Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế

Các nhân tố thúc đẩy quá
trình toàn cầu hoá kinh tế
Bởi:
Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
Nhiều thế kỉ trước, những tiến bộ trong kỹ thuật hàng hải, công nghệ đóng tàu, khai phá
giao thông, những phát triển của thị trường hàng hoá đã tạo điều kiện mở mang giao lưu
buôn bán giữa các quốc gia. Trải qua quá trình phát triển lâu dài, quan hệ kinh tế quốc
tế ngày càng trở nên phổ biến, bao quát nhiều lĩnh vực với nhiều hình thức. Đặc biệt vài
chục năm gần đây xuất hiện những yếu tố kinh tế kỹ thuật rất mới dẫn đến bước phát
triển nhảy vọt cua toàn cầu hoá các quan hệ kinh tế. Sau đây là 6 yếu tố cơ bản thúc đẩy
quá trình toàn cầu hoá:
Sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất
Thực tiển của nền kinh tế thế giới đang cho thấy bước quá độ từ nền kinh tế công nghiệp
sang nền kinh tế tri thức, điều này được thể hiện rõ ở các quốc gia phát triển. Cùng với
nó các quốc gia đang phát triển cũng đã kết hợp bước chuyển nông nghiệp lên công
nghiệp kết hợp những bước nháy tắt để rút ngắn quá trình xây dựng những cơ sở của
nền kinh tế tri thức.
Sự phát triển của kinh tế tri thức dự trên các công nghệ có hàm lượng khoa hoc kỹ thuật
cao, nhất là công nghệ thông tin đã mở ra điều kiện thuận lợi cho sự đẩy nhanh xu thế
toàn cầu hoá, ví dụ như: các công nghệ mới làm tăng tốc độ giao dịch kinh doanh, rút
ngắn khoảng cách về không gian và thời gian. Công nghệ thông tin đồng thời cũng góp
phần nâng cao trình độ dân trí, tạo điều kiện cho dân chủ phát triển, thúc đẩy nhu cầu
mở của, giao lưu hội nhập.
Tóm lại, chính sự phát triển như vũ bảo của khoa học kỹ thuật đã làm phá vỡ hàng rào
ngăn cách địa giới trong giao dịch của con người trên tất cả các mặt giãu các quốc gia.
Điều này đã đẩy quốc tế hoá nền kinh tế lên một thời kỳ mới, thời kỳ toàn cầu hoá nền
kinh tế thế giới. Cac quốc gia dù muốn hay không dều chịu tác động của của quá trình
toàn cầu hoá và đương nhiên để tồn tại và phát triển trong điều kiện hiện nay không thế
không tham gia quá trình toàn cầu hoá, tức là hội nhập quốc tế.
Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế
1/5

Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế thi trường
Qua trình quốc tế hoá, toàn cầu hoá có sự gắn bó chặt chẽ với tiến trình phát triển của
kinh tế thi trường. Kinh tế thị trường phát triển đã mở ra điều kiện cho sự gia tăng xu
thế quốc tế hoá, thể hiện trên hai khía cạnh chính: Thứ nhất, kính tế thị trường mở ra cơ
sở, điều kiện cho sự phát triển của lực lượng sản xuất, làm cho quy mô sản xuất không
bó hẹp trong phạm vi cua từng quốc gia mà mang tầm quốc tế, như vậy cũng có nghĩa
là thúc đẩy quá trình phân công lao động quốc tế, gắn các quố gia vào sự ràng buộc của
sản xuất và tiêu thụ. Thứ hai, nền kinh tế thi trường phát triển của các quốc gia đưa lại
cơ chế thống nhất cho sử lý các mối quan hệ, đó là cơ chế thị trường.
Có thể nói, ngày nay nền kinh tế thế giới thống nhất với cơ chế vận hành : cơ chế thi
trường.
Kinh tế thi trườngcàng phát triển thì sự giao thoa thâm nhập lẫn nhau giữa các nền kinh
tế càng tăng. Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế thị trường không chỉ ở sự mở rộng qui
mô về không gian, về sự xâm nhập ràng buộc lẫn nhâu giữa các quốc gia mà còn thể hiện
ở sự phát triển theo chiều sâu. Đó là sự bùng nổ phát triển của thi trường tài chính gắn
liền với sự xuất hiện của một loạt công cụ mới trong thanh toán giao dịch. Thi trường
sản phẩm hàng hoá cũng gia tăng mạnh mẽ thể hiện ở qui mô chưa từng có của khối
luqongj giao dich thương mại và ở sự phát triển của các dang giao dịch mới như thương
mại dịch vụ và điện tử.
Như vậy có thể thấy sư phát triển mạnh mẽ của cơ chế thị trường chínhlà cơ sở, điều
kiệncho quá trình quốc tế hoá. Nhìn chung các quốc gia trên thế giới ngày nayđèu dựa
trên cơ chế thị trường, sử dụng các phương tiện và công cụcủa kinh tế thị trường trong
hoạt động kinh doanh, đưa lại một không gian rộng lớn, không gian toàn cầu cho các
hoạt động sản xuất và lưu chuyểncác yếu tố của chính quá trình sản xuất ấy,
Sự gia tăng của các vấn đề toàn cầu trong bối cảnh thế giới kết thúc chiến
tranh lạnh bước vào thời kì hoà bình hợp tác và phát triển.
Trong vài thập niên trở lại đây nền kinh tế thế giới phát triển mạnh mẽ nhưng kéo theo
đó là những vấn đề mang tính chất toàn cầunhư sự phân hoá giàu nghèo, sự ô nhiễm
môi trường, dịch bệnh Những vấn đề này liên quan đến mọi quốc gia, có tác động trên
phạm vi toàn thế giới, nó quyết định sự phát triển tồn vong của toà thể cộng đồng nhân

loại.
Do đó khi giải quyết các vấn đề mang tính chất toàn cầu phải có sự nỗ lực của mọi quốc
gia, sự liên kết sức lực của cả cộng đồng. Bản thân mỗi quốc gia cho dù tiềm lực mạnh
đến đâu cũng không thể giải quyết nổi vấn đề liên quan đến toàn thế giới. Đây chính là
cơ sở khách quan qui định , thúc đẩy cho việc tiến tới thống nhất những qui phạm chung
cho quá trình phát triển kinh tế.
Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế
2/5
Sự bành trướng của các công ty xuyên quốc gia
Với sự phát triển mạnh mẽ của sản xuất trong chủ nghĩa tư bản tất yếu dẫn đến sự tâp
trung sản xuất và dẫn đến độc quyên. Trong lịch sử của nền sản xuất thế giớivào cuối
thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 và những năm đầu của thế kỷ 21 này dưới sự tác động của cuộc
cách mạng khoa học kĩ thuậtđã đưa lại sự phát triển chưa từng có của các công ti xuyên
quốc gia.
Đến nay có gần khoảng 60000 công ti xuyên quốc gia đang kiểm soát 2/3 nền thưong
mại thế giới, 4/5 nguồn vốn đầu tư trực tiếp ở nước ngoài và 9/10 kết quả nghiên cứu
và chuyển giao công nghệ thế giới. Với sức mạnh như vậy các công ti xuyên quốc gia
không những có ưu thế trong phân phối tài nguyên trên phạm vi thế giới giúp cho việc
thúc đẩy phân công lao động quốc tếđi vào chi tiết hoá mà còn thông qua việc toàn cầu
hoá sản xuất và kinh doanh để đẩy nhanh tiến trình toàn cầu hoá kinh tế.
Sự phát triển mạnh mẽ của các công ti xuyên quốc gia trên địa phận toàn cầu đã tạo ra
mạng lưói liên kết kinh tế quốc tế. Các quốc gia có thể tham gia ngay vào dây chuyền
sản xuất quốc tế và cũng vì vậy mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau gia tăng.
Các công ty xuyên quốc gia đã đóng vai trò rất lớn trong việc tăng mức xuất khẩu, gia
tăng mạnh mẽ vốn đầu tư trực tiếp nứoc ngoài vào các nước đang phát triển đẩy mạnh
tiến trinhf hội nhập của nền kinh tế này vào nền kinh tế thế giới nói chung.
Như vậy sự phát triển và xâm nhập ngày càng mạnh của các công ty xuyên quốc gia vào
các nền kinh tế dân tộc đã góp phần xoá bỏ sự ngăn cách biệt lập trong phát triển của
nhiều quốc gia trên thế giới. Các quốc gia dân tộc từng bước thamm gia, thích ứng với
các chuẩn mực của nền kinh tế quốc tế đồng thời nó cũng đem lại nét mới từ những bản

sắc riêng, bổ sung vào nền kinh tế toàn cầu làmm gia tăng tính đa dạng của nó.
Sự hình thành và phát triển của các định chế toàn cầu và khu vực.
Các định chế toàn cầu ra đời nhằm đáp ứng đòi hỏi của xu thế quốc tế hoá, toàn cầu hoá
kinh tế. Sự tồn tại và hoạt động của các định chế toàn cầu và khu vực lại góp phần thúc
đẩy sự phát triển hơn nữa của xu thế toàn cầu hoá.
Trong các tổ chức kinh tế- thương mại-tài chính toàn cầu và khu vực có ảnh hưỏng lớn
tới quá trình toàn cầu hoá và khu vực hoá phải kể đến WTO, IMF, WB và các tổ chức
khu vực khác như EU, NAFTA, APEC Với các mục tiêu chức năng của mình các tổ
chức kinh tế quốc tế đã tham gia và thúc đẩy các hoạt động kinh tế quốc tế, điều phối
và quản lí các hoạt động này. Cho dèu tính hiệu quả của các tổ chức này còn đựoc đánh
giá khác nhau xuất phát từ quan điểm lợi ích quốc gia, song không ai không thừa nhận
sự cần thiết và vai trò của chúng, thậm chí đang đặt ra yêu cầu về hoàn thiệncơ cấu tổ
chức, đổi mới nguyên tắc hoạt động của chúng.
Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế
3/5
Tác động của các tổ chức toàn cầu và đặc biệt là các tổ chức khu vực đến xu thế toàn
cầu hoá kinh tế thể hiện ở hai điểm chính:
Thứ nhất, việc tham gia vào các tổ chức này cho phép các quốc gia đựoc hưỏng những
ưu đãi của hoạt động kinh doanh khu vực; thúc đẩy các quốc gia trong khu vực tiến đến
những chuẩn mực chung trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Trên cơ sở các
thoã thuận hợp tác song phương và đa phươngđã làm tăng lên sự gắn bó tuỳ thuộc lân
nhau giữa các nền kinh tế, thực chất nó đã thúc đẩy phân công lao động quốc tế ngày
càng sâu sắc trong nội bộ tổ chức.
Thứ hai hoạt động của các tổ chức này từ thấp đến cao sẽ đẩy đến hình thành một thị
trường thống nhất trong khu vực buộc các quốc gia tham gia phải có lịch trình hội nhập
tích cực để hoà đồng vào khu vực.
Nói tóm lại các tổ chức kinh tế toàn cầu và khu vực vừa là kết quả vừa là động lực của
quá trình toàn cầu hoá kinh tế.
Vai trò của chính phủ và sự chuyển đổi trong chính sách phát triển.
Toàn cầu hoá là một xu thế tất yếu song tốc độ của toàn cầu hoá phụ thuộc rất nhiều

vào chính sách của các quốc gia. Sau chiến tranh thế giới thứ nhất thì việc đóng cửa đất
nước không giao lưu thông thương với nưocs ngoài của các quốc gia đã làm cho lưu
thông quốc tế bị hạn chế nền kinh tế thế giới suy thoái mạnh.Nhưng từ sau chiến tranh
thế giới thứ haithì các quốc gia phát triển đã nhận thấy vấn đề cần phải tự do háo thương
mại, giảm các hàng rào thuế quan nhằm bành trướng thế lực ra bên ngoài. Và cho đến
naythì hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tiến hành cải cách mở cửa, thực hiện tư
nhân hoá và tự do hoá mở ra không gian mới cho sự gia tăng xu thế toàn cầu hoá. Đặc
biệt trong quá trình cải cách nhiều quốc gia đã chuyển hướng phát triển kinh tế từ hướng
nội sang hướng ngoại mà cốt lõi là chuyển từ công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu sang
công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu.
Với chiến lược công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu buộc các quốc gia phải thực hiện
chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển kinh tế không chỉ phải dựa vào nhu cầu bên trong
mà phải căn cứ vào nhu cầu thị trường thế giới, sản xuất sản phẩm và dịch vụ phù hợp
với yêu cầu chuẩn mực của thị trường quốc tế. Muốn vậy đòi hỏi các quốc gia phải mở
cửa nền kinh tế, cho nhập các thành tựu công nghệ, thu hút vốn đầu tư để xây dựng và
phát triển một cơ cấu ngành kinh tế phù hợp. Như vậy với chiến lược hướng về xuất
khẩu, trên thực tế đã đẩy đến xu thế gắn bó phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia, giữa
các nền kinh tế thông qua thực hiện phân công lao động quốc tế dựa trên thế mạnh của
từng nền kinh tế đân tộc.
Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế
4/5
Ngoài những nhân tố đã nêu trên thúc đẩy mạnh mẽ quá trình toàn cầu hoá trong những
năm gần đây chúng ta còn có thể kể đến một số nhân tố khác xem như xung lực đẩy
mạnh thêm cho xu thế toàn cầu hoá. Đó là sự phát triển về dân chủ, văn hoá
Các nhân tố thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá kinh tế
5/5