(Luận án tiến sĩ) Phát triển thương mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng

GI O Ụ V
TRƢỜN

OT O

ỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI

ẶNG HUY DU

PHÁT TRIỂN T ƢƠN

M I

TRÊN ỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Hà Nội, năm 2021


GI O Ụ V
TRƢỜN

OT O

ỌC KINH DOANH VÀ CÔNG NGHỆ HÀ NỘI

ẶNG HUY DU

PHÁT TRIỂN T ƢƠN

M I

TRÊN ỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Ngành : Quản trị kinh doanh
Mã số : 9.34.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ K N

TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
1. TS. ỗ Ngọc Tƣớc
2. TS. Ngơ Xn Bình

Hà Nội, năm 2021


LỜI CAM ĐOAN
ề tài luận án tiến sĩ “Phát triển thương mại trên địa bàn thành phố Hải
Phịng” là cơng trình nghiên cứu của riêng của tác giả. Các số liệu, kết quả trình bày
trong luận án là trung thực, rõ ràng và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ cơng trình
nào khác.
Tác giả xin cam đoan luận án đƣợc tiến hành nghiên cứu một cách nghiêm túc
và kết quả nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đi trƣớc đã đƣợc tiếp thu một cách chân
thực, cẩn trọng, có trích dẫn nguồn rõ ràng.
Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả luận án

ặng Huy Du

năm 2021


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin trân trọng cảm ơn Viện ào tạo Sau

ại học - trƣờng ại học Kinh

doanh và Công nghệ Hà Nội, các thầy cô giáo, các nhà khoa học đã tạo điều kiện thuận
lợi và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu.
Xin bày tỏ sự kính trọng, lịng biết ơn chân thành và sâu sắc tới thầy hƣớng dẫn
TS.

ỗ Ngọc Tƣớc và TS. Ngơ Xn ình đã ln tâm huyết và nhiệt tình hƣớng dẫn,

động viên khích lệ, dành nhiều thời gian hƣớng dẫn và chỉ bảo tác giả trong suốt thời
gian học tập và nghiên cứu. Những nhận xét và đánh giá của các thầy, đặc biệt là
những gợi ý về hƣớng giải quyết vấn đề trong suốt quá trình nghiên cứu thực sự là
những kiến thức và bài học vô cùng quý giá đổi với tác giả không chỉ trong quá trình
thực hiện luận án mà cả trong hoạt động nghiên cứu chuyên môn sau này.
Xin chân thành cảm ơn trƣờng ao đẳng Công nghệ, Kinh tế và Thủy sản đã tạo
điều kiện thuận lợi để tác giả có thể tham gia học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Xin chân thành cảm ơn U N

thành phố Hải Phòng, Sở ơng thƣơng, Sở Du

lịch, Cảng Hải Phịng, Cục Thống kê, UBND các quận, huyện và các Sở, ban ngành,
các cơ quan, đơn vị, các cá nhân và tập thể có liên quan đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác
giả tiến hành nghiên cứu.
Xin gửi tấm lòng tri ân tới gia đình. Những ngƣời thân ln là những nguồn
động viên lớn lao, luôn dành sự quan tâm, giúp đỡ trên mọi phƣơng diện để tác giả
yên tâm học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2021
Tác giả luận án

ặng Huy Du


MỤC LỤC
LỜ CAM OAN
LỜ CẢM ƠN
DAN
DAN
DAN
DAN

MỤC TỪ V ẾT TẮT T ẾN V ỆT
MỤC V ẾT TẮT T ẾN AN
MỤC BẢN
MỤC ÌN

MỞ ẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1

2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu liên quan đến luận án ................................ 3
3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án........................................................................ 10
4. ối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 10
5. âu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 11
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................... 11
7. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của luận án ...................................... 13
8. Kết cấu luận án .................................................................................................. 14
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ P ÁT TR ỂN T ƢƠN M TRON NỀN
K N TẾ QUỐC DÂN ............................................................................................ 15
1.1. Một số vấn đề cơ bản về thƣơng mại và phát triển thƣơng mại ............................ 15
1.1.1. Thƣơng mại và vai trò của thƣơng mại trong nền kinh tế quốc dân .............. 15
1.1.2. Tác động của quy luật kinh tế thị trƣờng đến phát triển thƣơng mại ............. 22
1.1.3. Mối quan hệ giữa thƣơng mại với sản xuất và tiêu dùng .............................. 25
1.1.4. Một số học thuyết thƣơng mại, phát triển thƣơng mại và sự vận dụng vào phát
triển thƣơng mại của thành phố Hải Phòng ............................................................ 26
1.1.5. Xu hƣớng phát triển thƣơng mại trong giai đoạn hiện nay ............................ 32
1.2. Nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển thƣơng mại tại địa phƣơng .................... 39
1.2.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại tại địa phƣơng .................. 39
1.2.2. Nội dung phát triển thƣơng mại ................................................................... 46
1.3. Những nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại .......................................... 53
1.3.1. Nhân tố bên ngoài ........................................................................................ 53
1.3.2. Nhân tố bên trong ........................................................................................ 55
1.4. Kinh nghiệm phát triển thƣơng mại trong nƣớc, quốc tế và bài học kinh nghiệm
đối với phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng ............................................... 59
1.4.1. Kinh nghiệm phát triển thƣơng mại trong nƣớc, quốc tế .............................. 59
1.4.2. Bài học kinh nghiệm đối với phát triển thương mại thành phố Hải Phòng ... 62
Tiểu kết chƣơng 1 ...................................................................................................... 64


Chƣơng 2: T ỰC TR N P ÁT TR ỂN T ƢƠN M

TRÊN ỊA BÀN
T ÀN P Ố Ả P ÕN ................................................................................... 65
2.1. ặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại thành
phố Hải Phòng ........................................................................................................... 65
2.1.1. ặc điểm tự nhiên ........................................................................................ 65
2.1.2. ặc điểm kinh tế - xã hội ............................................................................. 67
2.1.3. Tăng trƣởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế .................................................. 71
2.2. Thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng ................... 76
2.2.1. Thực trạng vốn đầu tư phát triển ngành thương mại thành phố Hải Phòng.... 76
2.2.2. Thực trạng đóng góp của ngành thƣơng mại đối với tăng trƣởng kinh tế thành
phố Hải Phòng ....................................................................................................... 77
2.2.3. Thực trạng kết cấu hạ tầng thương mại trên địa bàn thành phố Hải Phịng.... 82
2.2.4. Thực trạng chun mơn hóa, đa dạng hóa các hoạt động thƣơng mại và phát
triển dịch vụ thƣơng mại ........................................................................................ 90
2.2.5. Thực trạng các loại hình doanh nghiệp thƣơng mại tại Hải Phịng ................ 95
2.2.6. Thực trạng nguồn nhân lực trong ngành thƣơng mại tại thành phố Hải Phòng .. 96
2.2.7. Thực trạng liên kết vùng trong phát triển thương mại thành phố Hải Phòng .. 98
2.2.8. Thực trạng xuất, nhập khẩu hàng hóa trên địa bàn thành phố Hải Phòng . 100
2.2.9. Thực trạng phát triển thƣơng mại điện tử tại thành phố Hải Phòng............. 105
2.3. ánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố
Hải Phòng ................................................................................................................ 107
2.3.1. Mơi trƣờng thể chế, luật pháp, các chính sách phát triển thƣơng mại ......... 107
2.3.2. ơ sở hạ tầng thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng ..................... 110
2.3.3. Thị trƣờng thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng .......................... 111
2.3.4. Nguồn nhân lực thƣơng mại thành phố Hải Phòng ..................................... 111
2.4. ánh giá về thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phịng ... 112
2.4.1. Phân tích mơ hình SWOT cho phát triển thương mại thành phố Hải Phòng 112
2.4.2. ánh giá thực trạng phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng giai đoạn
2012 - 2019 ......................................................................................................... 118
Tiểu kết chƣơng 2 .................................................................................................... 134

Chƣơng 3:
Ả P ÁP P ÁT TR ỂN T ƢƠN M
TRÊN ỊA BÀN
T ÀN P Ố Ả P ÕN ................................................................................. 135
3.1. Quan điểm, mục tiêu và định hƣớng phát triển .................................................. 135
3.1.1. Quan điểm phát triển .................................................................................. 135
3.1.2. Mục tiêu phát triển ..................................................................................... 136
3.1.3. ịnh hƣớng phát triển ................................................................................ 137
3.1.4. Phƣơng án quy hoạch phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng ............ 147


3.1.5. Dự báo bối cảnh tác động đến phát triển thương mại thành phố Hải Phòng . 149
3.2. Giải pháp phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng ................... 153
3.2.1. Giải pháp về vốn đầu tƣ phát triển kết cấu hạ tầng thƣơng mại trên địa bàn
thành phố Hải Phịng ........................................................................................... 153
3.2.2. Giải pháp đa dạng hóa các hoạt động thƣơng mại và phát triển dịch vụ thƣơng
mại thành phố Hải Phòng .................................................................................... 156
3.2.3. Giải pháp hỗ trợ phát triển các loại hình doanh nghiệp thƣơng mại trên địa
bàn thành phố Hải Phòng ..................................................................................... 158
3.2.4. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực ngành thƣơng mại trên địa bàn thành phố
Hải Phòng............................................................................................................ 160
3.2.5. Giải pháp về liên kết vùng và hợp tác khu vực trong phát triển thƣơng mại
trên địa bàn thành phố Hải Phòng ........................................................................ 162
3.2.6. Giải pháp phát triển xuất, nhập khẩu hàng hóa trên địa bàn thành phố Hải
Phòng .................................................................................................................. 165
3.2.7. Giải pháp phát triển thƣơng mại điện tử thành phố Hải Phòng ................... 168
3.2.8. Giải pháp phát triển dịch vụ logictics trên địa bàn thành phố Hải Phòng .... 170
3.3. iều kiện thực hiện giải pháp ............................................................................ 171
3.3.1. Công khai rộng rãi các quy hoạch có liên quan đến phát triển thương mại . 171
3.3.2. Phối hợp thực hiện ..................................................................................... 173

3.4. Kiến nghị .......................................................................................................... 175
3.4.1. Kiến nghị với các cơ quan Trung ƣơng ...................................................... 175
3.4.3. Kiến nghị với U N thành phố Hải Phòng ............................................... 176
Tiểu kết chƣơng 3 .................................................................................................... 177
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 178
DAN MỤC CÁC CƠN TRÌN
TÀ L ỆU T AM K ẢO
PHỤ LỤC

K OA

ỌC Ã CÔN

BỐ


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BLHH

án lẻ hàng hóa

CHTC

ửa hàng tự chọn

CNH - H H

ơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CT

hỉ thị

DNNN

oanh nghiệp nhà nƣớc

DNTM

oanh nghiệp thƣơng mại

H N

Hội đồng nhân dân

HNQT

Hội nhập quốc tế

HTX

Hợp tác xã

KCN

Khu công nghiệp

KHCN

Khoa học công nghệ

L

Lao động

LHQ

Liên hiệp quốc

N

Nghị định

NK

Nhập khẩu

PTTM

Phát triển thƣơng mại

Q

Quyết định

QLNN

Quản lý nhà nƣớc

ST

Siêu thị

TMBL

Tổng mức bán lẻ

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TT

Thông tƣ

TTTM

Trung tâm thƣơng mại

TTTM

Trung tâm thƣơng mại

TU

Thành ủy

TW

Trung ƣơng

UBND

Ủy ban nhân dân

XK

Xuất khẩu

XNK

Xuất nhập


DANH MỤC VIẾT TẮT TIẾNG ANH
Từ viết tắt
AFTA
ASEAN

Tiếng Anh
Asean Free Trade Area

Khu vực mậu dịch tự do Asean

Association of South East Asian

Hiệp hội các Quốc gia ông Nam

Nations

Á

Comprehensive and Progressive
CPTPP

Nghĩa tiếng Việt

Agreement for Trans-Pacific
Partnership

Hiệp định ối tác Toàn diện và
Tiến bộ xuyên Thái ình ƣơng

EU

European Union

FDI

Foreign Direct Investment

FTA

Free Trade Area

Khu vực mậu dịch tự do

M&A

Mergers and Acquisitions

Mua bán và sáp nhập

ODA

Official Development Assistance

Hỗ trợ phát triển chính thức

Organization for Economic Co

Tổ chức Hợp tác và Phát triển

operation and Development

Kinh tế

World Trade Organization

Tổ chức thƣơng mại thế giới

OECD
WTO

Liên minh châu Âu
ầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài

DANH MỤC BẢNG
ảng 2.1. ơn vị hành chính thành phố Hải Phòng phân theo quận, huyện ................ 66
ảng 2.2. iện tích và mật độ dân số các quận, huyện thành phố Hải Phòng ............. 67
ảng 2.3. Lao động lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc hàng năm trên địa bàn
thành phố Hải Phịng phân theo loại hình kinh tế ....................................................... 68
ảng 2.4: Tăng trƣởng kinh tế theo GR P thành phố giai đoạn 2012 - 2019 ............. 72
ảng 2.5: Vốn đầu tƣ thực hiện phân theo ngành kinh tế ........................................... 77
ảng 2.6:

óng góp của ngành thƣơng mại vào tăng trƣởng G P chung và G P dịch

vụ giai đoạn 2012 – 2019 (giá thực tế) ...................................................................... 78
ảng 2.7: Mức đóng góp của ngành thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng và
cả nƣớc giai đoạn 2012 – 2019 .................................................................................. 78
ảng 2.8: Tổng mức tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng thành
phố Hải Phòng đến năm 2019 .................................................................................... 80
ảng 2.9: Thực trạng hệ thống chợ trên địa bàn thành phố Hải Phòng ....................... 84
ảng 2.10: Thực trạng mạng lƣới thƣơng mại trên địa bàn Hải Phòng ....................... 86
ảng 2.11: Số lƣợng chợ trên địa bàn thành phố Hải Phòng....................................... 93
ảng 2.12: Số lƣợng chợ phân theo hạng thành phố Hải Phòng từ năm 2012-2019 .... 93
ảng 2.13: Số lƣợng siêu thị, trung tâm thƣơng mại phân theo loại hình kinh tế và
phân theo hạng........................................................................................................... 94
ảng 2.14: Mạng lƣới siêu thị, trung tâm thƣơng mại tại 15 quận huyện trên địa bàn
thành phố Hải Phịng (tính đến năm 2019) ................................................................. 94
ảng 2.15: Số lao động bình quân trên một doanh nghiệp trên địa bàn giai đoạn 2012
- 2019 ........................................................................................................................ 97
ảng 2.16: Lao động trong ngành thƣơng mại thành phố Hải Phòng......................... 97
ảng 2.17: Thu nhập bình quân của ngƣời lao động trong các doanh nghiệp và doanh

nghiệp thƣơng mại địa bàn thành phố Hải Phòng giai đoạn 2012-2019 ...................... 98
ảng 2.18: Hàng hóa xuất khẩu thành phố Hải Phịng giai đoạn 2012 - 2018........... 101
ảng 2.19: Hàng hóa nhập khẩu thành phố Hải Phòng giai đoạn 2012 - 2018 .......... 103
ảng 2.20: Kim ngạch xuất, nhập khẩu TP. Hải Phòng ............................................ 104
ảng 2.21: ơ sở hạ tầng thƣơng mại và tỷ trọng GTTT của thƣơng mại................. 110
ảng 3.1: Phƣơng án quy hoạch mạng lƣới thƣơng mại thành phố Hải Phòng đến năm
2030......................................................................................................................... 148
ảng 3.2. ác dự án chợ, trung tâm thƣơng mại, trung tâm mua sắm đƣợc ƣu tiên đầu
tƣ ............................................................................................................................. 154


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Xác định lợi thế cạnh tranh quốc gia: Mơ hình kim cƣơng của M. Porter ... 31
Hình 2.1: ơ cấu tổng mức bán lẻ hàng hóa theo loại hình kinh tế ............................. 81
Hình 2.2. ơ cấu tổng mức bán lẻ phân theo nhóm hàng ........................................... 81


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hải Phịng - đơ thị loại 1 cấp quốc gia là trung tâm thƣơng mại, dịch vụ, công
nghiệp, cảng biển lớn nhất của vùng dun hải Bắc Bộ, là thành phố có vị trí quan
trọng về kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng của vùng Bắc Bộ và cả nƣớc. Với lợi thế
là thành phố có cảng nƣớc sâu, Hải Phịng cịn là đầu mối giao thông đƣờng biển quan
trọng của các tỉnh thành phía Bắc, đồng thời cịn là một trong những động lực tăng
trƣởng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, là một cực tăng trƣởng của tam giác kinh
tế trọng điểm phía Bắc gồm Hà Nội, Hải Phịng và Quảng Ninh.
Với vị trí chiến lƣợc đặc biệt quan trọng, thành phố Hải Phịng ln đƣợc Bộ
Chính trị và Chính Phủ quan tâm và đã có những Nghị quyết rất quan trọng về xây

dựng và phát triển thành phố Hải Phịng, đó là Nghị quyết số 45-NQ/TW, ngày
24/01/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phịng đến năm
2030 tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 108/NQ-CP, ngày 26/11/2019 của Chính
phủ về ban hành chƣơng trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 45NQ/TW ngày 24/01/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Hải
Phòng đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045. Thực hiện các Nghị quyết của Trung
ƣơng, Thành Ủy, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phịng đã ban hành

hƣơng trình

hành động số 76- Tr/TU ngày 08/7/2019 của an Thƣờng vụ Thành ủy và ông văn
số 5092/U N -TH ngày 21/8/2019 của U N

thành phố về kế hoạch thực hiện cụ

thể nghị quyết 45-NQ/TW và Nghị quyết 108/NQ-CP về xây dựng và phát triển thành
phố Hải Phịng đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045. Ngồi ra, trƣớc đó Ủy ban nhân
dân thành phố Hải Phịng đã có những quyết định rất quan trọng để phát triển kinh tế
xã hội thành phố theo hƣớng ƣu tiên phát triển thƣơng mại, dịch vụ, công nghiệp và
cảng biển. Với chiến lƣợc đó, U N Thành phố Hải Phòng đã ban hành quyết định số
1272/Q -UBND, ngày 13 tháng 8 năm 2012 về việc ban hành chƣơng trình hành động
thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 26/3/2012 của an thƣờng vụ Thành Uỷ Hải
Phòng về phát triển thƣơng mại Hải Phòng đến năm 2015, định hƣớng đến năm 2020
với mục tiêu là: Xây dựng Hải Phòng trở thành trung tâm thƣơng mại, trung tâm xuất
nhập khẩu lớn của cả nƣớc, cửa ngõ giao thƣơng với nƣớc ngoài của khu vực phía Bắc.
Thƣơng mại, dịch vụ Hải Phịng phát triển theo hƣớng văn minh, hiện đại, thân thiện
với mơi trƣờng, đóng góp tích cực vào tăng trƣởng, chuyển dịch cơ cấu và tái cấu trúc


2

nền kinh tế, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách thành phố; đóng vai trị quan trọng vào
q trình điều tiết, đảm bảo cân đối cung cầu hàng hóa thiết yếu cho khu vực phía Bắc;
là động lực cho kinh tế thành phố chủ động hội nhập sâu hơn vào kinh tế quốc tế.
ây là một quyết định quan trọng của thành phố Hải Phịng, vì thƣơng mại hiện
đang là 1 ngành kinh tế quan trọng trong chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội. Hoạt
động thƣơng mại của thành phố những năm gần đây đã có những chuyển biến tích cực
và có những đóng góp đáng kể vào q trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Hải
Phịng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận thì hoạt động thƣơng mại
của Hải Phịng nhìn chung vẫn cịn những tồn tại:

ơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động

thƣơng mại, mạng lƣới phân phối hàng hóa chƣa đa dạng, phong phú, chƣa thuận tiện
cho ngƣời tiêu dùng, hệ thống siêu thị tiện ích cịn mỏng, cơ cấu và số lƣợng hàng hóa
chƣa đƣợc đa dạng về chủng loại và hạn chế về số lƣợng, chất lƣợng; năng lực cạnh
tranh, tính chun nghiệp trong q trình phục vụ của các nhà phân phối còn yếu. Các
hoạt động dịch vụ, tƣ vấn, hỗ trợ cho hoạt động vận tải, xuất nhập khẩu mặc dù có
nhiều chuyển biến nhƣng vẫn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cẩu của một trung tâm đô thị cấp
Quốc Gia: trở thành trung tâm thƣơng mại, trung tâm xuất nhập khẩu lớn của cả nƣớc,
cửa ngõ giao thƣơng với nƣớc ngồi của khu vực phía Bắc.
Việt Nam đang trong quá trình phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế mạnh mẽ,
từ đó cũng đặt ra những cơ hội cũng nhƣ nhiều thách thức cho sự phát triển kinh tế xã
hội nói chung và ngành thƣơng mại nói riêng, vì vậy trong q trình phát triển nó địi
hỏi thành phố Hải Phịng phải có chiến lƣợc và định hƣớng phát triển kinh tế xã hội
một cách rõ ràng, trong đó có ngành thƣơng mại, một mặt phải tập trung khai thác
những lợi thế sẵn có, mặt khác phải khắc phục đƣợc những nhƣợc điểm, giảm thiểu đƣợc
các rào cản, các khó khăn, vƣợt qua những thách thức…
ể phát huy vai trò, tiềm năng và thế mạnh của ngành thƣơng mại trong việc
tạo ra giá trị thặng dƣ, đóng góp vào tăng trƣởng kinh tế của thành phố; tạo thêm nhiều
việc làm mới; nâng cao chất lƣợng cuộc sống của nhân dân; hình thành, mở rộng thị

trƣờng trong nƣớc và xuất khẩu.

ặc biệt là hỗ trợ các doanh nghiệp hoạt động trong

lĩnh vực thƣơng mại trong và ngoài thành phố phát triển ổn định và bền vững, đủ sức
cạnh tranh trên thị trƣờng quốc tế... thì cần phải xây dựng chiến lƣợc phát triển thƣơng
mại thành phố Hải Phòng trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh, thích ứng với tiến
trình hội nhập kinh tế quốc tế và phù hợp với các mục tiêu, định hƣớng phát triển kinh


3

tế - xã hội của thành phố, của vùng Duyên hải Bắc Bộ và của ngành thƣơng mại cả
nƣớc. Vì vậy tác giả đã chọn đề tài "Phát triển thương mại trên địa bàn Thành phố
Hải Phòng” để làm luận án tiến sỹ chuyên ngành Quản trị kinh doanh.
2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu liên quan đến luận án
2.1. Cơng trình nghiên cứu về phát triển thƣơng mại trong và ngồi nƣớc
Nghiên cứu tổng quan các cơng trình có liên quan đến luận án có ý nghĩa quan
trọng trong việc định hƣớng cũng nhƣ xác định phạm vi và mục đích nghiên cứu của
luận án. Thơng qua nghiên cứu tổng quan các cơng trình khoa học đã cơng bố ở nƣớc
ngồi và các cơng trình cơng bố trong nƣớc liên quan đến phát triển thƣơng mại, giúp
tác giả có những kiến thức, đánh giá kết quả nghiên cứu nhằm tìm ra các nội dung
mang tính kế thừa, những nội dung mới cũng nhƣ xác định khoảng trống nghiên cứu
và những vấn đề cần tập trung nghiên cứu của luận án. ho đến nay, có rất nhiều các
cơng trình nghiên cứu về thƣơng mại với nhiều cách tiếp cận và mục tiêu khác nhau,
có thể kể đến một số cơng trình nghiên cứu sau:
- herunilam.F. (2006), “International Economics, McGraw - Hill”: Nghiên cứu
đã phân tích, đánh giá đƣợc tác động của hiệp định thƣơng mại, chính sách cơng đến
tăng trƣởng kinh tế. Sự ảnh hƣởng của chính sách cơng đến các chính sách khác. Tuy
nhiên, cơng trình chƣa đƣa ra đƣợc các tiêu chí cụ thể để đánh giá chính sách cơng [90]

arbaugh.R. (2010), “International Economics, South – Western College

-

Publishing”: Nghiên cứu đã phân tích cụ thể những ảnh hƣởng của các chính sách,
hiệp định thƣơng mại đối với phát triển kinh tế - xã hội. Xu hƣớng thay đổi và điều
chỉnh các chính sách, hiệp định thƣơng mại trong từng thời kỳ, từng giai đoạn phát
triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, nghiên cứu chƣa phân tích đƣợc xu hƣớng thay đổi và
điều chỉnh chính sách, hiệp định thƣơng mại đó phụ thuộc vào yếu tố gì? Tại sao phải
thay đổi và nếu thay đổi thì thay đổi nhƣ thế nào [91]
ặng

NX

ình

ào, Hồng

ức Thân, giáo trình kinh tế “Kinh tế thương mại”,

ại học Kinh tế Quốc dân tái bản năm 2019. Giáo trình đã đề cập tồn diện đến

các vấn đề về kinh tế và quản lý thƣơng mại trong nền kinh tế quốc dân ở cả tầm vĩ mô
và vi mô.

ây là cơ sở lý luận, nền tảng quan trọng để nghiên cứu các vấn đề kinh

doanh thƣơng mại trong nền kinh tế thị trƣờng nhất là đối với các dịch vụ tài chính,
ngân hàng và bảo hiểm [21]

4

- Nguyễn Minh Tâm (2015), “Phát triển thương mại Hà Nội theo hướng văn
minh, hiện đại đến năm 2020, tầm nhìn 2030” - Luận án tiến sỹ kinh tế - Viện nghiên
cứu thƣơng mại. Luận án đã tập trung hệ thống hóa, làm rõ một số vấn đề lý luận và
thực tiễn về phát triển thƣơng mại theo hƣớng văn minh hiện đại. Xây dựng tiêu chí
(định tính và định lƣợng) đánh giá phát triển thƣơng mại và xác định nhân tố ảnh
hƣởng đến phát triển thƣơng mại theo hƣớng văn minh, hiện đại. Tác giả cũng phân
tích thực trạng phát triển thƣơng mại Hà Nội theo 3 nội dung lớn về: Tổ chức mạng
lƣới, trình độ cơng nghệ thƣơng mại bán lẻ; cơ cấu các tổ chức, nhân lực cho quản trị
hệ thống thƣơng mại bán lẻ; và quản lý nhà nƣớc. Từ đó, tác giả đã đánh giá những tồn
tại, hạn chế và nguyên nhân trong quá trình phát triển thƣơng mại Hà Nội, trên cơ sở
đó tác giả đề xuất quan điểm, mục tiêu, phƣơng hƣớng và giải pháp phát triển thƣơng
mại Hà Nội theo hƣớng văn minh, hiện đại [62]
- Hà Văn Hội (2018) chủ biên “Phát triển và quản lý thương mại biên giới vùng
Tây Bắc: Lý luận và Thực tiễn” - cơng trình nghiên cứu mang tính chun sâu. Trong
đó nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mặc dù hoạt động thƣơng mại biên giới của Việt Nam
những năm gần đây đạt đƣợc thành tựu quan trọng, song hoạt động thƣơng mại biên
giới Việt Nam nói chung và thƣơng mại biên giới Việt Nam – Trung Quốc, Việt Nam
– Lào nói riêng cịn mang tính tự phát, chƣa có chiến lƣợc, quy hoạch rõ ràng, cơ sở hạ
tầng các cửa khẩu, lối mở còn hạn chế. Các khu kinh tế cửa khẩu hoạt động chƣa hiệu
quả, v.v. điều này ảnh hƣởng mạnh mẽ tới sự phát triển ổn định của hoạt động thƣơng
mại biên giới của Việt Nam [36]
- Nguyễn Văn Hội (2018), “Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong xuất khẩu
hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới Việt – Trung” - luận án Tiến sĩ. Trong luận án
của mình tác giả đã chỉ ra rằng, so với xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc qua các
cảng biển, xuất khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới Việt - Trung có lợi thế cạnh
tranh về chi phí thấp, đó là cửa ngõ trực tiếp vào thị trƣờng Trung Quốc; là cầu nối
tuyến đƣờng ngắn nhất đến các vùng phía Tây và Tây Nam của Trung Quốc; đồng thời

chi phí thấp hơn về thuế, phí và lệ phí. Bên cạnh đó, xuất khẩu hàng hóa qua các cửa
khẩu biên giới Việt - Trung có lợi thế cạnh tranh về sự khác biệt [63]
- Vũ Thị Lộc (2018), “Xây dựng chiến lược phát triển thương mại vùng kinh tế
trọng điểm Bắc Bộ đến năm 2030” - luận án tiến sỹ kinh tế -

ại học Thƣơng mại.

Trong nghiên cứu của mình tác giả đã hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận về chiến


5

lƣợc và xây dựng chiến lƣợc phát triển thƣơng mại vùng kinh tế trọng điểm; đánh giá
và làm rõ những căn cứ thực tiễn xây dựng chiến lƣợc phát triển thƣơng mại vùng kinh
tế trọng điểm, vận dụng trong trƣờng hợp vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ; đề xuất nội
dung chủ yếu của chiến lƣợc phát triển thƣơng mại vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ
đến năm 2030 và kiến nghị giải pháp thực hiện [78]
- Lê Thanh Tuấn (2019), “Phát triển kinh tế biên giới Việt - Trung (tỉnh Quảng
Ninh): Vấn đề và giải pháp” - luận án tiến sỹ kinh tế - Học viện Khoa học Xã hội.
Trong nghiên cứu của mình tác giả đã phân tích, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn có
liên quan đến phát triển kinh tế biên giới nhằm chỉ ra vấn đề đang cịn tồn tại trong
chính sách phát triển kinh tế biên giới Việt Nam - Trung Quốc khu vực tỉnh Quảng
Ninh hiện nay (nghiên cứu biên giới trên đất liền) và giải pháp nhằm phát triển kinh tế
biên giới khu vực này trong thời gian tới (2030). Ngồi ra tác giả cịn phân tích thực
trạng các loại hình cụ thể của kinh tế biên giới tỉnh Quảng Ninh nhằm tìm ra các vấn
đề đang gặp phải và đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển tế biên giới Việt - Trung
tỉnh Quảng Ninh [48]
2.2. Cơng trình nghiên cứu về phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành
phố

ải Phòng
Hải Phòng là một trong những thành phố lớn của Việt Nam với những điều kiện

thuận lợi cho phát triển các hoạt động thƣơng mại, dịch vụ cảng biển, dịch vụ du lịch...
UBND thành phố Hải Phòng đã ban hành quyết định số 1272/Q -UBND, ngày 13/8/2012
về việc ban hành chƣơng trình hành động thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày
26/3/2012 của an thƣờng vụ Thành Uỷ về phát triển thƣơng mại Hải Phòng đến năm
2015, định hƣớng đến năm 2020 với mục tiêu là: Xây dựng Hải Phòng trở thành trung
tâm thƣơng mại, trung tâm xuất nhập khẩu lớn của cả nƣớc, cửa ngõ giao thƣơng với
nƣớc ngoài của khu vực phía Bắc và hai hành lang, một vành đai hợp tác kinh tế Việt
Nam - Trung Quốc.
Tuy nhiên, hiện nay có rất ít các nghiên cứu đề cập đến phát triển thƣơng mại ở
Hải Phịng, có một số các cơng trình nghiên cứu nhƣ:
- Qch Thị Hà (2013), “Phát triển kinh tế biển ở Hải Phòng” tác phẩm chỉ ra
kinh tế biển với nhiều ngành dịch vụ liên quan có vai trị đặc biệt quan trọng trong nền
kinh tế Hải Phịng. Vì vậy, chính quyền cấp thành phố cần thiết phải quan tâm và phát
triển kinh tế biển. Tuy nhiên, nội dung nghiên cứu của luận án chƣa phân tích và đƣa


6

ra các giải pháp về phát triển thƣơng mại trong phạm vi nghiên cứu phát triển kinh tế
biển cho thành phố Hải Phòng [69]
- Nguyễn Quốc Tuấn (2015) với “Quản lý nhà nước đối với dịch vụ Logistics ở
cảng Hải Phòng” - luận án tiến sỹ kinh tế - Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ƣơng.
Trong luận án của mình tác giả tập trung phân tích các hoạt động quản lý nhà nƣớc đối
với một ngành dịch vụ cụ thể ở Hải Phòng là Logistics. ây là ngành dịch vụ mũi nhọn và
phát triển nhất ở thành phố trong thời gian gần đây. Mặc dù luận án đã thể hiện đầy đủ vai
trò quản lý nhà nƣớc trong phát triển ngành dịch vụ này nhƣng nội dung nghiên cứu khá
đặc thù, chƣa khái quát đƣợc hoạt động thƣơng mại của Hải Phòng [64]

- Nguyễn Thị Hải Hà (2018), “Vai trò nhà nước trong phát triển khu vực dịch
vụ ở Hải Phòng” - luận án Tiến sỹ Kinh tế Chính trị -

ại học Kinh tế,

ại học Quốc

Gia Hà Nội. Trong nghiên cứu của mình tác giả đã phân tích, làm rõ cơ sở khoa học về
vai trò nhà nƣớc trong phát triển hoạt động dịch vụ cấp tỉnh và chỉ rõ những hạn chế,
bất cập và nguyên nhân trong thực hiện vai trò nhà nƣớc trong phát triển hoạt động
dịch vụ ở Hải Phòng, luận án đề xuất các giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn vai trò nhà
nƣớc trong phát triển khu vực này [65]
- Nguyễn Văn Lịch (2005), “Phát triển thương mại trên hành lang kinh tế Cơn
Minh - Lào Cai – Hà Nội - Hải Phịng” - đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (Bộ
Thƣơng mại 2005). Trong cơng trình nghiên cứu tác giả cùng các thành viên trong
nhóm nghiên cứu đã phân tích và làm rõ những luận cứ khoa học của việc xây dựng
hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đánh giá thực trạng phát
triển thƣơng mại trên hành lang, đồng thời phân 16 tích tác động của hành lang kinh tế
đối với việc hình thành khu vực mậu dịch tự do ASEAN - Trung Quốc. Tác giả cũng
đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển thƣơng mại khu vực hành lang kinh tế Cơn
Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phịng [66]
- Nguyễn Xuân Quang (2006), “Phát triển thương mại trong hành lang kinh tế
Nam Ninh – Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng” - đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ
(Bộ Thƣơng mại 2006). Trong cơng trình nghiên cứu tác giả cùng các thành viên trong
nhóm nghiên cứu đã phân tích và làm rõ xu hƣớng pahst triển quan hệ kinh tế thƣơng
mại Việt Nam - Trung Quốc - ASEAN và những yêu cần phát triển các hành lang kinh
tế. Ngồi ra nhóm tác giả cịn phân tích các yếu tố địa lý - kinh tế - xã hội - chính trị:
điều kiện hình thành và phát triển hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội -

7

Hải Phòng và vai trò của hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải
Phòng trong phát triển thƣơng mại Việt Nam - Trung Quốc - ASEAN bao gồm: Nam
Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng và cơ hội phát triển thƣơng mại của Việt Nam;
hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng và các cơ hội thúc đẩy
phát triển quan hệ thƣơng mại giữa Trung Quốc và ASEAN. Tác giả cũng đề xuất các
giải pháp phát triển thƣơng mại trong hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà
Nội - Hải Phòng [67]
-

ỗ Minh Thụy (2017), “Phát triển mạng lưới thương mại tại Thành phố Hải

Phòng trong thời kỳ hội nhập quốc tế đến năm 2020” - bài viết đăng trên Tạp chí
Cơng thƣơng. Trong bài viết này tác giả đã phân tích mạng lƣới thƣơng mại trong hệ
thống các chuỗi giá trị tiêu thụ sản phẩm của một hay nhiều hãng khác nhau trên phạm
vi một lãnh thổ nhất định. Sự phát triển của mạng lƣới thƣơng mại phụ thuộc vào các
yếu tố nhƣ: Tốc độ lƣu chuyển hàng hóa; mức lƣu chuyển hàng hóa; phát triển mạng
lƣới phân phối hàng hóa; đa dạng hóa các loại hình kinh doanh thƣơng mại; phát triển
lao động trong mạng lƣới thƣơng mại; phát triển cơ sở vật chất cho mạng lƣới thƣơng
mại... [34]
- Nguyễn Hoài Nam (2017), “Thực trạng và giải pháp mạng lưới phân phối
hàng hóa tại thành phố Hải Phịng” - bài viết đăng trên Tạp chí ơng thƣơng. Trong
bài viết này tác giả đã đề cập một số lý luận liên quan tới mạng lƣới phân phối hàng
hóa, thực trạng mạng lƣới phân phối hàng hóa tại Hải Phịng và đƣa ra một số giải
pháp phát triển mạng lƣới phân phối hàng hóa tại Hải Phịng trong thời gian tới [68]
-

an

ức Hiệp (2021), “Kinh tế Hải Phòng (1955 - 2055) chặng đường, định

hướng và tầm nhìn”. Trong tác phẩm của mình tác giả đã phân tích bức tranh kinh tế
Hải Phịng từ năm 1955 đến nay có đƣa ra định hƣớng, tầm nhìn đến năm 2055. Tác
giả khẳng định Hải Phịng là thành phố cảng biển, cửa chính ra biển của các tỉnh phía
Bắc, cực tăng trƣởng vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, đầu mối giao thông quan trọng
về đƣờng bộ, đƣờng sắt, đƣờng hàng không và đƣờng biển quan trọng của cả nƣớc và
quốc tế, gắn kết Hải Phòng với các tỉnh, thành phố trong cả nƣớc và quốc tế. Lợi thế
so sánh đã tạo cho Hải Phòng phát triển kinh tế đặc biệt là phát triển kinh tế biển [29]


8

2.3. Nội dung mà các nghiên cứu đã đề cập và các khoảng trống cần tiếp
tục nghiên cứu
2.3.1. Nội dung mà các nghiên cứu đã đề cập
2.3.1.1. Về lý luận
Thứ nhất, các tài liệu nghiên cứu đã giúp nghiên cứu sinh xác định đƣợc hệ
thống một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển thƣơng mại trong nền kinh tế thị
trƣờng, tính tất yếu của sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế với tỷ trọng hoạt động thƣơng
mại ngày càng tăng.

ối với những nƣớc đang phát triển, tập trung phát triển thƣơng

mại, dịch vụ chính là thúc đẩy nền kinh tế nhanh chóng đạt tới mục tiêu tăng trƣởng đã
đặt ra bởi phát triển thƣơng mại, dịch vụ là lĩnh vực có sự đa dạng trong các ngành
nghề và cũng là lĩnh vực hỗ trợ, thúc đẩy các khu vực kinh tế khác phát triển.
Thứ hai, các công trình nghiên cứu của các nhà kinh tế học đã chỉ rõ vai trò của
thƣơng mại trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển từng lĩnh vực kinh
tế cụ thể nói riêng. Ở cấp tỉnh trong một quốc gia, vai trò của hoạt động thƣơng mại

trong phát triển kinh tế địa phƣơng lại càng trở nên cần thiết. Bởi nền kinh tế cấp tỉnh
phải phát triển trong mối quan hệ với các vùng, lãnh thổ khác theo chiến lƣợc và chính
sách chung của quốc gia nhƣng phải dựa trên lợi thế so sánh của khu vực địa lý.
Thứ ba, các tài liệu nghiên cứu đã tiếp cận ở nhiều khía cạnh khác nhau để chỉ
ra những hoạt động cần thiết để phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển kinh
tế thƣơng mại nói riêng. Phân tích những đặc thù của hoạt động phát triển thƣơng mại
làm tài liệu tham khảo cho việc hình thành khung lý luận để nghiên cứu phát triển
thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
Thứ tư, các nghiên cứu đã chỉ rõ quan điểm: địa phƣơng muốn phát triển thƣơng
mại trong cơ chế thị trƣờng đều luôn phải đối mặt với cơ hội và thách thức. Vì thế các
giải pháp, các chính sách, chiến lƣợc phát triển hoạt động thƣơng mại là chìa khóa để
giải quyết các vấn đề. Tuy nhiên, những giải pháp này phải đƣợc xây dựng và thực hiện
dựa trên mối quan hệ của thành phố với các vùng xung quanh, trong cả nƣớc và hội
nhập kinh tế quốc tế. Chính quyền địa phƣơng cần có các hoạt động là cầu nối để giải
quyết các quan hệ đó hƣớng tới hiệu quả kinh tế.
2.3.1.2. Về thực tiễn
Những nghiên cứu đã cung cấp cho nghiên cứu sinh bức tranh toàn cảnh về phát
triển thƣơng mại với mục tiêu đa dạng và phát triển các ngành thƣơng mại làm nền


9

tảng hỗ trợ, thúc đẩy các ngành kinh tế khác tăng trƣởng. Các nghiên cứu đƣợc công
bố đã mang lại giá trị thực tiễn cho luận án nhƣ sau:
Thứ nhất, khắc họa một phần về thực trạng thƣơng mại ở thành phố Hải Phịng
và các nỗ lực của chính quyền trong việc phát triển hoạt động thƣơng mại trong nền
kinh tế thị trƣờng.
Thứ hai, chiến lƣợc phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng
dựa trên định hƣớng, quy hoạch phát triển thƣơng mại quốc gia, thành phố Hải Phịng
xây dựng các chính sách riêng để kiểm sốt và phát triển hoạt động thƣơng mại cụ thể,

đặc biệt là những ngành mũi nhọn, có nhiều lợi thế so sánh.
Thứ ba, các nghiên cứu đã đƣa ra nhiều khuyến nghị khả thi để các nhà quản lý
nhà nƣớc nói chung, chính quyền cấp thành phố nói riêng đƣa ra chiến lƣợc, chính sách
nhằm phát triển hoạt động thƣơng mại, đồng thời hƣớng tới mục tiêu phát triển chung của
toàn nền kinh tế.
2.3.2. Các khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu
Thứ nhất, chƣa có nghiên cứu tập trung vào phát triển hoạt động thƣơng mại ở
thành phố Hải Phòng với đầy đủ các đánh giá về hoạt động thƣơng mại cũng nhƣ mức
độ phát triển của hoạt động này, tác động của nó tới nền kinh tế, an sinh xã hội của
thành phố.
Thứ hai, chƣa có nghiên cứu về phát triển hoạt động thƣơng mại ở Hải Phòng
và đƣa ra một cái nhìn tổng thể về sự phát triển hoạt động thƣơng mại ở Hải Phòng với
những đặc thù cũng nhƣ đánh giá đầy đủ các mặt trong mối tƣơng quan với sự phát
triển hoạt động thƣơng mại quốc gia và các vùng lân cận.
Thứ ba, chƣa có những nghiên cứu đầy đủ về phát triển hoạt động thƣơng mại ở
Hải Phịng cũng nhƣ các giải pháp để chính quyền thành phố thực hiện nhằm thúc đẩy
hoạt động thƣơng mại của Hải Phòng phát triển một cách đồng bộ, thống nhất, phù
hợp với điều kiện đặc thù, lợi thế so sánh của thành phố. Trong đó có các chính sách,
quy hoạch để thúc đẩy những hoạt động thƣơng mại phát triển tƣơng xứng với tiềm
năng và lợi thế của thành phố.
Tóm lại, sau khi tổng hợp tất cả những nghiên cứu có liên quan đƣợc thực hiện
trong thời gian qua, tác giả nhận thấy vẫn cịn khía cạnh chƣa đƣợc khai thác và đã lựa
chọn đề tài “Phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phịng” để có đƣợc
sự nghiên cứu một cách sâu rộng về hoạt động phát triển thƣơng mại với mục đích có


10

thể ứng dụng nghiên cứu trong quản lý và thúc đẩy hoạt động này ở Hải Phịng nói
riêng và ở các tỉnh thành khác nói chung một cách phù hợp và hiệu quả nhất. Luận án

cũng không trùng với bất kỳ nghiên cứu nào đã có. Trong luận án, tác giả sẽ kế thừa
những giá trị nghiên cứu là những khảo sát, số liệu hay hệ thống cơ sở lý luận trong
phạm vi nghiên cứu của mình, đồng thời cũng có những đóng góp riêng có thể bổ sung
cho những thiếu sót mà những nghiên cứu trƣớc chƣa đƣa ra.
3. Mục tiêu nghiên cứu của luận án
3.1. Mục tiêu tổng quát: Luận án nghiên cứu đánh giá thực trạng và đề xuất
giải pháp phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
3.2. Mục tiêu cụ thể
3.2.1. Về lý luận
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển thƣơng mại địa bàn thành phố
Hải Phòng
- Phân tích hệ thống tiêu chí đánh giá quy mơ và tốc độ tăng trƣởng thƣơng mại
- Phân tích các nhân tố cơ bản ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại trên địa bàn
thành phố Hải Phòng
3.2.2. Về thực tiễn
- Phân tích thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng từ
năm 2012 đến năm 2019 và những vấn đề đặt ra.
-

ánh giá thuận lợi, khó khăn, những kết quả đã đạt đƣợc và những hạn chế và

tồn tại trong phát triển thƣơng mại.
3.2.3. Về giải pháp
Trên cơ sở lý luận về phát triển thƣơng mại và thực tiễn phát triển thƣơng mại
trên địa bàn thành phố Hải Phòng, luận án đề xuất các giải pháp phát triển thƣơng mại
trên địa bàn thành phố Hải Phòng để giúp các cấp có thẩm quyền xây dựng định hƣớng
và quy hoạch phát triển thƣơng mại phù hợp với tình hình địa phƣơng.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:

ối tƣợng nghiên cứu của luận án là những vấn đề

lý luận và thực tiễn về phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng, bao
gồm xu hƣớng phát triển thƣơng mại, các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng
mại, các chỉ tiêu đánh giá phát triển thƣơng mại, nội dung chủ yếu của phát triển
thƣơng mại, thực trạng phát triển thƣơng mại, các kết quả đã đạt đƣợc trong phát triển
thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng.


11

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Tiếp cận hƣớng nghiên cứu về thƣơng mại hàng hóa trên
địa bàn thành phố Hải Phịng.
- Phạm vi về khơng gian: ịa bàn thành phố Hải Phòng.
- Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn
thành phố Hải Phòng giai đoạn 2012 - 2019.

ề xuất các giải pháp phát triển thƣơng

mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong những năm tiếp theo.
5. Câu hỏi nghiên cứu
ể đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu, tác giả đặt ra 3 câu hỏi nghiên cứu bao gồm:
Câu hỏi 1: Thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng
hiện nay.
Câu hỏi 2: Những nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng
Câu hỏi 3: Giải pháp phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phƣơng pháp luận của luận án
Luận án sử dụng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử làm

phƣơng pháp luận nghiên cứu xuyên suốt từ đầu đến cuối luận án để làm rõ các vấn đề
của phát triển thƣơng mại tại địa phƣơng (cấp tỉnh) trong bối cảnh hội nhập kinh tế
quốc tế.
6.2. Phƣơng pháp cụ thể
6.2.1. Phương pháp nghiên cứu tại bàn và kế thừa: Kế thừa và vận dụng kết
quả nghiên cứu trong nƣớc và trên thế giới về thƣơng mại phù hợp với quan điểm,
đƣờng lối, chính sách của

ảng, Nhà nƣớc và thành phố Hải Phòng về phát triển

thƣơng mại trong bối cảnh ở nƣớc ta hiện nay.
6.2.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh... để làm sáng tỏ những vấn
đề lý luận của luận án, đề xuất các giải pháp để phát triển thƣơng mại Hải Phòng đến
năm 2030.
6.2.3. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn, phân tích thống kê, kết hợp điều
tra khảo sát, phân tích mơ hình thực tiễn, tham vấn ý kiến chuyên gia... trong đánh
giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng.
6.2.4. Phân tích SWOT (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức) nhằm đánh
giá tiềm năng phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng.


12

6.2.5. Phương pháp thu thập số liệu
6.2.5.1. Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các tài liệu đã công bố trong và ngoài
nƣớc, các báo cáo của các doanh nghiệp và cơ quan liên quan (U N

thành phố Hải

Phòng, Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Hải Phịng, Sở Cơng

Thƣơng, Sở Kế hoạch ầu tƣ; U N các Quận, Huyện...)
6.2.5.2. Số liệu sơ cấp: Thu thập qua các cuộc điều tra, khảo sát sử dụng bảng
hỏi tại các cơ quan, địa phƣơng, doanh nghiệp có liên quan.
- Mục đích của điều tra:

iều tra về phát triển thƣơng mại tại thành phố Hải

Phịng nhằm tìm hiểu thực trạng phát triển thƣơng mại tại thành phố hiện nay. Từ đó,
đƣa ra những nhận xét và đề xuất các giải pháp phát triển thƣơng mại trên địa bàn
thành phố Hải Phịng để giúp các cấp có thẩm quyền xây dựng định hƣớng và quy
hoạch phát triển thƣơng mại phù hợp với tình hình địa phƣơng.
- Mẫu điều tra:

ối tƣợng khảo sát đƣợc xác định là các doanh nghiệp thƣơng

mại và các thƣơng nhân (hộ kinh doanh cá thể), các chuyên gia, nhà quản lý tại các bộ
phận hoạch định và tổ chức thực thi công tác quản lý nhà nƣớc về phát triển thƣơng
mại và các nhà khoa học hiện đang cơng tác tại các cơ sở giáo dục có hoạt động đào
tạo liên quan đến thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
ối với các doanh nghiệp, NCS tiến hành điều tra 70 doanh nghiệp (NCS phát
ra 80 phiếu, thu về 72 phiếu trong đó có 70 phiếu hợp lệ); đối với các thƣơng nhân (hộ
kinh doanh cá thể), NCS tiến hành điều tra 100 thƣơng nhân (N S phát ra 115 phiếu,
thu về 105 phiếu trong đó có 100 phiếu hợp lệ); đối với các chuyên gia, nhà quản lý,
NCS tiến hành điều tra 55 ngƣời (NCS phát ra 55 phiếu, thu về 55 phiếu và cả 55
phiếu đều hợp lệ); đối với các nhà khoa học, NCS tiến hành điều tra 25 ngƣời (NCS
phát ra 25 phiếu, thu về 25 phiếu và cả 25 phiếu đều hợp lệ). Nhƣ vậy, số phiếu điều
tra NCS là 250 phiếu (NCS phát ra 275 phiếu thu về 257 phiếu trong đó 250 phiếu hợp
lệ đạt tỷ lệ 97,2%.
Ngồi ra luận án còn sử dụng các phƣơng pháp nhƣ: Phân tích kinh tế, phân tích
thống kê, quy nạp và diễn giải, quan sát, phỏng vấn, so sánh, lấy số liệu thực tế để phân

tích, đối chiếu, kết luận vấn đề.


13

7. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của luận án
7.1. Ý nghĩa khoa học
Luận án là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là
tài liệu nhằm hoàn thiện hệ thống lý luận về thƣơng mại và phát triển thƣơng mại cho
thành phố Hải Phòng.
ƣa ra các giải pháp nhằm phát triển thƣơng mại của thành phố Hải Phòng
dựa trên những phân tích và đánh giá với sự trợ giúp của các cơng cụ nghiên cứu và
các phƣơng pháp phân tích; có ý nghĩa thiết thực đối với q trình phát triển kinh tế xã hội thành phố Hải Phịng.
7.2. óng góp mới của luận án
7.2.1. Về lý luận
Luận án phân tích cơ sở lý luận về phát triển thƣơng mại của một địa phƣơng
(thành phố Hải Phòng) với các nghiên cứu về quy mơ, cơ cấu, trình độ phát triển, chất
lƣợng tăng trƣởng và hiệu quả hoạt động thƣơng mại; luận án tập trung nghiên cứu về
thƣơng mại hàng hóa. Xác định nội dung phát triển thƣơng mại hàng hóa trên địa bàn
địa phƣơng cấp tỉnh trong mối quan hệ liên ngành (thƣơng mại hàng hố, cơng nghiệp,
nơng lâm thủy sản, du lịch, dịch vụ, xuất nhập khẩu ...), liên tỉnh (với các tỉnh trong
vùng), liên vùng, liên quốc gia (với cả nƣớc, với các tỉnh thuộc hành lang kinh tế ”Hai
hành lang, một vành đai”). Phân tích lợi thế so sánh của thành phố Hải Phòng trong
phát triển thƣơng mại.
Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển thƣơng mại của Singapore và 3 tỉnh thành
phố của Việt Nam là thành phố

à Nẵng, thành phố Hà Nội và tỉnh Quảng Ninh. Luận

án rút các bài học có thể áp dụng cho thành phố Hải Phòng.

7.2.2. Về thực tiễn
- Luận án đã đánh giá một cách toàn diện thực trạng phát triển thƣơng mại
thành phố Hải Phòng từ năm 2012 đến năm 2019 với các thành tựu: Quy mô thƣơng
mại ngày càng mở rộng, đúng định hƣớng; tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu
dịch vụ tiêu dùng tăng cao; tổng kim ngạch xuất khẩu đứng thứ 2 khu vực

ồng bằng

sông Hồng và thứ 7 cả nƣớc; thƣơng mại thành phố phát triển đa dạng với nhiều loại
hình, kết cấu hạ tầng thƣơng mại đƣợc quan tâm phát triển theo hƣớng văn minh hiện
đại, góp phần làm tăng năng lực bán bn, bán lẻ hàng hóa trên địa bàn.

ồng thời,

Luận án đã chỉ rõ những hạn chế chủ yếu, đó là: hạn chế về vốn đầu tƣ phát triển kết


14

cấu hạ tầng thƣơng mại; hạn chế trong việc đa dạng hóa các hoạt động thƣơng mại và
phát triển dịch vụ thƣơng mại; hạn chế trong hỗ trợ phát triển các loại hình doanh
nghiệp thƣơng mại; hạn chế trong phát triển nguồn nhân lực ngành thƣơng mại; hạn
chế về liên kết vùng và hợp tác khu vực trong phát triển thƣơng mại; hạn chế trong phát
triển xuất, nhập khẩu hàng hóa; hạn chế trong phát triển thƣơng mại điện tử và một số
hạn chế khác trong phát triển thƣơng mại thành phố Hải Phòng
- Luận án đã nêu các quan điểm, mục tiêu và định hƣớng phát triển thƣơng mại
trên địa bàn thành phố Hải Phịng. Ngồi ra luận án cịn đề xuất tám nhóm giải pháp có
tính đồng bộ nhằm phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phịng, đó là: giải
pháp về vốn đầu tƣ phát triển kết cấu hạ tầng thƣơng mại; giải pháp đa dạng hóa các
hoạt động thƣơng mại; giải pháp hỗ trợ phát triển các loại hình doanh nghiệp thƣơng

mại; giải pháp phát triển nguồn nhân lực thƣơng mại; giải pháp liên kết vùng và hợp
tác khu vực trong phát triển thƣơng mại; giải pháp phát triển xuất nhập khẩu hàng hóa;
giải phát triển thƣơng mại điện tử và giải pháp phát triển dịch vụ logicstics.
8. Kết cấu luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, phụ luc, luận án gồm
có 3 chƣơng:
Chương 1:

ơ sở lý luận về phát triển thƣơng mại trong nền kinh tế quốc dân

Chương 2: Thực trạng phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng
Chương 3: Giải pháp phát triển thƣơng mại trên địa bàn thành phố Hải Phòng