KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THÔNG QUA TIẾT HỌC CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI THƠ VÀ TRUYỆN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



LƯƠNG THỊ THỦY



THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ
MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THÔNG QUA TIẾT HỌC
CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI THƠ VÀ TRUYỆN






KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC







SƠN LA, NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

LƯƠNG THỊ THỦY



THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ
MẪU GIÁO 5-6 TUỔI THÔNG QUA TIẾT HỌC
CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI THƠ VÀ TRUYỆN



CHUYÊN NGÀNH: CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC


Người hướng dẫn: TS. Trần Thị Thanh Hồng




SƠN LA, NĂM 2013
LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Trần Thị Thanh Hồng –
người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu cho
đến khi đề tài được Hội đồng khoa học nghiệm thu.

Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng QLKH và QHQT, Thư viện,
Ban chủ nhiệm Khoa Tiểu học – Mầm non Trường Đại Học Tây Bắc đã tạo điều
kiện cho chúng em học tập và nghiên cứu để hoàn thành đề tài này.
Xin cám ơn Ban giám hiệu cùng tất cả các cô giáo và các cháu mẫu giáo 5-
6 tuổi Trường Mầm non xã Tràng An – Bình Lục – Hà Nam mà chúng em tiến
hành tìm hiểu thực trạng đã tạo điều kiện giúp đỡ chúng em hoàn thành đề tài.
Sơn La, tháng 5 năm 2013
Tác giả
Lương Thị Thủy

















DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

HĐ : Hoạt động
GDĐĐ : Giáo dục đạo đức

LQVTPVH : Làm quen với tác phẩm văn học
HĐC CMĐHT : Hoạt động chung có mục đích học tập
MTXQ : Môi trường xung quanh
PP : Phương pháp


MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 3
3. Mục đích nghiên cứu 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu 3
5. Phạm vi nghiên cứu 4
5.1. Địa bàn nghiên cứu 4
5.2. Khách thể nghiên cứu 4
5.3. Đối tượng nghiên cứu 4
6. Phương pháp nghiên cứu 4
7. Giả thuyết khoa học 4
8. Cấu trúc của luận văn 5
PHẦN NỘI DUNG 6
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu 6
1. Giáo dục đạo đức 6
1.1. Giáo dục 6
1.1.1. Khái niệm 6
1.1.2. Tầm quan trọng của giáo dục 6
1.2. Đạo đức 6
1.2.1. Đạo đức là gì? 6
1.2.2. Nguồn gốc, chức năng của đạo đức 7
1.3. Giáo dục đạo đức 7

1.3.1. Khái niệm 7
1.3.2. Ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức 8
1.3.3. Ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức đối với trẻ em lứa tuổi mầm non 9
1.3.4. Đặc điểm của quá trình giáo dục đạo đức 10
1.3.5. Nhiệm vụ, nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu
giáo 12
1.4. Văn học với việc giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 16
1.4.1. Ý nghĩa của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học 16
1.4.2. Ý nghĩa giáo dục đạo đức thông qua các tác phẩm thơ, truyện 18
1.4.3. Ý nghĩa giáo dục đạo đức của tác phẩm thơ, truyện 20
1.4.4. Các bước tiến hành việc giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo thông qua
các tiết học truyện, thơ 28
1.4.5. Các yêu cầu khi giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua các tiết học truyện,
thơ 28
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO TRẺ 5-6 TUỔI
THÔNG QUA CÁC TIẾT HỌC CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI THƠ,
TRUYỆN 30
2.1. Vài nét về trường mầm non xã Tràng An – Bình Lục – Hà Nam 30
2.1.1. Về cơ sở vật chất 30
2.1.2. Về đội ngũ giáo viên 30
2.2. Thực trạng nhận thức của giáo viên mẫu giáo tại cơ sở về vấn đề giáo
dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua các tiết học thơ, truyện 31
2.2.1. Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết của việc giáo dục đạo đức cho
trẻ mẫu giáo 31
2.2.2. Nhận thức của giáo viên về nhiệm vụ, nội dung và phương tiện giáo
dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 32
2.2.3. Tần suất sử dụng phương tiện trong các tiết học thơ, truyện vào việc
giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 34
2.2.4. Khai thác ý nghĩa, nội dung giáo dục đạo đức của các tiết học thơ, truyện
34

2.2.5. Phương pháp giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua các tiết học thơ,
truyện 36
2.2.6. Những khó khăn khi giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua các tiết học
thơ, truyện 37
2.2.7. Đánh giá kết quả tại nhóm lớp khi giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua
các tiết học thơ, truyện 37
2.2.8. Nhận thức của giáo viên về tình hình giáo dục đạo đức cho trẻ thông
qua tiêt học truyện, thơ tại cơ sở 38
2.2.9. Kinh nghiệm trong việc giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua tiết
học thơ, truyện 38
2.2.10. Ý kiến, mong muốn, đề xuất của giáo viên cơ sở giúp cho việc giáo dục
đạo dức cho trẻ thông qua tiết học thơ, truyện đạt hiệu quả 39
2.2.11. Một số kết luận rút ra từ thực trạng nhận thức của giáo viên trong việc
giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua tiết học làm quen với thơ và truyện 39
2.3. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua các tiết học
truyện, thơ tại trường mầm non xã Tràng An – Bình Lục – Hà Nam 40
2.3.1. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi trong giờ hoạt động chung
có mục đích học tập truyện, thơ 40
2.3.2. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua các tiết học thơ,
truyện trong một số hoạt động chung khác 43
2.3.3. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua các tiết học thơ,
truyện trong giờ hoạt động góc 45
2.3.4. Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua các tiết học thơ,
truyện trong các hoạt động mọi lúc, mọi nơi 46
2.3.5. Một số kết luận rút ra từ thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua
các tiết học thơ, truyện tại cơ sở 47
2.4. Một số biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho trẻ thông
qua các tiết học thơ, truyện 49
2.4.1.Giáo viên phải có nhận thức đúng đắn về thơ, truyện trong mỗi tiết học
cho trẻ làm quen với TPVH 49

2.4.2. Giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lí của từng đối tượng khi cho trẻ
tham gia tiết học làm quen với thơ, truyện 49
2.4.3. Xây dựng hệ thống câu hỏi 50
2.4.4. Kết hợp giáo dục giữa nhà trường và gia đình 51
2.4.5. Sử dụng trò chơi 52
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 54
1. Kết luận 54
2. Kiến nghị 55
2.1. Về phía trường mầm non 55
2.2. Về phía giáo viên 55
2.3. Về phía gia đình trẻ 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO 57
PHẦN PHỤ LỤC

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đạo đức là cái gốc trong nhân cách toàn diện của mỗi con người.Việc giáo
dục đạo đức cho con người là việc làm có tầm quan trọng và rất cần thiết đặc
biệt trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay, với sự du nhập của
nền văn hóa phương tây, thế hệ trẻ đang có những xu hướng suy thoái về đạo
đức, xuống cấp về lối sống, sống buông thả, thực dụng và thiếu trách nhiệm. Để
góp phần cải thiện tình trạng này thì việc giáo dục đạo đức cho con người ngay
từ thuở còn thơ là điều rất cần thiết. Như ông cha ta đã có câu: “Tre non dễ uốn,
tre già nổ đốt” hay “Bé chẳng vin, cả gẫy cành” cho nên, ngay từ lứa tuổi mầm
non chúng ta phải chú ý giáo dục đạo đức cho trẻ bởi lứa tuổi mầm non là lứa
tuổi thần tiên, là giai đoạn hoàng kim để giáo dục đạo đức một cách toàn diện
nhất cho trẻ.
Về mặt lý luận, các nhà tâm lý học và giáo dục học đều thống nhất nhận
định rằng: “Trong những năm đầu của cuộc đời, hệ thần kinh của trẻ là mềm mại

hơn cả và thường trong quãng thời gian đó rất dễ hình thành những nét cơ bản
của cá tính và hoàn thiện những thói quen nhất định. Sau đó những phẩm chất
được hình thành từ thời thơ ấu sẽ tiếp tục phát triển. Những gì đứa trẻ có được
trước lúc đó là do 90% của quá trình giáo dục”[Tr.38]
Từ xưa đến nay vai trò của đạo đức đã được nhiều nhà giáo dục, nhiều triết
gia, nhiều học giả quan tâm và khẳng định: “Đạo đức như gốc của cây, ngọn
nguồn của cuộc sống, sức mạnh của con người. Sức có mạnh mới gánh được
nặng và đi được xa” (Hồ Chí Minh)
K.Đ.U-Sinxki cũng khẳng định: “Tất cả những ai muốn trở thành công dân
có ích trước hết phải học cách làm người”. Học cách làm người ở đây chính là
tu dưỡng phẩm chất đạo đức của mình, bởi như A-rit-xtot đã từng nói: “Thiên
nhiên đã trao vào vòng tay con người một vũ khí đó là sức mạnh trí tuệ và đạo
đức, nhưng con người có thể sử dụng vũ khí đó theo những hướng ngược lại. Vì
thế con người thiếu những nguyên tắc đạo đức sẽ là một con người bất lương và
hoang dã, thấp hèn trong những bản năng” [Tr.72]
Những triết lí sâu sắc trên đã khẳng định vai trò của đạo đức và giáo dục
đạo đức đối với quá trình hình thành và hoàn thiện nhân cách con người. Vì vậy
giáo dục đạo đức cho mọi người là việc làm có tầm quan trọng và rất cần thiết.
Bởi đạo đức không tự có, đạo đức chỉ được hình thành qua con đường giáo dục
và tự giáo dục. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói:

2
“Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên”
Câu nói ấy của người đời đã khẳng định ý nghĩa to lớn của việc giáo dục
đạo đức cho con người ngay từ thuở còn thơ. Có rất nhiều phương tiện để giáo
dục đạo đức cho trẻ mầm non, xong có một phương tiện không thể thiếu đó là
cho trẻ làm quen với các tác phẩm truyện thơ, thông qua các tác phẩm văn học
ấy chúng ta bồi dưỡng cho trẻ những giá trị đạo đức tốt đẹp. Trẻ em lớn lên bằng
lời ru ngọt ngào của ông bà, cha mẹ, bằng những câu chuyện thần tiên đầy giá trị

nhân ái cao đẹp. Từ đó thể xác cũng lớn dần lên và đôi cánh tâm hồn tình cảm
cũng dần mở rộng. Văn chương quả là một phương tiện xuất sắc, hữu hiệu có tác
dụng bồi bổ cho tâm hồn trẻ thơ. Cho trẻ làm quen với văn học là một trong các
hoạt động quan trọng ở trường mầm non, được tổ chức một cách có hệ thống
nhằm góp phần giáo dục đạo đức và phát triển toàn diện cho trẻ.
Về mặt thực tiễn của kết quả rèn luyện giáo dục con người, ông cha ta đã
đúc kết thành kinh nghiệm:
“Uốn cây từ thuở còn non
Dạy con từ thuở con còn ngây thơ”
Rõ ràng, về lý luận cũng như thực tiễn không phải hiện nay, mà từ lâu
người ta đã khẳng định vai trò của giáo dục, tác động to lớn của giáo dục trong
quá trình hình thành và phát triển nhân cách bằng những định đề rất súc tích “
con người muốn trở thành con người cần phải có giáo dục”. Trong những năm
gần đây, ngành giáo dục mầm non đã có những cải tiến về nội dung, chương tình
chăm sóc giáo dục trẻ. Cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học trên thực tế
mới chỉ dừng lại ở việc giúp trẻ hiểu và thuộc nội dung bài thơ, câu chuyện, còn
việc gợi lên những tình cảm, cảm xúc ở trẻ, giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp của thiên
nhiên, của tâm hồn con người thì còn hạn chế. Để làm được điều đó đòi hỏi
người giáo viên cần phải không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ văn học, thích
và cảm nhận tác phẩm một cách sâu sắc. Trên thực tế, việc giáo dục tình cảm
đạo đức cho trẻ có đề cập đến từ nhiều năm nay nhưng thường ở phạm vi cuối
tiết học. Cô giáo chỉ dặn dò, giáo dục trẻ một cách áp đặt, máy móc mà chưa gợi
được những cảm xúc tình cảm của trẻ một cách từ từ và tự nguyện. Vì vậy việc
cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, sự vật, sự việc trong thơ, truyện chưa đạt kết
quả cao.
Để đáp ứng nội dung yêu cầu của chương trình và thực hiện một cách có hiệu
quả chuyên đề cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học ở lớp mẫu giáo lớn góp phần

3
nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua môn

truyện, thơ thì việc tìm ra một số biện pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện
cho trẻ mẫu giáo là việc làm có ý nghĩa thiết thực và vô cùng quan trọng.
Chính vì những lý do trên cộng với sự hiểu biết của bản thân và bằng tâm
huyết của mình, đồng thời dựa trên những tiếp thu học hỏi những thành tựu
nghiên cứu thành công khác, tôi mạnh dạn chọn và nghiên cứu đề tài: “Thực
trạng giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua tiết học cho trẻ
làm quen với thơ và truyện” để nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Từ trước tới nay, giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo đã có rất nhiều các tài
liệu, giáo trình đề cập đến một cách kỹ lưỡng. Các bộ giáo trình trong nhà
trường đã chỉ rõ những yêu cầu, nhiệm vụ, tuy nhiên phương pháp, nội dung…
rất rõ ràng, cụ thể. Vận dụng vào từng đối tượng trẻ ở các địa phương cụ thể thì
có nơi được vận dụng rất tốt nhưng ngược lại một số nơi vận dụng còn chưa tốt,
còn sơ sài, thiếu hệ thống và chưa đạt hiệu quả cao. Vì thế đề tài này đã đặt ra
nhiệm vụ, vận dụng những phương pháp chung về vấn đề đạo đức cho trẻ ở đối
tượng 5-6 tuổi thông qua truyện thơ nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức
cho trẻ ở trường mầm non Xã Tràng An – Huyện Bình Lục – Tỉnh Hà Nam nói
riêng và trẻ tại các trường mầm non nói chung.
3. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận có liên quan đến vấn đề giáo dục đạo đức cho trẻ
mẫu giáo lớn 5-6 tuổi thông qua truyện, thơ; nghiên cứu thực trạng giáo dục đạo
đức cho trẻ mẫu giáo lớn qua các tiết học truyện, thơ nhằm tích lũy kinh nghiệm
trong việc giáo dục đạo đức cho trẻ.
- Đề xuất một số biện pháp giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Đọc tài liệu, tìm hiểu một số vấn đề cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài
nghiên cứu
- Phân tích, đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi qua các
tiết học truyện, thơ
- Xây dựng một số biện pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục

đạo đức cho thông qua truyện, thơ.



4
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Địa bàn nghiên cứu
Vì điều kiện thời gian có hạn nên chúng tôi tiến hành tìm hiểu trẻ ở nhóm
lớp mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) tại trường mầm non xã Tràng An – Bình Lục – Hà
Nam.
5.2. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động truyện thơ trong chương trình giáo dục trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi.
5.3. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp đọc sách, nghiên cứu tài liệu, truy cập internet nhằm tìm
hiểu, tổng hợp một số vấn đề cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài.
- Phương pháp điều tra, phỏng vấn nhằm tìm hiểu nhận thức của giáo viên
về ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức cho trẻ mầm non và tầm quan trọng của
truyện, thơ đối với việc giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi.
- Phương pháp quan sát, đàm thoại, trò chuyện, trao đổi để phân tích thực
trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua truyện, thơ.
- Phương pháp thống kê thu thập thông tin về số liệu liên quan đến thực
trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi qua các tiết học truyện, thơ.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp để đánh giá và đưa ra kết luận về thực
trạng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi qua truyện, thơ.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm để đề xuất một số biện pháp nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho trẻ 5-6 tuổi thông qua truyện, thơ.
7. Giả thuyết khoa học
Giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua truyện và thơ là vấn

đề quan trọng và có ý nghĩa trong quá trình phát triển nhân cách của trẻ. Nếu các
biện pháp được thông qua của luận văn sẽ bổ sung cho phương pháp giáo dục
đạo đức cho trẻ thông qua các tiết học thơ, truyện nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục mầm non. Luận văn còn góp phần nhỏ bé cho kho tàng tài liệu về công
tác nghiên cứu khoa học giáo dục đạo đức cho trẻ lứa tuổi mầm non cho sinh
viên Khoa Tiểu học – Mầm non Trường Đại học Tây Bắc nói riêng và những
độc giả quan tâm đến vấn đề này nói chung.

5
Đề xuất và vận dụng được các biện pháp giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi thông qua các tiết học thơ, truyện.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm 2 chương
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu
Chương này tác giả đã chỉ ra tầm quan trọng cũng như ý nghĩa của việc
giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua các tiết học cho trẻ làm
quen với thơ và truyện.
Chương 2: Thực trạng và một số biện pháp giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi thông qua tiết học cho trẻ làm quen với thơ và truyện.
Tác giả đi sâu vào tìm hiểu thực trạng giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
5-6 tuổi thông qua tiết học cho trẻ làm quen với thơ và truyện tại Trường mầm
non xã Tràng An – Bình Lục – Hà Nam đồng thời đưa ra những ưu điểm và
hạn chế của trường về việc giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua các tác phẩm
văn học. Xây dựng một số biện pháp, quy trình vận dụng phương pháp giáo
dục mầm non mới để tổ chức dạy thơ, truyện nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục đạo đức cho trẻ.

6
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu

1. Giáo dục đạo đức
1.1. Giáo dục
1.1.1. Khái niệm
Hiểu theo nghĩa rộng: Giáo dục là một hoạt động có mục đích, có tổ chức,
có kế hoạch giữa nhà giáo dục và người được giáo dục, nhằm hình thành ở
người được giáo dục một cách tự giác, tích cực, độc lập những quan điểm, niềm
tin, định hướng giá trị lí tưởng xã hội chủ nghĩa, những động cơ, thái độ, kĩ
năng, kĩ xảo, thói quen đối xử trong các quan hệ chính trị, đạo đức, pháp luật,…
thuộc các lĩnh vực đời sống xã hội.
Hiểu theo nghĩa hẹp: Giáo dục là bộ phận của quá trình sư phạm toàn vẹn,
chức năng của giáo dục là xây dựng ý thức, tình cảm, hành vi đạo đức đúng đắn
cho người được giáo dục.
1.1.2. Tầm quan trọng của giáo dục
Giáo dục đào tạo con người, mà con người lại là mục tiêu, là động lực cho
sự phát triển, vì vậy đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển. Chính vì thế
Đảng và Nhà Nước ta đã coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Tức là chính sách
về giáo dục phải được coi là chính sách quốc gia ở vị trí ưu tiên hàng đầu. Giáo
dục không chỉ vạch ra chiều hướng mà còn tổ chức dẫn dắt sự hình thành và
phát triển nhân cách của người được giáo dục. Giáo dục mang lại những tiến bộ
mà các nhân tố khác như di truyền, môi trường, hoàn cảnh không thể có được.
Đồng thời giáo dục có tầm quan trọng đặc biệt với những người bị khuyết tật.
Giáo dục có thể bù đắp những thiếu hụt do bệnh tật gây ra cho con người. Giáo
dục có thể uốn nắn những phẩm chất tâm lí xấu và làm cho nó phát triển theo
chiều hướng tích cực. Do vậy giáo dục có tầm quan trọng đặc biệt trong việc
hình thành nhân cách của trẻ.
1.2. Đạo đức

1.2.1. Đạo đức là gì?
Dưới góc độ xã hội: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt được
phản ánh dưới dạng những nguyên tắc, yêu cầu chuẩn mực điều chỉnh hành vi
của con người trong các mối quan hệ xã hội, đạo đức phản ánh trực tiếp hoặc

7
gián tiếp sự tồn tại xã hội, do đó đạo đức biến đổi theo sự biến đổi của tồn tại
xã hội .
Đạo đức là phương thức điều chỉnh hành vi của con người. Nếu pháp luật
điều chỉnh hành vi của con người bằng sức mạnh cưỡng chế của nhà nước thì
đạo đức điều chỉnh hành vi của con người bằng sức mạnh của dư luận xã hội.
Dưới góc độ cá nhân: Đạo đức chính là phẩm chất, nhân cách của con
người phản ánh ý thức, tình cảm, ý chí, hành vi thói quen và cách ứng xử của họ
trong mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, với xã hội; giữa bản thân họ với
người khác, với chính mình.
1.2.2. Nguồn gốc, chức năng của đạo đức
1.2.2.1. Nguồn gốc của đạo đức
Đạo đức là một hiện tượng xã hội, xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu tiên khi
loài người mới hình thành. Theo quan điểm triết học Mác-Lenin: Đạo đức là một
hình thái ý thức xã hội, phát triển cùng với sự biến đổi của tồn tại xã hội, các
điều kiện sinh hoạt vật chất, hoàn cảnh lịch sử - xã hội khác nhau. Nhưng đạo
đức khác với các hình thức xã hội khác ở chỗ đạo đức điều chỉnh hoạt động của
con người trong các mối quan hệ xã hội, giúp con người tự hoàn thiện nhân cách
của mình.
Đạo đức là một phạm trù lịch sử, khi điều kiện kinh tế xã hội sinh ra nó thay
đổi thì tất yếu các quan hệ xã hội và quan hệ đạo đức cũng thay đổi theo. Đạo đức
cá nhân được hình thành và phát triển trong quá trình con người hoạt động, giao
lưu, giao tiếp với những người xung quanh. Đạo đức được biểu hiện ra bên ngoài ở
tri thức, hiểu biết của cá nhân về các yêu cầu của chuẩn mực hành vi đạo đức và
thói quen đạo đức trong quan hệ ứng xử giữa con người với con người, giữa con

người với môi trường xung quanh trong cuộc sống hàng ngày.
1.3. Giáo dục đạo đức
1.3.1. Khái niệm
Giáo dục đạo đức là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức từ nhiều
phía với những hình thức khác nhau nhằm hình thành cho con người những
hành vi phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội.
Giáo dục đạo đức là một bộ phận quan trọng có tính chất nền tảng của
giáo dục nhân cách con người mới. Giáo dục đạo đức là một quá trình lâu dài
được diễn ra ngay từ khi còn thơ bé cho đến khi trưởng thành, thậm chí suốt
cả cuộc đời.

8
Đối với trẻ thơ, giáo dục đạo đức là quá trình tác động có mục đích, có kế
hoạch nhằm trang bị cho trẻ những hiểu biết sơ đẳng về những yêu cầu của
chuẩn mực hành vi đạo đức trong các mối quan hệ ứng xử hàng ngày. Trên cơ
sở đó hình thành cho trẻ những phẩm chất đạo đức, những nét tính cách của con
người Việt Nam mới.
1.3.2. Ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức
Trong xu thế hội nhập toàn cầu không gì cưỡng lại được hiện nay, vấn đề
bảo vệ môi trường, vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa, vấn đề giáo dục nói chung,
giáo dục đạo đức nói riêng đang là mối quan tâm của các quốc gia. Trong sự
phát triển nền giáo dục của mỗi nước, đồng thời với việc cập nhật thông tin khoa
học, công nghệ vào nhà trường còn cần phải quan tâm đến định hướng giáo dục
giá trị đạo đức và nhân văn cho thế hệ trẻ.
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị cha già của chúng ta cũng rất quan
tâm đến việc rèn luyện, giáo dục thế hệ trẻ. Người đã dạy “Bây giờ phải học,
học để yêu Tổ Quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu đạo đức”.
Trong việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục toàn diện hiện nay, giáo dục đạo đức
cho trẻ em là nhiệm vụ chính trị hàng đầu của mỗi nhà trường. Bởi đạo đức là
cái gốc trong nhân cách toàn diện của mỗi con người. Nhờ giáo dục đạo đức mà

con người trau dồi được những phẩm chất tốt và không ngừng hoàn thiện bản
thân mình. Thực tiễn đạo đức đã chứng minh, người được rèn luyện những
phẩm chất đạo đức tốt có thể không thành nhân tài nhưng nhất định sẽ hữu ích
trong cuộc sống, người có tài nhưng thiếu đức chẳng những khó thành công
trong cuộc sống mà có khi trở thành kẻ phá hoại. Như Chủ tich Hồ Chí Minh đã
từng nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì
làm việc gì cũng khó”. Nhất là trong thời đại kinh tế thị trường hiện nay, nhiều
giá trị đạo đức đang có nguy cơ bị mặt trái của cạnh tranh và cơ chế thị trường
làm băng hoại thì giáo dục đạo đức cho mọi người nói chung và cho trẻ em nói
riêng không chỉ là vấn đề quốc gia mà còn là vấn đề quốc tế.
Nói đến vai trò của giáo dục đạo đức, K.Đ.U–Sin–xki đã từng nói: “Hiện
tượng đạo đức là bài toán chủ yếu của giáo dục, nó quan trọng hơn nhiều so với
việc phát triển trí tuệ nói chung, việc chứa đầy đầu những kiến thức”. Ê-ly-xê-
pa-ri (18-11-1989) đã phát biểu: “Ta hãy thú nhận với nhau: Về phương diện
đạo đức xã hội chúng ta đang còn mò mẫm tiến lên. Các vấn đề ưu tiên của
chúng ta hình như không được định hướng. Chúng ta quan tâm đến các vấn đề
vũ trụ nhiều hơn việc tìm kiếm đạo đức. Con người đã đi lên mặt trăng nhưng
không tiến lại gần đồng loại hơn. Con người thăm dò đáy biển và giới hạn của

9
vũ trụ trong khi người láng giềng liền cửa với mình là kẻ xa lạ. Chúng ta sống
đến tuổi già nhưng tuổi già lại trở thành gánh nặng và một điều nguyền rủa”. Đó
là hậu quả của sự xa rời nhiệm vụ đạo đức. Trước nguy cơ tấn công và xâm nhập
của tiêu cực và tệ nạn xã hội hiện nay, trước yêu cầu cấp bách của việc đào tạo
nguồn nhân lực đáp ứng nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa thì giáo dục đạo đức cho mọi người là rất cần thiết
và có ý nghĩa to lớn, đặc biệt là với thế hệ trẻ.
1.3.3. Ý nghĩa của việc giáo dục đạo đức đối với trẻ em lứa tuổi mầm non
Sinh ra không phải trẻ đã có đạo đức, nhân cách mà đó là kết quả của quá
trình giáo dục và tự giáo dục. Bàn về vấn đề này, Hồ Chí Minh khẳng định:

“Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên”
Giáo dục đạo đức là một quá trình lâu dài được diễn ra ngay từ khi còn thơ
bé cho đến khi trưởng thành, thậm chí suốt cuộc đời. Vì thế việc giáo dục đạo
đức cần phải bắt đầu ngay từ tuổi nhà trẻ, mẫu giáo và phải coi đây là một vấn
đề trung tâm.
Đối với trẻ mầm non, dưới tác động giáo dục của người lớn, dưới tác động
sư phạm của nhà giáo dục, bằng những kinh nghiệm trực tiếp ngay từ những
năm đầu tiên của cuộc đời, đứa trẻ đã có thể nắm được những khái niệm, những
biểu tượng đạo đức sơ đẳng như tốt, xấu, ngoan, hư, cái gì được phép làm và cái
gì không được phép làm. Trẻ bắt đầu có những hành vi phù hợp với những khái
niệm đó và dần dần trẻ biết đánh giá về những điều ấy. Nhờ đó mà những biểu
tượng, khái niệm đạo đức, hành vi đạo đức được hình thành nhanh chóng ở trẻ
và những ấn tượng đầu tiên đó thường để lại dấu ấn suốt đời, bởi vậy nếu ngay
từ lứa tuổi mầm non chúng ta chú trọng giáo dục cho trẻ những khái niệm, hành
vi đạo đức đúng đắn sẽ đặt cơ sở, nền tảng cho bộ mặt đạo đức mai sau của trẻ,
đồng thời tạo cho trẻ một động lực quan trọng giúp trẻ phát triển và hành động
đúng hướng trong quá trình trưởng thành. Mặt khác, ở giai đoạn tuổi mẫu giáo,
tính hình tượng và tính dễ cảm xúc chi phối mạnh hoạt động tâm lí của trẻ, khiến
trẻ dễ đồng cảm với những người xung quanh, với thiên nhiên và cuộc sống.
Cho nên đây là giai đoạn hoàng kim để giáo dục lòng nhân ái và những phẩm
chất đạo đức cho trẻ. Đây cũng là thời điểm thuận lợi để xây dựng nền tảng đạo
đức cho mỗi người. Do vậy cần phải giáo dục đạo đức cho trẻ dù là những khái
niệm sơ đẳng nhất, nhưng chính xác và phản ánh được đạo đức của xã hội, mang
bản sắc dân tộc Việt Nam. Đồng thời người lớn cần phải uốn nắn những nhận

10
thức, hành vi thái độ lệch chuẩn của trẻ ngay từ bé, tránh để những lệch lạc ấy
trở thành thói quen khó sửa, khó uốn.
Hơn nữa đối với trẻ mầm non, giáo dục đạo đức còn ảnh hưởng tới việc

giáo dục thể chất, lao động, trí tuệ và thẩm mĩ cho trẻ:
+ Đối với trí dục: giáo dục đạo đức là tiền đề cần thiết để mở rộng hiểu biết
về quan hệ đạo đức (giữa cá nhân với nhau, cá nhân với tập thể). Hình thành,
phát triển khả năng nhận xét, đánh giá các thái độ, hành vi đạo đức của bản thân,
của người khác.
+ Đối với giáo dục thẩm mĩ: trình độ phát triển đạo đức có ảnh hưởng
mạnh mẽ đến giáo dục thẩm mĩ. Những xúc cảm, tình cảm đạo đức tích cực,
những hành vi văn minh là cơ sở của giáo dục thẩm mĩ. Chẳng hạn trẻ thích sạch
sẽ, gọn gàng trong sinh hoạt cá nhân, tập thể, thích làm được nhiều việc tốt giúp
đỡ cô giáo, cha mẹ, bạn bè… đó chính là giúp trẻ biết hướng tới cái đẹp, thích
cái đẹp và có mong muốn được tạo ra cái đẹp.
+ Đối với giáo dục thể chất và lao động: việc giáo dục đạo đức cho trẻ có
những thói quen hành vi sạch sẽ, văn minh, thích làm những công việc vừa sức
như tự xúc ăn, làm các công việc giúp đỡ cô giáo, cha mẹ, bạn bè… lấy thìa, bát
đĩa, đồ chơi… chính là góp phần phát triển thể lực và giáo dục thói quen lao
động cho trẻ.
1.3.4. Đặc điểm của quá trình giáo dục đạo đức
Trước hết giáo dục đạo đức có sự gắn kết chặt chẽ giữa quá trình học trên
giờ học và ngoài giờ học. Thông qua các bài thơ, câu chuyện mà cô dạy trên giờ
học, cô giáo rút ra ý nghĩa giáo dục đạo đức cho trẻ ở cuối mỗi bài thơ, câu
chuyện nhưng nếu chỉ dừng lại ở phạm vi cuối tiết học thì rất có thể trẻ sẽ quên
nhanh, không đọng lại trong trí nhớ của trẻ lâu dài được cho nên cô giáo phải
giáo dục trẻ mọi lúc, mọi nơi một cách thường xuyên, liên tục cả trên giờ học và
ngoài giờ học bằng các phương tiện giáo dục khác nhau. Tại các trường mầm
non, các tiết văn học là hình thức cơ bản cho các em làm quen với tác phẩm văn
học. Trên những giờ học này trẻ được làm quen với những tác phẩm được quy
định trong chương trình cho từng độ tuổi. Thời gian của một tiết cho trẻ tiếp xúc
với văn học không nhiều, với thời gian tối đa dành cho lứa tuổi mẫu giáo lớn là
30-35 phút thì giáo viên cần phải giúp trẻ hiểu nội dung bài thơ, câu chuyện,
hiểu tính cách, hành động, lời nói của nhân vật, cảm nhận những hình ảnh đẹp,

nhịp điệu, vần, chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.

11
Tùy theo từng nội dung của tác phẩm mà cô giáo có thể tổ chức giờ học từ
những địa điểm thích hợp, nhằm tạo cho trẻ một tâm trạng thoải mái, gần gũi với
cuộc sống thực.
Với trẻ mầm non, hoạt động học chiếm một thời gian rất ngắn so với thời
gian của các hoạt động khác, do đó giáo viên cần phải tận dụng những thời gian
đón trẻ, trả trẻ, vui chơi, lúc di dạo chơi, tham quan để cho trẻ tiếp xúc với văn
học. Trong những thời gian ngoài giờ học này, giáo viên có thể đọc, kể cho trẻ
nghe về tác phẩm mới hoặc ôn luyện, củng cố nội dung của bài học trước qua đó
giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua ý nghĩa giáo dục của bài.
Thứ hai, có sự định hướng thống nhất các yêu cầu, mục đích giáo dục giữa
các tổ chức giáo dục trong và ngoài nhà trường. Nếu muốn việc giáo dục trẻ đạt
được hiệu quả cao nhất thì rất cần có sự thống nhất, cần sự phối hợp nhịp nhàng
giữa các tổ chức giáo dục trong và ngoài nhà trường từ các khâu tổ chức, thực
hiện… nhằm đạt được hiệu quả giáo dục cao nhất cho trẻ.
Thứ ba là tính biện chứng, phức tạp trong quá trình phát triển, biến đổi về
nhân cách của trẻ. Quá trình biến đổi về nhân cách của trẻ là quá trình biến đổi
lâu dài và cần phải có sự khéo léo trong cách giáo dục trẻ, ở từng độ tuổi, từng
cá nhân trẻ lại có những nét tâm lí nổi bật khác nhau nên khi giáo dục cô cần lựa
chọn cách thức giáo dục sao cho phù hợp với từng độ tuổi, từng giai đoạn phát
triển. Trẻ mầm non rất dễ hình thành những nét tính cách tâm lí nổi bật, trẻ có
thể bộc lộ rõ cảm xúc của mình lúc vui, khi buồn, trẻ có thể tỏ thái độ rất rõ
ràng, dứt khoát đối với những nhân vật trong bài thơ, câu chuyện như yêu –
ghét, tốt – xấu, dũng cảm – nhút nhát… vì thế cô giáo cần có sự am hiểu về trẻ,
khéo léo lồng ghép những nội dung cụ thể để giáo dục trẻ một cách sâu sắc và
đạt hiệu quả hơn.
Đặc điểm thứ tư là tính lâu dài của quá trình hình thành, phát triển các
phẩm chất đạo đức.

Tiếp theo, quá trình giáo dục đạo đức cho trẻ phát triển thông qua các hoạt
động tập thể nghĩa là khi cho trẻ tham gia vào các hoạt động tập thể, trẻ dễ hòa
mình vào các hoạt động chung từ đó có thái độ tích cực trong giao tiếp, trong
cách ứng xử với bạn bè, thầy cô, biết đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau trong các
hoạt động tập thể.
Đặc điểm cuối cùng, có sự tương tác lâu dài giữa nhà trường và đối tượng
giáo dục, tính chất khó khăn trong việc đánh giá kết quả của sự phát triển đạo
đức cá nhân.

12
1.3.5. Nhiệm vụ, nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức cho trẻ
mẫu giáo
1.3.5.1. Nhiệm vụ giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
Trong quá trình giáo dục đạo đức, việc hình thành những tình cảm đạo đức
có vị trí quan trọng hàng đầu. Bởi lẽ ở lứa tuổi này mọi hành động của trẻ đều bị
chi phối bởi tình cảm. Khi trẻ yêu mến ai thì trẻ luôn nghe theo lời người đó và
sẵn sàng làm mọi việc để người đó được vui lòng và yêu quý trẻ. Mặt khác, tình
cảm đạo đức là cơ sở, động lực thúc đẩy trẻ có những hành vi, việc làm tốt.
Việc hình thành các thói quen đạo đức cho trẻ mẫu giáo là nhiệm vụ quan
trọng thứ hai trong quá trình giáo dục. Đặc điểm đặc trưng của trẻ mẫu giáo là
khả năng bắt chước. Khi bắt chước hành vi của người khác, nhiều trẻ chưa hiểu
được nội dung đạo đức hành vi của mình, do vậy dễ dẫn đến hành vi sai. Bởi
vậy, cần hình thành ở trẻ những thói quen hành vi khác nhau trong quan hệ ứng
xử với người lớn, bạn bè, nơi công cộng, với chính bản thân mình…
Nhiệm vụ cơ bản thứ ba là hình thành ở trẻ những biểu tượng về chuẩn
mực hành vi đạo đức và động cơ đạo đức đúng đắn. Trên cơ sở có tình cảm đạo
đức đúng đắn, đứa trẻ tích cực, tự giác thực hiện những hành vi phù hợp với các
yêu cầu của chuẩn mực hành vi đạo đức, dần dần nhận ra được các yêu cầu của
chuẩn mực hành vi (thế nào là ngoan, thế nào là hư, là xấu…)
Các nhiệm vụ giáo dục tình cảm đạo đức, hình thành thói quen đạo đức

được thực hiện thống nhất trong quá trình giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo.
1.3.5.2. Nội dung giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo
1.3.5.2.1. Giáo dục lòng nhân ái và những nhân tố sơ đẳng của lòng yêu
quê hương đất nước
Giáo dục trẻ tình yêu gia đình, trong các tiết học cho trẻ làm quen với tác
phẩm văn học truyện, thơ, giáo viên cần giúp trẻ nhận ra được các thái độ đối
xử, cách thể hiện tình cảm của trẻ với những người thân trong gia đình như trẻ
biết kính trọng, vâng lời, lễ phép, yêu quý ông bà, cha mẹ, anh chị… Trẻ biết
giúp đỡ ông bà, cha mẹ, anh chị…, tự nguyện làm những việc tốt cho người thân
vui lòng. Trẻ biết vâng, dạ, biết cảm ơn khi người lớn cho quà hay giúp đỡ, biết
xin lỗi khi mình có lỗi. Biết quan tâm đến ông bà, cha mẹ… khi ốm đau, không
quấy rầy la hét ồn ào khi mọi người đang bận việc.
Giáo dục tình yêu và thái độ quan tâm đến mọi người xung quanh như: đối
với bạn cùng tuổi thì trẻ thân ái, đoàn kết với bạn bè; sẵn sàng nhường đồ chơi
hay quà bánh cho bạn; giúp đỡ, nhường nhịn bạn trong khi chơi và trong học

13
tập; thông cảm, chia sẻ với bạn khi bạn có chuyện buồn; không trêu chọc, gây
gổ với bạn… Đối với em bé hơn mình, biết chơi hòa thuận và bày cho em bé
chơi cùng, biết nhường nhịn, dỗ dành em bé… Đối với những người tàn tật hay
những người gặp khó khăn, biết yêu thương, tôn trọng, thông cảm với những
người tàn tật hay những người gặp hoàn cảnh khó khăn; không trêu chọc hay
chế giễu họ, biết giúp đỡ họ phù hợp với khả năng của bản thân. Quan tâm đến
người lao động, biết yêu thương, tôn trọng, lễ phép với mọi người lao động như
bác sĩ, bác nông dân, chú công nhân, cô cấp dưỡng…
Giáo dục tình cảm với trường, lớp, với thầy cô giáo: trẻ yêu quý ngôi
trường của mình, thích được đến trường, yêu quý và thoải mái khi tới lớp. Trẻ
yêu thương, kính trọng, lễ phép, biết ơn và nghe lời thầy cô giáo.
Giáo dục tình yêu quê hương đất nước, Bác Hồ: trẻ yêu quý, kính trọng
Bác Hồ; biết lá cờ Tổ quốc; biết quan tâm đến những ngày lễ lớn, những sự kiện

quan trọng, những truyền thuyết lịch sử trong nước hoặc ở địa phương.
Giáo dục tình yêu thiên nhiên, tình yêu cuộc sống, có ý thức bảo vệ thiên
nhiên; đối với thế giới đồ vật, trẻ có thái độ nâng niu, giữ gìn, không làm bẩn đồ
dùng đồ chơi, biết thu dọn, cất đồ dùng đồ chơi ngăn nắp sau khi chơi; đối với
vật nuôi, trẻ thương yêu, chăm sóc, không đánh mắng chúng; đối với cây trồng,
trẻ biết chăm sóc cây cối trong vườn, không hái hoa bẻ cành, trẻ biết yêu thích
và ngắm cảnh thiên nhiên…
1.3.5.2.2. Giáo dục những hành vi, thói quen đúng đắn
Thói quen văn minh trong giao tiếp với những người xung quanh như: chào
hỏi lễ phép khi gặp người lớn, biết cảm ơn khi được người khác giúp đỡ, biết xin
lỗi khi làm phiền người khác, đoàn kết với bạn bè, nhường nhịn giúp đỡ em nhỏ,
biết chia sẻ tình cảm với mọi người xung quanh.
Thói quen vệ sinh trong sinh hoạt: có hành vi văn hóa trong vệ sinh (giữ
mặt mũi, chân tay sạch sẽ, ăn mặc gọn gàng, đi ngủ đúng giờ…) có tư thế đi,
đứng thoải mái, nói năng rõ ràng dứt khoát, có ý thức tự lực trong sinh hoạt hàng
ngày…
Thói quen bảo vệ, giữ gìn đồ dùng đồ chơi, thói quen gọn gàng, ngăn
nắp…
Thói quen văn minh nơi công cộng: Không vứt rác bừa bãi, không vẽ bẩn
lên tường, không bẻ cành, không ngắt hoa nơi công cộng, không nói cười ồn ào
làm ảnh hưởng đến người khác…

14
Trên cơ sở những thói quen, cần hình thành ở trẻ những đức tính cần thiết:
Tính tự lập, thích tự giác làm những việc trẻ tự làm được, không nhõng nhẽo,
không ỷ lại vào người lớn. Tính mạnh dạn, mạnh dạn khi giao tiếp với mọi
người, khi đến chỗ xa lạ, khi uống thuốc, khi hát múa, không nhút nhát e
dè…Tính ngăn nắp, ăn mặc gọn gàng, sắp xếp đồ chơi ngăn nắp sau khi chơi,
không bày bừa đồ chơi. Tính kỉ luật, biết nghe lời, biết tôn trọng những quy tắc
sinh hoạt chung, biết tự kiềm chế…

1.3.5.2.3. Giáo dục ý thức đạo đức
Giáo dục ý thức đạo đức là việc giúp trẻ hiểu được tính đúng đắn của các
chuẩn mực hành vi đạo đức mà người lớn yêu cầu trẻ phải thực hiện. Chẳng hạn,
cô giải thích cho trẻ hiểu người con ngoan là người biết vâng lời ông bà, cha mẹ,
anh chị, cô giáo… người bạn tốt là người biết nhường đồ chơi cho bạn, biết giúp
đỡ bạn khi cần thiết… Như vậy, việc hình thành những biểu tượng về các chuẩn
mực hành vi đạo đức như thế nào là tốt, thế nào là xấu, thế nào là ngoan, thế nào
là hư, cần dựa trên những hình ảnh, hành vi cụ thể để trẻ dễ hiểu, dễ nhớ, dễ bắt
chước. Đồng thời, người lớn cần phải mở rộng, nâng dần yêu cầu về chuẩn mực
đạo đức trong quá trình rèn luyện thói quen đạo đức cho trẻ, trên cơ sở đó nâng
cao khả năng đánh giá và tự đánh giá thái độ, hành vi đạo đức của người khác và
của bản thân.
1.3.5.3. Phương pháp giáo dục đạo đức
Phương pháp GDĐĐ là những cách thức tác động tới trẻ nhằm hình thành ở
trẻ những phẩm chất đạo đức theo mục đích giáo dục.
1.3.5.3.1. Phương pháp dùng tình cảm
Đối với trẻ nhỏ, trong việc giáo dục đạo đức thì việc dùng mệnh lệnh hay lí
lẽ sẽ không có tác dụng tích cực vì trẻ giai đoạn này có sự phát triển mãnh liệt
của những xúc cảm, tình cảm, trẻ có nhu cầu được yêu thương và cũng dễ yêu
thương lại mọi người. Vì vậy những tác động giáo dục đến trẻ trước hết là bằng
con đường tình cảm.
Phương pháp dùng tình cảm trong giáo dục đạo đức cần được hiểu theo hai
chiều: chiều thứ nhất là bằng tình yêu thương của mình người lớn hết lòng dạy
dỗ bảo ban trẻ, chiều ngược lại là tạo ra những tình huống để trẻ có thể có cơ hội
đáp lại tình cảm của người lớn bằng những hành vi đạo đức tốt đẹp, đây là
phương pháp chủ đạo xuyên suốt quá trình hình thành hệ thống thái độ và hành
vi ứng xử có đạo đức cho trẻ. Vì ngay trong bản thân phương pháp này đã chứa
đựng cả một nội dung sâu sắc của GDĐĐ đó là lòng nhân ái.

15

1.3.5.3.2. Phương pháp dùng nghệ thuật
Những tác phẩm nghệ thuật được sáng tạo ra chủ yếu theo quy luật của tình
cảm. Đặc điểm của các tác phẩm nghệ thuật là giàu hình tượng sinh động, dễ gợi
cảm, được con người cảm thụ một cách trực tiếp. Vì vậy mà nghệ thuật rất gần
với tuổi thơ. Những bài thơ, câu chuyện, điệu hát bằng sức truyền cảm mãnh liệt
của mình đã để lại những dấu ấn đẹp đẽ, sâu đậm trong tâm hồn tuổi thơ. Nghệ
thuật sáng tạo theo quy luật của tình cảm nên nghệ thuật chứa trong đó những
nội dung giáo dục đạo đức sâu sắc. Phải kể đến những tác phẩm nghệ thuật gần
gũi với trẻ thơ như tác phẩm văn học, tác phẩm âm nhạc, tác phẩm tạo hình…
Tại trường mầm non, hàng tuần trẻ luôn được tiếp xúc với các tác phẩm nghệ
thuật. Đây là điều kiện tốt để giáo dục đạo đức cho trẻ thông qua việc cho trẻ
làm quen với tác phẩm văn học, hoạt động tạo hình, hoạt động âm nhạc trẻ lĩnh
hội được những tình cảm, thói quen, hành vi đạo đức đúng đắn. Do vậy phương
pháp giáo dục đạo đức cho trẻ một cách nhẹ nhàng mà đạt hiệu quả rất cao.
1.3.5.3.3. Phương pháp dùng trò chơi
Chơi đối với trẻ nhất là trẻ mẫu giáo thường gây nhiều hứng thú và say mê
nhất.Trò chơi tác động mạnh vào đời sống tình cảm của trẻ. Chơi là người bạn
đồng hành của trẻ thơ, trẻ mầm non “học bằng chơi, chơi bằng học” chơi là cuộc
sống của trẻ, nếu không chơi trẻ không phát triển được hết các mặt trong đời sống
tâm lí. Vì vậy, khi tham gia vào trò chơi trẻ học được cách nhường nhịn, giúp đỡ
hỗ trợ hợp tác với nhau một cách tích cực, trẻ được trải nghiệm những thái độ đạo
đức và tập dượt được những hành vi ứng xử đối với mọi người xung quanh.
1.3.5.3.4. Phương pháp luyện tập hành vi ứng xử thường xuyên trong sinh
hoạt hành ngày.
Đây là những phương pháp chủ đạo để thực hiện các nhiệm vụ của công tác
giáo dục đạo đức, nhằm biến những khái niệm đạo đức thành những hành vi thói
quen đạo đức. Chỉ trong hoạt động thực tiễn, trong mối quan hệ với mọi người
trẻ mới lĩnh hội được quy tắc hành vi trong cuộc sống, mới tập hành động theo
các tiêu chuẩn đạo đức, hình thành các kĩ năng kĩ xảo, thói quen đạo đức, trên cơ
sở đó trẻ tích lũy được những kinh nghiệm thực tế phong phú cho bản thân, nhờ

vậy mà có những thái độ, những hành vi đúng đắn trong cuộc sống hàng ngày
như lễ phép, tôn trọng người lớn, đoàn kết với bạn bè, nhường nhịn, giúp đỡ bạn
bè, em nhỏ, biết giữ gìn đồ dùng đồ chơi…
1.3.5.3.5. Phương pháp nêu gương, giải thích
Đây là phương pháp được sử dụng rất hiệu quả trong việc giáo dục đạo đức

16
cho trẻ bởi giải thích là phương pháp giáo viên sử dụng lời nói giúp trẻ hiểu
được ý nghĩa hoặc lí do của một hành vi đạo đức, quy tắc đạo đức, phân biệt
được điều tốt điều xấu nhằm hướng trẻ vào thực hiện một cách tự giác những
yêu cầu đạo đức. Còn nêu gương là dùng những tấm gương tốt, điển hình về
những hành vi, phẩm chất đạo đức để giáo dục trẻ noi theo, giáo viên có thể
dùng những tấm gương đạo đức tốt mà hàng ngày trẻ được thấy như các bạn
trong lớp biết nhường nhịn đồ chơi cho nhau từ những tấm gương đó mà cô có
thể giáo dục đạo đức cho trẻ một cách tốt nhất và đạt hiệu quả.
1.3.5.3.6. Phương pháp đánh giá
Nhóm phương pháp đánh giá gồm phương pháp khen ngợi và chê trách.
Trong đó, khen ngợi là phương pháp tác động đến trẻ nhằm xác nhận, đánh giá
biểu dương những tiến bộ mà trẻ đã đạt được. Ngược lại, chê trách là một hình
thức hành vi giúp trẻ đánh giá được những hành động xấu. Dùng phương pháp
chê trách nhằm gây cho trẻ phạm sai lầm một cảm xúc biết hối hận, biết nhận ra
lỗi lầm từ đó giúp trẻ ngừa được những hành động xấu.
1.3.5.3.7. Phương pháp thống nhất tác động giáo dục
Trong việc giáo dục đạo đức cho trẻ nhỏ, khi mà mọi nét tính cách đang ở
thời điểm ban đầu của sự hình thành nhân cách thì những tác động cần tập trung
về một hướng. Những tác động không chỉ thống nhất trong trường mầm non mà
phải thống nhất tư tưởng và hành động giáo dục giữa trường mầm non với gia
đình, giữa cô giáo với cha mẹ trẻ. Đây là một đảm bảo bằng vàng cho việc hun
đúc nên một tính cách đạo đức ở trẻ, không những ở giai đoạn đầu tiên mới
được hình thành mà ở cả những bước phát triển sau này.

1.4. Văn học với việc giáo dục đạo đức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
1.4.1. Ý nghĩa của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học
Bộ môn Văn học nói chung và Văn học trẻ thơ nói riêng là kho tàng quý
báu được khai thác không ngừng phục vụ cho việc bồi dưỡng tâm hồn trẻ. Đặc
biệt là các tác phẩm thơ, truyện dành cho trẻ mầm non với hình tượng nghệ thuật
gần gũi phù hợp với nhận thức của trẻ được áp dụng theo từng lứa tuổi. Đã từng
chắp cánh cho trẻ vươn tới bao ước mơ, bao điều tốt đẹp.
Văn học là một loại hình nghệ thuật mà trẻ thơ được tiếp xúc rất sớm. Ngay
từ thuở ấu thơ các em đã được làm quen với các giai điệu nhẹ nhàng, thiết tha
của lời hát ru. Lớn hơn một chút, các câu chuyện dân gian, các tác phẩm thơ
truyện hiện đại đã gieo vào lòng các em sự mến yêu với thế giới xung quanh,
giúp cho các em hiểu về truyền thống lao động, chiến đấu bền bỉ nhưng vô cùng

17
anh dũng của dân tộc. Thơ, truyện cũng dẫn dắt các em đi khắp mọi miền đất
nước, giới thiệu cho các em những danh lam thắng cảnh như:
“ Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh”
Hay “sự tích vịnh Hạ Long”, chỉ cho các em xem những cây trái của Việt
Nam, làm cho các em vui vầy với những con vật như: gà, vịt, ngan, ngỗng, tu
hú, bồ các, chim ri, sáo sậu
Cùng với việc mở rộng nhận thức về thiên nhiên, truyện, thơ còn mở rộng
nhận thức cho các em về xã hội. Qua đó trẻ em biết được nỗi vất vả khó nhọc
của người nông dân để làm ra thóc gạo (Hạt gạo làng ta), quá trình sản xuất ra
những đồ dùng, đồ chơi (Cái bát xinh xinh), truyền thống chống giặc ngoại xâm
anh hùng của cha ông (Sự tích Hồ Gươm, Chú giải phóng quân). Những phong
tục tập quán cổ truyền tốt đẹp cũng đén với tuổi thơ qua những tác phẩm văn
học: “Sự tích bánh trưng bánh dày”, “Cây đào”…
Văn học là một phương tiện giáo dục hiệu nghiệm. Hình tượng văn học có
sức lôi cuốn trẻ thơ. Nó tác động mạnh mẽ lên tình cảm của các em. Những bài

học giáo dục đến với các em một cách tự nhiên không gò bó, không mang tính
giáo huấn bắt buộc. Trẻ em nhận ra tình yêu thương của ông bà, cha mẹ đối với
các em qua sự chăm sóc, ân cần, chu đáo: Bà quạt cho Tích Chu ngủ, có thức gì
ăn ngon bà cũng nhường cho Tích Chu (truyện Tích Chu); mẹ dặn bé phải đi
đường thẳng, phải đi theo mẹ, theo bầy (truyện Cô bé quàng khăn đỏ, truyện
Chú vịt xám) từ đó các em biết quý trọng, biết ơn ông bà, cha mẹ. Trẻ thơ sẽ học
ở các tác phẩm những hành động đẹp trong đối xử với anh, chị, em, bạn bè. Các
em sẽ biết nhường nhịn, giúp đỡ người thân trong gia đình cũng như bạn bè
ngoài xã hội (Làm anh, Bảy con quạ, Hai chú bướm, Đón bạn, Gấu qua cầu).
Những tình cảm lớn lao như yêu Tổ Quốc, yêu đồng bào cũng dần được
hình thành trong các em qua tác phẩm: Thánh Gióng, Sự tích trăm trứng…
Ngoài ra thơ, truyện còn dạy các em ý thức chăm chỉ lao động ( Bà chúa Tuyết),
lòng dũng cảm (Chú Dê Đen), sự khiêm tốn (Chú Gà Trống kiêu căng)…
Văn học góp phần không nhỏ vào việc giáo dục thẩm mỹ cho trẻ em. Các em
cảm nhận những vẻ đẹp trong mối quan hệ giữa con người với con người, vẻ đẹp
trong các hành động cao thượng của các nhân vật trong tác phẩm. Những tác phẩm
viết về đề tài thiên nhiên tạo cho các em sự rung cảm với vẻ đẹp của tự nhiên.
Tiếp xúc với tác phẩm văn học, các em còn được làm quen với ngôn ngữ
giàu đẹp của dân tộc. Đây là điều kiện để các em phát triển vốn từ, rèn luyện