Luận án tiến sĩ kinh tế đa dạng hóa dịch vụ tại ngân hàng thương mại việt nam

i

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình
nghiên c u đ c l p c a riêng tôi. Các s
li u trong lu n án là trung th c và có
ngu n g c rõ ràng.
Tác gi lu n án

NGÔ TH LIÊN HƯƠNG


ii

M CL C
L i cam ñoan
Danh m c các ch vi t t t
Danh m c b ng bi u
Danh m c bi u ñ
PH N M ð U ........................................................................................................ 1
CHƯƠNG I NH NG V N ð CƠ B N V

D CH V

VÀ ðA D NG HOÁ

D CH V C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I...................................................... 9
1.1. HO T ð NG CUNG

NG D CH V

C A NGÂN HÀNG THƯƠNG

M I ........................................................................................................................ 9
1.1.1. Khái quát v Ngân hàng thương m i.......................................................9
1.1.2. Ch c năng và vai trò c a ngân hàng thương m i:..................................10
1.1.3. Khái ni m và ñ c trưng d ch v c a ngân hàng thương m i..................12
1.1.4. Các lo i hình d ch v c a ngân hàng thương m i ..................................17
1.2. ðA D NG HOÁ D CH V C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I............ 26
1.2.1. Khái ni m v đa d ng hố d ch v .........................................................26
1.2.2. Ý nghĩa c a đa d ng hố d ch v c a ngân hàng ...................................27
1.2.3. Phương th c đa d ng hố d ch v c a ngân hàng..................................31
1.2.4. Các ch tiêu ñánh giá k t qu th c hi n đa d ng hố d ch v c a ngân
hàng ..................................................................................................................34
1.3. CÁC NHÂN T

NH HƯ NG ð N ðA D NG HÓA D CH V

C A

NGÂN HÀNG THƯƠNG M I ........................................................................... 37
1.3.1. Các nhân t bên ngoài ngân hàng .........................................................37
1.3.2. Các nhân t ch quan nh hư ng đ n đa d ng hố d ch v ngân hàng .41
1.4. KINH NGHI M ðA D NG HÓA D CH V

C A NGÂN HÀNG

THƯƠNG M I TRÊN TH GI I VÀ BÀI H C RÚT RA CHO NGÂN HÀNG
THƯƠNG M I VI T NAM................................................................................ 45
1.4.1. Kinh nghi m đa d ng hố d ch v c a m t s ngân hàng thương m i

trên th gi i ......................................................................................................45


iii

1.4.2. Kinh nghi m c a Chi nhánh ngân hàng nư c ngoài t i Vi t nam trong
vi c ña d ng hoá d ch v ..................................................................................49
1.4.3. Bài h c kinh nghi m đa d ng hố d ch v c a các ngân hàng thương
m i ñ i v i Vi t Nam......................................................................................51
Tóm t t chương I: ................................................................................................. 53
CHƯƠNG 2 TH C TR NG ðA D NG HOÁ D CH V

T I NGÂN HÀNG

THƯƠNG M I VI T NAM.................................................................................... 54
2.1. T NG QUAN V NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ................ 54
2.1.1. Quá trình hình thành và phát tri n c a ngân hàng thương m i Vi t nam..... 54
2.1.2. Nh ng khó khăn và thu n l i trong ho t ñ ng c a Ngân hàng thương
m i Vi t nam trong th i gian qua.....................................................................56
2.1.3. M ng lư i ho t ñ ng và th ph n c a ngân hàng thương m i Vi t nam69
2.1.4. M t s ch tiêu tài chính quan tr ng c a NHTMVN t 2005-2010.......71
2.1.5. Xu hư ng thay ñ i trong ho t ñ ng c a ngân hàng thương m i Vi t nam... 72
2.2. TH C TR NG ðA D NG HÓA D CH V T I NHTMVN ................... 75
2.2.1. Ph m vi, phương pháp ti p c n và các ch tiêu đánh giá .......................75
2.2.2. Phân tích th c tr ng ña d ng hoá d ch v t i ngân hàng thương m i Vi t
nam ...................................................................................................................78
2.3. K T LU N CHUNG V TH C TR NG ðA D NG HÓA D CH V T I
NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM .................................................... 103
2.3.1. Nh ng k t qu ñ t ñư c .......................................................................103
2.3.2. H n ch .................................................................................................108

Tóm t t chương 2 ............................................................................................... 117
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP TH C HI N ðA D NG HOÁ
D CH V T I NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ............................... 119
3.1. XU HƯ NG VÀ TRI N V NG TH C HI N ðA D NG HÓA D CH V
C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ........................................... 119
3.1.1. Cơ h i th c hi n đa d ng hóa d ch v ..................................................119
3.1.2. Yêu c u c a h i nh p kinh t qu c t ph i th c hi n ña d ng hóa d ch
v ....................................................................................................................123


iv

3.2. QUAN ðI M VÀ PHƯƠNG HƯ NG PHÁT TRI N D CH V

NGÂN

HÀNG C A VI T NAM .................................................................................. 124
3.2.1 Chi n lư c phát tri n NHTMVN ñ n năm 2010 và ñ nh hư ng ñ n năm
2020 ................................................................................................................124
3.2.2. Chi n lư c phát tri n d ch v ngân hàng giai ño n 2006-2010 và ñ nh
hư ng t i 2020 ...............................................................................................124
3.3. M T S

GI I PHÁP NH M TH C HI N THÀNH CÔNG ðA D NG

HÓA D CH V T I NHTMVN ....................................................................... 126
3.3.1. M c tiêu c a các gi i pháp...................................................................126
3.3.2. Các gi i pháp nh m th c hi n thành cơng đa d ng hóa d ch v t i ngân
hàng thương m i Vi t nam.............................................................................129
3.4. KI N NGH ................................................................................................ 157

3.4.1. V phía nhà nư c .................................................................................157
3.4. 2. V phía NHNNVN ..............................................................................159
3.5. ðI U KI N TH C HI N THÀNH CƠNG ðA D NG HĨA DV C A
NHTMVN .......................................................................................................... 163
3.5.1. Nâng cao trình đ c a cán b và tuy n d ng nh ng cán b có trình đ ......163
3.5.2. Hi n đ i hố cơng ngh ngân hàng .....................................................164
3.5.3. Lành m nh hoá và nâng cao năng l c tài chính, cơ c u l i ngu n thu
nh p, nâng cao v n t có................................................................................165
Tóm t t chương 3 ............................................................................................... 165
K T LU N ............................................................................................................ 167
TÀI LI U THAM KH O...................................................................................... 169
Ph l c I: Văn b n quy ñ nh v d ch v c a NHTMVN
Ph l c II: B ng câu h i ñi u tra ñ i v i khách hàng là doanh nghi p; cá nhân và
cán b ngân hàng.
Ph l c III: M u ñi u tra và k t qu ñi u tra khách hàng là doanh nghi p
Ph l c IV: M u ñi u tra và k t qu ñi u tra khách hàng là cá nhân
Ph l c V: D ch v c a NHTMVN.


v

DANH M C CÁC T

VI T T T

1.

ACB

: Ngân hàng thương m i c ph n Á châu

2.

Agribank : Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

3.

ATM

: Máy rút ti n t ñ ng

4.

BIDV

: Ngân hàng ð u tư và Phát tri n Vi t Nam

5.

CN

: Cá nhân

6.

CRM

: H th ng qu n lý quan h khách hàng

7.

DN

: Doanh nghi p

8.

DNNN

: Doanh nghi p nhà nư c

9.

DNNQD : Doanh nghi p ngoài qu c doanh

10. Eximbank : Ngân hàng thương m i c ph n xu t nh p kh u Vi t nam
11. FDI

: ð u tư tr c ti p nư c ngoài

12. GATS

: Hi p ñ nh chung v thương m i c a T ch c Thương m i th gi i

13. GDP

: T ng s n ph m qu c n i

14. IMF

: Qu ti n t qu c t

15. MIS

: H th ng thông tin qu n lý

16. NH

: Ngân hàng

17. NHBL

: Ngân hàng bán l

18. NHLD

: Ngân hàng liên doanh

19. NHNN&LD
20. NHNNg

: Ngân hàng nư c ngoài và liên doanh

: Ngân hàng nư c ngoài

21. NHNNVN : Ngân hàng nhà nư c Vi t nam
22. NHTM

: Ngân hàng thương m i

vi

23. NHTMCP : Ngân hàng thương m i c ph n
24. NHTMQD : Ngân hàng thương m i qu c doanh
25. NHTMVN

: Ngân hàng thương m i Vi t nam

26. NHVN

: Ngân hàng Vi t nam

27. POS

: ði m ch p nh n th

28. Samcombank: Ngân hàng thương m i Sài gịn thương tín
29. TCTD

: T ch c tín d ng

30. Techcombank: Ngân hàng thương m i c ph n k thương Vi t nam
31. TT
32. VCB

: Thanh toán
: Ngân hàng Thương m i c ph n Ngo i thương Vi t Nam

33. Vietinbank

: Ngân hàng thương m i c ph n công thương Vi t Nam

34. WTO

: T ch c thương m i th gi i

35. XNK

: Xu t nh p kh u


vii

DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: M t s ch tiêu c a Ngân hàng Bangkok bank ....................................... 46
B ng 2.1: S lư ng ngân hàng giai ño n 1995 ñ n 2010 ........................................ 55
B ng 2.2: T c ñ tăng trư ng GDP c a Vi t nam giai ño n 2000-2009................. 56
B ng 2.3: Kim ng ch XNK c a Vi t nam giai ño n 2005-2008. ........................... 57
B ng 2.4: V n ñ u tư nư c ngoài t i Vi t nam 2005-2008 ..................................... 58
B ng 2.5: V n ch s h u c a NHTM VN t 2005-2010. ...................................... 66
B ng 2.6: Ngu n v n ch s h u c a NH TM trong khu v c ................................. 67
B ng 2.7: H s an toàn v n t i thi u c a NHTMVN t 2005-2009 ...................... 68
B ng 2.8: M t s ch tiêu tài chính c a NHTMVN t 2005-2010 .......................... 71
B ng 2.9: T tr ng thu nh p t lãi/T ng thu nh p c a NHTMVN.......................... 72
B ng 2.10: ð i tác chi n lư c c a m t s NHTMVN............................................. 74
B ng 2.11: D ch v ti n g i m i c a NHTMVN..................................................... 80
B ng 2.12: D ch v cho vay m i c a NHTMVN .................................................... 82
B ng 2.13: D ch v h i đối và các cơng c phái sinh m i c a NHTMVN............ 89
B ng 2.14: D ch v th m i c a NHTMVN t năm 2005-2009.............................. 90

B ng 2.15: D ch v NH ñi n t m i c a NHTMVN ............................................... 93
B ng 2.16:D ch v m i khác c a NHTMVN t năm 2005-2009 ............................ 95
B ng 2.17: Phát tri n chi nhánh/ñi m giao d ch m i c a NHTMVN...................... 99
B ng 2.18: Phát tri n d ch v NH Internet và ñi n tho i ....................................... 100
B ng 2.19 : T l huy ñ ng v n và dư n so v i GDP .......................................... 103
B ng 2.20 : M ng lư i giao d ch c a NHTMVN t năm 2005-2010 .................... 105
B ng 2.21: T l thu nh p ngoài lãi ti n vay trên t ng thu nh p ........................... 109
B ng 2.22: M c ñ hi u bi t d ch v m i c a NHTMVN .................................... 117


viii

DANH M C BI U
Bi u ñ 2.1: So sánh GDP bình qn đ u ngư i 2005-2008 ................................... 62
Bi u ñ 2.2: T l ti n m t/T ng phương ti n thanh tốn c a................................. 63
Bi u đ 2.3: So sánh t l ti n m t/T ng phương ti n thanh tốn .......................... 64
Bi u đ 2.4: Th ph n tín d ng, huy đ ng v n c a NHTM ..................................... 70
Bi u ñ 2.5: Ngu n v n huy ñ ng c a NHTMVN t 2005-2010 ........................... 79
Bi u ñ 2.6: Dư n cho vay c a NHTMVN t 2005-2010...................................... 81
Bi u ñ 2.7: M c ñ s d ng d ch v cho vay ........................................................ 83
Bi u ñ 2.8: T l ti n m t/T ng phương ti n thanh toán c a Vi t nam................. 86
Bi u ñ 2.9: M c ñ s d ng d ch v thanh toán .................................................... 87
Bi u ñ 2.10: S lư ng th n i ñ a phát hành t 2007-2010 ................................... 91
Bi u ñ 2.11: Th ph n th qu c t 2010 ................................................................. 92
Bi u ñ 2.12: M c ñ s d ng d ch v NH ñi n t ................................................. 94
Bi u ñ 2.13: Bi n ñ ng t giá t năm 2006-20010 ................................................ 97
Bi u ñ 2.14: S lư ng máy ATM và POS m i c a NHTMVN ........................... 101
Bi u ñ 2.15: S lư ng ATM và POS c a NHTMVN t 2007-2010.................... 106
Bi u ñ 2.16: T l thu nh p c a NHTMVN t 2005-2010 .................................. 107
Bi u ñ 2.17: So sánh l i nhu n thu n trư c trích d phịng................................. 110

Bi u đ 2.18: Phương th c giao d ch ñ i v i d ch v thanh tốn trong nư c ....... 112
Bi u đ 2.19: Phương th c giao d ch ñ i v i d ch v thanh toán trong nư c ....... 113
DANH M C MƠ HÌNH
Mơ hình 1.1: Mơ hình ho t đ ng c a NHTM đa năng............................................. 42
Mơ hình 3.1: Mơ hình t ch c theo NH bán l ...................................................... 135
Mơ hình 3.2: Mơ hình t ch c theo NH bán l t i chi nhánh ................................ 136
Mơ hình 3.3: Mơ hình qu n lý quan h khách hàng hi u qu ................................ 137
Mơ hình 3.4: Mơ hình h th ng Mis ...................................................................... 137


ix


1

PH N M

ð U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Ngày nay, ngân hàng thương m i đóng m t vai trị quan tr ng trong ho t
đ ng c a n n kinh t . V i s phát tri n c a n n kinh t , NH ngày càng cung
ng ña d ng các d ch v như: ti n g i, ti n vay, qu n lý tài s n, kinh doanh
ch ng khoán, ti n t … D ch v NH trên th gi i phát tri n v i t c ñ nhanh
chóng khơng ch đáp ng mà cịn đóng vai trị ñ nh hư ng nhu c u cho khách
hàng, ñ c bi t là các d ch v

ng d ng công ngh tiên ti n. M t NHTM t i

các nư c phát tri n có th cung ng hơn 6.000 d ch v cho khách hàng.

Trư c ñây, thu nh p c a NH ch y u d a vào d ch v tín d ng, tuy
nhiên cùng v i s bi n đ i khơng ng ng c a mơi trư ng kinh doanh thì d ch
v tín d ng l i ti m n nhi u r i ro cho các NH. Do v y, ñ t n t i và khơng
ng ng phát tri n, đa s các NHTM trên th gi i ñã và ñang th c hi n đa d ng
hố d ch v ñ tăng hi u qu , gi m r i ro trong ho t ñ ng kinh doanh.
T i VN, nhu c u v d ch v c a NH ngày càng phát tri n, mơi trư ng ho t
đ ng c nh tranh gay g t, s phát tri n nhanh chóng c a cơng ngh thơng tin,
ho t ñ ng ña d ng hóa d ch v c a NHTMVN đã có nh ng thành t u nh t ñ nh
như: s lư ng và ch t lư ng d ch v ñã ñư c c i thi n, kênh phân ph i ñã ñư c
ña d ng.... Bên c nh k t qu ñ t ñư c, ña d ng hóa d ch v c a NHTMVN cịn
nhi u h n ch như: chưa đáp ng đư c địi h i c a n n kinh t ; hi u qu ho t
ñ ng chưa cao, chưa có chi n lư c phát tri n phù h p, ch t lư ng d ch v th p,
ña s là d ch v truy n th ng như d ch v huy đ ng v n, tín d ng, thanh toán,
cơ c u phát tri n gi a các lo i hình d ch v chưa h p lý; kênh phân ph i hi n
ñ i chưa phát tri n, ch y u bán hàng tr c ti p; chưa có các chuyên gia trong
t ng lĩnh v c; chưa có các ch tiêu đánh giá v vi c đa d ng hóa d ch v ...
ð i l p v i nh ng b t c p

trên c a NHTMVN, các NH nư c ngoài v i

ngu n l c tài chính m nh, kinh nghi m ho t đ ng lâu năm, ng d ng cơng ngh


2

thơng tin trong ho t đ ng cao, d ch v ña d ng phù h p v i t ng ñ i tư ng khách
hàng, ñã và ñang tri n khai nhanh chóng các ho t đ ng cung ng d ch v t i VN.
Nghiên c u v th c tr ng và ñưa ra các gi i pháp th c hi n đa d ng hóa d ch
v là m t v n đ mang tính c n thi t và c p bách trong ho t ñ ng c a NHTMVN.
Xu t phát t lý do trên và v i mong mu n tr l i câu h i li u các

NHTMVN có đáp ng đư c nhu c u v d ch v trong hi n t i và tương lai
hay khơng? N u đáp ng đư c thì phương th c th c hi n như th nào cho
hi u qu t i ña? ðó là câu h i mà tác gi mu n ñi tìm l i gi i ñáp. Do v y tác
gi ñã ch n v n ñ “ða d ng hoá d ch v t i Ngân hàng thương m i Vi t
nam” làm lu n án Ti n s c a mình.
2. T ng quan v tình hình nghiên c u ñ tài
Liên quan ñ n n i dung “ða d ng hoá d ch v t i Ngân hàng thương
m i Vi t nam” đã có m t s tác gi nghiên c u. Các cơng trình nghiên c u
tiêu bi u như sau:
Tác gi Tr n Xuân Hi u ñã nghiên c u trong lu n án ti n s nh ng v n
ñ lý lu n và th c ti n liên quan ñ n phát tri n d ch v NH. Tác gi ñã ñưa ra
quan ni m v d ch v NH, khái ni m phát tri n d ch v NH, ñ nh hư ng và
các gi i pháp phát tri n d ch v NH. Tuy nhiên, tác gi m i ch d ng l i
vi c nghiên c u trong ph m vi t i NHTMCP Công thương Vi t nam.
Nghiên c u v phát tri n ho t ñ ng bán l t i các NHTMVN, tác gi Vũ
Th Ng c Dung trong Lu n án Ti n s ñã trình bày các n i dung liên quan
đ n ho t ñ ng bán l c a NH, th c tr ng ho t ñ ng bán l t i NHTMVN đ
t đó đưa ra các gi i pháp đ ng b , h u hi u, có tính th c t nh m phát tri n
ho t ñ ng bán l c a NHTMVN, ñư c gi i h n trong vi c nghiên c u các
d ch v NH bán l t i b n NHTMQD nên chưa ph n ánh ñư c th c tr ng
phát tri n d ch v bán l t i các NHTMVN.


3

Tác gi Nguy n Minh Tu n trong Lu n án ti n s ñã nghiên c u d ch
v NH h tr doanh nghi p v a và nh . Lu n án đ c p và phân tích các y u
t liên quan ñ n phát tri n d ch v NH cho doanh nghi p v a và nh . Trong
lu n án, chưa ñưa ra ñư c các s li u liên quan đ n tồn b các ho t ñ ng
d ch v cho doanh nghi p v a và nh do các NHTMVN cung ng.

Nghiên c u v n i dung ña d ng hoá d ch v , tác gi Ngu Th Sao
Chi trong lu n văn th c s ñã nghiên c u v đa d ng hố d ch v NH t i các
NHTM thành ph H Chí Minh trong đi u ki n VN gia nh p T ch c
Thương m i Th gi i. Trong n i dung c a lu n văn, tác gi ch ñưa ra các
v n ñ v d ch v NH khi VN gia nh p T ch c Thương m i Th gi i và
chưa tìm hi u h t các v n ñ liên quan ñ n ña d ng hoá d ch v c a NHTM.
Tác gi PSG.TS Lê Hoàng Nga trong bài “phát tri n d ch v ngân
hàng bán l

Ngân hàng thương m i Vi t nam” cũng ñã phân tích nh ng

đi m m nh đi m, đi m y u, nhưng cơ h i và xu hư ng t t y u c a
NHTMVN trong m r ng d ch v NH bán l .
Trong t t c các nghiên c u mà tác gi có đi u ki n tham kh o, ñã ñ
c p ñ n các n i dung v lý lu n và th c ti n ho t ñ ng NH, phát tri n d ch v
c a NH, nhưng cho t i th i đi m hi n nay, chưa có m t cơng trình nghiên
c u nào đánh giá th c tr ng đa d ng hóa d ch v c a NHTMVN d a trên
ngu n s li u sơ c p ñư c thu th p, ñi u tra c a riêng mình.
Vì v y, trong lu n án, tác gi ñã nghiên c u t ng th v NH, d ch v c a
NH và ña d ng hoá d ch v c a NHTM; ý nghĩa c a đa d ng hố d ch v đ n
hi u qu ho t ñ ng c a NH, c a khách hàng và toàn xã h i; các y u t

nh

hư ng đ n đa d ng hố d ch v c a NH. Trên cơ s phân tích th c tr ng đa
d ng hố d ch v t i NHTMVN trong th i gian t năm 2005-2010 trên cơ s
s li u sơ c p và th c p thu th p ñư c, tác gi ñã ñ xu t nh ng nhóm gi i
pháp ñ ng b , mang tính th c ti n cao ñ nâng cao hi u qu ña d ng hoá d ch

4

v t i NHTMVN. ðây là m t cơng trình khoa h c nghiên c u m t cách toàn
di n v đa d ng hố d ch v t i NHTMVN. Ph m vi nghiên c u ñư c th c
hi n t i các NHTMVN, ñ i di n cho NHTMQD và NHTMCP. Do đó đ tài
nghiên c u khơng trùng l p v i các cơng trình ñã ñư c nghiên c u và công b
trư c ñây.
3. M c ñích nghiên c u
- H th ng hố các v n đ lý lu n v d ch v và đa d ng hố d ch v c a NHTM.
-Làm rõ nh ng t n t i trong ho t đ ng đa d ng hố d ch v

c a

NHTMVN và phân tích nguyên nhân c a nh ng t n t i đó.
- ð xu t nh ng quan ñi m, gi i pháp, ki n ngh và ñi u ki n nh m th c
hi n đa d ng hố d ch v t i NHTMVN.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u:
ð i tư ng nghiên c u c a lu n án t p trung vào các lu n c v ña d ng
hoá d ch v c a NHTM.
Ph m vi nghiên c u:
Ho t ñ ng c a m t NH r t ña d ng và phong phú do v y lu n án s
khơng đi sâu phân tích t t c các lĩnh v c ho t ñ ng c a m t NH nói chung
mà ch t p trung nghiên c u các n i dung liên quan ñ n vi c ña d ng hoá
d ch v t i NHTMVN. Trong đó ph m vi nghiên c u đư c gi i h n: đa d ng
hóa d ch v t i tám NHTMVN có v n ch s h u và t ng tài s n l n nh t,
d ch v

đa d ng và có l ch s

ho t ñ ng trên 10 năm ñ n th i ñi m

31/12/2010, bao g m các NHTM: ACB, Agribank, BIDV, Eximbank,
Samcombank, Techcombank, Vietcombank, Vietinbank.
M c th i gian nghiên c u:
Trong th i gian t năm 2005 ñ n năm 2010 và ñ nh hư ng cho nh ng
năm ti p theo.


5

5. Phương pháp nghiên c u
- Trong lu n án, tác gi s d ng ña d ng phương pháp nghiên c u như:
phân tích, t ng h p, th ng kê (ñi u tra s li u t khách hàng; cán b NH,
ph ng v n lãnh ñ o NHTMVN), so sánh đánh giá. Ngồi ra tác gi cịn s
d ng phương pháp mơ hình hố thành sơ đ ñ nghiên c u và phân tích các
n i dung liên quan t i ñ tài.
Sơ ñ phương pháp nghiên c u


6

- Phương pháp thu th p s li u: s li u trong lu n án ñư c thu th p t
ngu n s li u th c p và s li u sơ c p. Ngu n s li u th c p ñư c tác gi
t ng h p qua ngu n d li u t : T ng c c th ng kê, NHNNVN, báo cáo
thư ng niên c a các NH... Ngu n s li u sơ c p ñư c thu th p qua th c hi n
ñi u tra b ng b ng h i và ph ng v n ñ i tư ng là khách hàng và cán b NH.
S li u ñi u tra c a tác gi t khách hàng là cá nhân (120 khách hàng), khách
hàng là t ch c (100 khách hàng), cán b NH các c p ñang công tác t i
NHTMVN (32 cán b )

các khu v c kinh t năng ñ ng nh t VN là Thành

ph Hà n i, ðà N ng, Thành ph H Chí Minh (chi ti t trong ph n mơ t
m u đi u tra). Ngồi ra tác gi cịn th c hi n ph ng v n lãnh ñ o và các
chuyên gia ñang làm vi c t i NHNNVN, tám NHTMVN.
- Phương pháp x lý s li u: Tác gi s d ng các phương pháp l p
b ng bi u ñ x lý s li u.
6. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án
Nh ng ñóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n:
V n d ng Ma tr n Ansoff trong vi c nghiên c u các kh năng ña d ng
hoá d ch v t i ngân hàng thương m i (NHTM), lu n án ñã ch ra ba phương
th c th c hi n ña d ng hoá d ch v t i NHTMVN, bao g m: phát tri n d ch
v hi n có vào th trư ng m i, phát tri n d ch v m i vào th trư ng hi n t i
và phát tri n s n ph m m i vào th trư ng m i.
Lu n án ñã ñ xu t m t h th ng m i các ch tiêu ñ ñánh giá m c ñ
th c hi n ña d ng hoá d ch v t i các NHTMVN bao g m: (1) ch tiêu ñ nh
lư ng như s lư ng d ch v và kênh phân ph i, th ph n và s lư ng khách
hàng, l i nhu n, t l thu nh p ngoài lãi ti n vay gia tăng hàng năm, an toàn
trong ho t ñ ng NH; (2) ch tiêu ñ nh tính như tính tồn di n v d ch v k t
h p v i các ti n ích gia tăng, kh năng c nh tranh c a NH.


7

Lu n án cũng t p trung làm rõ nh ng nhân t

nh hư ng ñ n vi c ña d ng

hoá d ch v t i NHTM bao g m: (1) các nhân t bên ngồi như mơi trư ng

kinh t , pháp lu t, văn hóa xã h i, cơng ngh , các đ i th c nh tranh, nhu c u
c a khách hàng, rào c n tham gia vào ngành; (2) các y u t ch quan c a
NHTM như quy mô và năng l c tài chính, mơ hình ho t đ ng, uy tín và
thương hi u, s thay ñ i trong vi c cung c p d ch v .
Nh ng phát hi n, ñ xu t m i rút ra ñư c t k t qu nghiên c u, kh o sát
c a lu n án:
Trên cơ s ngu n s li u th c p và k t qu ñi u tra, lu n án ñã ch ng minh
ñư c ña d ng hoá d ch v là yêu c u c p bách c a NHTMVN hi n nay. Trên
cơ s đó, lu n án đã đ xu t b n nhóm gi i pháp, hư ng đ n (1) s thay ñ i
trong nh n th c và ñ nh hư ng chi n lư c ña d ng hố d ch v

t i

NHTMVN; (2) mơ hình t ch c và qu n tr ñi u hành ñ i m i phù h p v i
thông l qu c t và yêu c u ki m soát r i ro trong ho t ñ ng; (3) vi c xây
d ng và v n hành h th ng qu n lý quan h khách hàng và thông tin qu n lý
nh m xác ñ nh giá c d ch v c a NHTMVN; (4) các cách th c ña d ng hoá
d ch v cho NHTMVN theo hư ng phát tri n d ch v và phát tri n th trư ng.
V

ng d ng vào th c ti n ho t đ ng đa d ng hóa d ch v c a NHTMVN:
Lu n án đã phân tích th c tr ng cung ng d ch v c a NHTMVN trên c

hai n i dung t phía NH và nh ng ñánh giá c a khách hàng. Do v y ñã ñưa
ra m t b c tranh t ng th và đa chi u v đa d ng hóa d ch v c a NHTMVN
ñ ñưa ra nh ng ki n ngh có tính kh thi cao. Tùy thu c vào năng l c, chi n
lư c ña d ng hóa d ch v c a mình, NHTMVN có th l a ch n các gi i pháp
c a tác gi ñ

ng d ng trong th c ti n ho t ñ ng.

8

7. B c c c a lu n án
Tên lu n án: "ða d ng hoá d ch v t i Ngân hàng thương m i Vi t
nam".
B c c lu n án: Ngồi ph n m đ u, k t lu n, danh m c các tài li u
tham kh o, ph l c, lu n án g m 3 chương:
Chương 1: Nh ng v n ñ cơ b n v d ch v và đa d ng hố d ch v
c a ngân hàng thương m i.
Chương 2: Th c tr ng đa d ng hố d ch v

t i Ngân hàng thương

m i Vi t nam.
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp th c hi n đa d ng hố d ch v
t i Ngân hàng thương m i Vi t nam.


9

CHƯƠNG I
NH NG V N ð CƠ B N V

D CH V

VÀ ðA D NG HOÁ D CH V C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I
1.1. HO T ð NG CUNG

NG D CH V

C A NGÂN HÀNG

THƯƠNG M I
1.1.1. Khái quát v Ngân hàng thương m i
NHTM ñư c ñánh giá là t ch c kinh doanh ñ c bi t có nh hư ng sâu
r ng đ n nhi u m t ho t đ ng c a tồn b n n kinh t . M t s thay ñ i nh
c a các NHTM s có nh hư ng khơng nh đ n n n kinh t . Ngân hàng
(Bank) là m t t ñư c xu t phát t ti ng La Tinh- có nghĩa là chi c bàn dài.
Ngân hàng ñư c dùng ñ ch m t t ch c, m t th c th kinh t nhưng là m t
t ch c ñ c bi t kinh doanh trên lĩnh v c ti n t . M i ñ u, ho t ñ ng c a NH
r t sơ khai, ch ñơn gi n là b o qu n, gi h ti n và ñ i ti n hư ng hoa
h ng... Cùng v i s phát tri n c a thương m i, ho t ñ ng c a NH ngày càng
ña d ng hơn. Ho t đ ng NH t ch mang tính ch t như nh ng hi u c m ñ ñã
có nh ng bư c ti n nhanh v d ch v . S phát tri n c a NH g n li n v i s
phát tri n c a n n kinh t và s phát tri n thương m i trên th gi i.
Có r t nhi u cách ñ nh nghĩa khác nhau v NHTM như sau:
- Theo t đi n kinh t tài chính ngân hàng: “NHTM là t ch c ch u s
ñi u ti t v lu t l c a m t nư c hay pháp lu t c a m t nư c và thu c s h u
c a các c đơng. NH có nhi m v thu nh n ti n g i không kỳ h n, c p tín
d ng và m t s lo i d ch v tài chính”.
-Theo Peter S.Rose thì “Ngân hàng là lo i hình t ch c tài chính cung
c p m t danh m c các d ch v v tài chính đa d ng nh t-đ c bi t là tín d ng,
ti t ki m và d ch v thanh tốn-và đây là m t đơn v kinh t th c hi n nhi u


10

ch c năng tài chính nh t so v i b t kỳ t ch c kinh doanh nào trong n n kinh

t ”. [41, 7 ] .
- Theo Lu t các t ch c tín d ng c a Vi t nam: “Ngân hàng là lo i hình
t ch c tín d ng có th đư c th c hi n t t c các ho t ñ ng ngân hàng”. Theo
tính ch t và m c tiêu ho t đ ng, NH có th có các lo i hình ho t đ ng khác
nhau như NHTM, NH phát tri n, NH đ u tư, NH chính sách, NH h p tác và
các lo i hình NH khác. Ho t ñ ng NH bao g m các ho t ñ ng kinh doanh v
ti n t và d ch v NH v i n i dung thư ng xuyên là nh n ti n g i, s

d ng

s ti n này đ c p tín d ng và cung ng các d ch v thanh toán.
1.1.2. Ch c năng và vai trò c a ngân hàng thương m i
1.1.2.1. Ch c năng c a ngân hàng thương m i
a) Ch c năng trung gian tín d ng
Ch c năng trung gian tín d ng hình thành cùng v i s hình thành c a
các NHTM. Th c hi n ch c năng này, NHTM s là c u n i gi a nh ng cá
nhân, t ch c có ngu n v n t m th i nhàn r i v i nh ng t ch c cá nhân t m
th i thi u v n. S v n ñ ng c a quá trình s n xu t hàng hoá bao g m các
khâu: d tr , s n xu t, tiêu th . Trong n n kinh t luôn luôn t n t i m t b
ph n th a v n, trong khi đó b ph n khác l i thi u v n. NHTM v i ch c
năng trung gian huy ñ ng ngu n v n nhàn r i ñ cho vay ñã làm ti t ki m
th i gian và công s c c a nh ng ngư i mu n ñi vay v n ñ ph c v ho t
ñ ng s n xu t kinh doanh.
b)Ch c năng trung gian thanh toán và qu n lý các phương ti n thanh tốn
Ngay t khi ra đ i, các NHTM đã th c hi n ch c năng gi ti n h khách
hàng, d n d n th c hi n thanh tốn h khách hàng. M i đ u đ th c hi n
ch c năng này, NH phát hành gi y b c NH ñ ti t ki m ñư c các chi phí đúc
ti n b ng kim lo i.

11

Th c hi n ch c năng trung gian thanh tốn, NH đã s d ng m t lo t các
cơng c dùng trong thanh tốn như: séc, u nhi m chi, u nhi m thu... ð ng
th i v i vi c t o ra các công c thanh tốn, NH cịn ki m sốt và qu n lý các
cơng c thanh tốn trên. Các NH s d ng h th ng thanh tốn bù tr đ th c
hi n ch c năng trung gian thanh toán trong nư c, và h th ng SWIFT ñ th c
hi n ch c năng trung gian thanh toán qu c t .
c) Ch c năng t o ra ti n trong h th ng ngân hàng
Trong khi th c hi n ch c năng trung gian tín d ng, trung gian thanh
toán c a t ng NH trong m t h th ng, các NHTM ñã t o ra ti n “bút t ” hay
nói cách khác là ti n ghi s . Ho t ñ ng trong m t h th ng th ng nh t, v i
m t kho n ti n g i ban ñ u, m t NH cho vay và chuy n ñ n NH khác l i tr
thành ti n g i c a NH này. C như th , h th ng NHTM ñã t o ra ñư c m t
kh i lư ng ti n ghi s l n. Kh năng t o ti n “ bút t ” c a h th ng NHTM
ph thu c r t l n vào t l ti n m t trên ti n g i thanh toán, t l d tr b t
bu c c a ngân hàng nhà nư c, t l d tr dư th a trên ti n g i thanh tốn
khơng vay h t.
1.1.2.2. Vai trò c a ngân hàng thương m i trong n n kinh t
Th nh t, khi th c hi n ñ y ñ các ch c năng c a mình, NHTM đã đóng
góp m t vai trị to l n đ i v i n n kinh t . H th ng NHTM ñã làm tăng t c
gu ng quay liên t c c a n n kinh t , góp ph n đưa m i ngu n l c v v n ñ
phát tri n kinh t .
Th hai, khi th c hi n t t ch c năng trung gian tín d ng NHTM đã góp
ph n đi u hồ v n trong n n kinh t , t nơi th a v n sang nơi thi u v n. NH
huy ñ ng v n nhàn r i ñ ñ u tư vào s n xu t, góp ph n đ m b o cho s n
xu t ñư c liên t c, thúc ñ y s n xu t phát tri n, giúp các doanh nghi p đ i
m i cơng ngh , nâng cao năng su t ñ h giá thành…. V i ch c năng trung
gian tín d ng, NH đã giúp n n kinh t gi m ñư c các chi phí tìm ki m thơng

12

tin và giao d ch c a nhà ñ u tư và ngư i vay v n. Không nh ng th , các NH
trong quá trình th c hi n ch c năng tín d ng cịn chuy n đ i ñư c các ngu n
v n v i kh i lư ng và th i gian khác nhau gi a ngư i th a v n mu n ñ u tư
và ngư i thi u v n mu n ñi vay.
Th ba, th c hi n ch c năng trung gian thanh tốn, NHTM đã t o ra
đư c các cơng c thanh tốn qua tài kho n như th , séc, u nhi m chi, thu.
V i s phát tri n ngày càng nhanh c a ho t đ ng s n xu t kinh doanh thì
thanh tốn qua NH càng đóng vai trị quan tr ng. V i m t h p ñ ng kinh t
v i giá tr ñ n hàng t ñ ng mà thanh tốn dùng ti n m t thì chi phí ki m
ñ m ti n và v n chuy n ti n tương đ i l n, thêm vào đó n a khi chuy n m t
kh i lư ng ti n m t l n t nơi này sang nơi khác g p ph i r t nhi u r i ro. Do
v y v i vai trò trung gian thanh tốn, các NHTM đã góp ph n vào vi c gi m
chi phí thanh tốn, nâng cao an tồn và th i gian thanh tốn, góp ph n thúc
đ y quá trình s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.
Qua q trình ho t đ ng c a mình, các NHTM đã tham gia vào th c
hi n chính sách ti n t c a chính ph . Thơng qua h th ng NHTM, chính ph
có th tác ñ ng, ñi u ti t ho t ñ ng c a n n kinh t . Ví d đ th c hi n chính
sách ti n t th t ch t, ngân hàng trung ương s tăng t l d tr b t bu c t
đó h n ch kh năng t o ti n c a NHTM.
1.1.3. Khái ni m và ñ c trưng d ch v c a ngân hàng thương m i
1.1.3.1. Khái ni m v d ch v c a ngân hàng
Hi n nay, t i m i qu c gia l i có cách hi u khác nhau v d ch v mà
chưa có s th ng nh t trong đ nh nghĩa. Hi p ñ nh chung v thương m i
(GATS) c a T ch c Thương m i Th gi i cũng không nêu khái ni m d ch
v , mà thay vào đó là chia thành 12 ngành l n. Trong các ngành l i li t kê
các ho t ñ ng d ch v c th . D ch v tài chính đư c x p trong ngành th 7.

13

D ch v tài chính bao g m d ch v b o hi m và liên quan ñ n b o hi m, d ch
v NH và d ch v tài chính khác. D ch v NH trong b ng phân ngành d ch v
c a WTO ñư c chia thành 12 ngành c th sau:
1. Nh n ti n g i và các lo i qu có th hồn l i trong cơng chúng;
2. Các hình th c cho vay, bao g m tín d ng khách hàng, tín d ng c m
c , qu n lý và tài tr các giao d ch thương m i;
3. Cho th tài chính;
4. Các d ch v thanh tốn và chuy n ti n;
5. B o lãnh và y thác;
6. Kinh doanh v i danh nghĩa b n thân và khách hàng, trên th trư ng
h i đối, th trư ng mua bán th ng ho c các th trư ng khác như:
các công c c a th trư ng ti n t , công c phái sinh, ...;
7. Tham gia vào các ho t đ ng ch ng khốn khác, bao g m c b o
ñ m và ñ t ch như m t đ i lý;
8. Mơi gi i ti n t ;
9. Qu n lý tài s n;
10. D ch v gi i quy t và thanh tốn các tài s n tài chính;
11. D ch v tư v n tài chinh
12. Cung c p và chuy n ti n thơng tin tài chính, và x lý các d li u
tài chính.
Vi t nam cho đ n th i đi m hi n nay cịn nhi u quan ñi m v d ch v
c a NH. T i đi u 4, kho n 12 có quy đ nh ho t ñ ng NH là vi c kinh doanh,
cung ng thư ng xuyên m t ho c m t s các nghi p v : nh n ti n g i, c p
tín d ng, cung ng d ch v thanh toán qua tài kho n.
Nhi u quan ñi m cho r ng d ch v NH không bao g m các nghi p v
theo ch c năng trung gian c a NH như huy ñ ng v n và cho vay. M t s

14

quan ñi m khác l i cho r ng t t c các lo i d ch v ph c v cho doanh nghi p
và cá nhân ñ u là d ch v NH.
Theo quan ñi m c a tác gi thì ho t đ ng trung gian c a NH cũng là
d ch v . Vì NHTM đi huy ñ ng v ñ th c hi n cho vay thì NH cũng ch làm
d ch v . Như v y có th khái quát “d ch v c a NH bao hàm tồn b các ho t
đ ng mà NH cung ng cho khách hàng liên quan ñ n ho t đ ng ti n t , tín
d ng, thanh tốn...thơng qua các kênh phân ph i khác nhau nh m th a mãn
m i nhu c u d ch v tài chính c a khách hàng mà pháp lu t cho phép”.
Trên th c t t i Vi t nam cũng như trên th gi i, NHTM thư ng cung
ng d ch v theo hai ñ i tư ng khách hàng chính là khách hàng cá nhân và
khách hàng là t ch c. Do đó vi c cung ng d ch v , nghiên c u d ch v m i
ñ u d a trên nhu c u c a hai ñ i tư ng khách hàng này.
1.1.3.2. ð c trưng d ch v c a ngân hàng thương m i
V i ho t ñ ng c a mình, các NHTM hi n nay đã cung c p các d ch v
như d ch v tín d ng, d ch v ti n g i, d ch v trung gian, d ch v thanh
tốn... cho m i đ i tư ng trong n n kinh t . Hơn th n a, v i nh ng thông tin
thu th p và x lý trong ho t ñ ng c a mình, các NHTM đã hình thành các
trung tâm tư v n cho khách hàng v tài chính, các lĩnh v c, ngành ngh kinh
doanh, môi trư ng kinh doanh tác ñ ng ñ n ho t ñ ng kinh doanh c a khách
hàng. Các d ch v c a NH có nh ng đ c trưng sau:
a) Các đ c trưng c a ngành d ch v
Do NH ñư c x p vào ngành d ch v nên d ch v do NH cung ng cho
khách hàng có các ñ c trưng c a ngành d ch v như:
- DVc a NH là lo i”s n ph m vô hình” và khơng th t n kho đư c
Cũng gi ng như các lo i d ch v khác, d ch v c a NH khơng có hình
thái v t ch t c th , hoàn toàn khác v i các s n ph m v t ch t thông thư ng.

15

Do khơng có hình thái v t ch t c th nên d ch v NH không th d tr trong
kho ñư c. NH ch cung ng ñư c d ch v khi có khách hàng cùng tham gia.
Tính vơ hình gây khó khăn cho khách hàng trong q trình tìm hi u
d ch v c a NH, đ ng th i cũng gây khó khăn cho NH trong v n ñ qu ng bá
d ch v , nh t là các d ch v m i.
- D ch v NH có tính đơn đi u và đ ng nh t gi a các ngân hàng
ða s các d ch v ñ u ñư c các NHTM cung ng và khó có th phân
bi t đư c d ch v gi a các NH. Tính năng c a d ch v chuy n ti n ho c cho
vay c a m t NH này khơng khác v i tính năng c a d ch v chuy n ti n ho c
cho vay c a m t NH khác. Chính vì tính đ ng nh t này nên d ch v NH có
tính c nh tranh gay g t. Tuy nhiên ch t lư ng d ch v ñư c cung ng b i các
NH khác nhau là r t khác nhau trên t t c các th trư ng. ð cung c p các
d ch v NH ch t lư ng cao và thành công trong c nh tranh, các NH thư ng
nâng cao trình đ c a cán b NH và không ng ng áp d ng công ngh vào
ho t đ ng.
b)D ch v NH có thu c tính c a d ch v tài chính:
- D ch v NH là m t lo i hình d ch v ph c t p và cao c p
Quá trình cung c p d ch v có s tham gia c a các nhân viên
phịng ban th m chí

nhi u

m t s NH. Có nhi u d ch v địi h i nhân viên NH có

trình đ cao và có s h tr c a h th ng công ngh . Hơn n a, t c ñ cung
ng d ch v c a NH đư c tính theo phút. Ví d NH ph i th c hi n l nh
chuy n ti n c a khách hàng trong vòng vài phút.

- D ch v c a NH ch u s chi ph i, ki m soát ch t ch c a nhà nư c
Ho t ñ ng cung ng d ch v không t t c a NH s

nh hư ng x u ñ n

n n kinh t và c h th ng chính tr c a m t qu c gia. Do v y NH luôn ch u
s ki m soát ch t ch c a nhà nư c như đ thành l p thì ph i đáp ng ñư c


16

các ñi u ki n kh t khe do pháp lu t quy đ nh. Trong q trình ho t ñ ng thì
ph i th c hi n các quy ñ nh c a chính sách ti n t qu c gia, các quy ñ nh v
b o v quy n l i c a khách hàng, các quy ch v an tồn trong ho t đ ng
kinh doanh.
c)D ch v c a NH có tính r i ro cao
D ch v NH có tính xã h i cao th hi n

s

nh hư ng t i toàn b n n

kinh t , t i t ng t ch c và t ng cá nhân. ð ng th i d ch v NH cũng có m i
quan h đa d ng và ph c t p, khi các khách hàng c a NH g p r i ro thì NH
cũng ch u nh hư ng nhi u. R i ro c a d ch v NH là phép c ng c a các lo i
r i ro c a các khách hàng. Do ñ i tư ng kinh doanh c a NHTM là ti n t lo i hàng hố đ c bi t nh y c m v i r i ro. Khi b t c m t s bi n đ ng v
kinh t ho c chính tr có nh hư ng đ n n n kinh t thì nó tr c ti p tác đ ng
đ n NH. Khơng nh ng th , NH cịn ch u r i ro do các khách hàng mang l i,
chính vì v y các d ch v NH có tính r i ro cao.
d) D ch v c a NH mang tính ch t dài h n và khó chuy n ñ i

Tính ch t dài h n ñư c th hi n trong vi c xây d ng ñư c hình nh c a
NH đ i v i khách hàng và th i gian các d ch v do NH cung c p như: m thư
tín d ng tr ch m, cho vay trung và dài h n… Ho t ñ ng d ch v c a NHTM
là các ho t đ ng k ti p nhau, hốn đ i v th i gian do v y không th chuy n
sang lĩnh v c khác khi l i nhu n c a ngành NH gi m.
NHTM là m t trong các t ch c tài chính đóng vai trị quan tr ng trong
nhi u ho t ñ ng c a n n kinh t . Ho t ñ ng c a NH nh hư ng sâu r ng ñ n
m i thành ph n trong xã h i t ho t ñ ng c a t ch c ñ n sinh ho t c a m t
cá nhân. T i các nư c phát tri n ho t ñ ng c a NH nh hư ng sâu s c ñ n
các ho t ñ ng c a n n kinh t thì ch c n thay đ i m t t l nh trong lãi su t
cũng tác ñ ng l n ñ n c n n kinh t .