bài giảng chương trình y tế quốc gia chương 6 - pgs.ts. nguyễn anh dũng

1
CHƯƠNG TRÌNH
PHÒNG CHỐNG BỆNH TIÊU CHẢY
(CONTROL OF DIARRHOEAL DISEASES - CDD)
PGS.TS. Nguyễn Anh Dũng
Khoa Sức khoẻ Cộng đồng & Chỉ đạo tuyến
Viện Vệ Sinh Dịch Tễ Trung Ương
MỤC TIÊU HỌC TẬP
1. Trình bày được mục tiêu cụ thể của
chương trình
2. Phân tích được cơ cấu tổ chức quản lý và
các biện pháp chính của chương trình
3. Nêu rõ các nội dung giám sát và các chỉ
số đánh giá hoạt động của chương trình.
2
3
TIÊU CHẢY-
VẤN ĐỀ SỨC KHOẺ CỘNG ĐỒNG
1. Thế giới
- 19% tử vong do tiêu chảy so với tử vong chung
ở trẻ dưới 5 tuổi
2. Việt Nam
- Tỷ lệ mắc đứng thứ 2 trong số 10 bệnh có tỷ lệ
mắc cao nhất.
- Trung bình mắc 1 lần/năm ở trẻ dưới 5 tuổi.
- Góp phần gây suy dinh dưỡng.
Tình hình dịch tả tại Việt Nam
4
Tổng số ca mắc tả trong 15 ngày gần đây
5
6

Mục tiêu chương trình CDD
1. Mục tiêu chung
Giảm tỷ lệ mắc và tử vong do tiêu chảy ở trẻ em dưới
5 tuổi.
2. Mục tiêu cụ thể
- 100% huyện, xã tham gia triển khai chương trình.
- 80% trường hợp mắc tiêu chảy được sử dụng liệu
pháp bù dịch bằng đường uống.
- 60% các trường hợp tiêu chảy kéo dài được điều trị
cùng với chế độ ăn thích hợp.
- 60% các trường hợp lỵ được điều trị kháng sinh thích
hợp.
- Sản xuất và cung ứng ORS, các loại vacxin phòng
bệnh tiêu chảy.
7
Các giai đoạn triển khai
1. GĐ thí điểm (1982-1986)
Nghiên cứu, tổ chức triển khai thí điểm tại 4 tỉnh.
2. GĐ triển khai mở rộng (1986-1997)
- Củng cố tổ chức, hoàn thiện kỹ thuật, HL giảng
viên QG và thiết lập đơn vị huấn luyện.
- Đào tạo cán bộ giám sát và kỹ thuật xét nghiệm.
Đẩy mạnh quản lý các bệnh dịch đường ruột tại
các địa phương.
- Huấn luyện xử trí tiêu chảy cho sinh viên ở các
trường đại học và trung học y tế.
8
Các giai đoạn triển khai
3. Giai đoạn duy trì (từ 1997 đến nay):
- Đảm bảo chất lượng và duy trì các hoạt động của

chương trình tại các tuyến.
- Định hướng chiến lược của chương trình là phối
hợp với các chương trình y tế cơ liên quan lập kế
hoạch triển khai hoạt động lồng ghép chăm sóc trẻ
bệnh.
9
BỘ Y TẾ
CỤC YTDP & MT
Các vụ cục có
liên quan
Sở Y tế
VIỆN VSDT TƯ
VIỆN VSDT,
PASTEUR KV
Bệnh Viện TƯ
Đơn vị huấn luyện
TT YTDP
TỈNH/THÀNH PHỐ
BV tỉnh/thành phố
Đơn vị Huấn luyện
TTYT
HUYỆN/QUẬN
Trạm y tế xã
Phòng khám
ĐKKV
Y tế thôn bản
TỔ CHỨC TRIỂN KHAI
10
Các biện pháp chính
1. Quản lý bệnh nhân tiêu chảy, đặc biệt là điều trị

sớm các trường hợp tiêu chảy cấp bằng liệu pháp
bù dịch bằng đường uống, hướng dẫn cách cho trẻ
ăn, bú mẹ trong và sau khi bị tiêu chảy.
2. Cải thiện và chăm sóc sức khoẻ bà mẹ và trẻ em,
khuyến khích cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6
tháng đầu, hướng dẫn cách cho ăn bổ sung và vệ
sinh cá nhân, vệ sinh môi trường.
11
Các biện pháp chính (tiếp)
3. Phát hiện và dập tắt nhanh các vụ dịch đường
ruột. Hướng dẫn ăn uống hợp vệ sinh, sử dụng
thực phẩm an toàn và nước sạch.
4. Phối hợp với các chương trình y tế có liên quan
triển khai các hoạt động huấn luyện, tuyên truyền
cách phòng và xử trí khi trẻ bị tiêu chảy cho cán
bộ y tế cơ sở và cộng đồng
12
Các hoạt động của chương trình
1. Huấn luyện
- Kỹ năng điều trị tiêu chảy và tham vấn cách chăm
sóc trẻ tại nhà cho các cán bộ y tế
- Phương pháp giảng dạy về CDD cho giảng viên các
trường đại học và trung học y tế.
- Các đơn vị huấn luyện điều trị tiêu chảy tổ chức
huấn luyện cho sinh viên các trường đại học và
trung học y tế cán bộ y tế các tuyến.
- Quản lý, giám sát và truyền thông.
13
Các hoạt động của chương trình (tiếp)
2. Truyền thông, hội thảo

- Hội thảo về sử dụng thuốc trong điều trị tiêu chảy
- Truyền thông về các biện pháp phòng chống tiêu
chảy cho các bà mẹ và cộng đồng về xử trí trẻ bị
tiêu chảy tại nhà.
14
Các hoạt động của chương trình (tiếp)
3. Điều tra đánh giá, nghiên cứu khoa học
- Các nghiên cứu về tình hình tiêu chảy, kỹ năng xử
trí tiêu chảy tại các cơ sở y tế, kiến thức, thái độ,
hành vi của cộng đồng, các yếu tố nguy cơ, điều trị
và phòng tiêu chảy cấp, tiêu kéo dài.
- Nghiên cứu sản xuất vac xin tả, lỵ và Rota virut.
- Định kỳ 5 năm tổ chức điều tra về tình hình tiêu
chảy
4. Sản suất ORS và vacxin phòng bệnh tiêu chảy
- Viện VSDTTW đã nghiên cứu và sản xuất thành
công vắc-xin tả Có hiệu giá 90%
15
Giám sát của chương trình
1. Giám sát tình hình mắc bệnh và tử vong do tiêu
chảy
2. Giám sát tình hình chất lượng điều trị tiêu chảy
tại các tuyến

3. Giám sát các hoạt động quản lý triển khai
16
Giám sát của chương trình (tiếp)
Khi có dịch tiêu chảy cấp
- Thành lập Ban Chỉ đạo chống dịch để tập trung
nguồn lực, kinh phí

- Trung tâm YTDP cùng TTYT Quận/huyện lập
ngay kế hoạch triển khai công tác chống dịch
- Điều tra, xác định các ổ dịch mới, tổ chức xử lý ổ
dịch và theo dõi sự tiến triển của dịch
- Các bệnh viện tỉnh/huyện thành lập ngay tổ/đội
điều trị tăng cường kết hợp với y tế xã/phường để
tổ chức cách ly, điều trị và quản lý bệnh nhân tại
chỗ theo quy định.
Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp
1. Xác định tình trạng dịch:
•
Một "vụ dịch tả" được xác định có một ca bệnh tả
được xác định.
•
Xác định bệnh nhân tả theo Quyết định số
4178/QĐ-BYT, ngày 31/10/2007 .
•
Trong vùng nguy cơ, khi có Tiêu chảy cấp nguy
hiểm phải được xử lý như một ổ dịch tả.
17
Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp (tiếp)
2. Báo cáo khẩn cấp:
Báo cáo khẩn cấp khi có trường hợp tiêu chảy cấp
nguy hiểm.
3. Thành lập Ban chỉ đạo phòng chống
dịch:
Ban chỉ đạo do lãnh đạo chính quyền cùng cấp
đứng đầu, y tế là thường trực, và ban ngành có
liên quan.
18

Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp (tiếp)
4. Xử lý ổ dịch:
•
Đối với bệnh nhân:
- Cách ly
- Bù nước và dùng KS đặc hiệu
- Xử lý phân, chất thảI và môi trường
- Khử khuẩn dụng cụ, nhà ở
- Xử lý tử thi
19
Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp (tiếp)
•
Đối với người tiếp xúc:
- Theo dõi những người tiếp xúc trong vòng 5 ngày
- Uống thuốc phòng (như trong phác đồ)
Chú ý: không nên chỉ định dùng kháng sinh dự
phòng rộng rãi vì ít hiệu quả và có thể làm tăng tỷ
lệ kháng kháng sinh trong cộng đồng
20
Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp (tiếp)
•
Xử lý nguồn thức ăn, nước sinh hoạt, đảm bảo vệ
sinh ăn uống
•
Xử lý vệ sinh môi trường
•
Xác định ổ dịch tả chấm dứt hoạt động:
- Không có trường hợp mắc mới tiêu chảy cấp trong vòng
15 ngày.
- Không tìm thấy phẩy khuẩn tả gây bệnh ở người tiếp xúc,

ở nguồn nước ăn uống, sinh hoạt và thực phẩm.
- Đã xử lý tiệt trùng ổ dịch, vệ sinh môi trường, điều trị dự
phòng và điều trị đặc hiệu với những người trong ổ dịch.
21
Qui trình xử lý dịch tiêu chảy cấp (tiếp)
22
5. Phòng bệnh:
-
Tuyên truyền giáo dục cộng đồng về vệ sinh
-
Xử lý nguồn nước và sử dụng nguồn nước sạch
-
Vệ sinh an toàn thực phẩm
-
Duy trì giám sát dịch tiêu chảy cấp
-
Sẵn sàng đội cơ động phòng chống dịch
23
Các chỉ số đánh giá
1. Số lượt mắc tiêu chảy/1 trẻ dưới 5 tuổi/năm
2. Tỷ suất chết/mắc do tiêu chảy ở trẻ dưới 5 tuổi
3. Tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy được bù dịch
bằng ORS và các dung dịch tự pha tại nhà.
4. Tỷ lệ trẻ tiêu chảy được xử trí và chăm sóc thích
hợp
5. Tỷ lệ bà mẹ hiểu được 3 nguyên tắc điều trị tại
nhà
6. Tỷ lệ bà mẹ biết cách pha và sử dụng ORS và các
dung dịch tự pha để bù nước cho trẻ bị tiêu chảy
tại nhà