân dân phê bình, giám sát cơng việc của Chính phủ; đồng thời, nhắc
nhở cán bộ các cấp, các ngành, trước hết là cán bộ thuộc ngành hành pháp và tư
pháp phải gương mẫu trong việc tuân thủ pháp luật. Để tiến tới một nhà nước
pháp quyền mạnh mẽ, có hiệu lực, Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc xây dựng
đội ngũ cán bộ, cơng chức nhà nước có trình độ văn hóa, am hiểu pháp luật, biết
quản lý nhà nước, thành thạo nghiệp vụ hành chính và nhất là phải có đạo đức
cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư, tận tâm, tận lực suốt đời phục vụ nhân
dân. Đồng thời, ln đề phịng và chủ động khắc phục những tiêu cực trong hoạt
động của Nhà nước, kiên quyết chống ba thứ giặc nội xâm là: Tham ô, lãng phí,
quan liêu. Cùng với đó, Người rất coi trọng việc giáo dục pháp luật cho nhân
12


dân, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng ý thức làm chủ, phát triển văn hóa
chính trị và tính tích cực cơng dân, khuyến khích nhân dân tham gia vào các
công việc của Nhà nước.
Thứ ba, Nhà nước ta do Đảng Cộng sản lãnh đạo, có sự thống nhất giữa
bản chất giai cấp cơng nhân với tính nhân dân và tính dân tộc rộng rãi. Sinh thời,
Hồ Chí Minh thường nhắc nhở các tổ chức đảng và đảng viên: Đảng ta là đảng
cầm quyền chứ không phải đảng trị, mọi cán bộ, đảng viên phải biết tôn trọng
Nhà nước, gương mẫu chấp hành Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước. Trước
lúc đi xa, trong Di chúc, Người căn dặn: “Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi
đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần
kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng
đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”3. Trước
yêu cầu của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân phải tiếp
tục quán triệt sâu sắc tư tưởng, học tập, làm theo tấm gương Hồ Chí Minh về
quyền làm chủ đất nước và xã hội của nhân dân. Bởi, đây là nền tảng tư tưởng,

lý luận quan trọng trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước pháp quyền kiểu
mới do nhân dân làm chủ.
3.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền
của dân, do dân và vì dân trong tình hình mới.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một bước đột phá
trong tư duy về xây dựng nhà nước trong thời kỳ đổi mới của Đảng ta trên nền
tảng tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước kiểu mới ở Việt Nam. Đó là cơ sở
chính trị cho việc tiếp tục đẩy mạnh việc nghiên cứu về nhà nước pháp quyền và
thúc đẩy việc đổi mới một cách căn bản, có hệ thống tổ chức và phương thức
hoạt động của nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Nghị quyết Đại hội XIII của
Đảng, khẳng định “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân do Đảng lãnh
đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị”4. Do vậy, trong thực
13


hiện cần tiếp tục quán triệt và vận dụng linh hoạt, sáng tạo tư tưởng Hồ Chí
Minh về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì
dân.
Trước hết, nắm vững mục tiêu là tôn trọng, bảo vệ, phát huy quyền làm
chủ của nhân dân, tất cả vì độc lập dân tộc, dân chủ, tự do, hạnh phúc của nhân
dân. Lựa chọn ra và thực thi những cơ chế, hình thức dân chủ hữu hiệu để nhân
dân quyết định những công việc trọng đại của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Thực tiễn đã chỉ rõ, chừng nào và khi nào Nhà nước chưa tạo đủ điều kiện
để nhân dân thực hiện phát huy quyền làm chủ của mình ở cơ sở, hoặc để xảy ra
dân chủ cực đoan, dân chủ quá trớn, gây trở ngại cho hoạt động điều hành và
quản lý của bộ máy chính quyền cơ sở, thì chừng đó quyền lực Nhà nước ở địa
phương bị suy giảm, cản trở việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Nội dung này có ý nghĩa rất quan trọng, nhất là khi các thế lực thù địch
đang lợi dụng chiêu bài “dân chủ” và “nhân quyền” cũng như các thủ đoạn khác

để vu cáo, xuyên tạc chế độ dân chủ, chống phá cách mạng nước ta. Vì vậy, phải
nâng cao dân trí, động viên, giáo dục và tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân sử
dụng quyền làm chủ, quyền lực của mình tham gia vào quản lý nhà nước, quản
lý xã hội.
Thứ hai, xây dựng nhà nước luôn đi đôi khắc phục được những căn bệnh
cố hữu của các nhà nước kiểu cũ. Tuyệt đối không mơ hồ trước những luận điệu
xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với các giá trị văn hóa dân chủ xã hội chủ
nghĩa. Đồng thời, kiên quyết chống luận điệu xuyên tạc, mị dân, núp dưới chiêu
bài “tự do”, “dân chủ”, “nhân quyền” tư sản để xuyên tạc những giá trị dân chủ
xã hội chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân ta đã xây dựng, vun đắp trong cuộc đấu
tranh cách mạng lâu dài, gian khổ giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc xã hội chủ nghĩa.
Thứ ba, tăng cường pháp luật đi đôi với đẩy mạnh giáo dục đạo đức. Theo
Hồ Chí Minh, để xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, hiệu quả phải kết
hợp chặt chẽ giữa “đức trị” và “pháp trị”, kết hợp giữa “xây” và “chống”, không
14


được coi nhẹ mặt nào. Xây là ra sức giáo dục, bồi dưỡng, nâng cao đạo đức cách
mạng cho nhân dân, trước hết là cán bộ, công chức, đảng viên, những người có
chức, có quyền, đi đơi với việc chống chủ nghĩa cá nhân, dùng pháp luật nghiêm
trị những kẻ vi phạm pháp luật và thối hóa đạo đức, làm hại dân, hại nước. Cán
bộ các cấp trong bộ máy công quyền nhà nước từ Trung ương đến cơ sở phải
thực sự gần dân, biết lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, làm việc gì
cũng phải bàn bạc kỹ và học hỏi kinh nghiệm của nhân dân, thực sự yêu dân,
kính dân, tin cậy và trọng dân.
Thứ tư, ln đề phịng và chủ động khắc phục những tiêu cực trong hoạt
động của Nhà nước, kiên quyết chống ba thứ giặc nội xâm là tham ơ, lãng phí,
quan liêu. Theo Hồ Chí Minh, sức mạnh, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà
nước phụ thuộc vào tính nghiêm minh của việc thi hành pháp luật và sự trong

sạch, gương mẫu về đạo đức của những người cầm quyền. Vì vậy, phải luôn nêu
cao cảnh giác với những biểu hiện tha hóa, biến chất của đội ngũ cán bộ, cơng
chức, giữ cho Nhà nước luôn trong sạch, vững mạnh.
Thứ năm, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên
chức trong các cơ quan quyền lực của Nhà nước về phẩm chất chính trị, đạo
đức, phong cách, năng lực lãnh đạo, quản lý để họ thực sự là “người đầy tớ thật
trung thành của nhân dân”, toàn tâm, tồn ý phục vụ lợi ích của nhân dân. Cùng
với nâng cao bản lĩnh chính trị, giáo dục đạo đức cách mạng, phải đào tạo, bồi
dưỡng đội ngũ công chức nhà nước có đủ tri thức về chính trị học, xã hội học, về
hệ thống chính trị, pháp luật, quản lý hành chính nhà nước, về tổ chức lao động
khoa học và tâm lý quản lý, v.v.
Thứ sáu, tăng cường vai trò lãnh đạo và đổi mới phương thức cầm quyền,
lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân, đáp
ứng địi hỏi của sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa
thời kỳ mới. Bởi, thực tiễn đã chỉ rõ: sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và
xã hội là nhân tố quyết định để bảo đảm Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
15


Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do
dân và vì dân vẫn mãi có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn sâu sắc. Ngày nay, trước
yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và hội nhập, Đảng ta tiếp tục kế thừa tư tưởng
của Người để xây dựng Nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân và vì
nhân dân là điều vô cùng cần thiết và đúng đắn.

KẾT LUẬN
Trên cơ sở vấn đề nghiên cứu có thể khẳng định 1 số vấn đề sau:
Thứ nhất, đây không phải là một vấn đề mới và đã có rất nhiều cơng trình
trực tiếp hoặc gián tiếp nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhà nước

pháp quyền. Hệ thống các cơng trình này góp phần khẳng định Chủ tịch Hồ Chí
Minh là người đặt nền móng cho tư tưởng nhà nước pháp quyền Việt Nam và
xác lập yếu tố cấu thành tư tưởng nhà nước pháp quyền của Người.
Thứ hai, xuất phát từ những giá trị của tư tưởng nhà nước pháo quyền Hồ
Chí Minh và yêu cầu của quá trinh xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam
hiện đại trong bối cảnh thực hiện Hiến pháp 2013, luận án trình bày các kiến
nghị xoay quanh 5 vấn đề cơ bản: đảm bảo nguyên tắc chủ quyền nhân dân, đảm
bao tính tối cao của Hiến pháp; hồn thiện cơ chế kiểm sốt quyền lực nhà nước;
tiếp tục xây dựng nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; xây dựng
một nền cơng vụ liêm chính trong đó ngun tắc chủ quyền nhân dân được xác
lập như một nguyên tắc nền tảng.
Qua q trình tìm hiểu và nghiên cứu, có thể khẳng định rằng tư tưởng Hồ
Chí Minh về nhà nước pháp quyền khơng chỉ có ý nghĩa lịch sử to lớn mà cịn
có gía trị thực tiễn quan trọng trong suốt quá trình hình thành và phát triển để
xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện
nay.

16


LIÊN HỆ VÀ NHẬN THỨC CỦA BẢN THÂN VỀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ
MINH TRONG VIỆC XÂY DỰNG, HỒN THIỆN NHÀ NƯỚC PHÁP
QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM HIỆN NAY
Với tư cách là một sinh viên của Trường Đại học Cơng nghệ Giao thơng
vận tải đang cịn ngồi trên ghế nhà trường, một cơng dân nước Cộng hịa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam, qua tìm hiểu cũng như có nhận thức sâu sắc đối với tư
tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong nhà nước pháp quyền, tơi nói riêng và
tồn thể cơng dân nước Cộng hóa xã hội Việt Nam nói chung phải:
- Tuyệt đối trung thành với chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí
minh, tin tưởng vào Nhà nước, vào Đảng.

- Tin tưởng và kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
- Chấp hành tốt mọi chủ trương đường lối, quan điểm, nghị quyết của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
- Tích cực đấu tranh với các biểu hiện suy thốt về tư tưởng chính trị, phai
nhạt lý tưởng, bảo vệ lẽ phải, bảo vệ người tốt.
- Gương mẫu thực hiện và có ý thức tuyên truyền, vận động gia đình và
nhân dân thực hiện theo đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước.
- Bản thân ln tích cực tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu để tự học; tham gia
đầy đủ các lớp tập huấn, bồi dưỡng do nhà trường, liên chi khoa, các tổ chức
Đoàn, Đội tổ chức.
- Trở thành một sinh viên ưu tú, một công dân mẫu mực với các phẩm
chất đạo đức “cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư” theo tấm gương đạo đức
Chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Hiện tại đang là một sinh viên nhưng sẽ nỗ lực trong tương lai trở thành
một người có ích cho xã hội, cho Đảng và Nhà nước, cố gắng để trở thành một
Đảng viên khi đang còn là sinh viên ngồi ghế nhà trường.

17


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa (quangtri.gov.vn)
2.

/>
nha-nuoc-phap-quyen-hot
3. Pháp quyền – Wikipedia tiếng Việt
4. />

thuc-moi-de-xay-dung-va-hoan-thien-nha-nuoc-phap-quyen-xhcn-o-viet-

nam-133337
5. />6. Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận
tải.

18