Ảnh hưởng của mật độ trồng đến sinh trưởng phát triển cây đậu núi sacha inchi tại thái nguyên vụ xuân năm 2021

HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

KHOA NƠNG HỌC
-------  -------

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI:
“ẢNH HƯỞNG CỦA MẬT ĐỘ TRỒNG ĐẾN SINH
TRƯỞNG PHÁT TRIỂN CÂY ĐẬU NÚI SACHA INCHI
TẠI THÁI NGUYÊN VỤ XUÂN NĂM 2021”

Người thực hiện

:

LÊ HẢI ĐỨC

Mã SV

:

642037

Lớp

:

LTK64KHCT

Người hướng dẫn

:

PGS.TS VŨ THỊ THU HIỀN

Bộ môn

DI TRUYỀN VÀ CHỌN GIỐNG
:

CÂY TRỒNG

HÀ NỘI - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu và những số liệu trình bày trong luận
văn này là hoàn toàn trung thực và chưa hề sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn này đều đã được cảm ơn.
Các thơng tin. tài liệu trích dẫn trình bày trong luận văn này đều đã được ghi
rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2021

Người viết cam đoan

Lê Hải Đức

2


LỜI CẢM ƠN

Trong q trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, ngoài sự cố gắng nỗ lực của
bản thân em đã nhận được sự quan tâm và giúp đỡ rất lớn của nhiều cá nhân và
tập thể.
Trước tiên, em xin chân thành cảm ơn cô PGS.TS Vũ Thị Thu Hiền, bộ môn
Di truyền và chọn giống cây trồng, khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt
Nam. Cô là người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình chỉ bảo em trong suốt thời
gian làm thực tập.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong bộ môn Di truyền và chọn
giống cây trồng, khoa Nơng học và tồn thể các thầy cô trong học viện Nông
nghiệp Việt Nam đã dìu dắt và truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm giúp em
làm tốt đề tài tốt nghiệp của mình.
Cuối cùng, em xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã giúp
đỡ, động viên em trong suốt quá trình thực tập.
Do thời gian và tình hình dịch bệnh Covid – 19 diễn biến phức tạp nên báo
cáo của em cịn nhiều thiếu sót và hạn chế, kính mong được sự góp ý của các thầy
cơ để báo cáo được hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2021

Sinh viên thực hiện

Lê Hải Đức

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................. ii
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC ............................................................................................................ iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... viii
DANH MỤC HÌNH ẢNH ................................................................................. viii
TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ........................................................... ix
PHẦN I: MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1
1.1. Đặt vấn đề....................................................................................................... 1
1.2.1. Mục đích và yêu cầu.................................................................................... 2
PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU ...................................... 4
2.1. Giới thiệu về cây đậu núi ............................................................................... 4
2.1.1. Tên gọi, nguồn gốc xuất xứ......................................................................... 4
2.2. Những nghiên cứu về đặc điểm cây đậu núi ................................................ 6
2.2.1. Đặc điểm thực vật học ................................................................................ 6
2.3. Giá trị của cây đậu núi Sacha inchi ................................................................ 7
2.3.1. Thành phần hóa học của hạt sacha inchi ..................................................... 7
2.3.2. Nghiên cứu giá trị sử dụng của hạt sacha inchi .......................................... 8
2.3.3. Giá trị thượng mại của các sản phẩm sacha inchi ..................................... 13
2.4. Một số đặc điểm nông sinh học cây đậu núi Sacha Inchi ............................ 15
2.4.1. Đặc điểm sinh trưởng của cây đậu Sacha inchi thời kỳ vườn ươm .......... 15
2.4.2. Sinh trưởng phát triển của cây đậu Sacha inchi ở vườn sản xuất. ............ 16

2.4.3. Sinh trưởng và tích lũy quả ....................................................................... 16
2.5. Yêu cầu điều kiện sinh thái đối với cây đậu núi Sacha inchi....................... 17
2.5.1. Thời vụ ...................................................................................................... 17

iii


2.5.2. Nhiệt độ ..................................................................................................... 18
2.5.3. Độ ẩm ........................................................................................................ 18
2.5.4. Đất đai ....................................................................................................... 19
2.5.5. Chế độ gió ................................................................................................. 21
2.6. Tình hình phát triển cây Sacha inchi trên thế giới và Việt Nam.................. 22
2.6.1. Tình hình phát triển Sacha inchi trên thế giới ........................................... 22
2.6.2. Tình hình phát triển Sacha inchi ở Việt Nam ........................................... 23
2.7. Điều tra tình hình sâu bệnh .......................................................................... 25
PHẦN III: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 28
3.1. Vật liệu nghiên cứu ...................................................................................... 28
3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu: ............................................................... 28
3.3. Nội dung nghiên cứu .................................................................................... 28
3.3.1. Thí nghiệm 1: Đánh giá khả năng nảy mầm và sinh trưởng phát triển
sacha inchi ở giai đoạn vườn ươm ...................................................................... 28
3.3.2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng phát triển cây
đậu núi Sacha inchi. ............................................................................................ 29
PHẦN IV: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ....................................................... 33
4.1. Đánh giá khả năng nảy mầm và sinh trưởng phát triển sacha inchi ở giai
đoạn vườn ươm ................................................................................................... 33
4.1.1 Đánh giá hạt mầm trước khi ngâm ủ cây đậu núi Sacha inchi................... 33
4.1.2 Sự nảy mầm, sinh trưởng của cây Sacha inchi .......................................... 35
4.1.3 Chiều cao cây giai đoạn vườn ươm............................................................ 37
4.1.4. Động thái ra lá thời kỳ vườn ươm ............................................................. 39

4.1.5 Chất lượng cây vườn ươm trước khi trồng vào vườn sản xuất của cây
Sacha inchi .......................................................................................................... 42
4.2. Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng phát triển cây Sacha inchi ............ 43
4.2.1 Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của cây Sacha inchi đến động
thái tăng trưởng chiều cao của cây ở vườn sản xuất. .......................................... 44

iv


4.2.2 Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của cây đậu núi Sacha inchi
đến động thái tăng trưởng số lá của cây đậu núi Sacha inchi. ............................ 46
4.2.3 Ảnh hưởng của mật độ đến đặc điểm tăng đường kính thân ở cây đậu
núi Sacha inchi .................................................................................................... 49
4.2.4 Ảnh hưởng của mật độ đến đặc điểm phân cành cấp 1 ở cây đậu núi
Sacha inchi .......................................................................................................... 52
4.2.5 Ảnh hưởng của mật độ đến đặc điểm tăng kích thước phiến lá ở ở cây
đậu núi Sacha inchi ............................................................................................. 54
4.3. Ảnh hưởng của mật độ đến tình hình sâu bệnh hại trên cây đậu núi Sacha
inchi ..................................................................................................................... 55
4.3.1. Tình hình sâu bệnh hại giai đoạn vườn ươm ............................................ 55
4.3.2. Tình hình sâu bệnh hại giai đoạn vườn sản xuất....................................... 55
PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................... 56
5.1 Kết luận ......................................................................................................... 56
5.2 Kiến nghị ....................................................................................................... 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 58
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 59

v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

AFLP

Amplified Fragments Length Polymorphism

ALA

Alpha- Linoleneic acid

ADHD

Rối loạn thần kinh

DHA

Docosa Hexaenoi acid

EPA

Eicosa Pentaenoic

acid EFA

Acid béo thiết yếu

FDA

Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ

G

Gluco

HDL

Cholecterol có lợi HCL

LA

Linoleic acid

LDL

Cholecterol có hại

NEFA

Acid béo không thay thế

PUFAs

Poly Unsaturated

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1.

So sánh giá trị dinh dưỡng của dầu sacha inchi (Sacha inchi)
với một số loại dầu thực vật khác ................................................... 13

Bảng 4.1.

Kích thước hạt cây Sacha inchi ...................................................... 34

Bảng 4.2.

Tỷ lệ nảy mầm của hạt đậu núi Sacha inchi ................................... 36

Bảng 4.3.

Chiều cao cây đậu núi ở thời kỳ vườn ươm.................................... 38

Bảng 4.4.

Số lá cây đậu núi ở thời kỳ vườn sản xuất ...................................... 40

Bảng 4.5.

Đánh giá chất lượng hạt cây đậu núi Sacha inchi ........................... 42

Bảng 4.6.

Ảnh hưởng của mật độ đến động thái tăng trưởng chiều cao cây
Sacha inchi ...................................................................................... 44

Bảng 4.7.

Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của cây đậu núi Sacha
inchi đến động thái tăng trưởng số lá của cây đậu núi Sacha
inchi................................................................................................. 47

Bảng 4.8.

Ảnh hưởng của mật độ đến đặc điểm tăng đường kính thân .......... 51

Bảng 4.9.

Ảnh hưởng của mật độ đến đặc điểm phân cành cấp 1 cây Sacha
inchi................................................................................................. 53

Bảng 4.10. Ảnh hưởng của mật độ đến tăng kích thước phiến lá ở cây đậu
núi Sacha inchi ................................................................................ 54

vii


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1. Chiều cao cây ở thời kỳ vườn ươm............................................... 39
Biểu đồ 4.2. Số lá cây ở thời kỳ vườn ươm....................................................... 41
Biểu đồ 4.3. Chiều cao cây đậu núi ở vườn sản xuất ........................................ 45
Biểu đồ 4.4.

Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của cây đậu núi Sacha
inchi đến động thái tăng trưởng số lá của cây đậu núi Sacha inchi ... 49

Biểu đồ 4.5. Đường kính thân cây đậu núi Sacha inchi .................................... 52
Biểu đồ 4.6. Số cành cấp 1 cây đậu núi Sacha inchi ......................................... 53

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 4.1. Hạt cây đậu núi Sacha inchi ................................................................ 35
Hình 4.2. Hình ảnh cây đậu núi trồng ở vườn sản xuất tại Thái Nguyên ........... 46
Hình 4.3. Hình ảnh giàn cây đậu núi Sachainchi ................................................ 50

viii


TÓM TẮT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Cây đậu núi Sacha inchi (Plukenetia volubilis L.) cây nhiệt đới lâu năm,
cho omega 3-6-9), là cây đa tác dụng, hiện nay nhằm đánh giá ảnh hưởng của thời
gian ngâm ủ đến sinh trưởng cây sacha inchi giai đoạn vườn ươm. Và đánh giá
ảnh hưởng mật độ đến khả năng sinh trưởng và phát triển, đặc điểm thực vật học
và khả năng thích ứng của cây đậu núi Sacha inchi trồng tại Thái Nguyên. Do đó,
thí nghiệm đánh giá sự nảy mầm hạt bằng cơng thức ngâm 3 sôi, 2 lạnh các công
thức với thời gian ngâm khác nhau cho thấy ảnh hưởng không rõ rệt đến số hạt
mọc mầm và tỉ lệ nảy mầm. Các cơng thức có số hạt nảy mầm cao nhất vào các
ngày 9 và 11. Ở thời gian ngâm 24 giờ cho tỉ lệ mọc mầm là tốt nhất 53,4%. Cùng
với đó thí nghiệm xác định mật độ trồng đậu núi Sacha Inchi được bố trí 3 cơng
thức từ 2000 cây đến 3333 cây/ha tại thị trấn Quân Chu, Thái Ngun. Thí nghiệm
bố trí kiểu hồn tồn ngẫu nhiên (RCB) với 3 lần nhắc lại. Cây sinh trưởng ở vườn
sản xuất sinh trưởng phát triển tốt. Chiều cao của cây đậu núi Sacha inchi tăng
dần từ lúc trồng. Tuy nhiên, chênh lệch chiều cao cây giữa các mật độ trồng không

theo qui luật rõ rệt. Đậu núi là cây trồng lâu năm, lần đầu được trồng tại Thái
Nguyên. Thí nghiệm xác định mật độ bước đầu cho thấy cây đậu núi cho sinh
trưởng phát triển tốt nhất ở công thức 2, khoảng cách 2,5m x 1,6m (tương ứng
2500 cây/ha). Tuy nhiên, vẫn cần theo dõi thêm để xác định chính xác mật độ nào
là tối ưu và phù hợp nhất.

ix


PHẦN I: MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Cây đậu núi (Plukenetia volubilis L.) có nhiều tên địa phương khác nhau
như: Sacha inchi, Inca inchi, Inca nut, Sacha peanut, Moutain peanut (dịch sang
tiếng Việt là lạc núi hoặc đậu núi), có nơi người dân cịn gọi là đậu sao vì quả có
hình ngôi sao. Nguồn gốc xuất xứ từ vùng rừng Amazon gồm có 19 lồi, phân bố
từ Bolivia đến Mexico. Cây Sacha Inchi được du nhập về Việt Nam từ Peru và
trồng thử tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam đầu tiên vào năm 2012, được gieo
trồng và khảo nghiệm tại một số vùng như: Tam Điệp - Ninh Bình, Gia Lai, Thái
Bình và Hà Nội. Cây Sacha Inchi là cây 2 lá mầm thuộc loại cây lâu năm, thân
leo hóa gỗ, chiều cao thân và đường kính thân phụ thuộc vào điều kiện ngoại cảnh
cũng như phụ thuộc vào điều kiện canh tác, tuổi cây. Quả Sacha Inchi có hình
ngơi sao 4 - 7 thùy, vỏ màu xanh lá cây, khi chín vỏ quả chuyển từ màu xanh sang
màu nâu xám, treo trên cành. Sau khi đậu 15 - 20 ngày vỏ quả chuyển dần sang
màu xanh đậm. Hạt Sachi ép lấy dầu, dầu Sachi chứa thành phần tự nhiên quý
hiếm là Omega 3-6-9, chất chống oxy hóa, vitamin A, E và nhiều dưỡng chất tinh
túy khác như: Protein, lipid, chất xơ và một số loại axit amin không thay thế khác.
Mật độ trồng dầy giúp tăng số cây thu hoạch, tăng tổng số quả trên một đơn vị
diện tích qua đó tăng năng suất cây Sacha Inchi. Tuy nhiên, nếu trồng quá dày
vừa lãng phí giống, đồng thời sẽ dẫn tới giảm số quả/cây, giảm kích thước, khối
lượng hạt, mật độ quá dày đồng nghĩa với việc sâu bệnh gây hại với mức độ lớn

hơn (Sconyers & cộng sự, 2005; Asiwe & cộng sự, 2007, Naab & cộng sự, 2009).
Trong điều kiện trồng dày, cây sinh trưởng kém, tích lũy dinh dưỡng kém, năng
suất không đảm bảo. Trồng dày hàm lượng protein và hàm lượng dầu trong hạt
cũng giảm thấp (Morshed Alam & cộng sự, 2002). Các sản phẩm từ cây Sacha
Inchi có giá trị cao cho sức khỏe con người đã được khẳng định trên thế giới. Tuy

1


nhiên, khơng phải quốc gia nào, vùng nào cũng có thể trồng và phát triển loại cây
này. Ở Việt Nam ngồi Học viện Nơng nghiệp và một số tỉnh miền Bắc (Hà Nội,
Hịa Bình, Thái Bình, Ninh Bình…), cây Sacha Inchi là cây mới được trồng thử
nghiệm, nên đến nay vẫn chưa có một báo cáo khoa học nào đánh giá đầy đủ về
cây sacha inchi ở Việt Nam.
Sacha inchi là cây thân leo lâu năm nên khi mới trồng cần có vốn lớn để
kiến thiết cơ bản. Mật độ trồng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lượng vốn đầu tư trồng
mới và ảnh hưởng lâu dài đến năng suất của cả chu kỳ thu hoạch. Chính vì vậy,
việc xác định được mật độ, khoảng cách trồng hợp lý sao cho vừa tiết kiệm được
giống, tận dụng được đất trồng, đồng thời có năng suất và hiệu quả kinh tế cao là
hết sức cần thiết. Nhằm cung cấp thông tin khoa học cần thiết giúp cho việc đánh
giá khách quan trước khi tuyển chọn cây trồng mới này bổ sung vào cơ cấu cây
lấy dầu tại Việt Nam, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài: “ẢNH
HƯỞNG CỦA MẬT ĐỘ TRỒNG ĐẾN SINH TRƯỞNG PHÁT TRIỂN
CÂY SACHA INCHI TẠI THÁI NGUYÊN VỤ XUÂN NĂM 2021’’.
1.2.1. Mục đích và yêu cầu
1.2.1.1. Mục đích
Đánh giá ảnh hưởng của thời gian ngâm ủ đến sinh trưởng cây sacha inchi
giai đoạn vườn ươm.
Đánh giá ảnh hưởng mật độ đến khả năng sinh trưởng và phát triển, đặc
điểm thực vật học và khả năng thích ứng của cây đậu núi Sacha inchi trồng tại

Thái Nguyên.
1.2.2.2. Yêu cầu
- Đánh giá khả năng nảy mầm và sinh trưởng phát triển của cây sacha inchi
ở giai đoạn vườn ươm.

2


- Đánh giá ảnh hưởng mật độ đến khả năng sinh trưởng, phát triển của cây
sachi inchi trong điều kiện vụ Xuân tại Thái Nguyên.
- Đánh giá ảnh hưởng mật độ của cây sachi đến tình hình sâu bệnh hại.
1.2.2.3. Phạm vi nghiên cứu
Do thời gian thực tập có giới hạn và cây sacha inchi có thời gian sinh trưởng
dài nên đề tài tập trung đánh giá giai đoạn đầu của thời gian sinh trưởng sinh dưỡng.

3


PHẦN II: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU

2.1. Giới thiệu về cây đậu núi
2.1.1. Tên gọi, nguồn gốc xuất xứ
Cây đậu núi (Plukenetia vohubilis L.) Có nhiều tên địa phương khác nhau
như: Sacha Inchi, Inca inchi, Inca nut, Sacha peanut, Moutain peanut dịch là lạc
Malpighiales; họ: thầu dầu Euphorbiaceae, họ phụ: Acalyphoideae, nhánh:
Plukenetieae, nhánh phụ: Plukenetiinae, chi: Plukenetia, loài: Plukenetia
volubilis, tên khoa học: Plukenetia volubilis L. (Hamaker et al, 1992; Gutiérrez
et al., 2011; Maurer et al., 2012. Cây đậu núi Sacha inchi thuộc bộ thực vật hạt
kín hai lá mầm Malpighiales, họ thầu dầu Euphorbiaceae, họ phụ Acalyphoideae,
nhánh Plukenetieae, nhánh phụ Plukenetiinae, chi Plukenetia, loài Plukenetia

volubilis, tên khoa học: Plukenetia volubilis L (Hamaker et al., 1992; Gutierrez et
al., 2011; Maurer et al., 2012).
Cây đậu Sacha inchi hoang dại xuất xứ từ rừng mưa nhiệt đới Amazon,
thuộc Nam Mỹ, trên lãnh thổ Suriname, Venezuela, Bolivia, Ecuador, Peru, Tây
Bắc Brazil và một số hoang đảo thuộc vùng Caribean. Cây đậu Sacha inchi được
các dân tộc bản xứ Peru thuần hóa và trồng từ trên 3.000 năm trước (vào thời kỳ
cuối của “Cách mạng Nông Nghiệp”). Peru là một trong mười quốc gia có nhiều
vùng khí hậu, nhiều hệ sinh thái khác nhau và có đa dạng sinh học giàu nhất thế
giới. Rừng Amazonia là một trong những trung tâm quan trọng nhất của thế giới
về đa dạng sinh học. Rất nhiều cây trồng nông nghiệp mà nhân loại đang sử dụng
làm lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh… có nguồn gốc xuất xứ từ vùng
rừng nhiệt đới Amazonia như: ngô, sắn, dứa, bông, cao su, cà phê, cacao, quynoa,
maca… (Blanka Krivankova et al., 2007). Gần đây, người ta quan tâm đến một
loại cây mà người da đỏ thuần hóa từ cây rừng đã cung cấp nguồn thức ăn hoang
dại trên 3.000 năm nay, loại cây cho dầu này đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà

4


nghiên cứu dầu thực vật, đó là cây đậu núi Sacha inchi. Nhiều nghiên cứu đã xác
nhận giá trị cao của nó về nhiều mặt: Về lâm nghiệp có thể coi là cây che phủ đất
chống xói mịn cho đất dốc; Về trồng trọt là cây công nghiệp lâu năm; Về giá trị
sử dụng có thể xếp vào nhóm cây lấy dầu, cây thực phẩm hoặc cây dược liệu
(Dawn Berkelaar et al., 2015; Krivankova, 2007). Đậu núi Sacha inchi là cây
trồng cạn lâu năm ưa nóng ẩm, cây thích nghi khá rộng từ độ cao 200-1500m trên
mực nước biển thuộc rừng mưa nhiệt đới Amazon (Gutierrez et al., 2011; Maurer
et al.,2012). Một nghiên cứu khác cho rằng đây là loài cây trồng đặc sản của rừng
mưa nhiệt đới ở Peru, nơi mà đậu núi đã được trồng bởi người bản địa trong nhiều
thế kỷ, cây thích ứng rộng từ vùng khí hậu nóng ẩm, đất chua ven sơng hồ lên đến
độ cao 1.700m so với mực nước biển (Dawn Berkelaar et al., 2015).

“Ông vua của các loại hạt”, “Siêu thực phẩm mới” ... là những cụm từ
thường được dùng để nói về hạt của Sacha Inchi bởi tỷ lệ tiêu hóa các chất dinh
dưỡng và các axit béo khơng bão hòa đối với con người rất cao, đạt đến 96%.
Omega 3 có trong Sacha Inchi là 48-54 % giúp phát triển và nâng cao trí tuệ, giảm
cholesterol, điều hịa huyết áp, cân bằng các tế bào thần kinh, giảm các nguy cơ
đột tử do bệnh tim mạch gây nên. Omega 6 chiếm 35-37 % đóng vai trị trong việc
ngăn ngừa các bệnh tim mạch, các bệnh viêm khớp, điều hòa huyết áp, nâng cao
trí lực, giảm thối hóa não, tăng cường thị lực. Omega - 9 (6-10 %) có tác dụng
chống rối loạn tim mạch và cao huyết áp ... Thành phần chính của hạt Sacha Inchi
được nhiều tác giả nước ngồi cơng bố gồm có tinh dầu (30 60 % khối lượng),
protein (27 % khối lượng), còn lại là chất xơ và một số chất khác. Giá trị tinh dầu
của hạt Sacha Inchi rất cao vì chứa nhiều omega 3-6-9 hơn tất cả các loại hạt thực
vật khác. Dầu Sacha Inchi được nhiều cơ quan tổ chức Quốc tế chứng nhận về giá
trị dinh dưỡng vì nó chứa hàm lượng cao các axit béo khơng bão hịa và khơng
chứa cholesterol. Đặc biệt, Sacha Inchi còn chứa các chất chống oxy hóa tự nhiên

5


Vitamin A, E, lượng protein rất tốt cho sức khỏe khơng gây kích ứng như một số
loại dầu khác. (Dương Đình Tường Nơng Nghiệp Việt Nam).
2.2. Những nghiên cứu về đặc điểm cây đậu núi
2.2.1. Đặc điểm thực vật học
- Bộ rễ: Theo công bố của Yang et al. (2014) thì rễ đậu núi phát triển tốt
theo chiều rộng trên bề mặt đất nên có thể giữ cho cây khơng bị đổ ngã và
chịu hạn ở mức độ nhất định vì khơng có rễ cọc ăn sâu.
- Thân đậu núi thuộc loại bán gỗ, bò leo, cao từ 3-5m hoặc hơn nữa, khả
năng phân cành rất tốt, mỗi nách lá đều có thể phân hóa chồi để phát triển thành
cành. Lá hình trái tim, bản lá dài 10-15cm, rộng 6-10 cm tùy vị trí, mép lá
có viền răng cưa, cuống lá dài 6-8cm (Cai et al., 2012). Đậu núi là cây thân leo

bán gỗ, lá hình tim viền răng cưa, hoa tự chùm, đơn tính đồng chu, hoa đực nhỏ
màu trắng, xuất hiện trước kết thành chùm. Hai hoa cái xuất hiện sau ở gốc chùm
hoa đực, vịi nhụy hình ống, vươn dài 2-2,5cm đầu nhụy phân thành 4-7 thùy
màu trắng, quay ngang khơng hướng về hoa đực nên khó hứng phấn từ hoa đực
cùng chùm. Là cây leo, thân lá phát triển mạnh trong mùa mưa nên cần làm
dàn với cọc chắc chắn tránh đổ (Taylor et al., 1972).
- Hoa: Đậu núi bắt đầu ra nụ sau khi gieo hạt 5 tháng, từ khi ra nụ đến bắt
đầu nở hoa khoảng 20-25 ngày, trên cây lúc nào cũng có nụ, có hoa nở, có q
trình thụ phấn thụ tinh, đậu quả và quả chín đan xen nhau. Hai hoa cái mọc từ
gốc chùm hoa, hoa đực nhiều, nhỏ, màu trắng kết thành cụm. Hoa đực có 5
cánh, 23 bao phấn, mỗi bao phấn chia thành 4 thùy, trong 1 thùy có 8 hạt
phấn (Hamaker et al., 1992; Hector Noriega et al., 2010; Taylor et al., 1972).
- Quả và hạt: Quả có từ 4-7 hạt, mỗi hạt nằm trong 1 thùy (Cai et
al.,2011). Hạt đậu núi hình ơvan, dài 15-20mm, rộng 7-8mm chứa 2 mảnh gắn
với nhau ở 1 đầu, khi ngâm nước sẽ xảy ra q trình chuyển hóa sinh hóa trong

6


nội nhũ trương lên, các tế bào phôi phát triển biến thành thân mầm, rễ mầm,
lá mầm. Hạt to, dinh dưỡng dự trữ nhiều nên cây con to khỏe, thân mầm dài
6-10cm, lá mầm to dầy (Guillén et al., 2003).
2.3. Giá trị của cây đậu núi Sacha inchi
2.3.1. Thành phần hóa học của hạt sacha inchi
Mặc dù cây sacha inchi đã được trồng trọt và sử dụng khá lâu nhưng người
ta hiểu biết rất ít về thành phần dinh dưỡng và các chất hóa học trong hạt. Guillén
(2003) đã đánh giá chất lượng hạt sacha inchi và xác định là cây cho dầu với hàm
lượng cao từ 35-60%, thành phần dầu có nhiều acid béo khơng no. So với một số
nghiên cứu khác thì hàm lượng dầu sacha inchi trong nghiên cứu của ông cao hơn
hẳn (Bondioli and Della Bella, 2006) công bố là 34,42%, nhưng lại thấp hơn so

với kết quả của (Hamaker et al., 1992; Follegatti-Romero et al., 2009) là khoảng
54%. Sự chênh lệch này có thể giải thích do những nghiên cứu này thực hiện trên
các giống hoặc loài phụ khác nhau, cây được trồng tại vùng địa lý có điều kiện
thời tiết khác nhau, thời điểm thu hạt khác nhau hoặc phương pháp ép dầu khác
nhau (Gutiérrez et al., 2011). Dầu sacha inchi ép tươi có màu vàng nhạt được
dùng để đánh giá chất lượng dinh dưỡng, kết quả đánh giá được công bố rằng:
thành phần acid béo rất cao, alpha-liolenic (ω-3) là 54% và lioleic (ω-6) là 34%
(Maurer et al., 2012). Hàm lượng acid oleic thấp (9,1%), palmitic: 4,4% và stearic:
2,4% được công bố bởi Gutiérrez el al. (2011). Những kết quả phân tích trên phù
hợp với công bố của các nghiên cứu của Follegatti-Romero et al., 2009; Fanali et
al., 2011). Tuy nhiên, (Hamaker et al., 1992 and Guillén et al., 2003) công bố kết
quả phân tích hàm lượng alpha-linolenic (ω-3) là 45,2% và và lioleic (ω-6) là
47,4%. Với hàm lượng alpha-linolenic acid cao như vậy, cây sacha inchi sẽ cung
cấp nguồn acid béo không thay thế rất quan trọng bổ sung thêm dinh dưỡng cho
thực phẩm (Guitiérrez et al., 2011).

7


Hạt sacha inchi có hàm lượng protein cao (27%), trong đó giầu cystein,
tyrosin, threonine và tryptophan (Maurer et al., 2012). Hàm lượng các chất này
tương đương với các loại hạt: Vừng (25%), Hướng dương (24%), lạc (23%
(Guitierrez et al., 2011). Dầu sacha inchi chứa nhiều axít béo thiết yếu đặc biệt
là omega-3 có tác dụng tăng sức khỏe cho tim mạch, trị viêm khớp, ung thư, nhiễm
khuẩn...Khô dầu sau khi ép cịn khá nhiều chất dinh dưỡng nên có thể làm bột và
gọi là: “bột protein”, trong thành phần protein sacha inchi có đầy đủ các loại amino
acid cần cho người lớn (Guillén et al., 2003).
Kết quả xét nghiệm thành phần các chất khoáng trong hạt sacha inchi trồng
tại miền Nam Colombia năm 2011 xác định rằng trong hạt sacha inchi (độ ẩm
3,3 %) có hàm lượng chất béo là 42%, protein 24,7%, Ash 4% và hydratcacbon

30,9%, trong 1 kg hạt sacha inchi chứa nhiều chất khoáng quan trọng, bao gồm:
5563,5mg kali, 3210mg mage, 2406 mg canxi, 103,5 mg sắt, 49 mg kẽm, 15,4mg
lưu huỳnh và 12,9mg cooper (Gutiérrez et al., 2011), các Vitamin A, E, acid
amin và các chất chống oxy hóa tự nhiên giúp tăng khả năng miễn dịch của cơ
thể. Hàm lượng dầu sacha inchi còn chứa Cholesterol tự do tốt (HCL) giúp làm
giảm Cholesterol xấu (LCL) trong máu khi sử dụng (Nascimento et al., 2013;
Owen et al., 2005).
2.3.2. Nghiên cứu giá trị sử dụng của hạt sacha inchi
Để đánh giá độ an toàn khi làm thực phẩm của dầu sacha inchi, người ta đã
tổ chức 2 nhóm người lớn mỗi nhóm 30 người có sức khỏe tương đương nhau 1
nhóm ăn dầu sacha inchi (giầu omega-3), 1 nhóm ăn dầu hướng dương (giầu
omega-6), mỗi ngày ăn 10-15ml dầu/người trong 4 tháng liên tiếp. Những người
ăn tự báo cáo đánh giá hàng ngày về sự chấp nhận, sự an tồn (thơng qua tác dụng
phụ lên gan, thận). Kết quả cho thấy nhóm ăn dầu sacha inchi ở tuần đầu chấp
nhận thấp (37,5%), từ tuần thứ 6 trở đi chấp nhận tăng lên 81,25-93,75% khơng
phân biệt giới tính, tác dụng phụ ở cả 2 nhóm giảm rõ rệt theo thời gian ăn. Sau 4

8


tháng tiến hành xét nghiệm máu ở cả 2 nhóm đều cho kết quả hàm lượng
cholecterol có hại (LDL) trong huyết thanh và huyết áp động mạch giảm rõ với
độ tin P<0,05; Riêng nhóm ăn dầu sacha inchi hàm lượng cholesterol có lợi (HDL)
trong máu tăng ở tháng thứ 4 nên được đánh giá là dầu an toàn và tốt cho người
sử dụng (Gonzales and Gonzales, 2014).
Đánh giá tác dụng của dầu sacha inchi đối với nhóm bệnh nhân bị rối loạn
mỡ máu được thực hiện như sau: Các bác sỹ chọn 24 bệnh nhân rối loạn mỡ máu
ở độ tuổi từ 35-75, đo hàm lượng cholesterol tổng số (TC), cholesterol tốt HDL,
triglycerides (Tg), gluco (G), axít béo khơng thay thế (NEFA) và Insulin (I) trong
máu của từng người, sau đó chọn nhẫu nhiên người ăn dầu sacha inchi thường

xuyên 5ml và 10 ml/ngày trong 4 tháng liên tục. Cuối tháng thứ 4 kiểm tra thấy
giá trị TC và NEFA giảm và HDL tăng ở cả 2 nhóm ăn 5 và 10ml. Riêng nhóm
ăn 10ml thì tăng hàm lượng Insulin trong máu, như vậy ăn dầu sacha inchi có lợi
cho bệnh nhân rối loạn mỡ máu (Garmendia, 2013).
Rocio Jackelyn Carrion Rabanal (2014) ở đại học Washington đã nghiên cứu
hoạt tính sinh học của dầu sacha inchi và dầu Quinoa lên các tế bào bị tổn thương
ở tĩnh mạch và xác nhận dầu sacha inchi có khả năng làm lành màng tế bào và
chống viêm nhiễm.
Nghiên cứu thành phần hóa sinh của dầu ép từ hạt sacha inchi, Cisineros et
al. (2014) nhận xét dầu sacha inchi có tính ổn định cao về hàm lượng và chất
lượng trong quá trình bảo quản không dùng phụ gia. Hamaker et al. (1992) công
bố dầu sacha inchi chứa tới 93% axít béo khơng no, trong đó 45,2% là α-linolenic
acid (omega-3), 36,8% là linolenic acid (omega-6) là những axít béo khơng thay
thế mà cơ thể người không thể tự tổng hợp được nên bắt buộc phải hấp thu từ bên
ngoài (Follegatti- Romero, et al., 2009). Những axít béo này thuộc nhóm cần bổ
sung thường xun giúp điều hòa áp suất máu, nhịp tim, tạo màng tế bào.Dầu
sacha inchi có hàm lượng polyunsaturated (PUFAs) có tên là alpha-linoleneic acid

9


(ALA, C18:3, omega-3) từ 47-51% và linoleic acid (LA, c18:6, omega-6) từ 3437% (Fanali et al., 2011 and Guillén et al., 2003). Các chất này được xác định có
giá trị dược liệu cao và có lợi cho sức khỏe do ngăn cản được một số bệnh như
viêm khớp, ung thư, động mạch vành, tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn thần kinh
(ADHD), viêm da (Gogus and Smith, 2010; Hanssen and Schmitz Hubsch, 2011).
Dầu sacha inchi có tiềm năng ứng dụng cao trong công nghệ thực phẩm và dược
phẩm (Chirinos et al., 2013), ngồi ra cịn dùng cho chăn ni và làm xăng sinh
học (Zaccheria et al., 2009, 2012 and Zuleta et al., 2012).
Theo Bindi Shah (2016) thì axít béo chưa no omega-3 giữ vai trò quan trọng
đối với mọi tế bào cơ thể, nó tạo ra màng tế bào, duy trì chức năng thần kinh, làm

giảm nguy cơ tử vong sớm, bảo vệ hiệu quả các hoạt động thần kinh, tăng cường
trí nhớ, cải thiện sức khỏe tim mạch. Theo tổng kết của tạp chí “Đời sống” đến
nay đã có khoảng 20.000 cơng bố về lợi ích của omega-3 đối với đời sống con
người ở các mặt thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm. Omega-3 trước nay được
đánh giá có hàm lượng cao chủ yếu trong các loại cá da trơn, cá hồi, cá thu, thịt
gia cầm. Trong dầu thực vật omega-3 có ở lạc, hướng dương, oliu..., theo những
nghiên cứu mới nhất thì trong dầu sacha inchi hàm lượng acid béo không thay thế
omega-3 (45-53%) và omega-6 (34-39%) đặc biệt cao, omega-9 thấp (6-10%, là
loại axit béo có thể thay thế). Hai loại axit béo khơng thay thế có trong sacha inchi
quan trọng nhất là omega-3 và omega-6 vì khi được hấp thu vào trong cơ thể
người, Omega-3 có thể chuyển hóa thành DHA, rồi thành EPA, omega-6 cũng
tương tự như vậy. Theo một nghiên cứu khác về tỷ lệ hai loại này nếu như sử dụng
omega-3 cao hơn 4 lần omega-6 là lý tưởng nhất cho sức khỏe. Trong dầu sacha
inchi còn chứa 27% protein mà thành phần của nó có tryptophan, một loại protein
giúp não sản xuất ra serotonin, chất gây an thần chống mất ngủ (Novello et al.,
2010). Trong 1 gam protein sacha inchi có 28mg tryptophan, nhiều hơn 8 lần so
với các nguồn hạt thực vật nổi tiếng nhất đã biết. Tryptophan là một amino acid

10


tiền thân của serotonin, có tác dụng giảm căng thẳng thần kinh. Khoảng 20%
serotonin trong cơ thể muôi hệ thần kinh trung tâm. Quan hệ giữa amino acid này
với serotonin giúp điều hòa giấc ngủ đặc biệt đối với phụ nữ sau sinh, mà khả năng
tổng hợp serotonin chỉ bằng 1/2 so với nam giới (Bindi Shah, 2016).
Sun Warrior (2014) cho rằng hạt sacha inchi là thực phẩm cao cấp vì có
hàm lượng protein cao, dầu có nhiều omega-3-6-9, alpha tocopherol, vitamin E,
carotenoid (vitamin A) và chất sơ. Dầu sacha inchi có giá trị tương đương như
dầu oliu, nhưng nhiều dinh dưỡng hơn do có hàm lượng protein và omega-3 cao
hơn hẳn. Phụ nữ Pêru thường trộn dầu sacha inchi với flour để làm kem dưỡng

da, dầu này còn dùng để trộn với nhiều món ăn đã nấu chín hoặc rau tươi sống,
trộn salat... (Guillen et al., 2003).
Dầu sacha inchi (Sacha inchi) là sự pha trộn độc đáo của các thành phần tự
nhiên quý hiếm là omega3-6-9, chất chống oxy hóa vitamin A, E cùng nhiều
dưỡng chất tinh túy khác như protein, chất xơ và một số loại axit amin thiết yếu
khác (Liu et al., 2014). Nếu so sánh với dầu Argan (một loại dầu thực vật q) thì
hàm lượng omega 3 có trong dầu sacha inchi nhiều hơn gấp 40 lần. Dầu sacha
inchi được xem là nguồn bổ sung dinh dưỡng cao cấp rất tốt cho sức khỏe con
người. Đây là một loại dầu tinh khiết hoàn toàn tự nhiên với thành phần giàu axit
béo tự nhiên, đặc biệt là hàm lượng omega 3 hiện tại đang đứng đầu so với các
loại dầu khác.
Hạt sacha inchi có chứa tryptophan giúp giảm căng thẳng, tránh được các
vấn đề liên quan đến stress. Đối với phụ nữ có thai và trẻ nhỏ, dầu sacha inchi có
tác dụng làm giảm nguy cơ cao huyết áp liên quan đến quá trình mang thai. (GaciaHemández et al., 2013; Nascimento et al., 2013)
Omega 3 rất cần thiết cho sự phát triển hệ thần kinh của thai nhi, đặc biệt
là cho sự phát triển của các mô thần kinh trong giai đoạn ba tháng đầu của thai
kỳ. Dầu Sachi còn giúp cải thiện sự phát triển trí não và vận động của trẻ sơ sinh

11


nhẹ cân, cải thiện sự phát triển não bộ và thị giác của trẻ em. (Gacia-Hemández
et al., 2013; Nascimento et al., 2013).
Dầu sacha inchi có giá trị vượt trội so với các loại dầu thực vật khác vì thành
phần các acid béo thiết yếu: Omega 3 chiếm 48 – 54%, omega 6: 36 – 38%, omega
9: 7 – 9%. Tỷ lệ omega 3 và omega 6 ở sacha inchi đạt 1,4/1 được đánh giá là tỷ lệ “
lý tưởng” cho sức khỏe. Tỷ lệ hàm lượng ω3/ω6 của dầu sacha inchi kể trên khơng
thể tìm được ở bất kỳ loại dầu thực vật nào hiện có. Thậm chí, nếu so sánh với hàm
lượng omega 3 và omega 6 ở cá Hồi thì dầu sacha inchi cịn vượt trội hơn hẳn ở tỷ
lệ này. Hơn nữa đây là dầu thực vật nên không tanh như dầu cá và không chứa các

chất bảo quản hoặc những tạp chất có hại từ biển (Nascimento et al., 2013).

12


Bảng 2.1 So sánh giá trị dinh dưỡng của dầu sacha inchi (Sacha inchi) với
một số loại dầu thực vật khác
Đơn vị: % so với khối lượng hạt khô
Chất dinh

Sacha

dưỡng

Inchi

Oliu

Dầu

Dầu hạt

Hướng

Nành

lanh

dương

Ngô

Omega 3

49,16

1,0

8,3

3,51

0

1

Omega 6

36,99

10,0

54,5

0,84

60

58

Omega 9

7,66

71,0

0

1,33

30

0

Protein

33,0

1,6

28,0

3,78

24

0

Acid béo thiết yếu 84,86

11,0

36,0

-

57,9

59

(Nguồn: />
2.3.3. Giá trị thượng mại của các sản phẩm sacha inchi
Do chứa hàm lượng dinh dưỡng quý nên dầu sacha inchi đã nhận được
nhiều giải thưởng quốc tế: Huy chương vàng tại cuộc thi quốc tế “Oils of the
World” WEO Paris năm 2004 và 2006; Đứng trong top 2 tại hội chợ thực phẩm
thế giới: “Profesional Fairs about Foods”: SIAL của Pháp năm 2004; Đạt giải
“Top innovation anuga 2005”; Đứng đầu giải thưởng “International Trends and
Innovations Directory” năm 2006.
Tháng 6/2007, dầu sacha inchi nhận Huy chương vàng Médaille d'or "Oils
of the world" tại cuộc thi AVPA về thực phẩm hàng hóa.
Ngày 23/9/2014 dầu sacha inchi được đóng dấu chấp thuận của Cơ quan
Quản lý Thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) về thành phần dinh dưỡng và
mức độ an toàn.

13


Sản phẩm từ sacha inchi được rất nhiều người nổi tiếng trên thế giới ưa
chuộng và sử dụng. Theo chuyên gia dinh dưỡng Nekki Baker chia sẻ trong bài
viết về siêu thực phẩm trên báo Daily Mail (UK) thì dầu sacha inchi là một trong

những loại thực phẩm giàu axit béo omega 3 nhất trên thế giới. Hạt sacha inchi
cũng chứa nhiều protein, chất xơ và chất chống oxi hóa.
Tác dụng của dầu sacha inchi trong việc làm đẹp da, tóc và móng chân tay
đã góp phần làm nên thương hiệu "vàng lỏng" của sản phẩm này. Dầu sacha inchi
là một thành phần không thể thiếu trong các sản phẩm làm đẹp, chăm sóc, phục
hồi da và tóc, nó giúp tái tạo và duy trì làn da khỏe mạnh, chống lại các tế bào lão
hóa. Đặc biệt, dầu sacha inchi nguyên chất giúp phục hồi làn da bị hư tổn, xóa mờ
các nếp nhăn, cải thiện độ đàn hồi và dưỡng ẩm sâu cho da. Với lượng chất béo
chiếm tới hơn 90% trong thành phần, dầu sacha inchi là một loại kem dưỡng ẩm
và giữ ẩm cho tóc, ngăn ngừa tóc khơ, gãy và chẻ ngọn. Dầu sacha inchi được sử
dụng để dưỡng tóc hằng ngày sẽ bảo vệ tóc khỏi những hư tổn gây ra bởi mơi
trường, hóa chất và nhiệt độ, phục hồi mái tóc bị khơ xơ, giúp tóc chắc khỏe, bóng
mượt và vào nếp hơn. (Krivankova, 2007; Nascimento et al., 2013)
Dầu sacha inchi tự nhiên nguyên chất 100%, là một trong những loại giàu
dưỡng chất omega 3 thực vật, phong phú các axid béo thiết yếu (EFA), phong phú
của các chất chống oxy hóa tự nhiên Vitamin A và vitamin E (Cathy Won 2016,
Liu et al., 2014).
Do những giá trị dinh dưỡng vượt trội đó mà giá bán dầu sacha inchi trên
thế giới hiện nay rất đắt. Tham khảo trang bán hàng trực tuyến (Amazon) cho
thấy: Dầu sacha inchi đóng chai 237ml bổ sung dinh dưỡng có giá 1,4 triệu đồng.
Dầu sacha inchi đóng chai 30ml dưỡng da, tóc có giá 370.000 đồng. Tại thị trường
Mỹ, dầu sacha inchi chai 250 ml có giá 700.000 - 800.000 VNĐ. Một gói hạt
sacha inchi 125 gram bán trên US mart có giá 387.000 VNĐ (Market Brif for
Sacha inchi, 2012).

14


Nhà nghiên cứu dầu thực vật Cathy Wong N.D đã đánh giá rất cao giá trị
của dầu sacha inchi, ông viết rất hay rằng: “Sacha inchi mang trong mình cả một

câu chuyện lịch sử, nó được các tộc người Secoyas, Amueshas, Cashibos trồng,
chiết suất và sử dụng từ hàng ngàn năm trước như một loại thực phẩm truyền
thống. Thời gian và sự trân quý đã điểm tô thêm cho sacha inchi một sắc màu
huyền thoại, dần dần, nó trở thành tinh chất đầy mê hoặc và quý giá, được nâng
tầm lên như một liều thuốc chữa bệnh. Những thổ dân Nam Mỹ đã ăn hạt nướng
của sacha inchi và dùng dầu chiết xuất để xoa bóp cơ thể, làm dịu những cơn
đau ở các khớp, cơ bắp và coi đó như một nguồn sức mạnh của lòng quả cảm”.
Sacha inchi nói chung và dầu của nó nói riêng hiện diện trong đời sống, trong
dòng chảy lịch sử như một sản phẩm mang tính văn hóa sâu sắc. So với dầu
oliu (có mùi tương tự như mùi bơ, vị hơi đắng), dầu sacha inchi có mùi nhẹ,
khơng đắng, nên rất dễ kết hợp cùng các loại thực phẩm và gia vị khác. Dầu
sacha inchi có thể làm tăng hương vị của thực phẩm, có khả năng “nâng cánh”
cho các loại thực phẩm, mỹ phẩm tỏa các mùi hương khác nhau. So với dầu
oliu, một thời từng được coi là loại thực phẩm quý tộc của châu Âu, dầu sacha
inchi tỏ ra vượt trội không chỉ ở hàm lượng các chất mà còn ở yếu tố cảm quan.
Xét về mọi mặt, dầu sacha inchi xếp trên dầu oliu, vượt lên trên tất cả, nó tự
tạo ra cho mình một vị thế độc tôn, một ông “vua” của các ông “vua dầu”. Các
nhà ẩm thực tìm thấy ở dầu sacha inchi điểm thú vị rất riêng, mà trên hết, đó là
sự tinh khiết, cao hơn một bậc, nó là sự tinh khiết từ một loài cây huyền thoại
đã tồn tại lâu đời trong văn hóa người Inca” (Cathy Wong, 2016).
2.4. Một số đặc điểm nông sinh học cây đậu núi Sacha Inchi
2.4.1. Đặc điểm sinh trưởng của cây đậu Sacha inchi thời kỳ vườn ươm
Các nghiên cứu được thực hiện tại Học viện Nơng Nghiệp Việt Nam nhằm
tìm hiểu khả năng gieo trồng đậu núi Sacha inchi ở các mùa khác nhau trong năm.
Giống như các hạt cây lấy dầu khác, lô hạt giống đậu núi Sacha inchi khô sau khi

15