Báo Cáo Thuỷ Sinh Đại Cương Đề Tài Sự Thay Đổi Nước Thượng Nguồn Sông Mekong. Bảo Tồn Cá Heo Ở Sông Mekong Thách Thức Phức Tạp Của Việc Cạnh Tranh Lợi Ích

MÔN
THUỶ SINH ĐẠI CƯƠNG
ĐỀ TÀI
SỰ THAY ĐỔI NƯỚC THƯỢNG NGUỒN SÔNG MEKONG.
BẢO TỒN CÁ HEO Ở SÔNG MEKONG: THÁCH THỨC PHỨC TẠP CỦA VIỆC CẠNH TRANH LỢI ÍCH


SỰ THAY ĐỔI MÔI
TRƯỜNG NƯỚC
THƯỢNG NGUỒN
SÔNG MEKONG


Giới thiệu về mơi trường sinh lý và phân tích thay đổi môi trường lưu vực sông Mê Kông, tập
trung chủ yếu vào phần trong tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.
Những thay đổi nhanh chóng và mạnh mẽ trong dịng nước đang xảy ra do một loạt các
chương trình phát triển bao gồm Chương trình Phát triển Đại Tây, Chương trình hợp tác kinh
tế tiểu khu vực lớn hơn (GMS) và sự phát triển của Khu thương mại tự do Trung Quốc-Asean.


Tổng quan

I. Chung:

Địa hình
Khí hậu
Tài ngun nước

Phát triển thuỷ điện
Dữ liệu và giải pháp

Hệ thống sơng và dịng chảy
Phân bố dòng chảy

II. Đặc điểm
địa lý thuỷ văn:

Dòng chảy và mực nước
Mực nước trong dịng
chính

Khơng gian

Thời gian
Sự thay đổi lâu dài
Sự thay đổi đa thời gian

Ảnh hưởng sự phát triển của thuỷ điện


Xói mịn đất

III. Xói mịn và trầm tích:

IV. Chất lượng nước:

Phản ứng trầm tích đối
với phát triển thủy điện

Xu hướng

Ảnh hưởng
của việc xây dựng đập


I- Tổng quát:

1.1 Tổng quan chung

Nguồn ảnh: />

1.2 Địa hình:
95% lưu vực sơng MeKong là miền núi thuộc hệ thống
dãy Hengduanshan.
⇒ Môi trường đặc trưng là sườn dốc,
địa chất khơng ổn định, đất bị xói mịn.

Bảng: Đặc trưng các kênh chảy chính thượng nguồn sơng MeKong

/>
Nguồn ảnh:


1.3 Khí hậu:
Thay đổi từ Bắc xuống Nam.
Từ vùng khí hậu cao ngun phía Bắc đến ơn đới,
cận nhiệt đới và nhiệt đới ở biên giới Lào.
Do chịu ảnh hưởng 2 đợt gió mùa:
● Gió mùa Tây Nam
● Gió mùa Đông Bắc

Nguồn ảnh: 2009 Mekong biophysic.


1.4 Tài nguyên nước:
Là lưu vực giàu tài nguyên nước.
● Thứ nhất, đáp ứng nhu cầu của sự phát triển kinh tế
và xã hội trong khu vực lưu vực.
● Thứ hai, giảm các thảm họa liên quan đến nước,
trong tự nhiên và nhân tạo.
● Cuối cùng, duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái sông.
Các dự án xây dựng để sử dụng nước ở thượng nguồn
sông Mê Kông chủ yếu tập trung vào thuỷ lợi và có thể
được chia thành hai loại, dự án lưu trữ và dự án bơm với
nhiều quy mô khác nhau.

Bảng: Phân phối và tiêu thụ nguồn nước tại thượng nguồn sông
MeKong


1.5 Phát triển thuỷ điện:
Sơng MeKong có nguồn tài ngun thủy điện dồi dào chủ yếu tập trung ở Trung Quốc, Lào và
Campuchia.
Trong 10 năm qua, những lo ngại về ảnh hưởng của các đập thủy điện lớn ở thượng nguồn sơng Mê
Kơng và dịng chảy liên quan của chúng đối với các hệ thống sinh thái và xã hội dọc theo dịng sơng ở
hạ lưu đã trở thành tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận sôi nổi.
Các yếu tố chính góp phần vào sự hiểu lầm là:
1. Thiếu dữ liệu, phân tích đầy đủ
2. Thiếu tiêu chuẩn hóa các nguồn dữ liệu giữa các nước ven sông
3. Chuyển thông tin bất đối xứng giữa thượng nguồn và hạ lưu sông Mê Kông, và giữa các nước ven
sông.

4. Sự vắng mặt của các cơ chế đối thoại ngược dòng-hạ lưu đa cấp.


1.6 Dữ liệu và giải pháp:


II. Đặc điểm địa thuỷ văn

Hệ thống sơng và 0
dịng chảy
1

Phân bố dòng
chảy

Dòng chảy và
mực nước

0
3
0
4

Xu hướng
mực nước

0
2
0
5

Ảnh hưởng phát
triển thuỷ điện


2.1 Hệ thống sơng và dịng chảy
Dịng chảy ở thượng nguồn chủ yếu từ
mưa, nước ngầm, nước tan chảy từ băng,
tuyết.


2.2 Phân phối dịng chảy
Biến thể khơng gian:
Lưu lượng sơng ở lưu vực sông Lan Thương-Mekong
tăng đáng kể từ Bắc vào Nam, với sự khác biệt lớn về
khu vực.
Bờ trái (dốc hướng gió) có dịng chảy vào lớn hơn
nhiều so với bờ phải.
Trong khu vực hẻm núi, về phía đáy thung lũng, dòng
chảy bề mặt và lượng mưa thấp hơn vì những ngọn núi
cao.


Biến thể thời gian
Có sự khác biệt trong sự phân bố thời gian của dòng chảy
giữa thượng nguồn và hạ lưu, chia thành hai bộ phận, dựa
trên các điều kiện địa chất thủy văn khác nhau.
Sự thay đổi của dòng chảy trong lưu vực là ổn định từ
năm này sang năm khác trong điều kiện tự nhiên.

2.3 Dòng chảy và mực nước
Dòng chảy bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố: khí hậu gió mùa, địa hình hẻm núi dọc và các hoạt động của
con người trên núi.
Tác động của các yếu tố này khác nhau về thời gian và khơng gian.
⇒ Những thay đổi trong dịng chảy và mực nước được kiểm soát bởi các yếu tố tự nhiên, sự xáo trộn việc
xây dựng đập thác và các hoạt động trong dịng chính.


2.4 Mực nước trong dịng chính
Sự thay đổi lâu dài:


Sự thay đổi đa thời gian:


2.5 Ảnh hưởng phát triển thuỷ điện
Khi việc xây dựng con đập Manwan, việc phát triển đập
là yếu tố ảnh hưởng đến dòng chảy và mực nước ở
dòng chảy thượng nguồn sơng Mê Kơng (Li và cộng sự,
2006).
Trong q trình xây dựng đập, sự khác biệt trong phân
bổ dòng chảy hàng tháng đã trở nên rõ ràng (Hình
14.7B). ⇒ Việc xây dựng con đập có ảnh hưởng đến
việc phân bổ khối lượng dòng chảy hàng tháng tại địa
điểm bên dưới đập Manwan.


III Xói mịn và trầm tích
3.1 Xói mịn đất

Trong lịch sử, xói mịn đất và bồi lắng ở thượng nguồn
sơng Mê Kông ở mức thấp do điều kiện tự nhiên và tỷ
lệ che phủ rừng cao.
Sự phát triển ngày càng tăng ở khu vực đầu nguồn,
điều kiện đất đai đã bị đe dọa.
⇒ Bảo tồn đất ở khu vực đầu nguồn bị ảnh hưởng
không chỉ bởi các yếu tố tự nhiên mà còn bởi các yếu
tố con người.