Du lịch Đèo Ngang; Hà Tĩnh Quảng Bình

1

DU LỊCH ĐÈO NGANG
Đèo Ngang là con đèo vượt dãy Hoành Sơn, là một chốt hiểm yếu trên
con đường thiên lý Bắc – Nam. Theo sử cũ thì đường thơng qua Đèo Ngang đã
có 1000 năm nay, từ thời vua Lê Đại Hành (980 – 1005) nhưng phải đến 500
năm sau thì Hồnh Sơn – Đèo Ngang mới được biết đến nhiều và trở thành điểm
xung yếu chia cắt Đàng Ngoài – Đàng Trong. Năm 1833, vua Minh Mạng cho
xây Hoành Sơn Quan (cửa Hoành Sơn) ở đỉnh Đèo Ngang, cao hơn 4m, hai bên
có thành đăng dài hơn 30m, ở trên cửa đắp nổi ba chữ Hoành Sơn Quan. Hai
phía Hồnh Sơn Quan đào núi thành 1000 bậc. Nay Hồnh Sơn Quan vẫn cịn,
khơng ngun vẹn nhưng vẫn uy nghi, phong trần nơi đầu núi góc biển.
Từ Hồnh Sơn Quan nhìn ra phía Bắc là vùng đất thuộc xã Kỳ Nam, thị
xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Ngược lại, nhìn về hướng Nam là vùng đất thuộc xã
Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.
Đèo Ngang gắn liền với truyền thuyết Liễu Hạnh Cơng chúa trong kho
tàng truyện cổ tích Việt Nam “Ngày xưa, ở trên thiên đình có cơ con gái Ngọc
Hồng tên là Liễu Hạnh. Tính tình cơ phóng túng ngang bướng, khơng chịu theo
khn phép nhà trời. Ngọc Hồng hết lịng dạy dỗ nhưng vơ ích, cơ chứng nào
vẫn giữ tật ấy. Giận vì trong nhà có con gái hư khơng thể làm vì cho thiên hạ,
Ngọc Hoàng quyết trị tội để cho con tu tỉnh. Nhân một lần Liễu Hạnh phạm lỗi,
Ngọc Hoàng bèn đày nàng xuống trần trong ba năm. Sau khi xuống trần, Liễu
Hạnh hóa thân thành một cơ gái đẹp, dựng một cái quán ở chân núi đèo Ngang.
Đây là nơi rừng núi vắng vẻ nhưng cũng là nơi con đường thiên lý từ Bắc vào
Nam vắt qua, nên hàng ngày không bao giờ ngớt bộ hành đi lại. Từ xưa đến
nay, vì sợ giặc cướp và thú dữ, không ai dám đến đó mở qn bán hàng. Vì vậy
ngơi hàng độc nhất của Liễu Hạnh ngày nào cũng đông khách. Bất kỳ ai lên đèo
xuống đèo, đã đi qua quán không thể khơng ghé lại nghỉ chân, huống gì trong
qn lại có cô gái tuyệt sắc. Từ khi bị đày, Liễu Hạnh vẫn chưa bỏ được nết cũ,
khinh mạn và trêu chọc mọi người. Cho nên, hễ ai vào quán ăn bánh uống nước
rồi tiếp tục ra đi thì khơng sao. Nhưng hễ thấy chủ quán xinh đẹp mà giở thói

cợt nhả, hoặc có ý cậy sức, cậy thế, cậy thần làm điều bất chính thì nàng quyết
trị tội khơng tha: lúc trở về nếu không lăn ra chết cũng trở thành điên rồ ngây
dại, …”
Trong các điểm du lịch Quảng Bình, Đèo Ngang là một trong những điểm
đến hấp dẫn không thể bỏ qua với mọi du khách. Khơng biết có phải từ thơ của
Bà Huyện Thanh Quan, mà Đèo Ngang trở nên gần gũi với du khách hay khơng,
nhưng có một thực tế là, trong số các đường đèo, Đèo Ngang được xem là
đường đèo chiếm nhiều thiện cảm của khách lữ hành nhất.
Bà Huyện Thanh Quan (ất Mùi 1805 - Mậu Thân 1848) Nhà thơ, tên thật
là Nguyễn Thị Hinh, quê làng Nghi Tàm, huyện Từ Liêm, nay thuộc phường
Quảng An, quận Tây Hồ, Hà Nội. Bà thắm duyên với ơng Lưu Ngun Ơn,
người làng Nguyệt áng, huyện Thanh Trì, làm Tri huyện Thanh Quan (Đơng
Hưng, tỉnh Thái Bình) thời vua Nguyễn, nên bà thường được gọi theo chức vụ


2

của chồng là Bà Huyện Thanh Quan. Bà còn là một nhà thơ nổi tiếng thơ bà điêu
luyện, chuẩn mực về niêm luật, hàm súc giàu nhạc điệu, qua bài thơ “Qua đèo
ngang”:
Bước tới đèo Ngang bóng xế tà.
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa
Lom khom dưới núi, tiều vài chú
Lác đác bên sơng, chợ mấy nhà
Nhớ nước đau lịng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Dừng chân đứng lại, trời non, nước
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
Hai câu thơ đầu đề hiện rõ khung cảnh rừng núi hoang sơ lúc "bóng xế tà".
Một cảnh chiều làm cho lòng người man mác. Tất cả như gợi lên nỗi nhớ muốn

tỏ rõ nỗi lịng mà khơng ai bầu bạn, sẻ chia. Chỉ có "cây cỏ chen lá, đá chen hoa"
hiu quạnh. Điệp từ "chen"khẳng định sức sống mạnh mẽ của cỏ, cây, bấu víu để
nảy nở. Hoa lá đang quấn quýt lấy nhau, bám chặt nhau để sống, sinh sôi.
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
Với phép đảo trật tự cú pháp ở hai câu thơ này, Bà Huyện Thanh Quan đã
một lần nữa nhấn mạnh sự hoang sơ, hiu quạnh của đèo Ngang. Việc sử dụng
hai từ láy "lom khom"và "lác đác"vừa chỉ hoạt động gánh củi vất vả vừa chỉ ước
tính số lượng cụ thể. Những sự sống lẻ loi và mong manh đang chờn vờn ở ngay
trước mắt nhưng xa lắm. Muốn tìm bạn để tâm sự cũng trở nên khó khăn. Sang
đến hai câu thơ luận thì cảm xúc và tâm sự của tác giả bỗng nhiên trỗi dậy
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Điệp âm "con cuốc cuốc"và "cái gia gia"đã tạo nên âm hưởng dìu dặt, du
dương. Thủ pháp lấy động tả tĩnh của tác giả thật đắc điệu. Nghe tiếng cuốc,
tiếng da da mà tác giả "nhớ nước"và "thương nhà". Thương cảnh nước nhà đang
chìm trong cảnh loạn lạc, gia đình ly tán. Nỗi lịng của bà huyện thanh quan như
sâu thẳm tầng mây, trùng trùng điệp điệp không dứt. Hai câu thơ kết thì cảm xúc
và nỗi niềm của tác giả được đẩy lên đỉnh điểm:
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
Tiếng lịng non nước thấm thía, khơng san sẻ buộc nhà thơ thốt lên giãi
bày "ta với ta", chỉ ta mới hiểu được lòng ta. Tác giả đã cảm nhận được vẻ đẹp
non nước dù nơi dừng chân có vẻ hoang sơ, nhưng đã tô lên vẻ đẹp hùng vĩ, bao
la của núi rừng.
Bài thơ "Qua Đèo Ngang"vừa gợi lên một bức tranh về cảnh đẹp thiên
nhiên núi rừng hoang sơ, hùng vĩ, vừa gợi ra khung cảnh sống giản dị, đơn sơ


3

mà ấm áp. Từ đó mang lại những cảm xúc, nỗi niềm, riêng tư của tác giả với
tình yêu quê hương, đất nước da diết.
Ngồi Bà Huyện Thanh Quan thì Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng
từng để lại dấu ấn với câu Sấm Truyền nổi tiếng "Hoành Sơn Nhất Đái Vạn Đại
Dung Thân"dành cho Chúa Tiên Nguyễn Hoàng, nghĩa là một dải Hồnh Sơn có
thể dung thân mn đời. Hiểu được ngầm ý ấy, Nguyễn Hoàng bèn nhờ chị gái
xin anh rể là Trịnh Kiểm cho vào trấn thủ đất Thuận Hóa (từ đèo Ngang trở
vào). Nhờ đó, Nguyễn Hồng đã tạo dựng nên được nền móng cho cơ đồ ở Đàng
Trong.
Ngày nay Đèo Ngang đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách thích
khám phá. Hiện tại dưới chân núi đèo Ngang đã có hầm đường bộ. Tuy nhiên
nhiều du khách và tín đồ phượt vẫn thích rong ruổi khám phá trên đỉnh đèo
Ngang. Là điểm di tích lịch sử cấp quốc gia cùng với thiên nhiên đẹp và nhiều
điểm du lịch bên cạnh. Đèo Ngang là điểm đến không thể bỏ qua cho du khách
khi đến thăm quan Bắc Quảng Bình.
Hiện nay có nhiều tour Du lịch ra Đèo Ngang thăm quan. Trong đó hấp
dẫn nhất là tour 1 ngày viếng mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Đèo Ngang,
Thánh Mẫu Liễu Hạnh và biển Đá Nhảy./.