trình bày các phẩm chất nhân cách theo quan điểm của chủ tịch hồ chí minh

Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
Đề bài:
Trình bày các phẩm chất nhân cách theo quan điểm của chủ tịch Hồ Chí
Minh.
Bài làm:
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng cộng sản Việt Nam
xác định: "Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và
sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt nam, là kết quả của sự
vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể
của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân
tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá của nhân loại ". Đặc biệt, quan điểm của chủ
tịch Hồ Chí Minh về các phẩm chất nhân cách của con người Việt Nam vẫn
còn nguyên giá trị trong công cuộc đổi mới công nghiệo hoá - hiện đại hoá
của đất nước.
Trong xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá, hầu hết các quốc gia
trên thế giới đều xác định chiến lược con người, chiến lược về nguồn nhân
lực của đất nước. Chiến lược đó phải bắt đầu từ vấn đề nhận thức toàn diện,
hiện thực được phạm trù nhân cách, từ quan điểm đúng đắn về hướng đi và
các giải pháp khả thi để hình thành, phát triển nhân cách cho thế hệ trẻ.
Những quan điểm của chủ tịch Hồ Chí Minh về nhân cách con người mới
chính là kim chỉ nam cho chúng ta hiện thực hoá được chiến lược có ý
nghĩa trọng đại này.
Trong lĩnh vực đạo đức con người, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng
nhiều khái niệm, phạm trù của các tư tưởng đạo đức đã có từ trước, nhất là
đạo đức Nho giáo …Qua các thời kỳ lịch sử, những khái niệm đó đã trở
thành tài sản chung của nhân loại. Hồ Chí Minh sử dụng những khái niệm,
những phạm trù đạo đức đã từng quen thuộc với dân tộc Việt Nam từ lâu
1
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.

đời, đưa vào đấy những nội dung mới, đồng thời bổ sung những khái niệm,
những phạm trù đạo đức của thời đại mới. Sự kết hợp giữa truyền thống và
hiện đại, giữa dân tộc và nhân loại chính là một đặc trưng nổi bật quan
điểm về nhân cách con ngươì mới của chủ tịch Hồ Chí Minh. Chiến lược
con người mới Việt Nam mà Hồ Chí Minh vạch ra đặt trên nền tảng hệ giá
trị đạo làm người. Hệ giá trị này kết tinh đạo lý của dân tộc và cập nhật các
quan điểm nhân cách của thời đại mới.
Hồ Chí Minh xác định con người dù ở tầng lớp nào, làm nghề nghiệp
gì, sự hoạt động trong xã hội đều chia làm ba mặt quan hệ:” Đối với bản
thân, đối với người khác, đối với công việc”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng
đã xác định 10 tố chất có tính chủ yếu trong nhân cách con người mới Việt
Nam đó là: Thiện – Trung; Hiếu – Nhân; Trí; Dũng - Cần; Kiệm; Liêm;
Chính.Và Tình – Nghĩa sẽ là chất kết dính 10 tố chất trong nhân cách con
người. PGS.TS Đặng Quốc Bảo đã nghiên cứu và xây dựng mô hình 10 tố
chất nhân cách con người mới theo quan điểm của chủ tịch Hồ Chí minh
như sau:
2
Tình
Nghĩa
Thiện Hiếu Dũng Chính
Trung Trí
Liêm
Nhân Kiệm
Cần
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
Trong mô hình này, Thiện là điểm gốc, là điểm khởi đầu cho sự phát
triển nhân cách của con người. Dựa trên quan điểm của Nho giáo:
Nhất sinh hành thiện.
Thiện do bất túc.

Nhất nhật hành ác.
Ác tự hữu dư.( Minh tâm bảo giám )
Có nghĩa là:
Một đời làm điều thiện.
Mà điều thiện chưa đủ.
Một ngày làm điều ác.
Mà điều ác đã thừa.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh sâu hơn và chi tiết hơn về
phạm trù Thiện. Người cho rằng: Việc thiện thì nhỏ mấy cũng làm; Việc ác
dù nhỏ mấy cũng tránh và mỗi con người đều có cái thiện cái ác ở trong
lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt trong mỗi con người nảy nở như hoa
mùa xuân và phần xấu mất dần đi. Đó là thái độ của người cách mạng.
Thiện và Ác được Người triển khai để xem xét các công việc trong xã hội.
Người trình bày quan điểm: Trong xã hội tuy có trăm công nghìn việc.
Song những công việc ấy chia làm hai thứ: Chính và Tà. Làm việc Chính là
Thiện. Làm việc Tà là Ác. Siêng năng, tần tiện, trong sạch chính là Thiện.
Lườ biếng, xa xỉ, tham lam là Tà, là Ác.Trong tác phẩm bất hủ Ngục trung
nhật ký, Hồ Chí Minh viết bài thơ Nửa đêm. Ở bài thơ này, Người đưa ra
hai phạm trù Thiện – Ác để từ đó kiến giải vấn đề nhân cách con người:
Hiền dữ đâu phải là tính sẵn.
Phần nhiều do giáo dục mà nên.
Hồ Chí Minh đã uốn nắn cách nhìn lệch lạc khi xem bản tính con
ngưòi là sự bẩm sinh có từ khi lọt lòng mẹ mà là kết quả của sự giáo dục.
3
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
Giáo dục tốt đem lại sự thiện; giáo dục không tốt đem lại sự ác, làm cho
con người bị
tha hoá. Tuy nhiên Người cũng không cho rằng giáo dục là công cụ vạn
năng như một quan điểm cực đoan từng tồn tại trong giáo dục học. Người

khẳng đinh: Phần nhiều do giáo dục mà nên; điều đó có nghĩa rằng mặc dù
được giáo dục nhưng vẫn có những trường hợp hư hỏng. Đó là vì ở những
người này không biến được quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục,
không biếtt kết hợp sự đào tạo với tự đào tạo.
Hồ Chí Minh xem xét sự bộc lộ nhân cách ở con người trong trạng
thái động- con người hành động. Điều này đã được Người nêu ra ngay
trong hai câu đầu của bài thơ Nửa đêm:
Ngủ thì ai cũng lương thiện.
Tỉnh dậy phân ra kẻ dữ hiền.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh Học và Hành là con đường chủ yếu hình
thành và phát triển nhân cách của con người. Và đây cũng chính là tư tưởng
chủ đạo của giáo dục Việt Nam trong giai đoạn mới của đất nước.
Cũng trong các phẩm chất nhân cách của con người mới, Hồ Chí
Minh đưa ra khái niệm Trung - Hiếu vốn là các khái niệm sâu đậm trong
tâm thức người Việt Nam đến một chất mới phù hợp với chế độ dân chủ
cộng hoà. Người cho rằng đạo đức của chế độ mới cao rộng hơn, không
phải chỉ có trung với vua, hiếu với bố mẹ mà là Trung với nước, Hiếu với
dân. Trung và Hiếu được mở rộng ở phạm vi gia đình và xã hội. Trung với
nước là trung thành với sự nghiệp giữ nước và dựng nước. Nước ở đây là
nước của dân, còn dân lại là chủ nhân của đất nước. Hồ Chí Minh đã từng
khẳng định: “Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Bao nhiêu lợi ích đều vì
dân…Tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”. Trung với nước,
hiếu với dân, suốt đời vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội,
nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào
4
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
cũng đánh thắng. Câu nói đó của Người vừa là lời kêu gọi hành động, vừa
là định hướng chính trị cho mỗi người dân Việt Nam không phải chỉ trong
cuộc đấu tranh cách mạng trước mắt mà còn lâu dài về sau. Tư tưởng hiếu

với dân không còn dừng lại ở chỗ thương dân với tính nhất là đối tượng dạy
dỗ, chăn dắt, ban ơn mà là đối tượng phải phục vụ hết lòng. Những tư
tưởng về khái niệm Trung - Hiếu cũng được Hồ Chí Minh vận dụng trong
chỉ đạo giáo dục nước nhà. Trong dịp nói chuyện tại lớp nghiên cứu chính
trị khoá I trường ĐH Nhân dan Việt Nam ( 1956 ), Bác nói: Hạt nhân (của
việc học) có thể tóm tắt trong 18 chữ “Đại học chi đạo, tại minh minh đức,
tại thân dân”. Người cho rằng : Đạo học vô cùng rộng lớn, vì vậy phải có
đức sáng và đem kết quả đó phục vụ lại nhân dân. Đức sáng đó càng đòi
hỏi chúng ta phải luôn chặt chẽ, nghiêm khắc với mình, rộng rãi, độ lượng
với mọi người, với học sinh. Nó dòi hỏi thái độ tôn trọng con người, phải
biết nâng cao giá trị con ngưòi.
Nhân cách con người mới theo Hồ Chí Minh còn phải có Nhân – Trí
– Dũng. Những tố chất này sẽ giúp cho con người tự hoàn thiện mình để
đáp ứng với yêu cầu của cộng đồng xã hội. Người giải thích:
*Nhân là thật thà thương yêu, hết lòng giúp đỡ đồng bào, đồng chí vì
thế mà kiên quyết chống lại những người, những việc có hại đối với Đảng
và nhân dân. Sẵn sàng chịu cực khổ trước mọi người, hưởng hạnh phúc sau
thiên hạ. Bác đã từng nói :
Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu
Hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc.
Vì thế mà không ham giàu sang, không e cực khổ, không sợ vai
quyền. Những người đã không ham, không e, không sợ gì thì việc gì họ đều
làm được.
*Trí là vì không có việc tư túi nó làm mù quáng cho nên đầu óc trong
sạch sáng suốt, dễ hiểu lý luận, dễ tìm ra phương hướng. Biết xem người,
5
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
biết xét việc, vì vậy mà biết việc có lợi, tránh việc có hại cho Đảng, biết vì
Đảng mà cất nhắc người tốt, đề phòng người gian.

*Dũng là dũng cảm gan góc; gặp việc có gan làm, thấy khuyết điểm
có gan sữa chữa, cực khổ khó khăn có gan chịu đựng, có gan chống lại vinh
hoa phú quý không chính đáng. Nếu cần có gan hy sinh cả tính mạng cho
Đảng cho Tổ quốc không bao giờ rụt rè nhút nhát.
Theo quan điểm của chủ tịch Hồ Chí Minh thì những phẩm chất nhân
cách gắn liền với công việc và lối sống hàng ngày của mọi người là : Cần -
Kiệm – Liêm – Chính. Người đã sử dụng những khái niệm về Cần - Kiệm –
Liêm – Chính của đạo đức Nho gia và đạo đức truyền thống của người Việt
Nam. Theo Hồ Chí Minh thì :
*Cần tức là lao động cần cù siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng
tạo, có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười
biếng, không ỷ lạ, không dựa dẫm. Phải thấy rõ lao động là nghĩa vụ thiêng
liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của chúng ta.
*Kiệm tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền
của của dân, của nước, của bản thân mình; phải biết tiết kiệm từ cái to đến
cái nhỏ, nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; không xa xỉ, không hoang phí,
không bừa bãi, không phô trương hình thức, không liên hoan chè chén lu
bù.
*Liêm tức là luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân ; không
xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của nhà nước, của nhân dân. Phải trong
sạch, không tham lam, không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không
tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh
chính đại, không bao giờ hủ hoá. Người đã chỉ ra những hành vi trái với
chữ Liêm, như: “ Cậy quyền thế mà đục khoét dân, ăn của đút, hoặc trộm
của công làm của tư ”, “Dìm người giỏi để giữ địa vị và danh tiếng của
mình là đạo vị (đạo ăn trộm). Gặp việc phải mà sợ khó nhọc nguy hiểm,
6
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
không dám làm là tham vật uý lao. Gặp giặc mà rút ra, không dám đánh là

tham sinh uý tử”
*Chính nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn. Đối với mình –
không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm
để phát triển điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình. Đối với người –
không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới, luôn giữ thái độ
chân thành, khiêm tốn, đoàn kết, thật thà , không dối trá , lừa lọc. Đối với
việc - để công việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà. Đã phụ trách
việc gì thì quyết làm cho kỳ được, cho đến nơi, đến chốn, không sợ khó
khăn, nguy hiểm; việc thiện dù nhỏ mấy cũng làm, việc dù nhỏ mấy cũng
tránh. Mỗi ngày cố làm được một việc có lợi cho nước, cho dân. Hồ Chí
Minh mong mỏi tha thiết mỗi người Việt Nam, cả dân tộc Việt Nam phải
lấy Cần - Kiệm – Liêm – Chính là phương châm sống trong cuộc sống mới.
Người nhắc nhở với những giải thích vừa giản dị , vừa sâu sắc làm cho các
phạm trù nàydù hình thức diễn đạt có tính cổ điển mà ý tưởng vô cùng sống
động trong hoàn cảnh mới của đất nước. Năm 1949, với bút danh Lê Quyết
Thắng, Ngườiđã nói thêm về Cần - Kiệm – Liêm – Chính như sau:
Trời có bốn mùa : Xuân Hạ Thu Đông
Đất có bốn phương : Đông Tây Nam Bắc
Người có bốn đức : Cần Kiệm Liêm Chính
Thiếu một mùa thì không thành trời
Thiếu một phương thì không thành đất
Thiếu một đức thì không thành người.
Bác đã khéo léo gắn ba phạm trù Thiên - Địa - Nhân để nêu bật một
vấn đề cốt lõi về vấn đề nhân cách con người của chế độ mới. Hồ Chí Minh
còn nêu ra mối liên hệ khăng khít của các phạm trù này. “ Chữ liêm phải đi
đôi với chữ kiệm, chữ kiệm phải đi đôi với chữ cần, cần kiệm liêm là gốc rễ
của chính, mỗi người phải cần kiệm liêm nhưng còn phải chính trước mới
7
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.

là hoàn toàn…Tự mình phải chính trước mới giúp được người khác chính.
Mình không chính mà muốn giúp người khác chính là vô lý ”. Nói rộng ra,
theo Hồ Chí Minh một dân tộc biết cần kiệm, biết liêm sỉ là một dân tộc
giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh và tiến bộ. Bồi
dưỡng phẩm chất Cần Kiệm Liêm Chinhsex làm cho con người vững vàng
trước mọi thử thách: “ Giàu sang không thể quyến rũ, nghèo khó không thể
chuyển lay, uy vũ không thể khuất phục”, và có thể “ Trợn mắt coi khinh
nghìn lực sĩ, cúi đầu làm ngựa trước nhi đồng”.
Các giá trị : Thiện ;Trung - Hiếu ; Nhân – Trí – Dũng ; Cần - Kiệm –
Liêm – Chính cũng đã được Hồ Chí Minh nói với thế hệ trẻ của nước nhà
với tấm lòng của “ Một người anh lớn lúc nào cũng mong mỏi cho các em
được giỏi giang” một cách dung dị sau:
1.Phải siêng học
2.Phải giữ sạch sẽ
3.Phải giữ kỷ luật
4.Phải làm theo đời sống mới
5.Phải thương yêu giúp đỡ cha mẹ anh em.
Những lời khuyên đó đã phát triển thành năm điều Bác Hồ dạy thiếu
niên nhi đồng nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Đội TNTP tháng
5/1961. Người xác định thế hệ trẻ là người chủ của nước nhà và mong họ
phải rèn luyện đạo đức cách mạng để chuẩn bị trở nên người công dân tốt,
người cán bộ tốt của đất nước. Từ 10 tố chất của nhân cách trên, Bác đã cô
đọng còn Nhân – Nghĩa – Trí – Dũng – Liêm; đây được coi là ngũ thường
của chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngũ thường của Nho gia là ngũ thường hạn hẹp
thủ cựu và phục vụ cho chế độ phong kiến, còn ngũ thường của Hồ Chí
Minh là phục vụ cho đất nước, cho nhân dân, cho cách mạng. Người nhấn
mạnh: “ Nó là đạo đức vĩ đại, nó không phải vì danh vọng của cá nhân mà
vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người”. Hồ Chí Minh coi
8
Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế

giới.
đạo đức cách mạng ở mỗi con người là kết quả của sự rèn kuyện trong thực
tế, trong đấu tranh một cách bền bỉ thường xuyên. Người căn dặn: “Đạo
đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện
bền bỉ hàng ngày mà phát triển củng cố, cũng như ngọc càng mài càng
sáng, vàng càng luyện càng trong “.Nguyện vọng tha thiết của Hồ Chí
Minh là làm cho dân tộc từ bỏ những thói xấu lưòi biếng, gian xảo, tham ô
mà chế độ thực dân đã đầu độc. Chính vì vậy mà trong phiên họp đầu tiên
của Chính phủ nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ( 3/9/1945 ) vị chủ
tịch nước xác định nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước mới là phải giáo dục
lại nhân dân, làm cho dân tộc Việt Nam trở nên một dân tộc dũng cảm, yêu
nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập.
Nhân loại đã đi vào thế kỷ mới với những điều lo âu và những
niềm hy vọng. Ở mọi quốc gia dù là quốc gia phát triển hay đang phát
triển, giáo dục luôn được ở vị trí tiêu điểm của sự phát triển. Chính sách
được coi là chính sách ưu tiên quốc gia nhằm tạo gia tốc cho sự phát triển.
Nó là chìa khoá để đất nước phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá, khoa học,
chính trị hài hoà đồng bộ cân đối với nhau. Thông điệp Học tập mà
UNESCO gởi toàn nhân loại : Học để nhận thức ; Học để hành động ; Học
để biết tồn tại ; Học để biết cách chung sống với mọi người – cũng là mục
tiêu của giáo dục Việt Nam nhằm đào tạo những con người phát triển toàn
diện. Trên nửa thế kỷ qua, những tư tưởng giáo dục, những quan điểm về
phẩm chất nhân cách con người mới của chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn vẹn
nguyên giá trị và đã trở thành cơ sở lý luận cho đường lối chính sách giáo
dục, cho chiến lược xây dựng con người mới của đất nước Việt Nam xã
hội chủ nghĩa. Cuộc sống trong xã hội hiện đại đang đòi hỏi phải xây dựng
nền đạo đức Việt Nam, nhân cách con người Việt Nam mới ngang tầm với
những yêu cầu xã hội. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nhân cách
con người mới càng có ý nghĩa thời sự trong giai đoạn cách mạng hiện nay
9

Chuyên đề : Hồ Chí Minh:Anh hùng dân tộc-Danh nhân văn hoá thế
giới.
và là di sản tinh thần vô cùng quý giá của dân tộc ta. Vận dụng sáng tạo
những quan điểm của Người vào thực tiễn nền giáo dục nước nhà sẽ góp
phần cùng với toàn Đảng, toàn dân thực hiện thành công sự nghiệp đổi
mới của đất nước.
10