bài 19 tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào

BÀI 19
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CÔNG NGHỆ TẾ
BÀO
GVHD: Th.S lê Phan Quốc
SVTH: Đinh Thị Cẩm Vân
Xử lí mẫu vật bằng tác
nhân gây đột biến
Chọn lọc các thể đột biến
có kiểu hình mong muốn
Tạo dòng thuần
chủng
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
1. Quy trình
Các tác nhân gây đột biến: tia phóng xạ, tia tử ngoại, sốc nhiệt, các hóa chất, một số virut…
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 2
1. Quy trình

Khi gây đột biến cần chú ý đến đối tượng, liều lượng và thời gian xử lí.

Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả đối với vi sinh vật.
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
I. Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 3
2. Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam
 Ở vi sinh vật
Gây đột biến ở tảo lục, nấm men thu được những loại vi sinh mang màu sắc khác nhau dùng để vẽ tranh.

Tảo lục Chlorella
Tảo lục Chlorella
Rhodotorula glutinis

Rhodotorula glutinis
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 4
 Ở vi sinh vật
Tranh vẽ bằng vi sinh vật
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 5
Gây đột biến chủng nấm men hoang dại phân lập từ bã men bia tạo chủng nấm men Saccharomyces
cerevisiae đột biến tách chiết từ β - glucan để sản xuất đường giá rẻ.
 Ở vi sinh vật
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 6

Giống đột biến
NMU
NMU
 Ở thực vật
Giống táo má hồng cho hai vụ quả/năm, khối lượng quả tăng cao hơn, thơm ngon hơn và màu sắc hấp dẫn.
TÁO GIA LỘC TÁO MÁ HỒNG
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 7
Giống ngô DT6 chín sớm, năng
suất cao, hàm lượng protein tăng
1,5%.
 Ở thực vật

Giống đột biến
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 8

Giống đột biến
 Ở thực vật
Xử lí đột biến giống lúa Mộc tuyền bằng tia gamma tạo giống MT1 có nhiều đặc tính quý: chín sớm, thấp và
cứng cây, không bị đổ ngã khi gió bào nên không làm ảnh hưởng đến hiệu suất quang hợp, chịu chua, chịu
phèn, năng suất tăng 15- 25%.

5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 9
 Ở thực vật

Giống đa bội hóa
Loại dưa hấu 3n quả to, hương vị ngon,
thịt quả dày, hàm lượng đường cao và
không hạt.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 10
 Ở thực vật

Giống đa bội hóa
Ổi tam bội: quả dài, da màu xanh
sáng, thịt màu trắng ngà, chắc, giòn,
có vị chua.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 11
 Ở thực vật

Giống đa bội hóa
Nho đa bội: quả to hơn, ngọt
hơn và không hạt.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 12
Tế bào đa bội có lượng ADN tăng gấp bội nên quá trình tổng hợp chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ, tế bào lớn, cơ quan dinh
dưỡng to, phát triển khỏe, chống chịu tốt. Thể đa bội lẻ hầu như không có khả năng sinh giao tử bình thường.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 13
Nuôi cấy mô, tb thực
vật
Lai tế bào sinh dưỡng
Nuôi cấy hạt phấn hoặc
noãn
Nguyên liệu ban đầu

Tiến hành
Ý nghĩa
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào
1. Công nghệ tế bào thực vật
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 14
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 15
Nuôi cấy mô,tb thực vật Lai tế bào sinh
dưỡng
Nuôi cấy hạt phấn
hoặc noãn
Nguyên liệu ban đầu
Tế bào, mô thực vật
Tiến hành
Nuôi tế bào, mô trong ống nghiệm. Sau đó tái
sinh thành cây
Ý nghĩa
Giúp nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ
một cây có kiểu gen quý tạo nên quần thể cây
trồng đồng nhất về kiểu gen
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 16
2n = 24
Loại bỏ thành
xenlulozo
Cà chua
(2n)
Cây lai Pomato
72 NST
Nuôi cấy tế
bào lai

Tế bào lai
72 NST
(2n)
Khoai tây
2n = 48
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 17
Dung hợp 2 tế bào trần khác loài
Dung hợp tế bào chất, nhân
Nuôi cấy mô,tb thực vật Lai tế bào sinh dưỡng Nuôi cấy hạt phấn hoặc
noãn
NL Tế bào, mô thực vật Tế bào sinh dưỡng thực vật
Tiến hành Nuôi tế bào, mô trong ống nghiệm. Sau đó
tái sinh thành cây.
Dung hợp 2 tế bào trần tạo tế
bào lại, đem nuôi cấy để nó
phân chia và tái sinh thành cây
mới
Ý nghĩa Giúp nhân nhanh các giống cây quý hiếm
từ một cây có kiểu gen quý tạo nên quần
thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen
Giúp tạo ra giống mới mang đặc
điểm của 2 loài.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 18
Aa
Aa
A
A
Dòng TB (a)
Dòng TB (a)
Dòng TB (A)

Dòng TB (A)
Dòng a
Dòng a
Dòng aa
Dòng aa
Cây aa
Cây aa
Cây aa
Cây aa
Cây a
Cây a
Sơ đồ nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh
Tế bào mẹ hạt phấn
Hai loại giao tử
a
a
Lưỡng bội hóa
Lưỡng bội hóa
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 19
Nuôi cấy mô, tb thực vật Lai tế bào sinh dưỡng Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh
NL Tế bào, mô thực vật Tế bào sinh dưỡng thực vật Hạt phấn hoặc noãn chưa thụ tinh
Tiến hành Nuôi tế bào, mô trong ống
nghiệm. Sau đó tái sinh thành
cây.
Dung hợp 2 tế bào trần tạo tế
bào lại, đem nuôi cấy để nó
phân chia và tái sinh thành cây
mới
- Nuôi hạt phấn hoặc noãn trong ống nghiệm,
phát triển thành cây đơn bội (n).

- Tế bào đơn bội nuôi thành mô đơn bội và tạo
cây lưỡng bội bằng cônxisin
Ý nghĩa Nhân nhanh các giống cây quý
hiếm, tạo quần thể cây trồng
đồng nhất về kiểu gen.
Giúp tạo ra giống mới mang
đặc điểm của 2 loài.
Tạo được cây lưỡng bội có kiểu gen đồng hợp tử
về tất cả các gen.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 20
2. Công nghệ tế bào thực vật
a. Nhân bản vô tính động vật
Nhân bản vô tính là kĩ thuật tạo ra các bản sao của một cá thể mà không cần qua sinh sản hữu tính.
Nhân bản vô tính trong tự nhiên
(Trường hợp sinh đôi, sinh ba… ở động vật)
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 21
Thành tựu đầu tiên
1997, Wilmut (nhà khoa học người
Scotle) lần đầu tiên đã nhân bản thành
công cừu Đôly.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 22
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 23
Trình bày các bước nhân
bản cừu Đôly.
Trình bày các bước nhân
bản cừu Đôly.
Quy trình nhân bản cừu Đôly
-
Lấy trứng của con cừu ra khỏi cơ thể (cừu cho trứng), loại bỏ nhân của tế bào trứng.
-

Lấy nhân tế bào tách ra từ tế bào vú của con cừu khác (cừu cho nhân tế bào) và đưa
nhân tế bào này vào tế bào đã loại nhân.
-
Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm cho phát triển thành phôi, cấy vào tử
cung của con cừu khác cho phôi phát triển và sinh nở bình thường.
-
Cừu con sinh ra có kiểu hình giống hệt kiểu hình của cừu cho nhân tế bào.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 24
Ý nghĩa
-
Có vai trọng quan trọng trong việc nhân bản động vật biến đổi
gen.
-
Tạo ra các giống động vật mang gen người nhằm cung cấp cơ
quan nội tạng cho người bệnh.
5/22/14 Đinh Thị Cẩm Vân 25