Quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện yên định, tỉnh thanh hoá thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.33 MB, 129 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
UBND TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
TRỊNH THỊ THUỶ
QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN N ĐỊNH,
TỈNH THANH HỐ THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG
TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THANH HÓA, NĂM 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
UBND TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
TRỊNH THỊ THUỶ
QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN N ĐỊNH,
TỈNH THANH HỐ THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG
TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trịnh Thuý Giang
THANH HÓA, NĂM 2022
Danh sách Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ
i
(Theo Quyết định số 2245/QĐ- ĐHHĐ ngày 04 tháng 10 năm 2022
của Hiệu trưởng Trường Đại học Hồng Đức)
Học hàm, học vị
Cơ quan công tác
họ và tên
Chức danh
trong Hội đồng
PGS.TS Nguyễn Thị Hà Lan
Trường Đại học Hồng Đức
Chủ tịch HĐ
TS. Cao Danh Chính
Trường ĐH Sư phạm KT Vinh UV, Phản biện 1
TS. Hồ Thị Dung
Trường Đại học Hồng Đức
UV, Phản biện 2
TS. Vũ Quang Hải
Học viện Khoa học Quân sự
Uỷ viên
TS. Lê Tuyết Mai
Trường Đại học Hồng Đức
Thư ký
Xác nhận của Người hướng dẫn
Học viên đã chỉnh sửa theo ý kiến của Hội đồng
Ngày 15 tháng 12 năm 2022
PGS.TS Trịnh Thuý Giang
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tơi, các kết quả
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan. Các thơng
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
tin trích dẫn trong Luận văn này đều được tham khảo, chỉ rõ nguồn gốc.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..... ......
.
.
.
.
.
Người cam đoan
Trịnh Thị Thuỷ
iii
.
.
LỜI CẢM ƠN
Xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trịnh Thuý Giang đã trực tiếp hướng
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
dẫn tơi hồn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô khoa
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Tâm lý - Giáo dục Trường Đại học Hồng Đức đã giúp đỡ tơi trong q trình
.
.
.
.
.
.
học tập và làm luận văn.
......
.......
.......
..... .
.......
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
Xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo, lãnh đạo trường và các em
học sinh ở các trường THCS trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hố đã
hỗ trợ tơi thực hiện luận văn này.
Người cảm ơn
Trịnh Thị Thuỷ
iv
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. iv
MỤC LỤC ........................................................................................................ v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... xi
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... xii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 5
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ..................................................... 5
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.................................................. 5
8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG
TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP .............................................................. 7
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .................................................................... 7
1.1.1. Các nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống............................................... 7
1.1.2. Các nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp..................................................................................... 10
1.1.3. Các nghiên cứu về quản lý giáo dục kĩ năng sống ở trường phổ thông.... 11
1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 13
1.2.1. Kỹ năng sống......................................................................................... 13
v
1.2.2. Giáo dục kỹ năng sống .......................................................................... 14
1.2.3. Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
......................................................................................................................... 14
1.2.4. Quản lý .................................................................................................. 15
1.2.5. Quản lý giáo dục ................................................................................... 16
1.2.6. Quản lý giáo dục kĩ năng sống .............................................................. 17
1.2.7. Quản lý giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp .............................................................................................................. 17
1.3. Giáo dục kỹ năng sống ở trường trung học cơ sở thông qua trải nghiệm,
hướng nghiệp ................................................................................................... 18
1.3.1. Đặc điểm học sinh trung học cơ sở ....................................................... 18
1.3.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................ 19
1.3.3. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 21
1.3.4. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 22
1.3.5. Phương thức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông
qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ...................................................... 23
1.3.6. Hình thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 24
1.3.7. Điều kiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 25
1.3.8. Lực lượng tham gia giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 27
1.4. Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 28
1.4.1. Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 28
vi
1.4.2. Tổ chức thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 30
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 33
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .................. 34
1.5.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 34
1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 36
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 38
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO
HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN YÊN ĐỊNH,
TỈNH THANH HỐ THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM,
HƯỚNG NGHIỆP ......................................................................................... 39
2.1. Khái quát chung về tình hình kinh tế, văn hóa, giáo dục huyện Yên Định,
tỉnh Thanh Hóa ................................................................................................ 39
2.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Yên Định .......................................... 39
2.1.2. Tình hình giáo dục - đào tạo ................................................................. 40
2.1.3. Tình hình giáo dục trung học cơ sở ở huyện Yên Định, Thanh Hoá .... 40
2.2. Tổ chức khảo sát ...................................................................................... 41
2.2.1. Mục đích khảo sát ................................................................................. 41
2.2.2. Nội dung khảo sát.................................................................................. 41
2.2.3. Phương pháp khảo sát ........................................................................... 41
2.2.4. Mẫu khách thể khảo sát ......................................................................... 41
2.3. Thực trạng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường trung học cơ
sở trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp..................................................................................... 42
2.3.1. Thực trạng mục tiêu giáo dục kĩ năng sống học sinh trung học cơ sở . 42
2.3.2. Thực trạng về nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học cơ
sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp........................................ 44
vii
2.3.3. Thực trạng về các phương thức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung
học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................ 47
2.3.4. Thực trạng về hình thức giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học cơ
sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp........................................ 49
2.3.5. Thực trạng về điều kiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học
cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp................................... 51
2.3.6. Thực trạng các lực lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học
cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp................................... 52
2.4. Thực trạng quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường trung
học cơ sở huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp ................................................................................................... 54
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường
THCS trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp..................................................................................... 54
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các
trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 57
2.4.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh ở các trường trung học cơ sở huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 65
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng
qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ...................................................... 67
2.5.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 67
2.5.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 68
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
ở các trường trung học cơ sở huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp ..................................................................... 70
2.6.1. Những ưu điểm...................................................................................... 70
viii
2.6.2. Những hạn chế ...................................................................................... 70
2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 71
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 72
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN N ĐỊNH, TỈNH THANH
HỐ THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP
......................................................................................................................... 74
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 74
3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu .......................................................................... 74
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................... 74
3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả .......................................................................... 75
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 75
3.1.5. Đảm bảo tính kế thừa ............................................................................ 75
3.2. Một số biện pháp quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường
THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải nghiệm,
hướng nghiệp ................................................................................................... 76
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm
quan trọng của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................................. 76
3.2.2. Biện pháp 2: Lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học
cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp................................... 78
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo xây dựng các chủ đề giáo dục kĩ năng sống phù
hợp với yêu cầu của hoạt động hướng trải nghiệm, hướng nghiệp................. 80
3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức thực hiện các chủ đề giáo dục kĩ năng sống dưới
dạng hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .................................................... 82
3.2.5. Biện pháp 5: Phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường
trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở thông qua hoạt động
trải nghiệm, hướng nghiệp .............................................................................. 84
ix
3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, tài chính cho các hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung
học cơ sở.......................................................................................................... 86
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp được đề xuất......................................... 88
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất
......................................................................................................................... 88
3.4.1. Khái quát chung về khảo nghiệm.......................................................... 88
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................ 90
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 95
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 96
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 99
PHỤ LỤC ....................................................................................................... P1
x
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Các chữ viết đầy đủ
STT
Các chữ viết tắt
1
Bộ GDĐT
Bộ Giáo dục Đào tạo
2
CBQL
Cán bộ quản lý
3
GV
Giáo viên
4
GDKNS
Giáo dục kỹ năng sống
5
HĐ
Hoạt động
6
HS
Học sinh
7
KNS
Kỹ năng sống
8
TN, HN
Trải nghiệm, hướng nghiệp
9
THCS
Trung học cơ sở
xi
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho
HS thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ...................................... 42
Bảng 2.2. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .... 44
Bảng 2.3. Thực trạng các phương thức tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ....................... 48
Bảng 2.4. Thực trạng các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .... 50
Bảng 2.5. Thực trạng các điều kiện tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ....................... 52
Bảng 2.6. Thực trạng các lực lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông
qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ...................................................... 53
Bảng 2.7. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho HS
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 55
Bảng 2.8. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu giáo dục kĩ năng sống cho HS
thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................................ 58
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp........... 60
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý thực hiện phương pháp giáo dục kĩ năng sống
cho HS thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ............................... 62
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất tham gia vào giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .............. 63
Bảng 2.12. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh trung học cơ sở thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .... 66
Bảng 2.13. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến quản lý hoạt động giáo
dục kĩ năng sống cho HS thông qua trải nghiệm, hướng nghiệp .................... 67
xii
Bảng 2.14. Ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến quản lý hoạt động giáo dục
kĩ năng sống cho học sinh thông qua trải nghiệm, hướng nghiệp .................. 69
Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ............. 91
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................ 92
Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp ....... 94
xiii
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Trong xã hội hiện đại, kĩ năng sống là một thành phần quan trọng
trong nhân cách con người. Muốn thành công và sống có chất lượng trong xã
hội ngày nay, con người cần phải có kĩ năng sống. Kĩ năng sống vừa mang tính
xã hội, vừa mang tính cá nhân. Giáo dục kĩ năng sống trở thành mục tiêu và là
một nhiệm vụ trong giáo dục nhân cách tồn diện. Vì lẽ đó, "nhu cầu vận dụng
kĩ năng sống một cách trực tiếp hay gián tiếp được nhấn mạnh trong nhiều
khuyến nghị mang tính quốc tế, bao gồm cả trong Diễn đàn giáo dục cho mọi
người, trong việc thực hiện Công ước Quyền trẻ em, trong Hội nghị quốc tế về
dân số và phát triển giáo dục cho mọi người" [3].
1.2. Cùng với các biện pháp để nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện
cho học sinh trong nhà trường, thì cơng tác giáo dục và rèn luyện kỹ năng
sống cho học sinh là yêu cầu vô cùng quan trọng, một nội dung khơng thể
tách rời của q trình giáo dục, bởi nó ảnh hưởng đến sự hình thành và phát
triển nhân cách sau này của học sinh.
Ngành giáo dục và đào tạo hiện nay đang từng bước đổi mới phương pháp
dạy học chuyển từ tiếp cận kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm
chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà
trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. để rèn luyện, bồi
dưỡng, giáo dục học sinh trở thành những con người tự tin, tự lực, làm chủ bản
thân, làm chủ cuộc sống, có những kỹ năng ứng phó với cuộc sống ln thay
đổi, biến động của cuộc sống, của xã hội,… Chương trình giáo dục phổ thơng
2018 cũng đã cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp người học làm
chủ kiến thức phổ thông; biết vận dụng hiệu quả kiến thức vào đời sống và tự
học suốt đời; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và
phát triển hài hịa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và đời sống
tâm hồn phong phú; nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực
vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.
1
1.3. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp THCS giúp học sinh củng
cố thói quen tích cực, nền nếp trong học tập và sinh hoạt, hành vi giao tiếp ứng
xử có văn hố và tập trung hơn vào phát triển trách nhiệm cá nhân: trách nhiệm
với bản thân, trách nhiệm với gia đình, cộng đồng; hình thành các giá trị của cá
nhân theo chuẩn mực chung của xã hội; hình thành và phát triển năng lực giải
quyết vấn đề trong cuộc sống; biết tổ chức công việc một cách khoa học; có
hứng thú, hiểu biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những
phẩm chất cần thiết của người lao động và lập được kế hoạch học tập, rèn luyện
phù hợp với định hướng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản.
1.4. Trong đổi mới công tác quản lý giáo dục, việc đổi mới công tác quản
lý hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở trường phổ thơng nói chung
và các trường THCS nói riêng là hết sức cần thiết, bởi lẽ giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh THCS là phải quản lý các hoạt động nhằm giúp học sinh hình
thành và phát triển hài hịa về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định
hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những
thói quen, nề nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt. Vì những lý do đó vấn
đề giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS trở thành một nhiệm vụ quan
trọng, khơng chỉ vì mục tiêu giáo dục tồn diện mà cịn đáp ứng yêu cầu của
thực tiễn cuộc sống hiện nay, với những đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh
THCS.
1.5. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay đặt ra những yêu
cầu mới trong quản lý giáo dục nói chung và quản lý giáo dục KNS nói riêng.
Ở nước ta hiện nay việc đưa giáo dục KNS vào trường học là một trong những
tiêu chí của phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
Trong những năm gần đây, phong trào này được triển khai và hưởng ứng mạnh
mẽ trong các cấp học, ngoài việc nâng cao chất lượng giáo dục, các đơn vị
trường học ngày càng chú trọng tới công tác giáo dục đạo đức, kĩ năng sống
cho học sinh. Mục tiêu giáo dục là nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở
ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm
2
mĩ và các kĩ năng cơ bản góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam
XHCN. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục KNS cho học sinh THCS ở nhiều trường
vẫn cịn nhiều bất cập; cơng tác quản lí, tổ chức triển khai hoạt động giáo dục
KNS ở rất nhiều trường cịn mang tính hình thức, đối phó với cơ quan quản lí
cấp trên; năng lực tổ chức, quản lí của CBQL chưa đáp ứng được những yêu
cầu đặt ra. Mặt khác, nội dung giáo dục trong các nhà trường THCS hiện nay
còn coi trọng việc dạy chữ, chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là
việc giáo dục các KNS cần thiết cho học sinh: kĩ năng tự bảo vệ bản thân, kĩ
năng phòng tránh bị xâm hại, kĩ năng phòng tránh tai nạn đuối nước, kĩ năng
phòng tránh tai nạn giao thông, kỹ năng giao tiếp….
1.6. Trong những năm qua, công tác quản lý giáo dục KNS cho học sinh
tại các trường THCS trên địa bàn huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã thu được những kết quả nhất định như:
BGH các trường đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục kĩ
năng sống nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh từ đó nâng cao
chất lượng giáo dục cho nhà trường và trong việc phát triển . Tuy nhiên, các
buổi giáo dục kĩ năng sống cho học sinh chưa được tổ chức thường xuyên, chưa
gây được nhiều hứng thú cho học sinh, thiếu sự trải nghiệm thực tế, nặng về
phổ biến, thiếu giám sát, chất lượng các buổi sinh hoạt chưa cao, phương pháp
quản lý chưa đổi mới…do đó vẫn chưa mang lại hiệu quả cao trong công tác
giáo dục.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản
lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THCS huyện Yên Định,
tỉnh Thanh Hoá thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp” làm đề
tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục kĩ năng
sống cho học sinh ở các trường THCS huyện n Định, tỉnh Thanh Hố thơng
qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, từ đó đề xuất một số biện pháp quản
3
lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THCS huyện n Định,
tỉnh Thanh Hố thơng qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở
các trường THCS
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý giáo dục kĩ năng sống ở các trường THCS huyện Yên Định, tỉnh
Thanh Hóa thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay, quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THCS
huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp vẫn còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý giáo
dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, sát với đặc
điểm đối tượng học sinh và điều kiện thực tiễn của các trường THCS trên đại
bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa sẽ nâng cao được kết quả giáo dục KNS,
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các nhà trường tại địa bàn nghiên
cứu, đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu lý luận về quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở
các trường THCS thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh ở các trường THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thông qua hoạt
động trải nghiệm, hướng nghiệp.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
ở các trường THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp.
4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với chủ thể quản lý là
Hiệu trưởng các trường THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa
6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu tại 5 trường THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh
Hóa, gồm các trường: Trường THCS Định Hưng; Trường THCS Lê Đình Kiên;
Trường THCS Thị Trấn Quán Lào; Trường THCS Yên Lâm; Trường THCS
Định Tiến
6.3. Giới hạn về khách thể nghiên cứu
Trong phạm vi đề tài này, chúng tôi lựa chọn mẫu khách thể khảo sát thuộc
hai nhóm: Nhóm CBQL, giáo viên và học sinh tại 5 trường THCS, tổng số
khách thể là 168 người.
Số lượng cụ thể:
+ 135 giáo viên và học sinh (55 GVCN, 80 TPT đội, Học sinh)
+ 33 cán bộ quản lý (CBQL phịng GD, Ban Giám hiệu, tổ trưởng, tổ phó
các trường)
7. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết được các nhiệm vụ đặt ra, đề tài sử dụng các phương pháp
nghiên cứu khoa học sau:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Để tài sử dụng các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, khái quát các vấn đề
lý luận về quản lý hoạt động giáo dục kĩ năng sống ở trường phổ thông nói
chung và trường THCS nói riêng; nghiên cứu hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật, các quy định của ngành Giáo dục liên quan đến công tác quản lý giáo dục,
quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống ở trường THCS hiện nay.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát các hoạt động giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh trong nhà trường.
5
- Phương pháp điều tra giáo dục: Xây dựng phiếu điều tra nhằm thu thập
thông tin từ CBQL, Giáo viên và học sinh về thực trạng quản lý giáo dục kĩ
năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
- Phương pháp đàm thoại: Trao đổi trực tiếp với một số cán bộ quản lý
Phòng GD&ĐT; CBQL nhà trường, giáo viên chủ nhiệm, tổng phụ trách đội
và học sinh để thu thập thêm các thơng tin có liên quan đến đề tài.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục: Nghiên cứu và tổng kết
thực tiễn quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp mà các biện pháp của nó mang lại giá trị thực tiễn và lý
luận để phổ biến
- Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia nhằm khảo sát tính cần
thiết và tính khả thi của các biện pháp quản giáo dục kĩ năng sống cho học sinh
ở các trường THCS huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa thông qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp.
- Phương pháp khảo nghiệm:Sử dụng hệ thống câu hỏi các biện pháp đề
xuất với CBQL và giáo viên để tìm ra tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận văn được gồm có 3 chương:
Chương 1: Lý luận về quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông
qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các
trường THCS huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp.
Chương 3: Biện pháp quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các
trường THCS huyện n Định, tỉnh Thanh Hóa thơng qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp.
6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống
* Trên thế giới
Nghiên cứu của Tri Suminar và cộng sự cho thấy việc học kỹ năng sống
cần dựa trên nhu cầu của người học và năng lực của địa phương. Sự hiểu biết
của các nhà quản lý giáo dục về mục đích của việc học kỹ năng sống thơng qua
cộng đồng nơng thơn cịn hạn chế về kỹ năng đào tạo và giáo dục. Việc nắm
vững nội dung chương trình bồi dưỡng kỹ năng và các hoạt động giáo dục kỹ
năng sống chủ động của các nhà trường nói chung và các tổ chức giáo dục nói
riêng là chưa đủ. Những người rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ em không được
dựa vào nguyên tắc học tập của người lớn để áp dụng cho học sinh THCS.
Nghiên cứu này nhằm phát triển một mơ hình học tập trong chương trình giáo
dục kỹ năng sống có giá trị cho cộng đồng nông thôn nhằm nâng cao năng lực
cạnh tranh từ nguồn nhân lực chủ chốt tại các địa phương [30].
Ở cấp học, để thực hiện thành cơng chương trình giáo dục kỹ năng sống,
lãnh đạo nhà trường đóng vai trị rất quan trọng. Việc áp dụng thành cơng các
chương trình phần lớn phụ thuộc vào sự hỗ trợ của lãnh đạo. Trách nhiệm chính
của người đứng đầu nhà trường là thực hiện sự lãnh đạo tập thể hướng tới một tầm
nhìn chung và quản lý sự thay đổi để đảm bảo rằng nhà trường thành công trong
việc hiện thực hóa tầm nhìn. Kỹ năng sống là một yếu tố không thể thiếu trong
việc trao quyền cho các cá nhân tham gia cũng như thích ứng thành cơng với
những thách thức trong cuộc sống [28].
Theo Sullivan và Glanz (2000), để áp dụng thành cơng các chính sách và
chương trình mới trong trường học, ban quản lý trường học nên coi việc áp
dụng cải tiến trường học như một động lực. Điều này có nghĩa là khi đưa ra các
7
quyết định liên quan đến trường học, hiệu trưởng phải luôn ghi nhớ vấn đề cải
tiến trường học. Việc tăng cường giáo dục kỹ năng sống là một phần của cải
tiến này. Theo tác giả, đặt việc cải tiến nhà trường làm trung tâm của nhiệm vụ
địi hỏi cơng việc của người lãnh đạo phải dựa trên cơ sở sư phạm và cơ sở giáo
dục, đồng thời gắn trực tiếp với các hoạt động cốt lõi của nhà trường, đó là hoạt
động dạy và học. Nó địi hỏi người lãnh đạo phải hiểu biết sâu sắc về quá trình
học tập và các điều kiện đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh [29].
Để thực hiện hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống, theo tài liệu hướng
dẫn áp dụng giáo dục kỹ năng sống từ mẫu giáo đến trung học phổ thông của tổ
chức Alberta (2002), các cấp lãnh đạo và nhà trường cần thực hiện các bước sau:
Các bước: Thứ nhất, thiết lập các điều kiện môi trường tích cực , bao gồm kết nối
thơng tin với phụ huynh, xây dựng văn hóa học đường lành mạnh, cải thiện điều
kiện lớp học, nâng cao giá trị bản thân và giải quyết các vấn đề gây tranh cãi, lôi
kéo cộng đồng tham gia lớp học, kết nối lớp học với cộng đồng… Thứ hai, các
trường cần xây dựng kế hoạch truyền thụ kiến thức kỹ năng sống, bao gồm các
bước: Xác định những điều người học cần biết; tổ chức và lựa chọn khung kiến
thức truyền tải; lập kế hoạch cho từng năm, từng đơn vị, từng bài học; lập kế hoạch
phối hợp các cấp học; điều chỉnh sự khác biệt giữa người học… Thứ ba, nhà
trường cần có chiến lược giáo dục kỹ năng sống bằng các phương pháp như học
hợp tác, thảo luận nhóm, nghiên cứu độc lập, trị chơi đóng vai, tổ chức sáng tạo…
Thứ tư, nhà trường cần tiếp nhận kết quả và đánh giá quá trình học tập của học
sinh [27].
* Ở Việt Nam
Ngày 22/7/2008, Bộ GD-ĐT đã ra Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT về “Xây
dựng trường học thân thiện, HS tích cực” trong các nhà trường phổ thơng, trong
đó nhấn mạnh nội dung GDKNS cho HS, đây chính là cơ sở pháp lí để hoạt động
GDKNS cho HS được chú trọng và quan tâm trong thời gian gần đây.
Tác giả Nguyễn Thanh Bình trong cuốn “Giáo trình chuyên đề giáo dục
kỹ năng sống”, tác giả đã đề cập đến một số vấn đề chung về kỹ năng sống như:
8
quan niệm về kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống, khái quát giáo dục kỹ năng
sống ở một số nước trong khu vực, thực trạng giáo dục kỹ năng sống ở Việt
Nam. Bên cạnh đó giáo trình đã nêu lên một số chủ đề giáo dục những kỹ năng
sống cốt lõi [3].
Đỗ Đình Đào (2016) đã đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT thông qua các hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp như: Xây dựng nội dung giáo trình GD KNS phù hợp,
phát huy hiệu quả; Tăng cường vai trị của tổ chức Đồn thanh niên và các tổ
chức xã hội khác trong việc nâng cao chất lượng GD KNS; Đa dạng hóa các
hình thức hoạt động GD ngoài giờ lên lớp nhằm nâng cao chất lượng GD KNS
cho học sinh [8].
Lý Thanh Loan (2017) khi đánh giá thực trạng giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh các trường phổ thông dân tộc nội trú cấp tỉnh vùng Tây Bắc cho
rằng trong quá trình giảng dạy thực tế có rất nhiều KNS đã được hình thành và
phát triển cho HS ngay trong các bài giảng, tuy nhiên những kỹ năng này chưa
được đề cập một cách rõ ràng với tư cách là KNS mà chỉ ở dạng các kỹ năng
cơ bản cần thiết của bộ môn như: phát hiện và giải quyết vấn đề, tư duy, giao
tiếp, kỹ năng phịng chống thiên tai, dịch bệnh [18].
Hồng Thị Hải Minh (2017) cho rằng những can thiệp dựa trên giáo dục
KNS giúp cho việc thay đổi hành vi đạt hiệu quả cao hơn so với các phương
pháp tiếp cận chỉ cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức. Muốn nâng cao hiệu
quả giáo dục KNS cho HS THCS cần áp dụng đồng bộ các biện pháp như nhà
trường xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo
dục KNS; Giáo dục KNS thông qua các môn học; Áp dụng biện pháp giáo dục
kỷ luật tích cực; Giáo dục KNS thơng qua hoạt động trải nghiệm [20].
Cao Hồng Nam (2018) cho rằng với yêu cầu đổi mới GD, nâng cao chất
lượng GD toàn diện trong nhà trường hiện nay, việc tổ chức các HĐGDKNS
cho HS là rất cần thiết. Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng về
HĐGDKNS cho HS cấp THCS ở quận Thốt Nốt, TP. Cần Thơ những năm gần
9
đây, tác giả đã đề xuất một số biện pháp quản lí HĐGDKNS cho HS các trường
THCS ở quận Thốt Nốt nói riêng và hi vọng có thể sử dụng để tham khảo cho
các trường nói chung [22].
Nguyễn Đăng Cầu (2020) cho rằng quản lí hoạt động GDKNS cho HS
THCS theo tiếp cận năng lực cơ bản được CBQL, GV thực hiện khá tốt. Tuy nhiên,
q trình quản lí hoạt động này vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định [6].
Nhìn chung giáo dục KNS cho con người nói chung, cho học sinh nói
riêng đã được các nước trên thế giới và Việt Nam quan tâm khai thác, nghiên
cứu dưới các góc độ khác nhau, bao gồm những kĩ năng được vận dụng trong
những tình huống hàng ngày để tương tác với người khác và giải quyết hiệu quả
những vấn đề, những tình huống của cuộc sống, tuy nhiên cho đến nay chưa có
cơng trình nghiên cứu nào về quản lý công tác GDKNS cho học sinh dân tộc
thiểu số.
1.1.2. Các nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải
nghiệm, hướng nghiệp
Nghiên cứu về hoạt động giáo dục kĩ năng sống và quản lý giáo dục kỹ
năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là một chủ đề khá
mới đối với các nhà quản lý giáo dục và các nhà nghiên cứu. Thực hiện chỉ đạo
của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các hoạt động giáo dục kỹ năng sống được tổ chức
và triển khai ở hầu hết các trường học các cấp trên nhiều địa bàn.
Lê Bá Lộc (2016), Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS qua hoạt
động trải nghiệm sáng tạo đã cho rằng, hoạt động trải nghiệm sáng tạo có vai
trị quan trọng trong việc hình thành và phát triển KNS cũng như nhân cách cho
HS. Điều này địi hỏi nội dung, các hình thức và phương pháp tổ chức của hoạt
động trải nghiệm sáng tạo phải được thiết kế theo hướng tích hợp nhiều lĩnh
vực, mơn học thành các chủ điểm mang tính chất mở. Hình thức và phương
pháp tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt, mở về không gian, thời
gian, quy mô, đối tượng và số lượng để HS có nhiều cơ hội trải
nghiệm, từng bước tự hoàn thiện nhân cách [17].
.......
.......
...... ..
......
.......
..
10
