Tiểu luận môn học nhập môn năng lực thông tin những yếu tố ảnh hưởng đến định hướng ngành học của thanh niên hiện nay

ĐẠIHỌCQUỐCGIA HÀNỘI
TRƯỜNG
ĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂNKHOAĐƠNG
PHƯƠNG HỌC
--------

TIỂULUẬN
Mơnhọc:NhậpMơnNăngLựcThơngTinGiảng
viên:TrầnThanhVân
Khoa: Đơng phương
họcLớp: K67 Đơng phương
họcHọvàtên:ĐồnThuTrang
Mãsinhviên:22030286

HàNội,ngày 21 tháng12 năm2022


Catalog
1 GIỚITHIỆU....................................................................................................................................................2

1.1 lýdo chọnđề tài.........................................................................................................................................2
1.2 Mụcđíchvà nhiệmvụcủanghiên cứu..........................................................................................................3

1.2.1 Mụcđíchcủanghiêncứu.............................................................................................3
1.2.2 Nhiệmvụcủanghiêncứu............................................................................................3
1.3 Đốitượngvàphạmvi nghiêncứu................................................................................................................3

1.3.1 Đốitượngnghiêncứu.................................................................................................3
1.4 Câuhỏi nghiêncứu...................................................................................................................................4
1.5 Phươngphápnghiêncứu...........................................................................................................................4
2. TỔNGQUANTÀILIỆU..................................................................................................................................4

2.1 Khái niệmvềngành học.............................................................................................................................4
2.2 Địnhhướngngànhhọc...............................................................................................................................5
2.3 Tiếntrìnhđưaraquyếtđịnhchọnngànhhọc.................................................................................................6
2.4. Tầm quantrọngcủaviệclựachọnđúngngànhhọc phùhợp..........................................................................6

2.4.1. Đốivớisinhviên........................................................................................................6
2.4.2. Đốivớixãhội............................................................................................................7
2.5. Mơhìnhnghiêncứutrước..........................................................................................................................8
3. NHÂNTỐẢNHHƯỞNGTỚIĐỊNHHƯỚNGNGÀNHHỌC...........................................................................9

3.1. Yếutốgiađình...........................................................................................................................................9
3.2. Yếutốbảnthân.......................................................................................................................................10
3.3. Yếutốgiáodụchướngnghiệpcủanhà trường...........................................................................................11
3.4. Nhucầuxãhội.........................................................................................................................................11
3.5. Yếutốcácphươngtiệnthôngtinđạichúng.................................................................................................12
4. MỨCĐỘẢNHHƯỞNGCỦACÁCYẾUTỐTỚIĐỊNHHƯỚNGNGHỀNGHIỆP..........................................12

4.1. Đặcđiểm cánhân...................................................................................................................................12
4.2. Giátrịngành học.....................................................................................................................................14
4.3. Thôngtintham khảo...............................................................................................................................16
5. KẾT LUẬN.................................................................................................................................................18

4. Nguyễn Minh Hà (2011).Nghiên cứu "Các yếu tố ảnh hưởng tới việc sinh viên chọn Trường Đại học
MởTPHồChíMinh"..........................................................................................................................................19

1


5. Nguyễn Ánh Tuyết (2019). Bài báo "Năng lực nghề nghiệp là gì? Tầm quan trọng của năng lực

nghềnghiệp",365tìmviệc, />%C4%83ng%20l%E1%BB%B1c%20ngh%E1%BB%81%20nghi%E1%BB%87p%20quan,tr%C3%ACnh
%20th%E1%BB%B1c%20hi%E1%BB%87n%20c%C3%B4ng%20vi%E1%BB%87c, truy cập
ngày19/12/2022...................................................................................................................................................19
6. NguyễnThịLanHương(2012).NghiêncứucácyếutốảnhhưởngđếnđộngcơchọnngànhQuảntrịDoanhnghiệpcủ
asinhviênTrườngCaođẳngKinhtế- KếhoạchĐàNẵng.........................................................................................19
7. Hồng Nguyễn (2021). Bài báo "Những yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp", JobsGo
blog, />8. Trần Đình Chiến (2008). Xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 Trường THPT dưới
ảnhhưởngcủa nênkinhtếthị trường(luậnvănthạcsĩ).Tỉnh PhúThọ.......................................................................19

1 GIỚITHIỆU
1.1 lýdochọnđềtài
Lựa chọn ngành nghề ln là vấn đề nóng bóng thu hút sự quan tâm của hàng chục
nghìnhọc sinh, sinh viên, bởi họ đang đứng trước ngưỡng cửa bước ra ngồi xã hội, tự lập
đươngđầu khó khăn, gây dựng sự nghiệp và khẳng định bản thân mình, vì vậy quyết định
ngànhnghềphùhợpvớibảnthânlàmụctiêuđầutiêncầnhướngtới.Việcđịnhhướngngànhhọc
cóảnhhưởngđếnnhữngquyếtđịnhtươnglaivàsựthànhcơngcủathanhniên.ThựctếtạiViệt Nam vài năm gần đây cơng tác
định hướng nghề nghệp cho thanh niên cịn nhiều vấnđề, có thể thấy rằng đa số sinh viên
vẫn chưa hiểu rõ về ngành mình học, chọn ngành họctheo cảm tính hay là nghe theo định
hướng của gia đình, lời khuyên của bạn bè, theo trào lưumàchưasuyxétkĩviệcngànhhọccóthựcsựphùhợpvới
bảnthân.Điềunàydẫntớinhiềusinh viên chọn những ngành học khơng phù hợp hoặc quá khả năng bản
thân dẫn tới chánnản, việc học trở nên gánh nặng , không hứng thú với ngành học và có thể
bỏ học. Có thểthấy lựa chọn sai ngành học dẫn đến hệ luỵ tiêu tốn nhiều thời gian, tiền bạc,
cơng sức, thậmchílàphải trảgiá bằng cảthanhxn.
Việt Nam kể từ khi đổi mới nền kinh tế đã đạt được những thành tựu vô cùng to làm,
nềnkinh tế đất nước phát triển nhanh chóng cùng với đó thì các ngành nghề ở Việt Nam
ngàycàng phong phú, đa dạng hơn. Một mặt thuận lợi tạo ra nhiêu cơ hội việc làm cũng
nhưngườilaođộngcónhiềulựachọnnghềnhiệphơnnhưngđồngthờimặttháchthứcmớicũng

2

đượcđặt ralàđứng trướcnhiều lưachọn nghềnghiệp phong phú nhưvậy đểc h ọ n
m ộ t ngànhnghềphùhợpvới bản thâncũngkhông hềdễdàng.
Nhận thấy rằng cơng tác định hướng ngành nghề cịn chưa thật sự tốt, nhiều vấn đề còn
cầnphải khắc phục, do vậy bài nghiên cứu "những yếu tố ảnh hưởng đến định hướng ngành
họccủa thanh niên hiện nay" sẽ nhằm đưa ra cái nhìn tồn diện đầy đủ hơn về các yếu tố
ảnhhưởngtớiquyếtđịnhchọnlựa

ngànhhọc

nêuranhữngkiếnnghịđểbàinghiêncứucóthểgópphầnnàocảithiệncơngtácđịnhhướng
ngànhhọcchosinhviênhiệnnay.

và


1.2 Mụcđíchvànhiệmvụcủanghiên cứu
1.2.1 Mụcđíchcủanghiêncứu
Mục đích của nghiên cứu qua khảo sát và phân tích nhằm tìm hiểu, đánh giá mức độ
ảnhhưởng của các nhân tố tới quyết định lựa chọn ngành học của thanh niên hiên nay đồng
thờiđưarađề xuấtkhả thinhằmcảithiệncôngtácđịnhhướngngànhhọcchosinhviênhiệnnay.
1.2.2 Nhiệmvụcủanghiêncứu
- Tìm hiểu và tổng hợp thơng tin thơng qua các tài liệu thứ cấp có sẵn về những yếu tố
tácđộngtớiđịnh hướng nghềnghiệp.
- Tiến hành khảo sát và phân tích mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đối với quá trình
địnhhướngngànhhọc.
- Từ kết quả nghiên cứu đưa ra những kiến nghị nhằm cải thiện công tác định hướng
ngànhhọc, giúp cho thanh niên có định hướng ngành học phù hợp với bản thân một cách dễ
dànghơn.
1.3 Đốitượngvàphạmvinghiên cứu

1.3.1 Đốitượngnghiêncứu
- Đối tương nghiên cứu hướng tới tìm hiểu là các nhân tố ảnh hưởng tới quyết định
ngànhhọccủathanh niên hiệnnay.
- Thực hiện nghiên cứu những nhân tố ảnh hưởng tới quá trình định hướng ngành học
đượctiến hành tìm hiểu thơng qua khách thể là học sinh, sinh viên đang theo học ở các
trườngTHPT, đại học.
- Khách thể nghiên cứu là 40 học sinh, sinh viên năm nhất trên địa bàn TP Hà Nội, trong
đócó11 họcsinhTHPTchuyênKHTN,và27 sinh viênnămnhất.
1.3.2.Phạmvinghiêncứu
Bài nghiên cứu tiến hành khảo sát các sinh viên, học sinh đang theo học tại các
trườngTHPT, đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội, nhằm đưa ra những kết quả mang tính
kháchquanphùhợpvơitìnhhìnhthựctiễn.Kháchthểnghiêncứulà40họcsinh,sinhviênn
ăm


nhấttrênđịabànTPHàNội,trongđócó11họcsinhTHPTchunKHTN,và27sinhviênnămnhất
1.4 Câuhỏinghiêncứu
Nhữngyếutốnàoảnhhưởngtớiqtrìnhquyếtđịnhlựachọnngànhnghềcủagiớitrẻhiệnnay.
Mứcđộảnhhưởngcủacácyếutốđótớiđịnhhướngnghềnghiệpnhưthế nào.Làmsaođể
cảithiệncơngtáchướng nghiệpchothanhniên hiệnnay.
1.5 Phươngphápnghiêncứu
- Thut h ậ p v à p h â n t í c h c á c t à i l i ệ u , n g h i ê n c ứ u t r ư ớ c đ ó v ề v ấ n đ ề " n h ữ n g n h â n t ố ả
n h hưởngtớiđịnh hướng ngành học".
- Sửdụngphiếuđiềutrabằngbảngcâuhỏigoogleform.Dữliệuthuthậpđượcdướidạngđịnh
lượng thơngquaphiếu điềutracó 5-6mứcđộ.
- Sửdụngphươngphápphỏngvấnsâuđốivớimơtsốsinhviênnămnhất,họcsinhTHPT.
Dựa vào kết quả thu thâp, khảo sát được xác định các nhân tố chính ảnh hưởng tới q
trìnhđịnh hướng nghề nghiêp, ngành học của thanh niên hiện nay, qua biểu đồ khảo sát đánh
giámứcđộảnhhưởngcủacácnhântố.Bêncạnhđónghiêncưuđưra

nhữngkiếnnghịgópphầncảithiện

hơn cơngtácđịnhhướng nghềnghiệp hiện nay.

2. TỔNGQUANTÀILIỆU

2.1 Kháiniệmvềngànhhọc
Năm 1988, Uỷ ban quốc gia Liên Xơ về giáo dục quốc dân có nhắc tới khái niệm về
ngànhtrong "Thuật ngữ trường đại học Xã hộ chủ nghĩa" thì"ngành là một lĩnh vực khoa
hoc,
kĩthuậtchophépngườihọctiếpnhậnnhữngkiếnthứcvàkĩnăngmangtínhhệthốngcầncó


để thực hiện các chức nănglao động trong khuôn khổ của nghề cụ thể. Ngành phải được
ghitrongvănbằngtốt nghiệp".1
Theo Bộ giáo dục và đào tao Việt Nam theo công văn số 4831/ĐH ngày 24/12/1990
thìngành được định nghĩalà " ngành đào tạo được xác định thơng qua việc phân tích tập
hợpcác kiếnthức, kĩ năng, kỹ xảo cung cấp cho người học trong quá trình đào tạo để sử
dụngchúng trong mộtlĩnh vực hoạt động nghề nghiệp xác định, lĩnh vực đó đặc trưng bởi
đặcđiểmcủađối tượng".2
2.2 Địnhhướngngànhhọc
Định hướng nghề nghiệp hay còn được hiểu là hướng nghiệp. Những người đứng đầu
cơquan giáo dục nghề nghiệp cở các nước Xã hội chủ nghĩa vào hội nghị lần thứ 9 năm
1980diễn ra tại Cuba đã đưa ra khái niệm về hướng nghiệp là " hướng nghiệp là hệ thống
nhữngbiện pháp dựa trên cơ sở tâm lý học, sinh học, y học và nhiều ngành khoa học khác
để giúpđỡ học sinh chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội, đồng thời thoả mãn tối đa
nguyện vọng,thích hợp với những kĩ năng, sở trường và điều kiện tâm lý cá nhân, nhằm
mục đích phân bốhợplývàsửdụnghiệuquảnhấtlượng laodộng dựtrữcósẵncủađấtnước".
Theo các nhà tâm lý học hướng nghiệp được hiểu là: " hướng nghiệp được coi là hệ
thốngcác biên pháp tâm lý-sư phạm và tâm lý học giúp cho thế hệ trẻ chọn nghề có tính đến

nhucầu xã hội và năng lực bản thân. Đó là q trình chuẩn bị cho thế hệ trẻ sự sẵn sàng tâm
lý đivàolaođơngnghềnghiệp.Sựsẵnsàngtâmlýđólàtâmthếlaođộng-mộttrạngtháitâmlýtíchcựctrướchoạt độnglao động".
Hướngnghiệ p the obình d iệ n mơi tr ườ ng họ c tậ p cót hể h i ê u là một dạ n g hoạtđộng g iá
o dục.hướ ng n gh iệ p cóthểhiê u làc ơng việccủa tồ n bộtậpthể giá oviê nnhằm mụcđíc h
giáodụcđịnhhướngchohọcsinhchọnnghềphùhợp,hỗtrợhọcsinhcóthểtựquyếtđịnhchọn lựa nghề nghiệp dựa trên sự
phân

tích

về

năng

lực

bản

thân,

sự

hứng

thú

với

nghề

vànhuc â u về n h â n lự c c ủa x ã h ộ i . N h ư vây, h ư ớ n g n g h i ệ p đ ượ c c o il à n h i ệ m v ụ c ủa t ấ t

cả
1

TheoFowin,19/12/2014, />

2

Theo Fowin,19/12/2014, />

thành viên trong hội động sư phạm,bao gồm cả hiêu trưởng cho đến cán bộ trong tập
thểđồntrường.
2.3 Tiếntrìnhđưaraquyếtđịnhchọnngành học
Nguyễn Thị Lan Hương (2012), bài nghiên cứu "Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng
đếnđộng cơ chọn ngành quản trị doanh nghiệp của sinh viên trường Cao đẳng kinh tế-kế
hoạchĐàNẵngđã nêu ratiến trìnhra quyếtđịnhchọn ngànhcủasinhviên.
Theo nghiên cứu, quá trình chọn ngành học được hình thành qua 3 giai đoạn chính, bắt
đầutừ giai đoạn sự hình thành về ước mơ nghề nghiệp từ thời thơ,giai đoạn tiếp theo là xác
địnhnhu cầu và thiết lập sự lựa chọn và cuối cùng là quyết định ngành học cuối cùng và
tham giadựthi.
Tiếntrìnhđưaraquyếtđịnhchọnngànhcủasinhviênthìtrảiqua5giaiđoạnchính,đầutiê
nlànhậnbiếtnhucầucủabảnthân,tìmkiếmthơngtinvềtrườngvàngànhhọctiếptheolà đưa ra đánh
giávàlưachọngiảiphápphùhợp,rồiđưaraquyếtđịnhchọnngànhhọc,cuốicùngsẽlàđánh giáquyếtđịnh ngànhhọcđãđưara.
2.4. Tầmquan trọngcủaviệclựachọnđúng ngànhhọcphùhợp
2.4.1. Đốivớisinhviên
Định hướng nghề nghiệp có ảnh hướng rất lớn tới quá trình học ở giảng đường cũng
nhưnghềtương lai saunày củasinh viên.
Đầu tiên, sinh viên khi đã định hướng đúng đắn trước khi bước chân vào giảng đường
thìviệc chọn lựa chuyên ngành của sinh viên sẽ trở nên dễ dàng hơn và không bị chi phối
bởicác yếu tố bên ngoài. khi đã chọn lựa được chuyên ngành phù hợp từ trước khiến cho
bảnthân sinh viên sẽ hình thành được sự yêu thích đối với ngành học và sẽ tự giác tìm

hiểunghiên cứu các vấn đề của mơn học, đó sẽ là nguồn động lực khiến cho sinh viên có thể
kiêntrìtheohọchếtchươngtrìnhđàotạosaynày.Hơnnữakhiđượctheođuổiđammêcủabảnthân, sẽ là nguồn động lực mạnh
mẽ nhất để sinh viên phấn đấu hết mình đạt kết quả học tậptốtnhất.


Ngoài ra khi lựa chọn ngành học đã phần nào khắc hoạ lên nghề nghiệp tương lai một
cácmột các rõ ràng, từ đó sinh viên có thể xác định nghề nghiệp tương lai mình sẽ đảm
nhận.Xác định đúng ngành học tạo điều kiện cho sinh viên dễ dàng làm công việc mà mình
mongmuốn.
2.4.2. Đốivớixãhội
Định hướng nghề nghiệp khơng chỉ ảnh hướng tới bản thân sinh viên mà nó cịn ảnh
hưởngmạnh mẽ tới xã hội. Sự ảnh hưởng này đầu tiên là phải kể đến về ảnh hưởng tới
nguôngcung-cầu lực lượng lao động của thị trường. Cầu lao động sẽ quyết định cung lao
động về sốlượng,chấtlượngvìvậyđịnhhướngnghềnghiệpphảitheođịnhhướngcủathịtrườnglaođộng. Hơn nữa nguồn cung
lao động cũng tác động trở lại cầu lao động. Thị trường lao độnglàcơngcụchủyếuđểphânbốvàxửlícác
nguồnlựctrongnềnkinhtế,vớicácnguồnlựckhơng phù hợp sẽ bị đào thảo khỏi kinh tế thị trường. "Định
hướng nghề nghiệp cho thanhniên sẽ góp phần nâng cao chất lượng, phù hợp với cơ cấu
ngành nghề, nền kinh tế thịtrường, khu vực vùng miền và bù đắp được lực lượng thiếu hụt.
Từ đó thị trường lao động sẽthựchiệnchức năng phân phối lao động tốt hơn đồng thời cung cấp
nguồn nhân lực chấtlượnghơn".3
Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế, kéo theo yêu cầu về chất lượng của nguồn
laođộng, sự cạnh tranh nghề nghiệp ngày càng gay gắt hơn. Người lao động khơng có sự
chuẩnbị năng lực cá nhân tốt sẽ dễ bị dào thải trong thị trường lao động ngày một khắc
nghiệt nhưhiện nay. Có được định hướng đúng đắn về cơ bản đã hoàn thành được nhiệm vụ
chuẩn bịnày, giúp cho người lao động có được cơng việc phù hợp với khả năng bản thân,
kiếm đượcmức thu nhập tốt có khả năng đảm bảo được cơng sống cho bản thân, gia đình, từ
đó cũnggópphần thúcđẩyxãhộipháttriểnhơn.
Ngồi ra khi khơng có sự định hướng đúng đắn trước khi bước vào quá trình học tập,
đàotạon h i ề u t h a n h n i ê n s a u k h i r a t r ư ờ n g t h ư ờ n g l à m n h ữ n g c ô n g v i ê c t r á i n g à n h ,
điềuđó

03/12/2012,Nghiêncứucácnhântốảnhhưởngđếnquyếtđịnhchọnlưachuyênngành củasinhviênĐại họcThươngMại,
/>3


khơng chỉ lãng phí thời gian, cơng sức, tiền bạc về phía bản thân, gia đình thanh niên mà
cịnlãngphíthời gian tiềnbạccủa xãhội.
Cơng tác hướng nghiêp tốt cũng góp phần làm giảm tỉ lệ lao động thất nghiệp. Nhiều
sinhviên ra trường thất nghiệp cũng sẽ ảnh hướng rất lớn tới sự phát triển chung của xã hội,
vì xãhộiphảicótráchnhiệm đốivớinguồnlaođộngkhơnglàmracủacảivậtchất. Cácgiảiquyếthiệu quả
nhấtvấnnạnthấtnghiệphiệnnaylàphảigiảiquyếtvấnđềtừgốcrễchínhlàcầnphảicảithiện cơngtácđịnhhướng nghềnghiệp
cho thếhệtrẻ.
2.5. Mơhìnhnghiêncứutrước
Nhóm tác giả Nguyễn Thị Lan Hương (2012), bài nghiên cứu "Nghiên cứu các yếu tố
ảnhhưởng đến động cơ chọn ngành quản trị doanh nghiệp của sinh viên Trường Cao đẳng
Kinhtế - Kế hoạch Đà Nẵng sử dụng phương pháp khảo sát bảng hỏi với hơn 450 sinh viên
hệchính quy đang theo học ngành quản trị kinh doanh tại trường. Kết quả nghiên cứu chỉ ra
5nhântốảnhhưởngtớiđộngcơ chọnngànhquảntrịkinhdoanhlà:cơhộinghề nghiệp, sựtácđộngcủađối
tượng tham chiếu, đặc điểm cá nhân, cơ hội đào liên thơngvà sựhấp dẫncủangành, trong đó thì nhân tố cơ hội nghề
nghiệp có ảnh hưởng quan trọng nhất tới quyết địnhchọnhọcngành.
Nhóm tác giả TS Bùi Hà Phương (2020), nghiên cứu "yếu tố ảnh hưởng đên định
hướngnghề nghiệp của sinh viên Khoa Thư viện - Thông tin học, Trường ĐH Khoa học Xã
hội vàNhân văn, ĐHQG tp HCM", nghiên cứu phát ra 100 phiếu dành cho sinh viên 4 khoa
đangtheo học tại trường. Nghiên cứu thu về 78 phiếu hợp lề, kết quả thu được "sinh viên
chọnngành TV-TT với một số lí do xuất phát từ chủ quan bản thân như: sở thích cá nhân
( yêuthích đọc sách, thích làm việc với máy tính), yêu thích ngành học và sự định hướng
của bảnthân khi chọn ngành), xuất phát từ yếu tố chủ quan là: sự định hướng, tư vấn từ
người thân,gia đình và bạn bè, nhận diện được cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp, mức học
phí tươngthíchvới khảnăngcủagiađình".
3. NHÂNTỐẢNHHƯỞNGTỚIĐỊNHHƯỚNGNGÀNHHỌC

3.1. Yếutốgiađình
Gia đình là yếu tố quan trọng ảnh hưởng về mọi mặt trong quá trình phát triển và cả vấn
đềđịnh hướng, lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Vì bản thân cha mẹ, người thân là
đốitượng gần gũi, hiểu biết bản thân họ hơn bao giờ hết trong qua trình lớn lên, cha mẹ có
thểhiểu rõ sở thích, năng lực, cá tính, tính cách, hứng thú của con mình ra sao. Hơn vậy,
cha mẹngườithânhọlànhữngthếhệđitrướcdàydặnkinhnghiệmthựctế,cósựhiểubiếtsâusắcvề cuộc sống, kĩ năng xã hội.
Có thể thấy yếu tố gia đình có tác động khá sâu sắc tới quátrình chọn lựa ngành học của
thanh niên. Mặt khác, một số ngành nghề hiện nay sau khi ratrường để có cơ hội việc làm
cịn phụ thuộc vào mối quan hệ và tài chính của gia đình, điềunày lại khẳng định tầm quan
trọng của yếu tố gia đình tới định hướng nghề nghiệp, ngànhhọc.
Bên cạnh đó sự can thiệp, ảnh hưởng quá lớn của yếu tố gia đình tới q q trình
hướngnghiệp cũng có mặt tiêu cực. Nhiều thanh niên hiện nay hình thành nên tính thụ
động, ỷ lạivào chamẹ,không tự định hướng đượcnghềnghiệp cho bản thân dẫn đến
lựac h ọ n s a i ngành học. Ngoài ra một bộ phận nhỏ phụ huynh ép buộc con cái lựa cọn
nghề nghiệp theo ýmìnhhaytheotruyềnthốngcủagiađình,vớisuynghĩchamẹphảicótráchnhiệmvớiconcái đến khi chúng
chọn nghề tới lúc xin việc mà khơng tính tới sự hứng thú, sở thích, nănglực của con cái. Đó
là mơt trong những nguyên nhân khiến cho một bộ phận thanh niên hiệnnay chọn sai ngành
học, học mà khơng có u thích, hứng thú, chán nản việc học, ra trườnglàmcơngviệc
mìnhkhơnguthích,khơngthànhđạttrongnghề, dễchánnảnbỏviệc.
Hơnnữasinhviênđihọcđạihọcvẫnchưathểtựtrangtrảichiphíhọctập,sinhhoạtmàcịn
phụthuộcvàosựchucấpcủagiađình,vìvậynhữngđịnhhướngr i ê n g c ủ a b ả n t h â n khác với định hướng
chung của gia đình ra đình thường bị bỏ qua và khơng coi trọng. Ngồira điều kiện tài chính
của gia đình cũng tác động đến quá trình chọn ngành học của thanhniên hiện nay, các ngành
nghề như công nghề thông tin, kinh tế, thiết kế thời trang chi phíhọc tập sẽ có phần cao hơn
so với các ngành khác, với những gia đình điều kiện kinh tếkhơng thoải mái sẽ có xu hướng
hướng con em của mình chuyển sang ngành học khác có chiphíhọctậpphù hợphơn.

3.2. Yếutốbảnthân
Mọi quyết định suy cho cùng đều phụ thuộc vào chính bản thân thanh niên, do dó sự
hiểubiết của bản thân đóng vai trị tác động mạnh mẽ tới quyết định chọn lựa ngành học.
Chọnngành nghề thường được dựa trên các yếu tố ở bản thân như: năng kiếu bản thân, cá
tính, sởthích,giới tính.
Chọn lựathường phụ thuộc vào đam mê và sở thích của bản thân, đây lày ế u

tố

t h ư ờ n g được suy xét đâu tiên khi trong qua trình chọn lựa ngành nghề. Nghề nghiệp là
thứ gắn bólâu dài thường là vài năm thậm chí là cả vài chục năm trong cuộc đơi, nếu khơng
có đam mêvớinghềthìrấtdễdangtừbỏnghềkhigặpnhữngtháchthứctrởngại.Ngượclại,nếunhưđược theo đuổi nghề nghiệp
phù hợp với đam mê, bản thân sẽ nghiêm túc, chuyên tâm vớicông việc, có được niềm hứng
thú bản thân sẽ ln khơng ngừng học hỏi tập trung vào pháttriển bản thân, dễ dàng đạt
được nhiều thành tựu trong nghề góp phần vươn đến sự thànhcôngtrong cuộcsống.
Để chọn ngành nghề chỉ dựa trên yêu thích là khơng đủ mà chọn ngành nghề phụ thuộc
vàonăng lực của bản thân sẽ tạo tiền đề hình thành cho bản thân có được năng lực nghề
nghiệptốt. "Năng lực nghề nghiệp quan trọng với bất cứ lao động làm ở bất kỳ lĩnh vực nào,
nóphản ánh trình độ tay nghề và khả năng hồn thành cơng việc", như vậy năng lực nghề có
vaitrị quyết định tới sự thành cơng trong nghề. Do vậy khi tiến hành chọn nghề nghiệp cần suyxétkĩviệcnăngkhiếubản thân
cóthựcsựphù hợpvớingành.
Bênc ạ nh đó lự a c h ọ n n gà n hn gh ề c ò np hụ th uộ c v à o nh iề uyế ut ố xoa y qua nh bả nt hâ
n như: sức khoẻ, ngoại hình,., những yếu tố này cũng có ảnh hưởng khơng nhỏ tới q
trìnhchọnl ự a n g h ề n g h i ệ p . T r o n g n h ữ n g y ế u t ố ả n h h ư ở n g đ ế n l ự a c h ọ n n g h ề n g h i ệ
p , t h ì s ứ c khỏelàyếutốđặcbiệtquantrọng."Mộtsốcơngviệcđịihỏingườilaođộngphảilàmviệcdưới cường độ cao, có sức
khỏe tốt, ví dụ như giao thông vận tải, cảnh sát, phi công. Hãyxem xét tình trạng sức khỏe
của bản thân có phù hợp với nghề hay khơng. Có một số ngànhhọc có u cầu rất cao về
yếu tố ngoại hình như diễn viên, ca sĩ, người mẫu, tiếp viên hàngkhơng,MC,…
Vìthế,đâycũnglàyếutốcầnphảixemxétđếnnếunhưbạnlựachọncác

nghề nghiệp đặc thù có u cầu về ngoại hình. Tìm hiểuvà nắm bắt được những u cầu
củangànhnghề,bạnsẽcólựachọnnghềnghiệpđúngđắt".4
3.3. Yếutốgiáodụchướng nghiệpcủanhàtrường
Giáo dục hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp là hoạt động không thể thiếu trong công
tácgiáo dục ở trường THPT, là hoạt động đóng vai trị chủ đạo trong việc định hướng và
lựachọn nghề nghiệp của học sinh. Hướng nghiệp cho học sinh ở trường THPT được thể
quaviệc sử dụng hệ thống các biện pháp sự phạm nhằm giúp học sinh lựa chọn nghề nhiệp
mộtcách hợp lý. Thông qua hoạt động hướng nghiệp học sinh có thể lĩnh hội được thông tin
vềnghề nghiệp, nắm được hệ thống các yêu cầu của từng ngành nghề cụ thể, qua đó có kĩ
năngtự đối chiếu những đặc điểm, phẩm chất của bản thân có phù hợp với hệ thống yêu cầu
màtừng nghề nghiệp đặt ra. Tóm lại thơng qua hoạt động hướng nghiệp học sinh có thể
địnhhướng đươc nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu, sở thích, hứng thú, phẩm chất ,... của
bảnthân, là một trog những mặt giáo dục phát triển toàn diện cho học sinh. Ngồi ra, hoạt
độnghướng nghiệp cịn có ý nghĩa kinh tế-xã hội, hoạt động hướng nghiệp vừa đảm bảo nhu
cầuphù hợp với điều kiện của mỗi học sinh vừa phù hợp nhu cầu về nhân lực của xã hội đối
vớinghề, từ đó có thể điều tiết hợp lí cơng tác chuẩn bị nguồn lực, đáp ứng tốt nhu cầu về
nguồnnhânlựccủađấtnướctrongthời đạicơngnghiệp hố - hiện đạihố.
3.4. Nhucầuxãhội
Nền kinh tế không ngừng biến đổi hàng ngày, Việt Nam được xếp vào một trong
nhữngnhóm nước phát triển nhanh nhất thế giới, vị thế đất nước trên trường thế giới ngày
càngđược chứng minh. Nhu cầu của thị trường lao động luôn biến đổi không ngừng điều
này ảnhhưởng trực tiêp đến sự lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Trong mỗi giai đoạn
phát triểnnhất định sẽ có xu hướng nghềnhiệp khácnhau,sẽ có nhữngngành nghềc ầ n
n g u ồ n n h â n lực lớn, nhưng sau vài năm nguồn cung nhân lực quá lớn sẽ dẫn đến bão hoà nhiều người sẽcónguy
cơthấtnghiệpnếu khơngcósựchuẩn bịtốt.

4

HồngNguyễn,23/08/2021,Nhữngyếutốảnhhưởngđếnlựachọnnghềnghiệp, />

3.5. Yếutốcácphươngtiệnthơngtinđạichúng
4. MỨCĐỘẢNHHƯỞNGCỦACÁCYẾUTỐTỚIĐỊNHHƯỚNGNGHỀNGHIỆP

Nhóm tác giả TS Nguyễn Minh Hà (2011) của Trường Đại học mở TP Hồ Chí Minh đã
thựchiênmơhìnhnghiêncứu"Cácyếutốảnhhưởngtớiviệcsinhviênchọntrường",nghiêncứuđượcthựchiệnvới1849sinhviênnămnhấttại
trường.Kếtquảnghiêncứuđưara7nhântốtác động tới quyết định chọn trường của sinh viên. 7 yếu tố tác
động đến quyết định chọntrường của sinh viên bao gồm: " Nỗ lực của nhà trường, Chất
lượng dạy – học, Đặc điểm cánhân của sinh viên, Công việc trong tương lai,Khả năng đậu
vào trường, Người thân tronggia đình và Người thân ngồi gia đình". Để tìm hiểu về mức
độ ảnh hưởng của các nhân tốtới quá trình chọn lựa nghề nghiệp của giới trẻ hiện nay,
nghiên cứu đã tiến hành khảo sátbằng bảng hỏi với 38 đối tượng trong đó gồm có 28 bạn
sinh

viên

năm

nhất

và

12

bạn

họcsinhđếntừcáctrườngđạihọcvàTHPTtrênđịabànTPHàNội.Bàikhảosáttớicácnhântố:đặc
điểmcánhân,thơngtinthamkhảo,giátrịnghềnghiệp,cơhộitrúngtuyển,mứchọcphí.

Biểuđồsinhviênđếntừcáckhoakhácnhau.Nguồn:bàinghiêncứukhoahọc

4.1. Đặcđiểmcánhân
Lựac h ọ n n g à n h n g h ề d ự t r ê n y ế u t ố đ ặ c đ i ể m c á n h â n đ ư ợ c x é t t r ê n c á c m ặ t n h ư : n ă
n g khiếu bản thân, sở thích, giới tính, cá tính. Câu hỏi khảo sát dành cho đối tượng nghiên cứulà
"tơichọnngànhphùhợpvơinăngkhiếu,sởthích,cátính,giớitínhcủabảnthân".


Biểuđồđánhgiá mứcđộảnhhưởngcủa cácđặcđiểmcánhân.Nguồn:bàinghiên cứukhoa học

Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số học sinh, sinh viên tham gia khảo sát đều cho rằng
đăcđiểmb ả n t h â n ả n h h ư ớ n g k h á m ạ n h m ẽ t ớ i q u y ế t đ ị n h n g à n h h ọ c , t r o n g đ ó y ế u t
ố n ă n g khiếu bản thân có 11/40 người đưa ra câu trả lời "đồng ý, hoàn toàn đồng ý", 12/40 cho
rằng"khơngđồngý,hồntồnkhơngđồngý"cịnlạiđềchocâutrả

lời"bìnhthường"vớicâuhỏivềnăng

khiếu bản thân,có thểthấy yếu tố năng khiếu bản thân khơng có tácđ ơ n g

lớn

t ớ i qtớiđịnhhướngnghềnghiệp,điềuđócónghĩalàyếutốnăngkhiếubảnthânchưathực
sựđượcsuyxétkĩchỉmớicó27,5%ngườithamgiaokhảosátđồngýrằngmìnhchọnngànhhọc dựa trên năng
lựcbảnthân.Ngồiracó12đốitượng(30%)chorằngmìnhkhơnghướngnghiệpdựatrênnănglựcbảnthân.TiếnhànhphỏngvấnsâuvớiNguyễnthị
Tvề lí dochọnhồn tồn khơng đúng với câu hỏi lựa chọn trên năng lực bản thân, câu trả lời
nhận đượcrằng:" bản thân thực sự không nắm được điểm mạnh thực sự của bản thân là gì,
khơng biếtxácđịnh năng lực nào sẽphùhợpvới ngành nghềnào".
Kết quả vềyếu tố sở thích lại đưa ra những đánh giá rõ ràng hơn, có tới 25/40
(62,5%)người tham gia khảo sát đồng ý rằng quá trình định hướng ngành học là phù hợp
với sở thíchcủabảnthân,cịn7/40ngườiđưaracâutrảlờikhơngđồngývà8/40chorằngbìnhthường.Có thể thấy sở thích là
yếu

tố

đặc

điểm

cá

nhân

có

tác

động

mạnh

mẽ

nhất

tới

quyết

địnhchọnlựangànhhọc,sinhviênkhiđịnhhướngngànhhọcthườngquantâmnhiềutớivấnđề


"ngành học có phù hợp sở thích của bản thân ? ". Điều đó thể hiện thanh niên hiện nay

phầnlớnđượctheođuổingànhhọctheosởthíchbảnthânkhơngbịchiphốiqnhiềubởi
cácyếutốbênngồi.Bêncạnhđóyếutốcátínhbảnthâncó17/40(42,5%)đốitượngkhảosátcó câu trả đồng ý rằng mình có
xét trên khía cạnh cá tính bản thân để đưa đến quyết địnhngành học, cịn lại 23/40 (57,5%)
cho rằng " bình thương, khơng đồng ý, hồn tồn khơngđồng ý ". Điều đó chứng tỏ khía
cạnh cá tính khơng có ảnh hưởng quan trọng, hoặc nhiềusinhviên thường khơngqchúý
tớivấnđề này.
Thay vì lựa chọn nghề nghiệp theo sở thích, đam mê, năng khiếu lại khơng có ít học sinh
cóphầne dè,lựa chọnngànhnghề khơngđứngvớiđammêcủa bảnthânmàchỉđểphùhợpvớinhững đinh
kiếncủaxãhộiđặcbiệtláđịnhkiếnvềgiới.Nghiêncứutiếnhànhkhảosátvớiyếu tố giới tính có ảnh hưởng ra sao tới thanh
niên hiện nay. Qua khảo sát cho thấy 15/40(37,5%) người tham gia khảo sát đồng ý với câu
hỏi tơi chọn ngành theo giới tính tượng tựcũng có 15/40 người cho câu trả lời bình
thườngtức và chỉ có 10/40 người cho rằng mìnhkhơng chọn ngành theo giới tính. Qua
phỏng vấn sâu với Chu A - người có câu trả lời bìnhthường thì nhận được câu trả lời rằng: "
tơi chọn câu trả lời bình thường vì trong q trìnhđịnh hướng nghề nghiệp tơi có suy xét tới
vấn đề giới tính và nghề nghiệp nhưng có khôngảnh hưởng quá nhiều tới quyết định chọn
ngành của tôi". Kết quả này chứng minh rằng yếutố giới tính vẫn có những ảnh hưởng quan
trọng tới hoạt động định hướng ngành nghề hiệnnay dù cho xã hội ngày nay luôn hướng tới
bình đẳng giới trọng xã hội- nghề nghiệp là sựlựa chọn,khơngphụ thuộcgiớitính.
4.2. Giátrịngànhhọc
Giá trị ngành học thường là yếu tố được quan tâm hàng đầu trong quá trình chọn lựa
ngànhhọc, các ngành học càng có tính hấp dẫn thì tỉ lệ đăng kí nguyện vọng càng cao. Để
làm rõhơn tầm ảnh hưởng của yếu tố giá trị ngành học bài nghiên cứu đã tiến hành khảo sát
thanhniênởcáckhía cạnhnhư:tínhhấpdẫn, thunhậpcao,vịtríxã hội, cơ hộinghềnghiệp.


Biểuđồthểhiệnmứcđộảnhhướngcủacác yếutốgiátrịngànhhọc.Nguồn:bàinghiêncứukhoahọc.
Nhìn chung đối tượng tham gia khảo sát đều đồng tình với ý kiến đưa ra ở bảng khảo
sát,phần lớn câu trả lời "đồng ý, hoàn toàn đồng ý chiếm tỉ lệ rất lớn trong tổng số câu trả
lời.Đầu tiên về khía cạnh tính hấp dẫn của ngành học có tới 25/40 (62,5%) người đưa ra câu
trảlời đồng tình và 13/40 (32.5%) cho là bình thường, số người cho là khơng đồng tình chỉ

là2/40 (5%)người.có thểthây mọi ngườiđồng tình rằng tính hấp dẫn củan g à n h k h i ế n
h ọ chọn nó. Tiếp đó là mức thu nhập của ngành có 28/40 (70%) đồng ý rằng mình chọn
ngànhhọc do mức thu nhập cao, 20% câu trả lời là bình thương cịn câu trả lời khơng đồng
tình chỉlà2/40người.Cóthểthấytươngtựnhưtínhhấpdẫncủangànhthìmứcthunhậpcaocũngcótácđộng rấtlớn tớiquyếtđịnh
nghànhhọc.
Có một nghề nghiệp hấp dẫn, thu nhập mơ ước là không đủ nếu như công viêc đó có địa
vịxã hội thấp, vị trí xã hội cũng có ảnh hướng rất quan trọng tới quyết định chọn nghề
nghiệpvì con người ln muốn bản thân mình được tơn trọng, làm cơng việc có vị trí cao
trong xãhội, được nhiều người tơn trọng là ước mơ của khơng ít người. kết quả khảo sát cho
thấy
yếutốvịtríxãhộicủangànhcũngcónhữngảnhhưởngnhấtđịnhtớiquyếtđịnhnghềnghiệ
pcủa thanh niên hiện nay. Có tới 52,5% (21/40) người tham gia khảo sát đồng ý rằng


việcchọnngà nh họ c d ự a t r ê n v ị t r í x ã h ộ i và c h ỉ c ó3 /4 0 ( 7 , 5 % ) c h ol à k h ơ n g đ ồn gý c ị n l
ại


16/40 người cho câu trả lời bình thường. Qua đó có thể nhận thấy rằng vị trí xã hội
ngànhmanglại khơngcóảnh hưởngmạnh mẽ như cácyếutốcịnlại.
Cơ hội nghề nghiệp ln là mối bận tâm hàng đầu trong qua trình tìm hiểu hiểu ngành
học,cơ hội nghề nghiệp có ảnh hưởng rất lớn tới công việc tương lai. Kết quả khảo sát giá
tringành học về cơ hội nghề nghiệp nghiên cứu thu được kết quả khá tích cực, số người đưa
racâu câu trả lời đồng tình là 27/40 (67,5%) người, 11/40 (27,5%) người cho câu trả lời
bìnhthường, chỉ có 2/40 người cho câu trả lời khơng đồng ý và khơng có ai đưa ra câu trả
lờikhông đồng ý. Nhận thấy rằng thanh niên hiện nay khi định hướng nghề nghiệp rất chú
trọngtớicơhộinghềnghiệptươnglaicủangànhhọc,đâunàycũnggópphầnđiềuhồnhucầuvềnhânlựccủaxãhội.
4.3. Thơngtinthamkhảo
Trước khi đưa ra quyết định ngành học cần phải đi tìm hiểu thơng tin ngành nghề, bản
thânthế hệ trẻ cịn q ít kinh nghiệmv ề x ã h ô i , l ú c n à y đ ố i t ư ợ n g t h a m

k h ả o c ó ả n h h ư ở n g r ấ t tới quyết định ngành học. Để đánh giá rõ hơn mức độ
ảnh hưởng của yếu tố thông tin thamkhảo ngành học, nghiên cứu đã đặt ra câu hỏi khảo sát
với các yếu tố tham khảo như: ý kiếngia đình, truyền thống gia đình, lời khuyên bạn bè, tư
vấn chuyên gia, xu thế nghề nghiệp,thôngtin truyềnthông.

Biểuthểhiệnmứcđộảnhhưởngcủacácyếutốthamkhảothôngtinngànhhọc.Nguồn:bàinghiêncứukhoa
học.