Kỹ năng rèn luyện tiếng Việt cho học viên Trung tâm GDTX

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
trung t©m gdtx tÜnh gia
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI
KỸ NĂNG RÈN LUYỆN TIẾNG VIỆT CHO HỌC VIÊN
TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN



Người thực hiện: Lê Thị Thu Hà
Chức vụ : Giáo viên
Đơn vị công tác : Trung tâm GDTX Tĩnh Gia
SKKN thuộc lĩnh vực môn : Văn

THANH HÓA NĂM 2013
1
Phần một: ĐẶT VẤN ĐỀ
Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc chọn đề tài.
1. Môn văn – Tiếng việt trong nhà trường trung học có một tầm quan
trọng dặc biệt.
Tính chất là môn học công cụ ở bậc học này, không những vẫn được
thực tiễn mà còn có yêu cầu cao hơn. Đây là môn học ngoài việc cung cấp
kiến thức mẹ đẻ cho học sinh còn hình thành ở các em những kĩ năng tiếng
việt để còn hoạt động giao tiếp và góp phần hình thành nhân cách con
người mới.
Học sinh học tiếng việt là học tiếng mẹ đẻ. ở bậc trung học, việc sử
dụng tiếng mẹ đẻ trong hoạt động giao tiếp không cho phép học sinh chỉ
dừng lại ở những hiểu biết và thói quen có tính trực cảm. Nói cách khác
việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp của học sinh trung học không còn là
việc làm tự phát như một yêu cầu bản năng mà phải là một việc làm có ý
thức, phải được rèn luyện kĩ năng thường xuyên. Và như vậy “ hành trang”

của học sinh khi vào đời không thể không có vốn kiến thức tiếng việt, mà
đặc biệt là những kĩ năng thực hành tiếng việt – kĩ năng giao tiếp bằng
tiếng việt.
Nói hoạt động ngôn ngữ là nói đến, việc dùng ngôn ngữ vào hoạt
động giao tiếp. Vậy hoạt động giao tiếp có những yêu cầu gì?
Để giao tiếp, người tham gia giao tiếp phải trực tiếp sản sinh ra văn bản
( nói hoặc viết ) để thông báo. Với tư cách người nhận thông tin, chuyển
các mã thông tin thành những thông báo qua đó nhận thức những nội dung
cần giao tiếp. Như vậy trong hoạt động giao tiếp, các bên tham gia giao
tiếp phải có những kĩ năng cần thiết là “nghe” ,“nói”, “đọc”, “viết”. Những
kĩ năng này trong giao tiếp không ngoại trừ phạm vi hẹp là học sinh mà là
yêu cầu tất yếu của con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Như vậy, việc sản sinh và giải mã các văn bản ( trong giao tiếp ) ở
học sinh trung học một mặt là cảm thụ, nâng cao vốn hiểu biết về văn học,
2
về tiếng việt, mặt khác, rất quan trọng là tạo điều kiện để học sinh rèn
luyện năng lực giao tiếp phục vụ cho học tập, cho việc hình thành nhân
cách để vào đời chững chạc, lịch sử và hoàn thiện hơn.
Việc rèn kĩ năng tiếng việt ở bậc trung học GDTX không thể coi nhẹ. Nó là
yêu cầu của môn học đồng thời là yêu cầu của xã hội tất yếu.
2. Thực tế tình hình về năng lực hoạt động giao tiếp của học sinh
TTGDTX Tĩnh Gia.
Một điều kiện có thể khẳng định là: Học sinh đầu cấp GDTX có
nhiều hạn chế vè kiến thức, trong đó có kiến thức thức về sử dụng tiếng mẹ
đẻ. Cụ thể là năng lực vận dụng tiếng mẹ đẻ vào hoạt động giao tiếp
( pham vi hẹp cũng như phạm vi xã hội )
Vì vậy cần phải có kế hoạch, biện pháp để rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho
học sinh ngay từ đầu cấp học và trong quá trình học tập của toàn cấp học.
Để nắm chắc tình hình chất lượng, trình độ Văn – Tiếng Việt của học sinh
đầu năm học, chúng tôi đã tiến hành khảo sát học sinh qua hoạt động

chuyên môn. Kết quả cho thấy rằng: Kiến thức và phần thực hành tiếng
việt của học sinh bị hạn chế rất nhiều. qua phân loại tổng hợp các loại bài
tập và bài kiểm tra cho thấy:
- Năng lực viết của học sinh rất thấp: Với 240 bài thi, 80% số bài có chữ
viết chưa đạt yêu cầu, 40% số bài sai phạm lỗi chính tả, 60 – 70% số
học sinh lỗi về câu, đoạn.
- Năng lực nói, đọc của học sinh còn hạn chế, nổi bật là phần lớn học
sinh lúng túng khi nói trước lớp trước đông người hoặc không biết sắp
xếp các ý cần diễn đạt khi trả lời các câu hỏi, trình bày bài tập…
- Từ tình hình chất lượng của học sinh nói trên, chúng tôi thấy cần phải
xây dựng kế hoạch rèn luyện kĩ năng tiếng việt cho học sinh.
3. Nhiệm vụ và cách thức thực hiện đề tài.
Từ những kết quả khảo sát năng lực tiếng việt đối với 240 học sinh
lớp 10, chúng tôi nhận thức rằng. Cần phải rèn luyện học sinh ngay từ đầu
3
cấp học các năng lực tiếng việt có như vậy mới giúp được các em học tốt
các môn học khác. Và quan trọng hơn việc rèn luyện các kĩ năng tiếng việt
trong nhà trường sẽ giúp các em tham gia tốt hơn các hoạt động giao tiếp
ngoài xã hội, vận dụng kiến thức ngôn ngữ phục vụ cuộc sống.
Tuy nhiên, do thời gian giành cho môn học không nhiều, nhưng lượng tri
thức cần cung cấp cho học sinh ( theo phân phối chuong trình ), lại nhiều,
trình độ học sinh không đồng đều, nhiều học sinh có năng lực văn hóa quá
yếu… nên việc tiến hành triển khai đềtài chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn.
Mặt khác do phạm vi bao quát khá rộng ( 4 lớp/ 10 lớp). Nên việc tập hợp
tình hình cũng như triển khai thực nghiệm không tránh khỏi sự bất cập. Vì
vầy trong đề tài này chúng tôi xin chỉ giới hạn cách thực hiện trong phạm
vi sau đây.
- Chỉ khảo sát và hướng dẫn học sinh của hai phần ba khối lớp 10, các
khối khác với phạm vi đại trà chưa thể được thực nghiệm theo hướng
của đề tài này.

- Chỉ tập trung hướng dẫn học sinh rèn luyện kĩ năng tiếng việt trực tiếp
qua các tiết dạy cụ thể, bằng cách thức lồng ghép, kết hợp chưa thể biên
soạn thành hêh thống bài tập hoàn chỉnh.
- Hoạt động giao tiếp suy cho cùng là hoạt động của các chủ thể tham gia
giao tiếp. Ở các tiết học, chủ thể của một hoạt động giao tiếp là học
sinh. Và do vậy, việc rèn luyện kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, mà chúng
tôi tiến hành là nhằm vào đối tượng cá nhân. Từng học sinh sẽ được làm
việc theo định hướng của thầy cô. Hoạt động của thầy và trò trong việc
rèn luyện kĩ năng ngôn ngữ có đạt được hiệu quả cao hay không tùy
thuộc rất nhiều vào khả năng thái độ của học sinh. Đây là công việc
phức tạp khó khăn. Nhưng với suy nghĩ mục đích cuối cùng của môn
học suy cho cùng là khả năng giao tiếp của học sinh – một hành trang
quan trọng – để các em bước vào cuộc sống nên chúng tôi cố gắng tiến
4
hành vừa thực hiện vừa đúc rút kinh nghiệm, hi vọng sẽ đem lại nhiều
hiệu quả cao.
Tiếng việt là một công cụ, các môn học khác đều có cơ hội rèn luyện kĩ
năng tiếng việt. Vì vậy trong quá trình tiến hành thể nghiệm đề tài chúng
tôi đã đặt vấn đề với tất cả các giáo viên dạy các môn học khác cùng tham
gia, với hi vọng tạo môi trường rộng lớn cho việc rèn luyện học sinh.
Đề cập đến việc rèn luyện kĩ năng tiếng việt cho học sinh bậc trung học
bằng cách thức lồng ghép kết hợp là một việc rất khó khăn, chúng tôi hi
vọng nhiều ở kết quả, nhưng lại thấy rằng dù sao đây cũng chỉ là một gợi ý.
Trên cơ sở đó đẻ có những giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng
dạy – học nói chung – góp phần bồi dưỡng nhân cách cho học sinh.
Phần hai: PHẦN NỘI DUNG
Những công việc đã làm để rèn luyện kĩ năng tiếng việt cho học sinh.
Rèn luyện kĩ năng tiếng việt là để nâng cao năng lực giao tiếp cho học sinh. Các
kĩ năng tiếng việt phải rèn luyện là:
• Kĩ năng nói

• Kĩ năng viết
• Kĩ năng nghe, đọc
Thực ra bốn kĩ năng này không tách rời nhau trong một hoạt động giao
tiếp. Khi giao tiếp mà các bên tham gia trực tiếp thì phải vận dụng đồng thời kĩ
năng nghe nói. Khi sản sinh văn bản không trực tiếp thì chủ yếu vận dụng kĩ
năng viết, khi tiếp nhận thông tin gián tiếp thì chủ yếu vận dụng kĩ năng đọc…
vì vậy việc tách riêng các kĩ năng để rèn luyện cho học sinh là chỉ có tính tương
đối. Hơn nữa, trong bài này để phục vụ cho việc trình bày thuận tiện, chúng tôi
sắp xếp trình bày riêng từng kĩ năng chỉ là hình thức để tiện theo dõi mà thôi.
1. Rèn luyện kĩ năng viết.
Viết là một trong bốn kĩ năng mà môn văn – tiếng việt ở nhà trường có
nhiệm vụ rèn luyện cho học sinh. Kĩ năng viết bao gồm kĩ năng viết chữ, viết
5
chính tả, viết câu – đoạn văn đúng ngữ pháp và viết văn bản ( sản sinh văn bản
viết )
A- Thực tế qua hơn hai trăm bài viết đầu tiên của học sinh đầu cấp
học mà chúng tôi khảo sát cho thấy.
- Học viên viết chữ ghi tiếng chưa đúng qui định.
+ Đa phần các em viết chữ sai mẫu chữ ( thiếu nét, không đúng tư thế, khoảng
cách các con chữ và các chữ ghi tiếng…)
+ Một số học sinh viết chữ quá xấu, quá cẩu thả nên không thể đọc được.
+ viết sai lối chính tả khá nhiều: khoảng 47% ( 110/240 em ). Viết chữ sai qui
tắc chính tả. Các lỗi thường gặp là: Lẫn lộn các phụ âm đầu, trong chữ ghi tiếng
như không phân biệt ch/tr, d/gi, d/r. không phân biệt cách ghi các nguyên âm đôi
như u/uô. i/iê….
+ Tình trạng viết chữ tùy tiện khá phổ biến: Học sinh không phân biệt khi nào
phải viết chữ bình thường, khi nào viết chữ “ hoa” ở các chữ đầu câu, đầu đoạn
văn không viết “ hoa”. Trong khi đó lạ viết hoa ở những chỗ không cần thiết.
Nguyên nhân của tình trạng này có thể là do thói quen , nhưng chủ yếu là do
không nắm vững qui tắc chính tả tiếng việt ( ví dụ như không biết ghi tên người,

tên địa lí, cách ghi chữ phiên âm tiếng nước ngoài…)
Để góp phần khắc phục tình trạng trên chúng tôi đã tiến hành một số việc “ để
rèn luyện kĩ năng viết chữ ” cho học sinh như sau:
- Tổng hợp các lỗi trong cách viết của học sinh, xác định mức độ, phạm
vi các lỗi viết, để giành thời gian thích hợp cho việc giúp học sinh sửa
chữa lỗi.
- Biện pháp chủ yếu mà chúng tôi thường xuyên yêu cầu học sinh phải
thực hiện là các loại bài tập từ bài mười lăm phút đến bài hai tiết đều
phải thực hiện vào vở bài tập. Chúng tôi nghĩ rằng việc học sinh lưu
giữ các bài tập viết của mình là điều kiện tốt đẻ các em đối chiếu những
chỗ đúng chỗ chưa đúng trong cách viết của bản thân mà có ý thức rèn
luyện thường xuyên đem lại hiệu quả thiết thực, qua việc so sánh, đánh
6
giá những kết quả rèn luyện của học sinh từ bài tập đầu đến những bài
tiếp theo mà giáo viên định hướng bài tập kế tiếp cho cả lớp cũng như
với cá nhân học sinh.
Và như vậy đòi hỏi người giáo viên khi chấm bài kiểm tra của học sinh
phải rất thận trọng, tỉ mỉ, chính xác và khách quan. Có như vậy, việc chỉ lỗi và
khắc phục lỗi viết của học sinh mới đem lại hiệu quả thiết thực.
- Trước khi trả bải và trong tiết chữa bài tập giáo viên phải tạo mọi cơ hội
để học sinh nhận ra lỗi chữ viết của mình. Cá biệt có những học sinh
phạm lỗi điển hình được viết chữ như trên bảng lớp việc cho học sinh
được trình bày chữ viết của mình trước tập thể sẽ gây cho các em ý thức
luyện viết chữ, thi đua nhau trong luyện viết như vậy sẽ gây hứng thú
và cư hội để học sinh khắc sâu, nhớ lâu những điều cần chú ý khi viết
chữ.
- Đôi khi đẻ khích lệ rèn luyện sự rèn luyện chữ viết học sinh, chúng tôi
công khai cho điểm những bài viết có chữ viết đúng, viết đẹp. Những
bài viết trình bày chữ viết đạt yêu cầu đúng, đẹp được sử dụng như một
phương tiện để học sinh cả lớp trực quan tham khảo học tập. Phải biết

dấy lên ở mỗi học sinh ý thức tự giác rèn luyện chữ viết và sụ thích thú,
tự hào với yêu cầu rèn luyện chưa viết.
Qua một năm kiên trì kết hợp dậy học văn – tiếng Việt vói rèn chữ viết,
chúng tôi thấy rằng việc gây cho học sinh viết đúng, viết đẹp, viết để “thể hiện
mình” đã thu được những kết quả. Công việc này nếu làm thường xuyên trong
các khối lớp trong tất cả các môn học khác vói sự hưởng ứng của đồng nghiệp sẽ
góp phần tạo cho học sinh yêu mến hơn tiếng mẹ đẻ và se hăng say hơn trong
việc học tập môn văn – tiếng việt hiện tại và kể cả khi công tác và lao động ỏ
nhiều lĩnh vực của đời sống lúc các em vào đời.
B- Rèn viết câu – đoạn văn:
7
B1. Câu là đơn vị cư bản của ngôn ngữ dùng để tạo văn bản và giao tiếp “ nói và
viết”. Nói và viết phải thành câu thì quá trình giao tiếp mới được thực hiện có
kết quả tốt rèn kĩ năng viết câu và tạo lập văn bản vừa là yêu cầu của bản thân
môn học vừa là yêu cầu đời sống xã hội – yêu cầu giao tiếp bằng ngôn ngữ.
Chương trình môn tiếng việt từ bậc tiểu học đến bậc trung học phổ thông ddeuf
có kiến thức về câu. Chương trình có cấu tạo đồng tâm này đòi hỏi ngày càng
cao ở bậc trung học. Học sinh trung học không những phải nhận biết câu ( các
kiểu câu, dạng văn …) mà quan trọng hơn là phải biết dùng câu để tạo văn bản
nói và viết để học tập và giao tiếp xã hội.
Kiến thức về câu và khả năng viết câu của học sinh lớp 10 ở TTGDTX là vấn đề
đáng quan tâm không chỉ của giáo viên dạy văn – tiếng việt mà còn là điều mà
giáo viên dạy môn học khác thường phàn nàn. Kĩ năng viết câu của hoc sinh
thường biểu hiện ở các dạng lỗi sau đây:
- Phần lớn học sinh chưa biết diễn đạt lời văn ( lời nói ) bằng đơn vị câu.
Câu văn các em viết thường không đầy đủ thành phần nòng cốt ( hoặc
câu thiếu chủ ngữ, hoặc câu thiếu vị ngữ) trường hợp lẫn lộn các thành
phần câu cũng khá phổ biến, nhiều em chỉ mới nêu được thành phần
phụ của câu ( như trạng ngữ) hoặc mới nêu được chủ đề ( đề ngữ )
nhưng sau đó không có nòng cốt câu để làm sáng rõ đề ngữ…

- Khi viết câu, nhiều học sinh không biết đạt dấu câu hoặc đạt dấu cân
không thích hợp với nội dung diễn đạt. Nhiều câu viết hàng trang mà
không có dấu câu chưa kể đến việc các em vận dụng các kiểu câu theo
mục đíc nói, cách dùng từ ngữ đẻ đặt câu phần lớn thiếu chính xác,
thậm chí có em dùng từ sai với ý đồ diễn đạt.
- Trong số các bài kiểm tra viết ( theo qui định) của học sinh được tập
hợp sau mỗi lần kiểm tra thì thấy rằng: Hơn 60% các em viết chưa đúng
câu. Ở nhũng bài viết ít mắc lỗi câu ( khoảng 30%) thì lại thấy hiện
tượng viết câu quá đơn giản, chưa có nhiều câu mở rộng ( khi cần ) đẻ
tăng khả năng diễn đạt.
8
B2. Từ kĩ năng tạo câu, yêu cầu của tiếng việt ở bậc trung là lĩnh vực “ dụng
học”. Học sinh phải vận dụng các phương tiện ngôn ngữ để giao tiếp, tức là học
sinh phải biết sản sinh văn bản có chất lượng.
Yêu cầu xây dựng văn bản là phải liên kết câu theo những chủ đề nhất định. Học
sinh lóp 10 ở TTGDTX bộc lộ rất rõ sự non kém trong kĩ năng liên kết câu
thành các đoạn văn, thành văn bản. Phàn lớn các bài viết của các em trình bày ý
không mạch lạc, không lô rích… là điều đáng phải quan tâm.
- Các em khi viết bài thường lúng túng về bố cục. Đó là không rõ ràng
trong bố cục của bài viết. ( các em không phân đoạn trình bày). Mặt
khác kể cả nhũng bài có hình thức bố cục tạm rõ ràng thì ngay trong
phần nội dung vẫn thiếu đi sự chặt chẽ trong sắp sếp các ý. Các câu
trong từng đoạn thường được sắp sếp theo cảm tính, nghĩ là nghĩ đến
đâu viết đến đó. Bài viết của các em chưa biết trình bày các đoạn văn
theo nhưng cách thức của văn bản.
Nhận thức ( trình độ tiếp thu kiến thức) phải được bộc lộ qua các bài viết ( đối
với người đi học ). Kết quả các bài kiểm tra, dù là ở môn học nào cũng là phản
ánh kết quả của nhận thức và qua đó là phản ánh một phần của kĩ năng xây dựng
văn bản, kĩ năng tư duy. Trình độ xây dựng văn bản của học sinh trung học ngay
từ đầu cấp học là điều đáng phải quan tâm.

Để góp phần giúp các em có kĩ năng viết văn bản, chúng tôi đã tiến hành một số
biện pháp như sau.
+ Chấm kĩ các bài kiểm tra để phát hiện lỗi và tập hợp về các dạng lỗi để tiện
cho việc uốn nắn cách viết cho học sinh. Thời gian dành cho phần chữa lỗi trong
các tiết trả bài kiểm tra không có nhiều vì vậy phải tập hợp các dạng lỗi viết theo
nhóm. Có như vậy mới vừa bảo đảm thời gian vừa có trọng tâm để “khác sâu”
+ Tăng cường rèn kĩ năng viết câu, viết đoạn. Với những tiết học tiếng việt có
yêu cầu thực hành cao thì thời gain cho “ học lí thuyết” chỉ nên vừa phải, phần
thời gian nhiều hơn dành cho học sinh làm các bài tập và tự “ báo cao” kết quả
làm bài của minh.
9
+ Một yêu cầu nữa mà qua thực tế cho thấy rằng: Giáo viên phải thực sự tận tình
và biết tôn trọng những “ sản phẩm” của quá trình lam việc của học sinh.
Để làm được những công việc tương như đơn giản vừa nêu tren người giáo viên
phải tốn nhiều thời gian và trí lực. Có thể có hai khuynh hướng: Hoặc là để học
sinh tự rèn luyện thụ động hoặc người thầy phải bieetr tổ chức định hướng và
làm việc nhiều với từng cá nhân học sinh để giúp và tạo cơ hội cho từng em phát
huy tính năng động chủ quan trong quá trình rèn luyện.
Nhưng dú cách nào đi nữa thì vẫn cần đến tính nhiệt tình và trí tuệ của người
thầy.
2. Rèn kĩ năng nói:
A. Dạng giao tiếp quan trọng thứ 2 là nói. Nói – xét trong phạm vi hẹp – là giao
tiếp miệng. Hoạt động nói có quan hệ với hiện thực. Đó là sự phản ánh hiện thực
khách quan vào nhận thực được chuyển hóa thành lời nói có nội dung. Nội dung
nói là cái trìu tượng. Nó phải được mã hóa thành ngôn ngữ, tức là phải chuyển
những cái trìu tượng thành tín hiệu ngôn ngữ có tính vật chất cụ thể là lời nói:
Nói có nội dung sẽ là những văn bản nói.
- Nói là nhu cầu của giao tiếp. Phải chú ý đến những yêu cầu giao tiếp thì hoạt
động nói mới có kết quả. Kết quả đó phải được đánh giá qua sụ lĩnh hội thông
tin ở người nghe ( người nhận thông báo).

Học sinh đầu lóp 10 tuy là ở cấp trung học nhưng do môi trường giao tiếp chưa
rộng, lại do bi chi phối bởi những yêu cầu có tính bắt buộc nên kĩ năng nói
không được vận dụng và bộc lộ đầy đủ. Thể hiện rõ nét la trường hợp học sinh
lúng túng khi nói ( vói bạn bè hoặc trả lời thầy cô giáo hỏi bài…) các em
thường nói không mạch lạc, lúng túng khi lựa chon từ ngữ lúng túng khi sắp xếp
các ý định nói. Có thể các em bị ràng buộc của sự đánh giá đúng, sai nên không
tự nhiên trình bày ý của mình qua lời nói… Một số đông thì nói sự tiếp nhận của
mình về bài học thường nặng về lối “ đọc thuộc lòng” nhớ máy móc kiến thức
bài học mà chưa biết trình bày bài một cách mạch lạc theo yêu cầu của nói.
10
Dù là nguyên nhân nào đi nữa vấn đề nổi lên vẫn là các em chưa hiểu nhiều về
kĩ năng và yêu cầu của giao tiếp đối thoại ( miệng). Có lẽ ở các cấp học dưới các
em chưa được rèn luyện nhiều về kĩ năng này.
Nói cũng là để rèn luyện thói quen mạnh dạn trước chỗ đông người, qua đó mà
hình thành phong cách ứng xử - một yêu cầu rất cần thiết trong đời sống xã hội
học sinh – nhất là học sinh nông thôn chưa chú ý đến nhu cầu này nên chua có ý
thức rèn luyện. Nhiều học sinh không biết cách xưng hô trong từng vai trò giao
tiếp cụ thể.
B. Quan tâm rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh để các em có kha năng vận
dụng khi giao tiếp, nhanh nhậy ứng xử trong các mối quan hệ xã hội là một yêu
cầu không chỉ với môn học mà là một yêu cầu của xa hôị. Xác định như vậy nên
trong từng tiết học cụ thể, chúng tôi luôn tạo điều kiện để học sinh được tập nói
bằng cách:
- Trong các tiết chữa bài, bài làm của học sinh giáo viên cho từng em lần lượt
được trình bày bài tập đã làm của mình một cách đều đặn. Các em khác xây
dựng góp ý cho cách làm bài của bạn … tạo ra môi trường để các em được tranh
luận, thảo luận một cách tự nhiên không công thức máy móc: Thầy hỏi – một trò
trả lời
- Khuyến khích các em nói điều mình hiểu theo ý cá nhân, theo yêu cầu khẩu
ngữ, không bắt buộc học sinh nói như đọc thuộc lòng bài học tring sách giáo

khoa. Qua cách làm như vậy giáo viên vừa uốn nắn được lệch lạc trong tiếp thu
kiến thức, kiến thức của học sinh vừa tập cho các em cách nói vừa có cơ hội uốn
nắn những lỗi mà các em mắc khi nói.
- Tập cho các em nói phải có chuẩn bị nội dung. Trước khi yêu cầu học sinh trả
lời câu hỏi giáo viên nên nêu yêu cầu của bài tập cho học sinh thao tác trên giấy
nháp ( hoặc vở luyện tập). Sau đó mới cho các em trình bày miệng – cái mà các
em đã có.
Với các bài làm văn viết, học sinh phải được tham gia xây dựng giàn bài, làm đè
cương chi tiết. Giáo viên kiemr tra chặt chẽ về yêu cầu này. Truocs khi viếc vào
11
vở học sinh phải được “ thuyết trình” trước lớp về đề cương của mình đã chuẩn
bị.
Đây là một cách rèn nói rất hiệu quả - chất lượng bài viết được nâng cao, năng
lực nói của học sinh cũng được rèn luyện tố hơn.
Ở những tiết học văn, khi gặp những tác phẩm dài ( có yêu cầu đọc trước ở nhà)
chúng tôi thường xuyên yêu cầu học sinh trình bày tóm tắt nội dung, tóm tắt cốt
truyện để học sinh nhơ lâu hơn, đỡ mất nhiều thời gian cho việc đọc “ suông”,
giành được nhiều thời gian cho việc luyện nói …
- kịp thời, nếu có điều kiện giáo viên phải làm cả việc chữa lỗi phát âm cho học
sinh ( vì dấu ấn địa phương vẫn còn đậm đối với học sinh nông thôn – dù là học
sinh bậc trung học) có như vậy việc dùng tiếng việt phổ thông mói toàn diện
sâu sắc.
3. Rèn kĩ năng nghe đọc.
A. Nghe – đọc . Là hai kĩ năng giải mã thông tin tiếp nhận thông báo.
Từ các tín hiệu ngôn ngữ ( với âm thanh và chữ viết ) người tham gia giao tiếp
( nghe – đọc ) phải hoạt động tiếp nhận để chuyển tín hiệu vật chất của ngôn ngữ
thành nội dung trìu tượng trong nhận thức của hoạt động tư duy.
- Như vậy muốn nhận thức tốt một yếu tố quan trọng hàng đầu là phải
biết nghe biết cách đọc một cách khoa học tức là phải có nhưng kĩ năng
nghe – đọc.

- Học sinh mặc dù là sắp học xong bậc trung học hay mới vào lớp mười,
theo nhân định chủ quan của chúng tôi, đều cần thiết (và mãi mãi vãn là
cần thiết) phải được rèn luyện hai loại kĩ năng này.
Người đi học, xét trong một phạm vi hẹp là tham gia giao tiếp. Do vậy cũng phải
thực hiện yêu cầu của giao tiếp là tiếp nhận thông báo - mà sách giáo khoa và
thầy giáo đem lại.
Nghe không tách rời ghi chép – nhất là đối với học sinh. Muốn ghi chép bài tốt
phải biết lắng nghe. Chỉ nghe qua loa không tập trung thì không ghi chép đầy đủ
nội dung bài học. Biết chú ý nghe, chon lọc, biết cách sắp xếp cái đã nghe để ghi
12
lại thì lượng thông tin sẽ đầy đủ chính xác, có nghĩ là nhân thức những kiến thức
qua bài giảng, bài nói chuyện một cách hoàn chỉnh, khoa học chất lượng học tập
sẽ đạt kết quả cao hơn.
Nghe hay đọc cũng có thao tác tư duy nghe để hiểu càng đòi những thao
tác tư duy ở mức độ cao hơn, đầu óc sẽ căng thẳng hơn. Do vậy nghe đọc cũng
là điều kiện để rèn luyện tư duy ghi chép bài học đầy đủ và có thật sự đem lại
tác dụng hay không là phản ánh kết quả của hoạt động tư duy và là biểu hiện của
năng lực tiếng việt – năng lực nghe – đọc của người đi học.
- Qua khảo sát các loại vở ghi bài của 240 học sinh và qua hàng ngàn bài làm
của học sinh chúng tôi nhận thấy rằng phần lớn các em chưa biết ghi bài. Có thể
do kĩ năng viết nhất là viết nhanh ở các em còn hạn chế. Nguyên nhân chủ quan
la do các em còn hàn chế ở kĩ năng nghe biểu hiện là:
+ Có thể là do các em chưa tập trung nghe.
+ Do kĩ năng viết chưa thành thạo
+ Thói quen nghe đọc để ghi bài ở các cấp dưới còn đậm nét
+ Không loại trừ điều kiện khách quan như chỗ ngồi chật, phòng học thiếu
sáng….
B. Từ nhận thức và thục trạng tình hình của đối tượng học tiếng việt như vây
nên chúng tôi cho rằng cần phải rèn kĩ năng nghe, đọc cho học sinh để một mặt
các em ghi bài học được đầy đủ theo tinh thần của cách học người lớn, mặt khác

để các em có thói quen nghe – hoạt động tư duy – nhận thức trong tình hình rất
nhiều thông tin của xã hội hiện đại. Tất nhiên nghe luôn luôn gắn liền với ghi
chép là yêu cầu chúng tôi đặt ra.
Một số biện pháp chúng tôi đã tiến hành thường xuyên và đem lại kết quả
kể trên.
- Giảng bài phải căn cứ vào từng bài học cụ thể để học sinh có thể ghi
chép được, không giảng thuyết trình tràn lan, ở những đơn vị kiến thức
trọng tâm thì nói đo nói lại – nhấn mạnh ( thống nhất chuỗi lời nói từ
lần đầu đến các lấn sau). Nói thong thả để học sinh tự ghi bài, việc này
13
là khởi đầu để học sinh quan sát tạo thói quen về cách làm việc nhưng
lại rất cần thiết đói với học sinh ngay từ buổi đầu. Nói cách khác đây là
việc để thầy trò làm quen “ cách làm việc” trong khi các em bỡ ngỡ.
- Không đọc bài để học sinh chép theo cách “ đọc – chép” cứng nhắc bởi
lẽ bài học đã có đủ trong sách giáo khoa, tài liệu tham khảo nếu “ đọc –
chép” bài học thì không còn thời gian để đảm bảo lượng kiến thức bắt
buộc và không còn thời gian để học sinh làm việc “ cá thể hóa” theo yêu
cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
Hai cách làm này chúng tôi chỉ hi vọng ở học sinh một thói quen làm việc
phù hợp với cách học của bậc học và những định hướng việc đổi mới phương
pháp dạy – học theo tinh thần “ học sinh chủ đọng sáng tạo trong tiếp nhận kiến
thức” biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo nhằm không ngừng nâng
cao chất lượng dạy và học.
Đi sâu về kĩ năng nghe chúng tôi vẫn đặt nó trong mối quan hệ máu thịt
với kĩ năng viết chữ và rèn luyện các thao tác tư duy.
Phần III - KẾT LUẬN
1- Đặt vấn đề “ rèn kĩ năng tiếng việt cho học sinh ở TTGDTX” vừa là
nhiệm vụ trước mắt của bộ môn, vừa là vấn đề lâu dài, có vẻ như là tất yếu với
mọi người dù đi học hay không đi học. Nhưng việc rèn kĩ năng tiếng việt mà
chúng tôi đề cập ở đây, nhất là với đối tượng học sinh ở TTGDTX lại càng là

vấn đề rất bức thiết. Chúng tôi gặp phải mâu thuẫn thời lượng dành cho các đơn
vị kiến thức không nhiều, trong khi nội dung các đơn vị kiến thức ma phân phối
chương trình qui định lại nhiều do vậy mà chúng tôi tiến hành lồng ghép kết hợp
chứ chưa phải là bài bản.
Kết quả của việc làm chưa cao nhưng nó thiết thực và thấy rằng: Cần phải làm
liên tục trong nhiều năm cho một khóa học thì chất lượng dạy văn – tiếng việt
chắc chắn sẽ được nâng lên. Từ suy nghĩ như vậy nên trong năm học qua tổ
14
chuyên môn chúng tôi đã triển khai công việc nói trên với mong muốn góp phần
vào nâng cao chất lượng học văn tiếng việt của học sinh qua đó cũng là cơ hội
giúp các em rèn tư duy, rèn nhân cách vui đáp tình cảm của học sinh đối vói
tiếng mẹ đẻ - một công cụ quan trọng để chiếm lĩnh chi thức phong phú trong
đời sống xã hội.
2- Nhận thức đúng đắn như vậy nhưng biện pháp tiến hành còn hạn hẹp
nên phương châm vừa làm vừa rút kinh nghiệm vừa học hỏi để hoàn thiện. Đây
là công việc cần làm và phải làm qua lần thử trong một năm học, chúng tôi thấy
cần phải triển khai đồng bộ trong tổ văn – tiếng việt và cần có sự đồng tình của
giáo viên các bộ môn khác với tinh thần môn học nào cũng có cơ hội để rèn
tiếng Việt cho học sinh .
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 15 tháng 4 năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao
chép nội dung của người khác.
Lê Thị Thu Hà
15
MỤC LỤC
Nội dung Trang
Phần I : Đặt vấn đề: Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc chọn đề
tài

2
1- Môn Văn-Tiếng Việt trong nhà trường trung học có một tầm
quan trọng đặc biệt.
2
2- Thực tế tình hình về năng lực hoạt động giao tiếp của học sinh
trung tâm GDTX Tĩnh Gia
3
3- Nhiệm vụ và cách thức thực hiện đề tài 3
Phần II: Những công việc đã làm để rèn luyện kỹ năng tiếng Việt
cho học sinh
5
1- Rèn luyện kỹ năng viết 5
2- Rèn luyện kỹ năng nói 10
3- Rèn luyện kỹ năng nghe đọc 12
Phần III – Kết luận 14
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Khảo sát trên bài làm và bài tập của học sinh qua các năm học
16