Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh thanh hóa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ
NĂM HỌC 2021 - 2022

NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA

Mã số đề tài: ĐT-2021-06

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lê Thị Thùy Linh

Thanh Hóa, năm 2022


DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
VÀ ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH
1. Danh sách đơn vị phối hợp chính
TT

Tên đơn vị

Địa chỉ

Nội dung tham gia

Các doanh nghiệp

1

thương mại dịch vụ

Cung cấp dữ liệu hoạt động

trên địa bàn tỉnh

TMĐT, trả lời phiếu khảo sát

Thanh Hóa
2. Danh sách thành viên tham gia nghiên cứu
TT
1
2

Học hàm, học vị
Họ và tên
Lê Thị Thùy Linh

Đơn vị công tác
Bộ môn Quản trị kinh doanh

Lê Thị Thanh Thủy Bộ môn Quản trị kinh doanh

Nội dung tham gia
Tổng quan báo cáo; Hoàn
thiện hồ sơ, báo cáo
Nghiên cứu cơ sở lý luận
Thu thập, tổng hợp số liệu

3

Lê Thị Nương

Bộ môn Quản trị kinh doanh

4

Nguyễn Thị Huyền

Bộ môn Quản trị kinh doanh

Xây dựng Bảng hỏi khảo sát

5

Phạm Đức Anh

Bộ mơn Quản trị kinh doanh

Hồn thiện hồ sơ, báo cáo.

i

khảo sát


MỤC LỤC
DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI VÀ ĐƠN VỊ

PHỐI HỢP CHÍNH.......................................................................................................i
MỤC LỤC......................................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..............................................................................v
DANH MỤC BẢNG BIỂU..........................................................................................vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ...............................................................................viii
THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..................................................................ix
MỞ ĐẦU........................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................................1
2. Mục tiêu đề tài.............................................................................................................2
3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................................2
4. Đóng góp mới của đề tài.............................................................................................2
5. Các nội dung chính của đề tài:....................................................................................3
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NGHIÊN CỨU...4
1.1 Tổng quan về doanh nghiệp thương mại dịch vụ......................................................4
1.1.1 Khái niệm thương mại dịch vụ...............................................................................4
1.1.2. Doanh nghiệp thương mại- dịch vụ.......................................................................5
1.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp thương mại dịch vụ..................................................5
1.2. Thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch vụ...........................6
1.2.1. Khái niệm về thương mại điện tử..........................................................................6
1.2.2. Quan điểm về thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch vụ. .8
1.2.3. Điều kiện phát triển thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch
vụ.....................................................................................................................................8
1.2.4 Lợi ích của thương mại điện tử đối với doanh nghiệp thương mại dịch vụ.........10
1.2.5. Hình thức thương mại điện tử trong doanh nghiệp thương mại dịch vụ.............12
1.3. Hoạt động thương mại điện tử của doanh nghiệp..................................................13
1.3.1 Nội dung của hoạt động thương mại điện tử........................................................13
1.3.2. Cấp độ phát triển thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch vụ...16
1.3.3. Chỉ số phát triển thương mại điện tử...................................................................17
1.4. Các mơ hình nghiên cứu về thương mại điện tử....................................................18
1.4.1. Mơ hình nghiên cứu TOE (Technology - Organization - Environment)............18

1.4.2. Mơ hình lý thuyết chấp nhận TMĐT (E-Commerce Adoption Model E-CAM) 19
1.5 Các yếu tố tác động đến hoạt động thương mại điện tử trong doanh nghiệp thương
mại dịch vụ....................................................................................................................20
1.5.1 Yếu tố liên quan đến công nghệ (Technology)....................................................20
1.5.2 Yếu tố liên quan đến tổ chức doanh nghiệp (Organization).................................21
ii


1.5.3 Yếu tố liên quan đến môi trường (Environment).................................................21
1.6 Tổng quan về tình hình nghiên cứu.........................................................................23
1.6.1 Các cơng trình nghiên cứu của thế giới................................................................23
1.6.2. Các cơng trình nghiên cứu của Việt Nam...........................................................33
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................................................38
2.1 Khung nghiên cứu và quy trình nghiên cứu............................................................38
2.2 Mơ hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại điện tử......40
2.2.1 Các biến nghiên cứu.............................................................................................40
2.2.2 Đo lường các biến nghiên cứu..............................................................................43
2.3 Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................44
2.3.1 Phương pháp nghiên cứu định tính......................................................................44
2.3.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng...................................................................45
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................................................48
3.1 Khái quát về doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa........48
3.1.1 Số lượng doanh nghiệp thương mại dịch vụ........................................................48
3.1.2 Chỉ số phát triển vốn SXKD theo loại hình doanh nghiệp thương mại dịch vụ
trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2018-2020.......................................................49
3.1.3 Doanh thu theo loại hình doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh
Thanh Hóa, giai đoạn 2018-2020..................................................................................50
3.1.4 Lao động trong doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa,
giai đoạn 2018-2020......................................................................................................50
3.1.5 Thu nhập của người lao động trong lĩnh vực thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh

Thanh Hóa, giai đoạn 2018-2020..................................................................................52
3.2 Đánh giá sự sẵn sàng của môi trường và hỗ trợ của Nhà nước cho sự phát triển của
thương mại điện tử trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa..........................................................53
3.2.1 Cơ sở pháp lý và chính sách phát triển TMĐT....................................................53
3.2.2 Chỉ số thương mại điện tử các doanh nghiệp Thanh Hóa....................................57
3.3 Thực trạng hoạt động TMĐT tại các doanh nghiệp:...............................................61
3.3.1 Tóm tắt mẫu điều tra:...........................................................................................61
3.3.2. Phân tích thực trạng hoạt động thương mại điện tử tại các doanh nghiệp TMDV
trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa..........................................................................................63
3.3.3 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động TMĐT của doanh nghiệp..........74
3.3.4 Phân tích hành vi của người tiêu dùng khi sử dụng dịch vụ TMĐT của doanh
nghiệp............................................................................................................................79
3.4 Đánh giá chung về các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại điện tử tại
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa................................................83
3.4.1 Sự hỗ trợ của Nhà nước........................................................................................83
iii


3.4.2 Nhận thức lợi ích của thương mại điện tử............................................................84
3.4.3 Sự sẵn sàng của doanh nghiệp cho TMĐT...........................................................85
3.4.4 Sự sẵn sàng của thị trường...................................................................................85
Chương 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
THANH HÓA..............................................................................................................87
4.1 Bối cảnh và mục tiêu phát triển thương mại điện tử trong các doanh nghiệp trên địa
bàn tỉnh Thanh Hóa.......................................................................................................87
4.1.1 Bối cảnh tác động đến phát triển thương mại điện tử của các doanh nghiệp trên
địa bàn tỉnh....................................................................................................................87
4.1.2 Mục tiêu phát triển TMĐT trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.....................................88
4.2 Giải pháp của Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

phát triển thương mại điện tử........................................................................................90
4.3 Các giải pháp của doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa92
4.3.1 Nâng cao nhận thức về thương mại điện tử..........................................................92
4.3.2 Xây dựng kế hoạch phát triển thương mại điện tử...............................................93
4.3.3 Đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển thương mại điện tử..94
4.3.4 Đẩy mạnh tiếp thị trực tuyến thơng qua mở, duy trì và cập nhật website của
doanh nghiệp.................................................................................................................94
4.3.5 Tìm kiếm cơ hội ứng dụng thương mại điện tử đối với nhóm ngành nghề đang
kinh doanh.....................................................................................................................95
4.3.6 Giải pháp đối với cộng đồng các doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề.................95
KẾT LUẬN..................................................................................................................97
TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................98

iv


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Tiếng Anh

Tiếng Việt

B2B

Business to Business

Doanh nghiệp - Doanh nghiệp

C2C

Consumer to Consumer

Người tiêu dùng-Người tiêu dùng

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

DN

Doanh nghiệp

G2B

Government to Business

Chính phủ - Doanh nghiệp

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm trong nước

HĐĐT

Hợp đồng điện tử

QĐ

Quyết định

SXKD

Sản xuất kinh doanh

TMDV

Thương mại dịch vụ

TMĐT

Thương mại điện tử

UBND

Ủy ban nhân dân

v


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Khung khái niệm về mô hình TOE...............................................................18
Bảng 2.1: Quy trình nghiên cứu và địa điểm thực hiện.................................................40
Bảng 2.2: Đo lường các biến nghiên cứu......................................................................43
Bảng 3.1 Số lượng doanh nghiệp thương mại dịch vụ trong nền kinh tế......................48
Bảng 3.2: Chỉ số phát triển vốn SXKD theo loại hình doanh nghiệp TMDV trên địa
bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2018-2020....................................................................49
Bảng 3.3: Doanh thu theo loại hình doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh

Thanh Hóa, giai đoạn 2018-2020..................................................................................50
Bảng 3.4: Lao động của doanh nghiệp thương mại dịch vụ giai đoạn 2018-2020.......51
Bảng 3.5: Thu nhập bình quân lao động giai đoạn 2018-2020.....................................52
Bảng 3.6: Chỉ số nguồn nhân lực và hạ tầng CNTT.....................................................57
Bảng 3.7: Chỉ số về giao dịch B2C...............................................................................58
Bảng 3.8: Chỉ số về giao dịch B2B...............................................................................58
Bảng 3.9: Chỉ số về giao dịch G2B...............................................................................59
Bảng 3.10: Chỉ số thương mại điện tử (EBI) các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh
Thanh Hóa....................................................................................................................60
Bảng 3.11: Lĩnh vực kinh doanh của doanh nghiệp TMDV.........................................63
Bảng 3.12: Nguồn lực về công nghệ của doanh nghiệp TMDV...................................63
Bảng 3.13: Số lượng cán bộ chuyên trách về CNTT và TMĐT theo lĩnh vực năm 2020....66
Bảng 3.14: Thống kê mức độ ứng dụng của các DN TMDV ở TP Thanh Hóa............73
Bảng 3.15: Doanh thu từ thương mại điện tử của doanh nghiệp TMDV......................74
Bảng 3.16: Tổng hợp hệ số Cronbach’s Alpha của các biến quan sát..........................74
Bảng 3.17: Kết quả kiểm định KMO vàBartlett’s.........................................................76
Bảng 3.18: Ma trận xoay..............................................................................................76
Bảng 3.19. Bảng tóm tắt hệ số hồi quy.........................................................................77
Bảng 3.20. Phân tích phương sai (ANOVAb)...............................................................77
Bảng 3.21: Bảng hệ số hồi quy (Coefficientsa).............................................................78
Bảng 3.22. Mức độ tác động của các nhân tố hoạt động thương mại điện tử của các
doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.......................................................79
Bảng 3.23: Kết quả điều tra theo giới tính....................................................................79
Bảng 3.24: Kết quả điều tra theo tuổi............................................................................80
vi


Bảng 3.25: Mẫu điều tra theo nghề nghiệp...................................................................80
Bảng 3.26: Mẫu điều tra theo thu nhập.........................................................................81
Bảng 4.1: Ngân sách hỗ trợ cho các hoạt động TMĐT của tỉnh Thanh Hóa................92

vii


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Mơ hình lý thuyết chấp nhận TMĐT...........................................................19
Sơ đồ 2.1: Các nội dung nghiên cứu.............................................................................39
Sơ đồ 2.2: Mơ hình nghiên cứu hoạt động thương mại điện tử tại doanh nghiệp.........40
Biểu đồ 3.1: Cơ cấu loại hình DN dịch vụ....................................................................61
Biểu đồ 3.2: Cơ cấu quy mô của DN dựa trên số lượng lao động................................62
Biểu đồ 3.3: Quy mô vốn kinh doanh của doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh
Hóa.................................................................................................................................62
Biểu đồ 3.4: Mục đích sử dụng Internet trong doanh nghiệp........................................65
Biểu đồ 3.5: Tỷ lệ lao động chuyên trách CNTT và TMĐT theo ngành nghề..............66
Biểu đồ 3.6: Chi phí mua sắm, trang bị và ứng dụng CNTT và TMĐT của doanh nghiệp. 68
Biểu đồ 3.7: Tỉ lệ ứng dụng các phần mềm tác nghiệp trong DN.................................69
Biểu đồ 3.8: Chính sách bảo vệ dữ liệu và thông tin trong doanh nghiệp....................70
Biểu đồ 3.9: Phương tiện điện tử doanh nghiệp sử dụng để giao dịch..........................71
Biểu đồ 3.10: Các hình thức thanh tốn chủ yếu của doanh nghiệp TMDV giai đoạn
2018-2020......................................................................................................................72
Biểu đồ 3.11: Đánh giá của khách hàng về hình thức và mức độ sử dụng trong hoạt
động kinh doanh liên quan đến TMĐT.........................................................................81
Biểu đồ 3.12: Sản phẩm mua trực tuyến.......................................................................82
Biểu đồ 3.13: Tỷ lệ khách hàng không hài lòng khi mua hàng trực tuyến....................82

viii


THƠNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Thơng tin chung

- Tên đề tài: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TMĐT của các doanh
nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
Mã số: ĐT- 2021- 06
- Thời gian thực hiện: 12 tháng (từ tháng 12 /2021 đến tháng 12 /2022).
- Cấp quản lý: Cấp cơ sở.
- Cơ quan quản lí đề tài: Trường Đại học Hồng Đức.
- Đơn vị chủ trì đề tài: Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh
- Chủ nhiệm đề tài: Lê Thị Thùy Linh
Đơn vị công tác: Bộ môn QTKD, Khoa KT-QTKD
Điện thoại: 0912863841

Email:

2. Mục tiêu
- Hệ thống được lý luận cơ bản về thương mại điện tử (TMĐT) tại các doanh
nghiệp nói chung và doanh nghiệp thương mại dịch vụ (TMDV) nói riêng
- Xây dựng được mơ hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động
TMĐT tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
- Đánh giá được mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến hoạt động TMĐT tại
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
- Đề xuất được các giải pháp nhằm phát triển hoạt động TMĐT tại các doanh
nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
3. Tính mới và sáng tạo:
Đề tài thực hiện phương pháp nghiên cứu định lượng kết hợp định tính. Xây dựng
được mơ hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại điện tử; đánh
giá được mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố và định hướng một số giải pháp nhằm phát
triển hoạt động TMĐT tại các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
4. Kết quả nghiên cứu
Nội dung 1: Cơ sở lý luận về thương mại điện tử (TMĐT) tại các doanh nghiệp
nói chung và doanh nghiệp TMDV nói riêng

Nội dung 2: Xây dựng được mơ hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến
hoạt động TMĐT tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

ix


Nội dung 3: Xác định và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến Xây
dựng được mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TMĐT tại các
doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
Nội dung 4: Đề xuất được các giải pháp nhằm phát triển hoạt động TMĐT tại
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
5. Sản phẩm của đề tài: 01 báo cáo tổng kết đề tài, 01 bài đăng tạp chí chuyên ngành.
6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng ứng dụng
- Cung cấp cơ sở lý luận về các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TMĐT của
các doanh nghiệp TMDV phục vụ giáo dục và đào tạo;
- Là tài liệu đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến đến hoạt động TMĐT tại các
doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, đánh giá được mức độ ảnh hưởng
của từng nhân tố và đề xuất được các giải pháp nhằm phát triển hoạt động TMĐT tại
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
- Phương thức chuyển giao: In tài liệu làm tài liệu tham khảo cho giảng viên và
sinh viên khoa KT-QTKD.
- Địa chỉ ứng dụng: Khoa KT – QTKD.

x


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Công nghệ thông tin và thương mại điện tử đã được ứng dụng rộng rãi vào đời
sống xã hội nói chung và doanh nghiệp nói riêng. Đối với doanh nghiệp, thương mại

điện tử góp phần hình thành những mơ hình kinh doanh mới, tăng doanh thu, giảm chi
phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở ra một thị trường rộng lớn với mọi đối tượng
khách hàng trong và ngoài nước. Đối với người tiêu dùng, thương mại điện tử giúp
người mua chỉ ngồi tại nhà mà vẫn có thể lựa chọn hàng hóa, dịch vụ trên các thị trường
ở mọi nơi trên thế giới bằng một vài động tác kích chuột. Thương mại điện tử là một
trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế, là nhân tố chính đẩy
nhanh q trình quốc tế hóa đời sống kinh tế thế giới. Nhờ ứng dụng thương mại điện tử
mà bất kỳ doanh nghiệp nào, thậm chí ở một nước nghèo nhất, một vùng xa xôi hẻo lánh
trên địa cầu, cũng có thể dễ dàng tiếp cận với các thị trường rộng lớn thông qua mạng
Internet. Thương mại điện tử đã làm cho hoạt động thương mại của các doanh nghiệp
vượt ra khỏi phạm vi quốc gia và trở thành hoạt động mang tính tồn cầu.
Thanh Hóa là một trong những tỉnh, thành phố sớm ứng dụng công nghệ thông
tin (CNTT) và đầu tư hạ tầng thương mại điện tử (TMĐT) phục vụ sản xuất, kinh
doanh, kết nối cung cầu các sản phẩm hàng hóa. Từ đó trở thành kênh tiện lợi cho
người mua, người bán trong thời kỳ cách mạng cơng nghiệp 4.0. TMĐT thực sự đã
mang lại lợi ích không nhỏ cho doanh nghiệp và nền kinh tế địa phương. Ngày
02/10/2020, UBND tỉnh Thanh Hoá ban hành Kế hoạch số 210/KH-UBND phát triển
thương mại điện tử giai đoạn 2021 - 2025 trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá [9], đưa ra mục
tiêu phấn đấu đến năm 2025:  80% website TMĐT của doanh nghiệp có tích hợp chức
năng đặt hàng trực tuyến, 50% doanh nghiệp vừa và nhỏ tiến hành hoạt động kinh
doanh trên các sàn giao dịch TMĐT, bao gồm mạng xã hội có chức năng sàn giao dịch
TMĐT, 40% doanh nghiệp tham gia hoạt động TMĐT trên các ứng dụng di động. Tuy
nhiên, thời gian qua việc ứng dụng phát triển TMĐT trên địa bàn Tỉnh vẫn còn một số
khó khăn bất cập, các DN ln đứng trước những khó khăn về nguồn vốn, nguồn nhân
lực, cơ sở pháp lý để triển khai TMĐT. Những hiểu biết hạn chế về lợi ích của TMĐT
cũng như tâm lý e ngại, chưa chủ động trong việc thay đổi hướng kinh doanh ... đã
phần nào cản trở đến việc ứng dụngTMĐT trong các DN. Vì vậy, nghiên cứu các nhân
tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương
1

mại dịch vụ (TMDV) trên địa bàn Tỉnh Thanh Hóa thật sự cần thiết, giúp các DN có
những quyết định phù hợp để ứng dụng TMĐT. Đồng thời, giúp cho các nhà quản lý
có những giải pháp tích cực nhằm hỗ trợ cho các DN phát triển TMĐT một cách hiệu
quả hơn.
Do giới hạn về nguồn lực cũng như thời gian nghiên cứu nên đề tài chỉ tập
trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại điện tử trong các
doanh nghiệp thương mại-dịch vụ và sự chấp nhận sử dụng thương mại điện tử của các
doanh nghiệp thương mại-dịch vụ trên địa bàn Tỉnh Thanh Hóa
2. Mục tiêu đề tài
- Hệ thống được lý luận cơ bản về thương mại điện tử (TMĐT) tại các doanh
nghiệp nói chung và doanh nghiệp thương mại dịch vụ (TMDV) nói riêng
- Xây dựng được mơ hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động
TMĐT tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
- Đánh giá được mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến hoạt động TMĐT tại
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
- Đề xuất được các giải pháp nhằm phát triển hoạt động TMĐT tại các doanh
nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TMĐT tại các doanh nghiệp TMDV trên
địa bàn tỉnh Thanh Hóa
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Thời gian: số liệu thứ cấp về các nhân tố ảnh hưởng hoạt động TMĐT tại các
doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa từ năm 2018-2020. Số liệu sơ cấp
được thu thập từ tháng 11-2/2022.
Không gian: Các doanh nghiệp TMDV đang hoạt động trên địa bàn TP Thanh Hóa.
4. Đóng góp mới của đề tài
- Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về thương mại điện tử cũng như phát triển
thương mại điện tử trong các doanh nghiệp TMDV. Làm nổi bật đặc điểm, vai trị, lợi

ích và thế mạnh của thương mại điện tử đối với quá trình phát triển kinh doanh của các
doanh nghiệp.
- Đưa ra được mơ hình các nhân tố ảnh hưởng, đó là: các nền tảng chính sách
2


kinh tế xã hội; nhân lực liên quan đến thương mại điện tử; cơng nghệ; mơi trường pháp
lý; hình thức thanh tốn; bảo mật và chuyển phát hàng hóa và mức độ tác động của
từng nhân tố đến sự phát triển thương mại điện tử trong các doanh nghiệp TMDV.
- Phân tích, đánh giá tồn diện thực trạng phát triển thương mại điện tử trong
các doanh nghiệp TMDV. Từ đó, nêu lên những kết quả đạt được, những mặt còn hạn
chế, những nguyên nhân và các vấn đề đặt ra cần được giải quyết trong phát triển
thương mại điện tử.
- Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hoạt động TMĐT trong
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới
5. Các nội dung chính của đề tài:
Ngồi phần mở đầu và kết luận, đề tài được kết cấu thành 5 chương với những
nội dung chính như sau
Chương 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu.
Chương 2: Cơ sở lý luận về thương mại điện tử tại các doanh nghiệp TMDV
Chương 3: Địa bàn và phương pháp nghiên cứu.
Chương 4: Thực trạng hoạt động TMĐT tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh
Chương 5: Các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hoạt động TMĐT trong
các doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa

3


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU NGHIÊN CỨU

1.1 Tổng quan về doanh nghiệp thương mại dịch vụ
1.1.1 Khái niệm thương mại dịch vụ
Hiện nay, trong bối cảnh xã hội phát triển và mở rộng hợp tác kinh tế quốc tế,
ngành thương mại dịch vụ được coi là một trong những lĩnh vực có tốc độ phát triển
nhanh và tiềm năng phát triển lớn. Trước hết, thương mại theo Luật Thương mại 2005
được định nghĩa là: “Hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa,
cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh
lợi khác”. Luật thương mại quốc tế coi hoạt động đầu tư, tín dụng và chuyển giao cơng
nghệ là hoạt động thương mại. Trong ngành thương mại chủ yếu có ba lĩnh vực:
thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và thương mại đầu tư, trong đó thương mại
dịch vụ là hoạt động mua bán dịch vụ. Trong hoạt động thương mại cịn có các loại
hoạt động bổ trợ như xúc tiến thương mại, dịch vụ thương mại. Còn dịch vụ được hiểu
là toàn bộ các hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu nào đó của con người mà sản phẩm
của nó tồn tại dưới hình thái phi vật thể, có thể là giáo dục, y tế, văn hóa… thuộc khu
vực dịch vụ và được hạch toán trong hệ thống kinh tế quốc dân. [16].
Thứ nhất, có thể hiểu thương mại dịch vụ theo khái niệm rộng thương mại dịch
vụ là một lĩnh vực hoạt động kinh tế, bao gồm tất cả các thành phần kinh tế trừ công
nghiệp và nông nghiệp. Ở đây, từ "thương mại" không chỉ bao gồm hành vi mua và
bán mà còn bao gồm bất kỳ hành động nào nhằm mục đích kiếm lợi nhuận.
Thứ hai, nếu hiểu thương mại dịch vụ theo nghĩa hẹp là sản phẩm của lao động
xã hội thì thương mại dịch vụ là khái niệm dùng để chỉ hành vi “mua và bán” sản
phẩm, dịch vụ trên thị trường. Không giống như thương mại hàng hóa, thương mại
dịch vụ nhắm đến các sản phẩm và dịch vụ hơn là hàng hóa. Cũng như thị trường hàng
hóa, thị trường dịch vụ và giá cả dịch vụ cũng chịu sự chi phối của các quy luật khách
quan (quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh,...). Các sản phẩm và dịch vụ được kinh
doanh không chỉ ở thị trường trong nước mà còn ở thị trường quốc tế
Như vậy, thương mại dịch vụ là sự trao đổi về dịch vụ giữa các cá nhân, tổ
chức với nhau vì mục đích thương mại. Tuy vậy, khơng phải tất cả các loại dịch vụ
đều có thể trao đổi hay mua bán, đặc biệt trong trao đổi quốc tế ví dụ như các dịch vụ
của các bà nội trợ, dịch vụ công cộng, dịch vụ thuộc chức năng quản lý Nhà nước,

4


dịch vụ do các đoàn thể và rất nhiều các dịch vụ hỗ trợ khác trong quá trình sản xuất
và kinh doanh.
1.1.2. Doanh nghiệp thương mại- dịch vụ
Trong nền kinh tế, do phân công lao động xã hội và chuyên mơn hóa sản xuất
gây ra sự tách biệt nhất định giữa sản xuất với tiêu dùng cả về số lượng, thời gian và
khơng gian. Chính sự tách biệt này địi hỏi phải có sự trao đổi sản phẩm giữa các đơn
vị chun mơn hóa với nhau. Trao đổi sản phẩm có thể diễn ra dưới hình thức hiện vật,
tiền tệ, phạm vi trao đổi và phương thức trao đổi khác nhau. Doanh nghiệp thương mại
dịch vụ ra đời như một tất yếu khách quan của quá trình trao đổi gián tiếp giữa người
sản xuất với người tiêu dùng thông qua người trung gian. Nhờ có sự ra đời của người
trung gian mà người sản xuất không phải lo tiêu thụ sản phẩm, người tiêu dùng được
phụ vụ tốt hơn. Với sự ra đời của doanh nghiệp thương mại dịch vụ làm cho q trình
mua bán hàng hóa trở nên thuận lợi và hiệu quả cao hơn. Doanh nghiệp thương mại
dịch vụ là doanh nghiệp chuyên hoạt động trong lĩnh vực mua bán hàng hóa và thực
hiện các hoạt động dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu khách hàng. Đó là các tổ chức kinh
tế được Nhà nước thành lập và thừa nhận đảm nhiệm chức năng lưu thơng hàng hóa
dịch vụ trên thị trường. [18].
Sự ra đời và tồn tại của doanh nghiệp TMDV là một tất yếu khách quan của
phân công lao động xã hội để thực hiện chức năng lưu thông và cung cấp dịch vụ phục
vụ cho khách hàng. Trong nền kinh tế nhiều thành phần, các doanh nghiệp thương mại
dịch vụ cần tăng cường để thực hiện bình ổn giá cả, thúc đẩy sản xuất và đời sống,
thực hiện kết hoạch phát triển kinh tế đất nước.
1.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp thương mại dịch vụ
Đối tượng lao động của doanh nghiệp thương mại là các sản phẩm hàng hoá.
Nhiệm vụ của các doanh nghiệp thương mại không phải tạo ra các giá trị sử dụng và
giá trị mới mà chủ yếu là thực hiện giá trị. đây là điểm khác biệt giữa doanh nghiệp
thương mại với doanh nghiệp khác.

Hoạt động của doanh nghiệpTMDV giống như các doanh nghiệp động khác bao
gồm các quá trình kinh tế, tổ chức, kỹ thuật nhưng mặt kinh tế nổi lên là chủ yếu.
Trong doanh nghiệp thương mại nhân vật trung tâm là khách hàng mọi hoạt động của
doanh nghiệp đều tập trung và hướng tới khách hàng tạo điều kiện thuận lợi nhất cho
họ thoả mãn nhu cầu. Trong khi đó mọi hoạt động của doanh nghiệp sản xuất đều
5


hướng tới và phục vụ cho người lao động (giảm nhẹ cường độ cho người lao động,
đảm bảo an toàn cho người lao động...) và sản phẩm (Đảm bảo chất lượng, tiết kiệm
nguyên vật liệu, sáng tạo ra sản phẩm mới). [18].
Do khách hàng nhân vật trung tâm của doanh nghiệp thương mại có nhu cầu rất
đa dạng và do mọi hoạt động của doanh nghiệp thương mại đều hướng tới khách hàng
nên việc phân cơng chun mơn hố trong nội bộ từng doanh nghiệp cũng như giữa
các doanh nghiệp thương mại bị hạn chế hơn nhiều so với các doanh nghiệp sản xuất.
Do tính chất liên kết “tất yếu” giữa các doanh nghiệp thương mại để hình thành
nên ngành kinh tế kỹ thuật, xét trên góc độ kỹ thuật tương đối lỏng lẻo nhưng lại rất
chặt chẽ trên góc độ kinh tế xã hội ở đó tồn tại những luật thành văn hoặc không thành
văn được thừa nhận và tơn trọng “Bn có bạn, bán có phường” chính là nói đến tính
chất phường hội rất chặt chẽ và nghiêm minh của hoạt động thương mại
Xu hướng phát triển là các doanh nghiệp thương mại có quan hệ chặt chẽ và
xâm nhập vào các doanh nghiệp sản xuất và các doanh nghiệp TMDV dưới các hình
thức đầu tư vốn cho sản xuất, đặt hàng với sản xuất, kết hợp thực hiện các dịch vụ
trước trong và sau khi bán hàng. Tất cả những cơng việc đó đều nhằm làm cho người
tiêu dùng được thoả mãn tối đa nhu cầu của mình, giúp cho họ có ấn tượng tốt đẹp và
tiến tới “phụ thuộc” vào DNTM của mình
1.2. Thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch vụ
1.2.1. Khái niệm về thương mại điện tử
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về TMĐT. Thương mại điện tử (Ecommerce) được xem là quá trình mua bán, vận chuyển hay trao đổi sản phẩm, dịch vụ
và thông tin thông qua các mạng máy tính, bao gồm cả Internet. Một số người coi khái

niệm thương mại chỉ là việc mô tả các giao dịch được tiến hành giữa các đối tác là DN.
Khi định nghĩa TMĐT này được sử dụng, một số người thấy khái niệm TMĐT khá là
hẹp. Vì vậy, nhiều người thay vào đó đã sử dụng khái niệm KD điện tử (E-business).
Kinh doanh điện tử là một định nghĩa rộng hơn của TMĐT, không chỉ là việc mua bán
các hàng hố, dịch vụ mà cịn là việc phục vụ khách hàng, hợp tác với các đối tác KD,
việc học tập điện tử và tiến hành các giao dịch điện tử trong phạm vi một tổ chức
Theo quan điểm giao tiếp, “Thương mại điện tử liên quan đến nhiều hình thức
trao đổi thông tin giữa DN với nhau, giữa khách hàng với DN và giữa khách hàng với
6


khách hàng”.
Theo quan điểm quá trình KD, “Thương mại điện tử bao gồm các hoạt động
được hỗ trợ trực tiếp bởi liên kết mạng”.
Theo quan điểm môi trường KD, “Thương mại điện tử là một mơi trường cho
phép có thể mua bán các sản phẩm, dịch vụ và thông tin trên Internet. Sản phẩm có thể
hữu hình hay vơ hình”.
Theo quan điểm cấu trúc, “Thương mại điện tử liên quan đến các phương tiện
thông tin để truyền: Văn bản, trang web, điện thoại Internet, video Internet”.
Theo diễn đàn đối thoại xuyên Đại Tây Dương, “Thương mại điện tử là các
giao dịch thương mại về hàng hoá và dịch vụ được thực hiện thông qua các phương
tiện điện tử” [11].
Liên hợp quốc (UN) đưa ra định nghĩa khá đầy đủ để các nước có thể tham
khảo làm chuẩn, tạo cơ sở xây dựng chiến lược phát triển TMĐT phù hợp. Định nghĩa
này phản ánh các bước TMĐT theo chiều ngang: “Thương mại điện tử là việc thực
hiện toàn bộ hoạt động KD bao gồm marketing, bán hàng, phân phối và thanh tốn
thơng qua các phương tiện điện tử”.
Định nghĩa của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD): “Thương mại
điện tử là việc làm KD thông qua mạng Internet, bán những hàng hố và dịch vụ có thể
được phân phối khơng thơng qua mạng hoặc những hàng hố có thể mã hoá bằng kỹ

thuật số và được phân phối thông qua mạng hoặc không thông qua mạng”.
Định nghĩa của Hiệp hội thương mại điện tử (AEC): “Thương mại điện tử là
làm KD có sử dụng các cơng cụ điện tử”. Định nghĩa này rộng, coi hầu hết các hoạt
động KD từ đơn giản như một cú điện thoại giao dịch đến những trao đổi thông tin
EDI (Electronic Data Interchange) phức tạp đều là thương mại điện tử [13].
Trong Luật mẫu về TMĐT, Ủy ban của LHQ về thương mại quốc tế
(UNCITRAL) nêu định nghĩa để các nước tham khảo: “Thương mại điện tử là việc
trao đổi thông tin thương mại thông qua các phương tiện điện tử, không cần phải in ra
giấy bất cứ cơng đoạn nào của tồn bộ quá trình giao dịch” [15].
Định nghĩa của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO): “Thương mại điện tử
bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và
thanh toán trên mạng Internet, nhưng được giao nhận có thể hữu hình hoặc giao nhận
qua Internet dưới dạng số hoá”.
7


Từ đó, tác giả đề tài có thể khái quát rằng TMĐT có thể được hiểu là việc mua
bán hàng hóa dịch vụ thơng qua các phương tiện điện tử và mạng viễn thông hay là
việc ứng dụng công nghệ thơng tin (CNTT) vào mọi hoạt động của mình, từ hoạt động
marketing, thanh toán hay bán hàng cho đến việc phục vụ quy trình nội bộ DN, đào tạo
nhân viên, hợp tác, liên doanh với nước ngoài. Tác giả luận án đồng tình với định
nghĩa của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO): “Thương mại điện tử bao gồm việc
sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên
mạng Internet, nhưng được giao nhận có thể hữu hình hoặc giao nhận qua Internet
dưới dạng số hoá”.
1.2.2. Quan điểm về thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại dịch
vụ
Trong lĩnh vực thương mại dịch vụ, TMĐT được hiểu là vấn đề nảy sinh từ mọi
mối quan hệ mang tính thương mại có ứng dụng các phương tiện điện tử. Bất cứ giao
dịch nào về cung cấp, trao đổi hàng hoá, dịch vụ và các hình thức khác về hợp tác

cơng nghiệp, kinh doanh, chuyên chở hàng hoá hay hành khách, hoạt động thanh toán,
quảng cáo…được thực hiện qua các phương tiện điện tử và mạng. Hay TMĐT trong
các DN TMDV là việc tiến hành một phần hay toàn bộ hoạt động KD thương mại của
DN thương mại dịch vụ bằng những phương tiện điện tử. TMĐT vẫn mang bản chất
như các hoạt động thương mại truyền thống. Tuy nhiên, thông qua các phương tiện
điện tử mới, các hoạt động thương mại được thực hiện nhanh hơn, hiệu quả hơn, giúp
tiết kiệm chi phí và mở rộng khơng gian KD.
TMĐT trong các DN TMDV là phương tiện để nhà quản lý cắt giảm chi phí
dịch vụ trong khi vẫn nâng cao chất lượng hàng hóa, tăng tốc độ chuyển giao dịch vụ.
Từ khi Internet hình thành và phát triển, TMĐT càng được biết tới như một
phương thức KD hiệu quả. Chính vì vậy, nhiều người hiểu TMĐT trong các DN
TMDV theo nghĩa cụ thể hơn đó là giao dịch thương mại, mua sắm hàng hoá, dịch vụ
qua Internet và mạng của DN.
1.2.3. Điều kiện phát triển thương mại điện tử trong các doanh nghiệp thương mại
dịch vụ
Nền tảng chính sách kinh tế, xã hội: Trước hết, chính phủ phải quyết định thiết
lập môi trường kinh tế, pháp lý và xã hội cho nền kinh tế số nói chung, cho KD điện tử
và TMĐT nói riêng, đưa các nội dung của kinh tế số vào văn hoá giáo dục các cấp.
8


Riêng về pháp lý có hàng loạt vấn đề phải xử lý: (1) Thừa nhận tính pháp lý của giao
dịch TMĐT; (2) bảo vệ pháp lý các thanh toán điện tử; (3) quy định pháp lý đối với
các dữ liệu có xuất xứ từ nhà nước, chính quyền địa phương, DN nhà nước; (4) bảo vệ
pháp lý đối với sở hữu trí tuệ; (5) bảo vệ bí mật riêng tư một cách “thích đáng”; (6)
bảo vệ pháp lý đối với mạng thông tin chống tội phạm xâm nhập.
Nguồn nhân lực: Áp dụng TMĐT tất yếu làm nảy sinh hai đòi hỏi: Một là, mọi
người đều quen thuộc và có khả năng thành thạo hoạt động trên mạng; hai là, có đội
ngũ chuyên gia tin học nhanh, thường xuyên bắt kịp những CNTT mới phát triển để
phục vụ cho TMĐT cũng như có khả năng thiết kế các cơng cụ phần mềm, tránh lệ

thuộc vào nước khác. Vì đây là một hình thái mới có nền tảng là cơng nghệ cao nên
yêu cầu mọi người tham gia TMĐT phải có ý thức thói quen sử dụng nó, điều này
cũng một phần muốn nói tới vai trị quan trọng của hệ thống giáo dục đào tạo.
Công nghệ: Kinh doanh điện tử và TMĐT vừa là đỉnh cao của q trình tự động
hố quy trình thương mại truyền thống vừa là hệ quả tất yếu của kỹ thuật số nói chung
và CNTT nói riêng. Điều đó muốn nói rằng, để có thể triển khai KD điện tử, TMĐT và
triển khai thành công cần thiết phải có được một hạ tầng cơ sở CNTT vững chắc, bao gồm
tính tốn điện tử và truyền thơng điện tử. Để đảm bảo yêu cầu đó, hạ tầng cơ sở CNTT
cần phải đảm bảo tính chuẩn hóa. Hạ tầng cơ sở CNTT phải đạt tới một độ ổn định cao,
cho dù các sản phẩm CNTT (cứng, mềm) được sản xuất trong nước hoặc mua của nước
ngoài. Hạ tầng cơ sở CNTT chủ yếu hiện nay là: Mạng viễn thông; mạng thông tin; công
nghiệp nội dung thông tin; bảo mật an tồn thơng tin; TMĐT [17].
Pháp lý: Cơ sở pháp lý của TMĐT bao gồm hàng loạt các vấn đề như các đạo
luật và chính sách về TMĐT. Các quy định cụ thể về TMĐT trong hệ thống các qui
định pháp lý của quốc gia. Để TMĐT pháp triển, hệ thống pháp luật của các quốc gia
phải từng bước hồn chỉnh để đảm bảo tính pháp lý của các giao dịch TMĐT, của hợp
đồng và các chứng từ điện tử. Hạ tầng cơ sở pháp lý của TMĐT còn góp phần đảm
bảo tính pháp lý của sở hữu trí tuệ và chuyển giao cơng nghệ, đảm bảo các bí mật cá
nhân của người tham gia giao dịch TMĐT. Hạ tầng cơ sở pháp lý của TMĐT cũng bao
gồm việc xử lý các hành vi phá hoại, những hành vi cản trở hoặc gây thiệt hại cho hoạt
động TMĐT.
Hình thức thanh tốn: Thực thi về TMĐT u cầu phải có hệ thống thanh toán
điện tử, TMĐT chỉ sử dụng được phần trao đổi thông tin, quảng cáo tiếp thị, các hoạt
9