Sk hoạt động trải nghiệm gd môi trường

SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

MỤC LỤC
1. ĐẶT VẤN ĐỀ:.................................................................................................1
1.1 Lý do chọn đề tài:.......................................................................................1
1.2 Xác định mục đích nghiên cứu:................................................................2
1.3 Đối tượng nghiên cứu:...............................................................................3
1.4 Đơi tượng khảo sát, thực nghiệm:............................................................3
1.5 Phương pháp nghiên cứu:.........................................................................3
1.6 Phạm vi và thời gian nghiên cứu của đề tài:...........................................4
2. NỘI DUNG.......................................................................................................5
2.1 Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến việc giáo dục môi
trường trong giảng dạy ở Sinh học 9:..................................................................5
2.2 Thực trạng của việc giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9:8
2.3 Mơ tả, phân tích các giải pháp của đề tài:................................................9
2.3.1. Đặc trưng của dạy học truyền thống và học trải nghiệm:.....................9
2.3.2.Những ưu điểm của việc sử dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục
môi trường cho HS:...........................................................................13
2.3.3. Nội dung giải pháp mới:.......................................................................14
2.3.3.1. Định hướng chung:………………… 15
2.3.3.2.Một số phương thức tổ chức chủ yếu
2.3.3.2.1. Hoạt động trải nghiệm khám phá khoa học:
2.3.3.2.2.Hoạt động theo phương thức thể nghiệm, tương tác:....................20
2.4. Kết quả thực hiện:
2.4.1.Hoạt động trải nghiệm khám phá khoa học:

27
27

2.4.2. Hoạt động theo phương thức thể nghiệm, tương tác………………27

2.4.3.Minh họa một số chủ đề vận dụng các hoạt động trải nghiệm để giáo
dục môi trường …38
2.4.4. Tổng hợp số liệu:……………………………………….………………45
3. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ:...........................................................46
3.1. Những kết luận đánh giá cơ bản nhất về sáng kiến:...............................46
Gv: Lê Thị Tuyết Nga – Trường THCS Trần Hưng Đạo


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

3.2. Các đề xuất khuyến nghị:..........................................................................50
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................52
PHỤ LỤC...........................................................................................................53

Gv: Lê Thị Tuyết Nga – Trường THCS Trần Hưng Đạo


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

1. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1.1. Lý do chọn đề tài:
Ơ nhiễm mơi trường là một trong những vấn đề cấp bách hiện nay, nó đe
dọa đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu và nhiều hệ lụy khác mà con người phải
gánh chịu. Giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường là một giải pháp bảo
vệ môi trường cho tương lai.
Chưa bao giờ cả nhân loại và nhân dân trong cả nước lại quan tâm đến
vấn đề ô nhiễm môi trường như hiện nay. Vấn đề ô nhiễm môi trường không chỉ
trực tiếp làm tổn hại đến sức khỏe, tính mạng con người mà còn ảnh hưởng đến
giống nòi, con cháu mai sau. Ơ nhiễm mơi trường đang là vấn đề không chỉ của
riêng một vùng nào, mà ở khắp nơi, cả nông thôn, thành thị, miền núi, miền

biển, cả các nguồn nước và khơng khí… Theo nghiên cứu của các tổ chức bảo
vệ môi trường, ở nước ta, 70% các dịng sơng, 45% vùng ngập nước, 40% các
bãi biển đã bị ô nhiễm, hủy hoại về môi trường; 70% các làng nghề ở nông thôn
đang đứng trước nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng. Cùng với đó, tình trạng nước
biển xâm nhập vào đất liền; đất trống, đồi núi trọc và sự suy thối các nguồn gen
động thực vật đang có chiều hướng gia tăng là hệ quả của việc hủy hoại mơi
trường. Ơ nhiễm mơi trường là một trong những vấn đề khó khăn, phức tạp của
nhiều quốc gia trên thế giới vì thế phải có  giải pháp đồng bộ, lâu dài và với
quyết tâm cao của hệ thống chính trị, của tồn xã hội.
Như chúng ta đã biết mơi trường đang bị huỷ hoại nghiêm trọng, gây nên
sự mất cân bằng sinh thái, sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên ảnh hưởng tới chất
lượng cuộc sống. Một trong những nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng trên
là do tiến trình cơng nghiệp hố, sự yếu kém về khoa học xử lý chất thải, sự
thiếu ý thức, thiếu hiểu biết của con người.Giáo dục bảo vệ môi trường là một
vấn đề cấp bách có tính tồn cầu và là vấn đề cótính khoa học, tính xã hội sâu
sắc. Đặc biệt vấn đề này rất cần thiết cho các em học sinh những chủ nhân tương
lai của đất nước. Làm thế nào để hình thành cho các em ý thức bảo vệ mơi
trường và thói quen sống vì một mơi trường xanh - sạch - đẹp.
Trang 1


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã khẳng định và đưa vào một trong số
các chỉ tiêu quan trọng: “Đến năm 2020, 95% dân cư thành thị, 90% dân cư
nông thôn được sử dụng nước sạch, hợp vệ sinh và 85% chất thải nguy hại, 95100% chất thải y tế được xử lý, tỷ lệ che phủ rừng đạt 42%”. Bảo vệ môi trường
hơn bao giờ hết đã trở thành nhiệm vụ cấp bách của toàn xã hội.
Để khắc phục những hậu quả trên phải cần một thời gian dài, liên tục,
ngay từ bây giờ và tốn kém nhiều công sức và tiền của. Do đó, bảo vệ mơi
trường nên bắt đầu bằng việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, nhất là cho học

sinh. Hiện nay, vấn đề giáo dục ý thức, trang bị kiến thức về bảo vệ môi trường
trong các nhà trường chưa được chú trọng đúng mức, bảo vệ môi trường chưa
được xem là một môn học ở các cấp học phổ thông. Bộ môn này mới chỉ được
lồng ghép trong các môn sinh học, giáo dục cơng dân, địa lý và một số tiết học
ngoại khóa. Một số cuộc thi bảo vệ môi trường đã được tổ chức trong trường
học, song nhìn chung, vẫn cịn mang nặng tính hình thức. Do vậy, ý thức bảo vệ
mơi trường vì thế chưa hình thành rõ nét trong tầng lớp học sinh.Vì vậy, giáo dục
bảo vệ mơi trường đã trở thành nhiệm vụ quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ ở
các trường học nhất là các trường phổ thơng. Do đó, tơi quyết định nghiên cứu đề
tài “Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy
phần Sinh học 9”
Đối với học sinh, những hoạt động trải nghiệm thú vị, bổ ích ln
giúp các em hình thành và phát triển các giá trị và kỹ năng sống phù hợp.
Được trải nghiệm cuộc đời cũng là cơ hội để các em ý thức được tầm quan
trọng của việc học tập và quyết tâm nỗ lực cố gắng hơn nữa trong các lĩnh
vực hoạt động của bản thân. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo như một trò
chơi khám phá thế giới bất tận, càng đào sâu càng say mê hơn. 
1.2. Xác đinh mục đích nghiên cứu:
- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh khối 9 là góp phần hình
thành thái độ, hành vi ứng xử, quan niệm đạo đức, ý thức sống có trách nhiệm
trước cộng đồng của các em học sinh trước xu thế phát triển của thời đại về môi
trường. Giúp học sinh có ý thức:
Trang 2


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

+ Quan tâm thường xuyên đến môi trường sống của cá nhân, gia đình,
cộng đồng.
+ Bảo vệ đa dạng sinh học bảo vệ rừng, bảo vệ đất đai, bảo vệ nguồn

nước, khơng khí.
+ Giữ gìn vệ sinh, an tồn thực phẩm, an tồn lao động.
+ Ủng hộ, chủ động tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, phê phán
hành vi gây hại cho môi trường.
- Việc vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong
giảng dạy Sinh học 9 cịn có tác dụng cho việc dạy và học trở nên thân thiện,
thiết thực hơn. Khi đó, làm cho “học” là q trình kiến tạo, học sinh tìm tịi
khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lý thông tin, tự hình thành hiểu
biết, năng lực và phẩm chất, có hành vi đúng đắn với vấn đề mơi trường ở địa
phương. Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm sinh động, sử dụng kết hợp
nhiều phương pháp dạy học tích cực, sử dụng các kỹ thuật mới tạo điều kiện cho
học sinh tự tìm hiểu, nhớ lâu, cảm thấy hấp dẫn với kiến thức, vấn đề mang tính
thời sự, có thể nêu được chính kiến của bản thân, từ đó có sự truyền thơng hiệu
quả ở gia đình và địa phương mình, đem lại hiệu ứng mạnh trong giáo dục và
bảo vệ mơi trường. Đồng thời, góp phần thành công trong mỗi giờ học, tiết học,
nhằm nâng cao chất lượng bộ mơn.
Trong q trình tham gia hoạt động trải nghiệm, để giải quyết các nhiệm
vụ thực tiễn, học sinh sẽ phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết
vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới (khơng theo chuẩn đã có); hoặc nhận
biết được vấn đề trong các tình huống tương tự; hoặc có khả năng độc lập nhận
ra chức năng mới của đối tượng; hoặc có năng lực tìm kiếm và phân tích được
các yếu tố của đối tượng trong các mối tương quan của nó, hay có thể độc lập
tìm kiếm ra giải pháp thay thế và kết hợp được các phương pháp đã biết để đưa
ra hướng giải quyết mới cho một vấn đề. Đó chính là sự sáng tạo của học sinh,
là mục tiêu giáo dục tích cực mà ta cần đạt được.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Các hoạt động trải nghiệm dùng trong dạy học nhằm giáo dục môi trường
Trang 3

SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

trong giảng dạy Sinh học 9
- Các bài dạy trong chương trình Sinh học lớp 9.
1.4. Đối tượng khảo sát , thực nghiệm;
Đề tài được thực nghiệm ở đối tượng học sinh khối lớp 9 của trường
THCS Trần Hưng Đạo và một số chủ đề minh họa ở trường.
1.5. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp thu thập và xử lý thông tin: Nghiên cứu kỹ các sách,
tạp chí, các tài liệu, các chương trình truyền hình “khám phá thế gới”, “ 10 vạn
câu hỏi vì sao”, các gameshow như: đường lên đỉnh Olympia, Chinh phục,
chiếc nón kỳ diệu, ai là triệu phú,… Mặt khác khai thác các tư liệu trên mạng
internet,…sau đó, ghi chép cẩn thận những vấn đề chính.
- Phương pháp trị chuyện: Gặp các đồng nghiệp, học sinh thông qua
những câu hỏi đối thoại, trao đổi giữa mình với đồng nghiệp, với học sinh
nhằm thu thập thông tin, tài liệu liên quan đến đề tài.
- Phương pháp điều tra: Điều tra khảo sát thông qua các bài Test học
sinh, hay phỏng vấn đồng nghiệp để nắm bắt thực trạng và kết quả của vấn đề
đang nghiên cứu.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phân tích số liệu, tổng hợp kết
quả rút ra các biện pháp giảng dạy cụ thể.
- Phương pháp quan sát: Trong giảng dạy quan sát những thuận lợi
và khó khăn, vướng mắc trong hoạt động học tập và nghiên cứu của học sinh.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Qua quá trình giảng dạy, đúc
rút dần kinh nghiệm.
1.6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu của đề tài:
a. Phạm vi nghiên cứu:
Trên các cơ sở lí luận, thực tiễn và nhiệm vụ của đề tài tôi đã chọn phạm
vi nghiên cứu của đề tài là:
- Nội dung chương trình theo sách giáo khoa Sinh học 9 cùng với hướng

dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng Sinh học.
- Các tài liệu hướng dẫn về hoạt động trải nghiệm .
Trang 4


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

- Qua công tác dự giờ đồng nghiệp trong nhà trường và kết quả khảo sát.
- Các tiết dạy môn Sinh học bản thân trực tiếp giảng dạy.
b . Thời gian tạo ra giải pháp:
Ngay từ khi tập huấn và tiến hành áp dụng ““Vận dụng hoạt động trải
nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy phần Sinh học 9” trong giảng
dạy, tơi đã có ý tưởng nghiên cứu sâu sắc hơn về tính hiệu quả của việc vận
dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục mơi trường cho học sinh. Vì vậy tôi đã
lập kế hoạch thời gian để nghiên cứu đề tài này như sau:
- Tháng 4/2018: Chọn đề tài và tiến hành khảo sát học sinh cuối năm
của khối 9 để lấy số liệu làm minh chứng trong quá trình dạy học áp dụng “Vận
dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy phần Sinh
học 9”
- Từ tháng 6/2018:
+ Tìm hiểu thực tế việc giảng dạy của giáo viên trong và ngoài nhà trường
về dạy học áp dụng “Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường
trong giảng dạy phần Sinh học 9”.
+ Trao đổi với giáo viên và tư vấn với học sinh để xác định tính hiệu quả
của dạy và học sử dụng “Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi
trường trong giảng dạy phần Sinh học 9”.
+ Nghiên cứu tài liệu có liên quan về nội dung của đề tài.
- Từ tháng 8 năm 2018: Thu thập thông tin, minh chứng tài liệu và bắt
đầu áp dụng “Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong
giảng dạy phần Sinh học 9” trong giảng dạy.

Trang 5


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

2. NỘI DUNG
2.1. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến việc giáo dục môi
trường trong giảng dạy Sinh học 9:
a. Cơ sở lý luận:
Trong những năm qua, thực hiện Chỉ thị số 36-CT/TW ngày 25/6/1998
của Bộ Chính trịvề tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ cơng
nghiệp hố - hiện đại hố đất nước; Quyết định số 1363/QĐ-TTg ngày
17/10/2001 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án "Đưa các nội
dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân"; Quyết định số
256/2003/QĐ-TTg ngày 02/12/2003 của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược
bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020; đặc
biệt Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 của Bộ chính trị về bảo vệ mơi
trường trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố- hiện đại hố đất nước.
Luật Bảo vệ mơi trường năm 2005 được Quốc hội nước cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kì họp thứ 8 thơng qua ngày 29/11/2005 có quy
định về giáo dục bảo vệ mơi trường và đào tạo nguồn nhân lực bảo vệ môi
trường “Công dân Việt Nam được giáo dục tồn diện về mơi trường nhằm nâng
cao hiểu biết và có ý thức bảo vệ môi trường; giáo dục bảo vệ môi trường là một
nội dung của chương trình chính khóa của các cấp học phổ thơng”.( trích điều
107 Luật Bảo vệ mơi trường).
Có thể nhận thấy rằng, vấn đề giáo dục môi trường trong nhiều năm qua
đã được các hội nghị quốc tế và khu vực quan tâm. Nội dung chủ yếu mà các hội
nghị này đưa ra là các chương trình, chiến lược và giải pháp giáo dục môi
trường chung cho tất cả các quốc gia trên tồn thế giới.

Ở nước ta, việc giáo dục mơi trường mới được bắt đầu từ những năm cuối
của thập niên 70, cịn việc giáo dục mơi trường trong nhà trường phổ thông mới
được thực hiện vào đầu năm 1981 cùng với kế hoạch cải cách giáo dục. 
Ngày 17/10/2001, Thủ tướng chính phủ ký nghị quyết 1363/ QĐ-TTg về
việc phê duyệt đề án” Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo

Trang 6


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

dục quốc dân” với mục tiêu: “ giáo dục học sinh hiểu biết về pháp luật và chủ
trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo vệ mơi trường, có kiến thức về
mơi trường để tự giác thực hiện bảo vệ môi trường”.
Ngày 15/11/ 2004, bộ chính trị đã ra nghị quyết 41/ NQ /TW về “ Bảo vệ
môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Nghị quyết xác định quan điểm bảo vệ môi trường là trong những vấn đề sống
của nhân dân. Nghị quyết coi tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức là giải
pháp số 1 trong 7 giải pháp bảo vệ môi trường của nước ta và chủ trương: “ Đưa
nội dung giáo dục bảo vệ mơi trường vào chương trình sách giáo khoa của hệ
thống giáo dục quốc dân, tăng dần thời lượng và tiến tới hình thành mơn học
chính khóa đối với các cấp học phổ thông.”
Từ năm học 2007 - 2008, thực hiện chỉ thị số 02/2005/CT - BGD “Vê
tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường” xác định nhiệm vụ trọng tâm
cho giáo dục phổ thông là trang bị cho học sinh kiến thức, kỹ năng về môi
trường và bảo vệ mơi trường bằng các hình thức phù hợp qua các mơn học và
hoạt động giáo dục ngồi giờ lên lớp, xây dựng nhà trường xanh, sạch, đẹp.
Ở trường trung học cơ sở, đặc biệt luôn lưu tâm đến đối tượng học sinh
cuối cấp- khối lớp 9 vì đây là lứa tuổi có ý thức rõ ràng về hành vi, thái độ của
mình trong cuộc sống. Vì thế, giáo viên dạy học sinh trên cơ sở trang bị cho học

sinh hệ thống kỹ năng, kỹ xảo cần thiết nhằm tạo ra những “cây con” thích ứng
với mơi trường mới, phát triển, vươn lên mạnh mẽ hơn, tích cực, năng động,
sáng tạo, có ý thức trách nhiệm hơn trong cộng đồng.
b. Cơ sở thực tiễn:
Sinh học là một môn học giúp học sinh có những hiểu biết khoa học về
thế giới sống, kể cả con người trong mối quan hệ với mơi trường, có tác dụng
tích cực trong việc giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan nhằm nâng cao chất
lượng cuộc sống, vì vậy mơn sinh học trong trường phổ thơng có khả năng tích
hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong đó việc tích hợp giáo dục bảo vệ
môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt động dạy học.

Trang 7


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

Những hủy hoại suy thối mơi trường đang ngày càng đe dọa cuộc sống
của con người.Chính vì vậy, bảo vệ mơi trường là một trong những mối quan
tâm của toàn cầu. Bảo vệ mơi trường là một vấn đề sống cịn của cả nhân loại và
của mỗi quốc gia.Ở Việt Nam bảo vệ mơi trường nói chung và giáo dục về bảo
vệ mơi trường nói riêng đã được Đảng, Nhà nước quan tâm từ nhiều năm nay.
Cụ thể Đảng và Nhà nước chủ trương coi phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ
môi trường và phát triển xã hôi, đảm bảo phát triển bền vững quốc gia.
Thông qua giáo dục, từng người và cộng đồng sẽ được trang bị kiến thức
về môi trường, ý thức bảo vệ môi trường, năng lực phát hiện và xử lí các vấn đề
về mơi trường. Mục tiêu giáo dục mơi trường trong chương trình sinh học cấp
THCS là trang bị cho học sinh một hệ thống kiến thức tương đối đầy đủ về môi
trường và kỹ năng bảo vệ môi trường. Các em phải ý thức được rằng giữ gìn,
bảo vệ mơi trường xuất phát từ các hoạt động bình thường ngay trong lớp học,
giờ chơi, lúc nghỉ ngơi, sinh hoạt gia đình, nơi cơng cộng.

Theo bộ GD & ĐT, Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do
nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho
học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm cảm xúc tích cực, khai thác những
kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn
học để thể hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề
của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi;
thơng qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức
mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và
khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
Mục tiêu chung của Hoạt động trải nghiệm là giúp hình thành, phát
triển ở học sinh năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ
chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp; đồng thời góp phần
hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung quy định
trong Chương trình tổng thể. Ngồi ra, Hoạt động trải nghiệm còn giúp học
sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm
hồn phong phú, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên và tình người,
Trang 8


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục mơi trường trong giảng dạy Sinh học 9

có quan niệm sống và ứng sử đúng đắn, đồng thời bồi dưỡng cho học sinh
tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về cội nguồn và bản sắc của
dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con người
Việt Nam trong một thế giới hội nhập.
Bản thân là một giáo viên có niềm đam mê khoa học, thích khám phá thế
giới sinh vật xung quanh, ln trăn trở với những biện pháp mang tính kêu gọi
lớp học sinh hãy sống có trách nhiệm hơn với mơi trường đang có. Vì thế, tơi
ln tự đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn giảng dạy của mình, từ sự học hỏi và
giúp đỡ nhiệt tình từ quý thầy cô, từ anh chị em đồng nghiệp để truyền lửa nhiệt

huyết đó cho thế hệ học sinh của mình. Với những hiểu biết mà mình có và ý
thức được tầm quan trọng của vấn đề môi trường hiện nay nên có tâm thế chuẩn
bị bài khá tốt. Bên cạnh đó, chất lượng cuộc sống ngày càng nâng cao, cha mẹ
có điều kiện quan tâm, chăm sóc, hỗ trợ, tạo mọi điều kiện về vật chất và tinh
thần cho con em mình phát huy tiềm năng trong học tập.
2.2 Thực trạng của việc giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học
9:
- Ở lớp 6,7 các em đã từng tìm hiểu về thế giới tự nhiên ( thực vật,
động vật) nhưng chỉ mang tính chất khái quát, sơ lược, chưa đi sâu vào việc
điều tra thực trạng môi trường, cũng như chưa đưa ra được những chính kiến
của bản thân về thực trạng ở địa phương. Qua phiếu điều tra, trắc nghiệm trên
đối tượng học sinh lớp 9 vào đầu năm học, tôi đã thống kê được kết quả sau:
- Đầu Năm học 2018 – 2019

Ý thức bảo vệ môi trường của học sinh
Lớp

Sĩ số

9A2
9A4
9A6

38
37

Lớp

Sĩ số

39

SL
07
06
10

Tốt

%
18,4
16,2
25,6

SL
16
17
16

Khá

Chất lượng HS về kiến thức môi trường

9A2

39

SL
10

Tốt

%

25,6
Trang 9

%
42,1
45,9
41,1

Khá
SL
%
12

30,8

Trung bình
SL
%
15
39,5
14
37,9
13
33,3
Trung bình
SL

%
13

33,3


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

Đối
chiếu
9A6
Thử

39

09

23,1

10

23,1

15

38,5

nghiệm

(Phiếu trắc nghiệm – điều tra: được mô tả ở phần phụ lục)

+ HS ít được tiếp xúc với thực tế nên chưa đánh giá hết mức độ ơ nhiễm
mơi trường, cịn thờ ơ trước sự ô nhiễm môi trường.
+ Bản thân một số học sinh là tác nhân trực tiếp gây ô nhiễm môi trường.
Minh chứng cho điều này là hiện nay các em vẫn còn xả rác bừa bãi, bẻ cây, bẻ
cành và thờ ơ trước những hành động gây ô nhiễm môi trường ....
+ Hiện nay đa số học sinh THCS …chưa có kỹ năng thu nhận thơng tin từ
các phương tiện thông tin đại chúng, từ thực tế làm vốn kiến thức để vận dụng
kiến thức thực tế vào bài học. Vì vậy ý thức bảo vệ mơi trường của học sinh là
chưa cao.
+ Thông tin về giáo dục mơi trường đã có nhưng chưa đồng bộ, chưa đến
được nhiều với học sinh, khi có vi phạm về mơi trường chưa có biện pháp xử lý
kịp thời và có hiệu quả.
+ Trường học gần khu dân cư, trong khi ý thức bảo vệ môi trường của
một bộ phận nhân dân gần trường học và nơi học sinh sinh sống cịn hạn chế nên
ảnh hưởng phần nào đến mơi trường trường học.
+ Theo cấu trúc chương trình SGK Sinh học nói chung và sinh học 9 nói
riêng, phần có liên quan tới môi trường thường đưa vào mục cuối của bài nên
người giáo viên hay chú tâm vào những nội dung chính của bài, nếu cịn thời
gian mới liên hệ đến phần cuối hoặc bỏ qua phần liên hệ thực tế cho các em.
Thông thường giáo viên chỉ thiết kế nội dung bài học theo SGK học sinh
sẽ cảm thấy chán học vì học sinh hiện nay có rất ít kiến thức thực tế: SGK nói
những gì thì học sinh biết điều đó hoặc giáo viên phải cung cấp thơng tin. Từ đó
dẫn tới việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em chưa đạt được hiệu
quả cao.
Trang 10


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

Từ những lý do đó mà giáo viên chưa nâng cao được ý thức bảo vệ môi

trường cho học sinh. Vậy chúng ta cần phải tìm ra biện pháp để khắc phục vấn
đề này.
2.3. Mơ tả, phân tích các giải pháp của đề tài:
2.3.1. Đặc trưng của dạy học truyền thống và học trải nghiệm.
PPDH truyền thống trong môn Sinh học thường dùng là thuyết trình,
để cung cấp kiến thức, giảng giải nhiều,… Đây là những cách thức dạy học quen
thuộc được truyền từ lâu đời và được bảo tồn, duy trì qua nhiều thế hệ. Về cơ
bản, phương pháp dạy học này lấy hoạt động của người thầy là trung tâm. Theo
Frire - nhà xã hội học, nhà giáo dục học nổi tiếng người Braxin đã gọi PPDH
này là "Hệ thống ban phát kiến thức", là q trình chuyển tải thơng tin từ đầu
thầy sang đầu trò. Thực hiện lối dạy này, giáo viên là người thuyết trình, diễn
giảng, là "kho tri thức" sống, học sinh là người nghe, nhớ, ghi chép và suy nghĩ
theo. Với PPDH truyền thống, giáo viên là chủ thể, là tâm điểm, học sinh là
khách thể, là quỹ đạo. Giáo án dạy theo phương pháp này được thiết kế kiểu
đường thẳng theo hướng từ trên xuống. Do đặc điểm hàn lâm của kiến thức nên
nội dung bài dạy theo phương pháp truyền thống có tính hệ thống, tính logic
cao. Song , do quá đề cao người dạy nên nhược điểm của PPDH truyền thống là
học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, giờ dạy dễ đơn điệu, buồn tẻ, kiến thức
thiên về lý luận, ít chú ý đến kỹ năng thực hành của người học; do đó kỹ năng
hành dụng vào đời sống thực tế bị hạn chế.
Học trải nghiệm, hiểu một cách đơn giản, là quy trình ‘học thơng qua thực
nghiệm’. Nói một cách cụ thể hơn, quy trình này bắt đầu với việc thực hành,
thực nghiệm và sau đó người học phân tích, suy ngẫm về sự trải nghiệm và kết
quả của sự trải nghiệm đó. Quy trình này giúp học sinh củng cố kiến thức, hình
thành và phát triển các năng lực, kỹ năng, hành xử mới và thậm chí là cách tư
duy mới. Cách tiếp cận trên được xem là có nhiều điểm ưu việt so với phương
pháp giáo dục truyền thống (chủ yếu tập trung vào việc cung cấp kiến
thức/thông tin và truyền tải thông tin qua các bài giảng). Học thông qua thực
hành là quá trình học sinh học từ kinh nghiệm của chính mình thơng qua việc
Trang 11

SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

tiếp xúc trực tiếp với học liệu, vật chất, đối tượng khác với việc học thông qua
đọc một cuốn sách tức là thông qua kinh nghiệm của người khác được đúc kết
lại bằng văn bản.
Hoạt động trải nghiệm ở học sinh tiểu học là hình thành cho học sinh thói
quen tích cực trong cuộc sống hằng ngày, chăm chỉ lao động; thực hiện trách
nhiệm của người học sinh ở nhà, ở trường và địa phương; biết tự đánh giá và tự
điều chỉnh bản thân; hình thành những hành vi giao tiếp, ứng xử có văn hố; có
ý thức hợp tác nhóm và hình thành được năng lực giải quyết vấn đề.
Hoạt động trải nghiệm ở học sinh THCS giúp học sinh củng cố thói quen
tích cực, nền nếp trong học tập và sinh hoạt, hành vi giao tiếp ứng xử có văn hố
và tập trung hơn vào phát triển trách nhiệm cá nhân: trách nhiệm với bản thân,
trách nhiệm với gia đình, cộng đồng; hình thành các giá trị của cá nhân theo
chuẩn mực chung của xã hội; hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề
trong cuộc sống; biết tổ chức cơng việc một cách khoa học; có hứng thú, hiểu
biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những phẩm chất cần
thiết của người lao động và lập được kế hoạch học tập, rèn luyện phù hợp với
định hướng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản.
Ở học sinh lớp 9, hoạt động trải nghiệm của các em cần đạt được:
Nội dung hoạt động

Yêu cầu cần đạt

HOẠT ĐỘNG HƯỚNG ĐẾN TỰ NHIÊN
Hoạt động tìm hiểu và – Thiết kế được sản phẩm thể hiện vẻ đẹp danh
bảo tồn cảnh quan thiên lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên của đất
nhiên

nước.
– Xây dựng và thực hiện được kế hoạch quảng
bá về cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng
cảnh của đất nước.

Hoạt động tìm hiểu và – Thực hiện được đề tài khảo sát về nguyên
bảo vệ môi trường

nhân ô nhiễm môi trường (đất, nước, khơng
khí) tại địa bàn sinh sống.

Trang 12


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

– Tham gia tuyên truyền đến người dân địa
phương các biện pháp phòng chống ô nhiễm và
bảo vệ môi trường.
2.3.2.Những ưu điểm của việc sử dụng hoạt động trải nghiệm để giáo
dục môi trường cho HS:
- Theo một kết quả điều tra, học sinh chỉ nhớ được 20- 30% kiến thức nếu
chỉ được nghe, sẽ nhớ được 40- 50% kiến thức nếu vừa được nghe lẫn được nói
(hoặc được nhìn), tỉ lệ này tăng lên 70- 80% nếu kết hợp được nghe – được nói
(được nhìn) và được làm (thực hành). Vì vậy, sử dụng hoạt động trải nghiệm tạo
hứng thú cho học sinh sẽ làm cho học sinh vừa chiếm lĩnh kiến thức, vừa rèn
được kỹ năng sống cho học sinh, qua đó giáo dục được thái độ đúng đắn trong
nghiên cứu khoa học dưới sự đạo diễn của giáo viên, giúp học sinh nhớ được
lâu, nhiều, nhanh kiến thức.

- Giáo dục môi trường hiện nay chủ yếu lồng ghép vào ba môn học: Sinh
học, Địa lý, Giáo dục công dân. Giáo dục môi trường trong môn Sinh học
thường tiến hành theo 2 hướng cơ bản sau:
+ Khai thác những tri thức mơi trường hiện có trong SGK Sinh học.
+ Thơng qua tổ chức các hoạt động cho HS.
- Với 2 hình thức trên, theo tôi, việc tổ chức những hoạt động trải nghiệm
để giáo dục học sinh bảo vệ môi trường thì hiệu quả sẽ cao hơn vì thơng qua các
hoạt động các em sẽ khắc sâu kiến thức, tạo cho các em:
+ Nhận thức đúng đắn về môi trường.
+ Ý thức, thái độ thân thiện với môi trường.
+ Kỹ năng thực tế hành động trong môi trường.
- Trong các hoạt động được tổ chức cho HS, thì hoạt động trải nghiệm là
một hình thức cuốn hút được nhiều HS tham gia. Thơng qua hoạt động trải
nghiệm:
☺Các em có ý thức trách nhiệm sâu sắc với mơi trường, có được những
hành động thích hợp bảo vệ mơi trường .

Trang 13


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

☺Hoạt động trải nghiệm có thể lồng ghép trong từng tiết dạy trên lớp
hoặc tổ chức trong những buổi hoạt động ngoại khóa.
☺Hoạt động trải nghiệm gây hứng thú và tạo sự thi đua giữa các em,
giữa các tổ.
Tổ chức tốt hoạt động trải nghiệm vừa phát huy sự nhanh trí, sáng tạo, rèn
luyện tính tự lập và tinh thần tập thể của các em được nâng cao, môn Sinh học
trở nên sinh động, gần gũi, thiết thực hơn đối với các em. Thông qua nội dung
các hoạt động trải nghiệm, nhằm giáo dục HS các vấn đề về môi trường, tài

nguyên mà hiện nay được tồn nhân loại quan tâm. Từ đó, các em có ý thức
hành động bảo vệ mơi trường xung quanh.
2.3.3. Nội dung giải pháp mới:
- Giáo dục bảo vệ môi trường là một lĩnh vực giáo dục liên ngành, tích
hợp vào các mơn học và các hoạt động. Giáo dục bảo vệ môi trường không phải
là ghép thêm vào chương trình giáo dục như là một bộ mơn riêng biệt hay một
chủ đề nghiên cứu mà nó là một hướng hội nhập vào chương trình. Giáo dục bảo
vệ môi trường là cách tiếp cận xuyên bộ môn. Giáo dục bảo vệ môi trường phải
trang bị cho học sinh một hệ thống kiến thức tương đối đầy đủ về môi trường và
kĩ năng bảo vệ môi trường , phù hợp với tâm lí lứa tuổi. Nội dung giáo dục bảo
vệ mơi trường phải chú ý khai thác tình hình thực tế môi trường của từng địa
phương, chú trọng thực hành, hình thành các kĩ năng, phương pháp hành động
cụ thể để học sinh có thể tham gia có hiệu quả vào các hoạt động bảo vệ môi
trường của địa phương, của đất nước phù hợp với độ tuổi.
- Ở lớp 9, các em đã có ý thức trách nhiệm với cuộc sống. Là GV Sinh
học, trong mỗi tiết lên lớp, việc giáo dục môi trường cần hướng HS tới sự hịa
nhập vào cộng đồng, đi sâu tìm hiểu thực tế. Cho nên, nếu chỉ cho các em tìm
hiểu ở SGK đơn thuần thì các em sẽ nhàm chán. Để khai thác kiến thức có hiệu
quả, khơi dậy ý thức, hành vi tốt với mơi trường cần phải có biện pháp kích
thích hứng thú, say mê tìm tịi, trao đổi, đề xuất ý kiến, ghi nhớ kiến thức bằng
những trải nghiệm thực tế của bản thân. Hoạt động trải nghiệm được xem là 1
trong những giải pháp hữu hiệu.
Trang 14


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

2.3.3.1 Định hướng chung:
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; làm cho mỗi học
sinh đều sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực.

- Tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm, sáng tạo thông qua các hoạt
động tìm tịi, vận dụng kiến thức và kinh nghiệm đã có vào đời sống; hình thành,
phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định dựa trên những tri thức và ý
tưởng mới thu được từ trải nghiệm.
- Tạo cơ hội cho học sinh suy nghĩ, phân tích, khái quát hoá những trải
nghiệm để kiến tạo kinh nghiệm, kiến thức và kĩ năng mới.
- Lựa chọn linh hoạt, sáng tạo các phương pháp giáo dục phù hợp:
phương pháp nêu gương; phương pháp giáo dục bằng tập thể; phương pháp
thuyết phục; phương pháp tranh luận; phương pháp luyện tập; phương pháp
khích lệ, động viên; phương pháp tạo sản phẩm và các phương pháp giáo dục
khác.
2.3.3.2. Một số phương thức tổ chức chủ yếu
2.3.3.2.1 . Hoạt động trải nghiệm khám phá khoa học:
Hoạt động trải nghiệm khám phá là cách tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho
học sinh trải nghiệm thế giới tự nhiên, thực tế cuộc sống và công việc, giúp học
sinh khám phá những điều mới lạ, tìm hiểu, phát hiện vấn đề từ mơi trường xung
quanh, bồi dưỡng những cảm xúc tích cực và tình u quê hương đất nước. Ở
lớp 9, HS chủ yếu trang bị những kiến thức cơ bản làm tiền đề cho việc phát
triển sau này, vì thế lâu nay các em hờ hững với nhiều hiện tượng xung quanh,
xem những vấn đề về môi trường là trách nhiệm của người lớn, của các tổ chức,
các em cho rằng học chỉ là để biết vậy thơi chứ chưa có thái độ rõ ràng trong
ứng xử cộng đồng, thì nay – GV sẽ tạo cho các em được gần gũi với thiên nhiên
hơn, tự mình kiểm chứng, điều tra, tự đề xuất và có hướng tham gia tích cực vào
việc gữ mơi trường xanh, sạch, đẹp. Các hoạt động trong chuỗi này bao gồm:
a. Em làm nhà khoa học:
Từ hiểu biết về thế giới xung quanh mà xây dựng ước mơ
cho cuộc đời mình, và ước mơ sẽ là động lực thơi thúc giúp các
Trang 15

SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

em vững bước trên con đường khoa học tiến tới làm chủ bản
thân, làm chủ thế giới. Vậy là, muốn trở thành nhà khoa học để
làm chủ cuộc sống tương lai, trước hết các em hãy tìm hiểu thế
giới quanh ta để có những mơ ước đẹp cho bản thân. Vì thế, HS
sẽ thích thú hơn khi tự mình mị mẫn tập làm bộ sưu tập, poster tuyên truyền,
trồng cây và chăm sóc; tạo ra những sản phẩm khoa học như xử lý chất thải, cải
tạo môi trường,..
b. Tập làm nhà báo:
- Đây là hoạt động để củng cố thêm những kiến thức, là cơ hội học sinh
tìm hiểu thực tế cuộc sống, thói quen, ý thức của cộng đồng trong vấn đề chung
của xã hội, và đây cũng là lúc các em bày tỏ những ước mơ, nguyện vọng của
mình,… Qua đó, giúp các em mạnh dạn hơn trước đám đông, giúp giáo viên
biết cách nhìn nhận, đánh giá ý thức của học sinh, điều chỉnh những hành vi, suy
nghĩ sai lệch, hướng cho các em “ Thắp sáng ước mơ”. Các yêu cầu khi tổ chức
điều tra, phỏng vấn:
+ Tổ chức theo nhóm, tổ theo nội dung GV đưa ra.
+ Địa điểm là nơi các em đang sinh sống.
+ Đảm bảo tính an tồn, bảo vệ môi trường.
+ HS phải ghi chép, vẽ đầy đủ những gì đã quan sát, nghe được.
+ Phỏng vấn, điều tra, tập làm poster, làm phim tư liệu.
- Khi tự học sinh tiến hành sẽ giúp:
+ Biết hợp tác với nhau cùng làm việc trong nhóm nhỏ.
+ Mạnh dạn trong đề xuất và trình bày ý kiến trước tập thể.
+ Rèn được kỹ năng thực hành, tăng dần độ chuẩn xác trong thao tác, trong
lời nói.
+ Kích thích óc tư duy, sáng tạo.
+ Giáo viên có điều kiện nghiên cứu, rút kinh nghiệm.
c. Vẽ tranh theo chủ đề:

Với nội dung phê bình các hiện tượng khơng có ý thức bảo vệ môi
trường trong xã hội; tuyên truyền và vận động mọi người có ý thức bảo vệ mơi
Trang 16


SK: Vận dụng hoạt động trải nghiệm để giáo dục môi trường trong giảng dạy Sinh học 9

trường sống; giữ gìn mơi trường sống Xanh -  Sạch – Đẹp; ước mơ của em về
môi trường sống thân thiện; em cần làm gì để bảo vệ mơi trường….Tác phẩm
được học sinh thể hiện trên khổ giấy A3, giấy Rôky và trên bạt nhựa bằng bút
chì màu, bột màu, sáp và các chất liệu khác.
2.3.3.2.2 Hoạt động theo phương thức thể nghiệm, tương tác: là cách tổ
chức hoạt động tạo cơ hội cho học sinh giao lưu, tác nghiệp và thể nghiệm ý
tưởng như diễn đàn, đóng kịch, hội thảo, hội thi, trị chơi và các phương thức
tương tự khác.
a. Hoạt động trải nghiệm bằng trò chơi :
Học sinh THCS khá hiếu động. Vì thế, việc truyền thụ kiến thức một
chiều khơng cịn là phương pháp tối ưu nữa. Trong dạy – học địi hỏi cần có sự
hợp tác của hai phía thầy và trị; trong đó, thầy đóng vai trị đạo diễn, hướng dẫn
còn trò là chủ thể của mọi hoạt động. Thơng qua các trị chơi nhằm tạo khơng
khí lớp học nhẹ nhàng, học sinh lĩnh hội tri thức một cách có hệ thống tránh tình
trạng ghi nhớ máy móc, lớp học lại sơi nổi. Hơn thế nữa, trị chơi cịn nhằm
hướng đến quá trình nhận thức, tổ chức cho học sinh học tập một cách tích cực,
khích lệ và kích thích học sinh suy nghĩ. Đồng thời, cịn cung cấp cho giáo viên
thông tin phản hồi để biết được học sinh có hiểu bài hay khơng.
Các thao tác tổ chức trị chơi tương đối đơn giản, dụng cụ dễ tìm, hơn
nữa khơng mất nhiều thời gian. Một số trị chơi thường áp dụng:
* Trị chơi giải ơ chữ:
Để kích thích tị mị và sự ham muốn tìm hiểu, nghiên cứu học sinh,
giáo viên dẫn dắt các em phát hiện (hoặc khắc sâu kiến thức) bằng cách dùng

một số câu hỏi ẩn trong các ô chữ để phát hiện kiến thức. Từ đó, học sinh hăng
hái tìm hiểu nội dung của từ chìa khóa một cách háo hức và sơi động. Qua đó,
các em sẽ tự hào và nhớ kỹ kiến thức mình và bạn đã phát hiện ra.
* Mảnh ghép bí ẩn:
Bằng những hình ảnh thú vị như những lọ hoa hay những ô số che khuất
một kiến thức hay một hình ảnh về bài học, một sơ đồ tóm tắt nội dung bài học.
Với phương pháp này, các em lần lượt mở các mảnh ghép với các câu hỏi thú vị.
Trang 17