Sự biến đổi hình thức kiến trúc phương Tây trong một số công trình công sở tại Đông Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ƠN NGỌC YẾN NHI

SỰ BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC KIẾN TRÚC PHƯƠNG
TÂY TRONG MỘT SỐ CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ TẠI
ĐƠNG DƯƠNG

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KIẾN TRÚC

Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ƠN NGỌC YẾN NHI

SỰ BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC KIẾN TRÚC PHƯƠNG
TÂY TRONG MỘT SỐ CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ TẠI
ĐƠNG DƯƠNG

Chun ngành: KIẾN TRÚC
Mã số

: 9.58.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KIẾN TRÚC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS.KTS. LÊ VĂN THƯƠNG
2. TS.KTS. TRƯƠNG THANH HẢI

Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, với sự
hướng dẫn của PGS.TS.KTS Lê Văn Thương và TS.KTS Trương Thanh Hải.
Tôi xin nhận tồn bộ trách nhiệm về tính xác thực của kết quả nghiên cứu được
công bố trong luận án và sẵn sàng chấp nhận hủy kết quả nếu như có bất kỳ
một sự trùng lặp nào.
Nghiên cứu sinh
Ơn Ngọc Yến Nhi


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG, HÌNH ẢNH
PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................... 01
0.1. Đặt vấn đề .................................................................................................................... 01
0.2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu ............................................................................... 03
0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 03

0.4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 04
0.5. Nội dung tiến trình nghiên cứu .................................................................................... 05
0.6. Ý nghĩa khoa học của đề tài......................................................................................... 07
0.7. Cấu trúc của luận án .................................................................................................... 08
PHẦN NỘI DUNG.............................................................................................................. 9
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY, KIẾN TRÚC
THUỘC
ĐỊA PHÁP VÀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ....................................... 9
1.1. CÁC THUẬT NGỮ, KHÁI NIỆM KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU ..................................................................................................................... 9
1.1.1. Khái niệm về “biến đổi” ............................................................................................. 9
1.1.2. Khái niệm về “Kiến trúc phương Tây”....................................................................... 9
1.1.3. Khái niệm về “Kiến trúc thuộc địa” ......................................................................... 10
1.1.4. Khái niệm về “Công sở” ........................................................................................... 10


1.2. KHÁI QUÁT VỀ KIẾN TRÚC CỔ ĐIỂN PHƯƠNG TÂY VÀ KIẾN TRÚC CỔ
ĐIỂN PHÁP ....................................................................................................................... 11
1.2.1. Kiến trúc cổ điển phương Tây .................................................................................. 11
1.2.2. Những ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến kiến trúc Pháp và các giải pháp phổ
biến……. ............................................................................................................................ 13
1.2.3. Kiến trúc Cổ điển Pháp ............................................................................................. 14
1.2.4. Các phong cách kiến trúc tại Pháp trong thời kỳ Cận đại ........................................ 15
1.3. VĂN HÓA VÀ KIẾN TRÚC BẢN ĐỊA TẠI BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG ............. 20
1.3.1. Văn hóa bản địa và bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Việt Nam .......................... 21
1.3.1.1. Văn hóa bản địa tại Việt Nam ............................................................................... 21
1.3.1.2. Bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Việt Nam ....................................................... 23
1.3.2. Văn hóa bản địa và bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Lào .................................... 27
1.3.2.1. Văn hóa bản địa tại Lào ......................................................................................... 27
1.3.2.2. Bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Lào ................................................................ 28

1.3.3. Văn hóa bản địa và bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Campuchia ........................ 29
1.3.3.1. Văn hóa bản địa tại Campuchia ............................................................................. 29
1.3.3.2. Bối cảnh kiến trúc truyền thống tại Campuchia .................................................... 31
1.4. SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA KIẾN TRÚC CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ
TRONG THỜI KỲ PHÁP THUỘC TẠI BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG ............................ 32
1.4.1. Sự tiếp cận của kiến trúc phương Tây qua con đường kiến trúc thuộc địa tại Đông
Dương ................................................................................................................................. 32


1.4.2. Các phong cách kiến trúc chính của cơng trình công sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại
ba nước Đông Dương ......................................................................................................... 33
1.4.3. Đặc trưng của kiến trúc cơng trình công sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại ba nước
Đông Dương ....................................................................................................................... 37
1.4.3.1. Sự thay đổi cách thức ứng xử của người Pháp đối với văn hóa bản địa tại ba nước
Đơng Dương trong các cơng trình kiến trúc ....................................................................... 37
1.4.3.2. Sự thích ứng với khí hậu tự nhiên trong kiến trúc cơng trình cơng sở do người
Pháp xây dựng tại ba nước Đơng Dương ........................................................................... 41
1.4.3.3. Các cơng trình kiến trúc công sở do người Việt Nam xây dựng trong thời kỳ Pháp
thuộc…….. ......................................................................................................................... 42
1.5. TỔNG QUAN VỀ CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CĨ HƯỚNG LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI. ..................................................................................................................... 44
1.5.1. Các cơng trình nghiên cứu tiêu biểu ......................................................................... 44
1.5.2. Những đóng góp của các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án .... 49
1.5.3. Những vấn đề cịn tồn tại trong các cơng trình nghiên cứu ...................................... 50
1.6. NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ĐƯỢC ĐẶT RA TRONG LUẬN ÁN .............. 53
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC ................................................................................. 55
2.1. CƠ SỞ VỀ LỊCH SỬ................................................................................................... 55
2.1.1. Các nguyên tắc kinh điển trong thiết kế mặt đứng kiến trúc Cổ điển phương Tây .. 55
2.1.2. Tổ hợp mặt đứng trong kiến trúc Cổ điển phương Tây ............................................ 61
2.2. CƠ SỞ VỀ PHÁP LÝ .................................................................................................. 68

2.2.1. Luật di sản văn hóa 1913 .......................................................................................... 69
2.2.2. Đạo luật Cornudet ..................................................................................................... 71


2.3. CƠ SỞ VỀ LÝ LUẬN ................................................................................................. 74
2.3.1. Nhận định của Gwendolyn Wright về tính chính trị trong các thiết kế của Pháp tại
các nước thuộc địa Đông Dương .............................................................................................. 75
2.3.2. Lý thuyết về hiện tượng cộng sinh văn hóa trong kiến trúc ..................................... 80
2.3.3. Lý thuyết về sự hình thành hệ thống các tiêu chí đánh giá sự biến đổi hình thức của
kiến trúc phương Tây sang Kiến trúc thuộc địa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng
Dương....................................................................................................................................... 83
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình biến đổi hình thức của Kiến trúc phương Tây sang
Kiến trúc thuộc địa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương .................................... 86
2.4.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên- khí hậu tại Đông Dương ........................................... 86
2.4.2. Sự phát triển không gian các khu hành chính tại Đơng Dương dưới sự dẫn dắt của
văn hóa đơ thị thời kỳ thuộc địa ......................................................................................... 86
2.4.3. Những đặc trưng trong kiến trúc công sở thời kỳ thuộc địa tại ba nước Đông
Dương ................................................................................................................................. 90
2.4.3.1. Đặc trưng kiến trúc cơng trình cơng sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại Việt Nam ... 91
2.4.3.2. Đặc trưng kiến trúc cơng trình cơng sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại Lào ............ 93
2.4.3.3. Đặc trưng kiến trúc công trình cơng sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại Campuchia 96
2.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 98
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................... 99
3.1. XÂY DỰNG HỆ THỐNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC
KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY TRONG MỘT SỐ CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ TẠI BA
NƯỚC ĐƠNG DƯƠNG .................................................................................................... 99
3.1.1. Quan điểm xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá ...................................................... 99


3.1.2. Tiêu chí đánh giá sự biến đổi hình thức Kiến trúc phương Tây sang Kiến trúc thuộc

địa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương ............................................................ 100
3.1.2.1. Nhóm tiêu chí thứ nhất: đánh giá sự tuân thủ các nguyên tắc của kiến trúc Cổ điển
phương Tây trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương trong thời kỳ Pháp thuộc .... 101
3.1.2.2. Nhóm tiêu chí thứ hai: đánh giá sự kế thừa và biến đổi các đặc điểm trang trí của
kiến trúc phương Tây trong cơng trình cơng sở tại Đơng Dương .................................... 107
3.1.2.3. Nhóm tiêu chí thứ ba: đánh giá sự thích ứng với khí hậu bản địa ....................... 118
3.2. XÂY DỰNG THANG ĐIỂM CHO HỆ THỐNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ BIẾN
ĐỔI HÌNH THỨC KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY TRONG MỘT SỐ CƠNG TRÌNH
CƠNG SỞ TẠI BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG .................................................................. 129
3.2.1. Quan điểm xây dựng thang điểm cho hệ thống tiêu chí đánh giá .......................... 129
3.2.2. Thang điểm cho các nhóm tiêu chí ......................................................................... 129
3.2.3. Phân định mức độ biến đổi hình thức Kiến trúc phương Tây trong các cơng trình
cơng
sở tại Đơng Dương theo hệ thống đánh giá ...................................................................... 130
3.3. SỰ BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY TRONG MỘT SỐ
CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ TẠI BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG ........................................ 131
3.3.1. Đánh giá khách quan các cơng trình cơng sở trong thời kỳ Pháp thuộc tại ba nước
Đơng Dương ..................................................................................................................... 131
3.3.1.1. Cơng trình cơng sở tiêu biểu tại Việt Nam .......................................................... 131
3.3.1.2. Cơng trình cơng sở tiêu biểu tại Lào ................................................................... 134
3.3.1.3. Cơng trình công sở tiêu biểu tại Campuchia ....................................................... 136
3.3.2. Các quy luật biến đổi của kiến trúc phương Tây trong công trình cơng sở dựa trên
các ngun tắc kế thừa và thích ứng với khí hậu bản địa ................................................. 139
3.3.2.1. Khơng Gian........................................................................................................... 139


3.3.2.2. Sự liên hệ với tự nhiên......................................................................................... 140
3.3.2.3. Công cộng hóa ..................................................................................................... 140
3.3.2.4. Cảnh quan trong cơng trình kiến trúc .................................................................. 141
3.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 142

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................... 143
4.1. BÀN LUẬN VỀ TÍNH ĐẶC TRƯNG CỦA HỆ THỐNG TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ
BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC KIẾN TRÚC PHƯƠNG TÂY TRONG MỘT SỐ CƠNG
TRÌNH CƠNG SỞ TẠI BA NƯỚC ĐƠNG DƯƠNG .................................................... 143
4.2. BÀN LUẬN VỀ CÁC QUY LUẬT BIẾN ĐỔI HÌNH THỨC CỦA KIẾN TRÚC
PHƯƠNG TÂY TRONG CÁC CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ TẠI CÁC NƯỚC ĐÔNG
DƯƠNG TRONG LUẬN ÁN .......................................................................................... 144
4.3. VẬN DỤNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỂ BÀN LUẬN VỀ VIỆC KẾ THỪA CÁC
GIÁ TRỊ KIẾN TRÚC ĐẶC TRƯNG TRONG CƠNG TRÌNH CƠNG SỞ THỜI KỲ
PHÁP THUỘC TẠI BA NƯỚC ĐÔNG DƯƠNG BẰNG CÁC GIẢI PHÁP CẢI TẠO
VÀ XÂY DỰNG MỚI ..................................................................................................... 147
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 149
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CƠNG TRÌNH ĐÃ CƠNG BỐ CỦA NGHIÊN CỨU SINH PHẦN PHỤ
LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
VN: Việt Nam
KTS: Kiến trúc sư

KTPT: Kiến trúc phương Tây

TPHCM: Thành phố Hồ Chí Minh

HL: Hy Lạp

KTTĐ: Kiến trúc thuộc địa

LM: La Mã

ĐD: Đơng Dương

KH: Khí hậu

CTCS: Cơng trình cơng sở

TK: Thế kỷ

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Phần mở đầu
1. Bảng 0.01: Các phương pháp nghiên cứu khoa học được sử dụng trong từng bước của tiến trình nghiên
cứu
2. Sơ đồ 0.01: Cấu trúc luận án
Chương 1
3. Sơ đồ 1.01: Các trào lưu kiến trúc thời kỳ cận đại
4. Sơ đồ 1.02: Tiến trình xâm lượt Đơng Dương của thực dân Pháp
5. Sơ đồ 1.03: Các giai đoạn kiến trúc thuộc địa tại Hà Nội
6. Sơ đồ 1.04: Các giai đoạn kiến trúc thuộc địa tại Sài Gòn
7. Sơ đồ 1.05: Các giai đoạn kiến trúc thuộc địa tại Lào
8. Sơ đồ 1.06: Các giai đoạn kiến trúc thuộc địa tại Campuchia
9. Sơ đồ 1.07: Quá trình kế thừa qua từng giai đoạn của kiến trúc phương Tây
Chương 2
10. Sơ đồ 2.01: Khái quát hóa các cơ sở khoa học tác động trực tiếp lên sự biến đổi hình thức của kiến trúc
phương Tây trong một số cơng trình cơng sở tại Đơng Dương


DANH MỤC BẢNG
Chương 1
1.

Bảng 1.01: Kiến trúc chính thống phương Tây thời kỳ từ Cổ đại đến Trung đại

2.

Bảng 1.02: Các chủ nghĩa kiến trúc trong thời kỳ Cận đại giai đoạn 1 (1760-1880)

3.

Bảng 1.03: Các chủ nghĩa kiến trúc trong thời kỳ Cận đại giai đoạn 2 (1880- cuối TK XIX)

4.

Bảng 1.04: Đặc điểm các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa kiến trúc Tân cổ điển

Chương 2
5.

Bảng 2.01: Cách phối hợp hình học kỷ hà trong kiến trúc cổ điển

6.

Bảng 2.02: hệ thống các tiêu chí đánh giá sự biến đổi của kiến trúc cổ điển phương
tây từ thời cổ đại đến hiện đại của Thomas. L Doremus

7.

Bảng 2.03: Hệ thống các tiêu chí đánh giá các cơng trình cổ điển của Dan Valenzuela

Chương 3

8.

Bảng 3.01: Hệ thống tiêu chí đánh giá sự biến đổi hình thức kiến trúc phương Tây
trong một số cơng trình cơng sở tại Đông Dương

9.

Bảng 3.02: Hệ thống các quy luật bố cục tạo hình kiến trúc của các cơng trình cơng sở trong thời kỳ
thuộc địa tại Đông Dương và sự ảnh hưởng từ các nguyên tắc của kiến trúc cổ điển

10. Bảng 3.03: Áp dụng hệ thống tiêu chí để đánh giá sự biến đổi hình thức kiến trúc
phương Tây trong một số cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
11. Bảng 3.04: Thống kê đánh giá sự biến đổi hình thức kiến trúc phương Tây trong một số cơng trình
cơng sở tại Đơng Dương

DANH MỤC HÌNH ẢNH
Chương 1


1. Hình 1.1: Bản đồ địa hình ba nước Đơng Dương
2. Hình 1.2: Kiến trúc truyền thống cùng Đơng bằng Bắc bộ
3. Hình 1.3: Kiến trúc truyền thống miền Trung
4. Hình 1.4: Kiến trúc truyền thống miền Nam
5. Hình 1.5: Kiến trúc truyền thống tại Lào (a)
6. Hình 1.6: Kiến trúc truyền thống tại Lào (b)
7. Hình 1.7: Kiến trúc truyền thống tại Lào của tầng lớp trung lưu
8. Hình 1.8: Kiến trúc truyền thống Campuchia
9. Hình 1.9: Cầu rắn-Campuchia, Tịa ngân khố (Ngân hàng Đơng Dương-Sài Gịn)
10. Hình 1.10: Di tích văn hóa Chăm-pa, Angkor Wat
Chương 2

11. Hình 2.01: Cơng trình Louis XVI Chapel-KTS Pierre Fontaine
12. Hình 2.02: Tịa nhà tại miền Tây nước Pháp do KTS Emilio thiết kế
13. Hình 2.03: Niêm luật của tổ hợp (a)
14. Hình 2.03: Niêm luật của tổ hợp (b)
15. Hình 2.04: Tỉ lệ
16. Hình 2.05: Tỉ lệ và nhịp điệu (a)
17. Hình 2.05: Tỉ lệ và nhịp điệu (b)
18. Hình 2.06: Thức cột
19. Hình 2.07: Nguyên tắc thiết kế bệ cột
20. Hình 2.08: Chuẩn Superimposed và colossal
21. Hình 2.09: Nguyên tắc thiết kế mái cổ điển
22. Hình 2.10: Vịm và cuốn (a)
23. Hình 2.10: Vịm và cuốn (b)
24. Hình 2.11: Cửa, cửa sổ
25. Hình 2.12: Lan can, tay vịn
26. Hình 2.13: Hiệu ứng ánh sáng, bóng đổ
27. Hình 2.14: Cơng trình tịa án Casablanca tại Ma-rốc
28. Hình 2.15: Văn phịng cho các qn đồn chức năng
29. Hình 2.16: Văn phịng đại diện của Pháp ở các tỉnh khác nhau


30. Hình 2.17: Cơng trình đầu tiên-doanh trại đúc sẵn
31. Hình 2.18: Quy hoạch Vientiane thời kỳ thuộc Pháp
32. Hình 2.19: Khu phố người Hoa ở Vientiane
33. Hình 2.20: Cơng trình cơng sở ở Việt Nam thích ứng với điều kiện địa hình
34. Hình 2.21: Một số chi tiết trang trí truyền thống trong các cơng trình cơng sở tại Việt Nam thời kỳ thuộc
địa
35. Hình 2.22: Cơng trình cơng sở ở Lào thích ứng với điều kiện địa hình
36. Hình 2.23: Một số chi tiết trang trí truyền thống trong các cơng trình cơng sở tại Lào thời kỳ thuộc địa
37. Hình 2.24: Cơng trình cơng sở ở Campuchia thích ứng với điều kiện địa hình

38. Hình 2.25: Một số chi tiết trang trí truyền thống trong các cơng trình cơng sở tại Campuchia thời kỳ
thuộc địa
Chương 3
39. Hình 3.01: Tính thống nhất và biến hóa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
40. Hình 3.02: Tưởng phản theo hướng đứng và hướng ngang trong các cơng trình cơng sở tại Đơng
Dương
41. Hình 3.03: Tương phản về độ đặc rỗng trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
42. Hình 3.04: Tương phản dị biến: Ánh sáng-bóng đổ
43. Hình 3.05: Tính vần luật trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
44. Hình 3.06: Thủ pháp vần luật tiệm tiến và giao nhau trong các cơng trình cơng sở tại
Đơng Dương
45. Hình 3.07: Sự liên hệ và phân cách trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
46. Hình 3.08: Sự liên hệ và phân cách trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương:
Hành lang, hiên nhà
47. Hình 3.09: Sự liên hệ và phân cách trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương:
Bậc thềm, sân trong
48. Hình 3.10: Chủ yếu, thứ yếu và trọng điểm-cân bằng, ổn định trong các cơng trình cơng sở tại Đơng
Dương
49. Hình 3.11: Cân bằng, ổn định trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
50. Hình 3.12: Tỉ lệ trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương


51. Hình 3.13: Đường viền trang trí vịng hoa
52. Hình 3.14: Dải đường diềm hình giọt chấm gắn vào chi tiết dưới mái đua
53. Hình 3.15: Dải đường diềm hình giọt chấm gắn vào chi tiết dưới mái đua trong các cơng trình cơng sở
tại Đơng Dương
54. Hình 3.16: Trán tường tam giác (đầu hồi) trong kiến trúc phương Tây
55. Hình 3.17: Trán tường trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương trong thời kỳ thuộc địa
56. Hình 3.18: Cửa sổ kích thước rộng trong kiến trúc phương Tây
57. Hình 3.19: Cửa sổ kích thước rộng trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương

58. Hình 3.20: Cuốn trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
59. Hình 3.21: Cuốn trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
60. Hình 3.22: Giàn mắt cáo trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
61. Hình 3.23: Giàn mắt cáo trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
62. Hình 3.24: Lan can lục bình trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
63. Hình 3.25: Lan can lục bình trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
64. Hình 3.26: Cửa đi và cửa sổ có trụ liền tường gắn vào trên tường trong các cơng trình kiến trúc phương
Tây
65. Hình 3.27: Cửa đi và cửa sổ có trụ liền tường gắn vào trên tường trong các cơng trình cơng sở tại Đơng
Dương
66. Hình 3.28: Đầu chìa trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
67. Hình 3.29: Đầu chìa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
68. Hình 3.30: Viên đá khóa trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
69. Hình 3.31: Viên đá khóa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
70. Hình 3.32: Console trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
71. Hình 3.33: Console trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
72. Hình 3.34: Mái đua có đầu chìa trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
73. Hình 3.35: Mái đua có đầu chìa trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
74. Hình 3.36: Bề mặt tường trong các cơng trình kiến trúc phương Tây
75. Hình 3.37: Bề mặt tường trong các cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
76. Hình 3.38: Cơng trình cơng quyền thời kỳ đầu ở Đơng Dương-phong cách trại lính và Tân cổ điển


77. Hình 3.39: Cơng trình nha tài chính Đơng Dương-Hà Nội-Việt Nam
78. Hình 3.40: Sở chỉ huy quân sự Luang Prabang-Lào
79. Hình 3.41: Cục quản lý nghệ thuật quốc gia Campuchia (a)
80. Hình 3.42: Cục quản lý nghệ thuật quốc gia Campuchia (b)
81. Hình 3.43: Cục quản lý nghệ thuật quốc gia Campuchia (c)
Chương 4
82. Hình 4.01: Phân chia khơng gian trong thời kỳ hiện đại

83. Hình 4.02: Sở dây thép
84. Hình 4.03: Dinh Thượng Thơ
DANH MỤC PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1: Các thức cột cổ điển
PHỤ LỤC 2: Thống kê các cơng trình cơng sở do Pháp xây dựng tại Việt Nam PHỤ LỤC 3:
Thống kê các cơng trình cơng sở do Pháp xây dựng tại Lào
PHỤ LỤC 4: Thống kê các cơng trình cơng sở do Pháp xây dựng tại Campuchia PHỤ LỤC 5: Chi
tiết trang trí thường gặp trong kiến trúc truyền thống Việt Nam
PHỤ LỤC 6: Kiểu mái truyền thống thường gặp trong các cơng trình truyền thống Lào PHỤ LỤC 7: Chi
tiết trang trí thường gặp trong kiến trúc truyền thống Lào
PHỤ LỤC 8: Chi tiết trang trí thường gặp trong kiến trúc truyền thống Campuchia
PHỤ LỤC 9: Hệ thống các quy luật bố cục hình khối khơng gian của cơng trình kiến trúc
PHỤ LỤC 10: Khảo sát sự kế thừa và biến đổi các đặc điểm trang trí của kiến trúc
phương Tây trong cơng trình công sở tại Đông Dương
PHỤ LỤC 11: Khảo sát các giải pháp kiến trúc và kỹ thuật của cơng trình cơng sở tại
ba nước Đơng Dương thích ứng với điều kiện khí hậu


PHỤ LỤC 12: Tổng hợp kết quả phỏng vấn của các chuyên gia về hệ thống đánh giá sự
biến đổi hình thức kiến trúc phương tây trong một số cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
PHỤ LỤC 13: Áp dụng hệ thống đánh giá sự biến đổi hình thức kiến trúc phương tây
trong một số cơng trình cơng sở tại Đơng Dương
PHỤ LỤC 14: Hình ảnh các cơng trình được chọn mẫu để đánh giá trong phụ lục 13


CÁC THUẬTNGỮ,
KHÁI NIỆM KHOA
HỌC LIÊNQUAN
ĐẾNĐỀTÀI
NGHIÊN CỨU

TỔNGQUAN VỀ CÁC VẤNĐỀNGHIÊN CỨU
QUÁTRÌNH HÌNH
QTRÌNH HÌNH
SỰHÌNHTHÀNHVÀ
PHÁTTRIỂNCỦAKIẾN
THÀNH VÀPHÁT
THÀNH VÀPHÁT
TRÚCCƠNGTRÌNH
TRIỂNCỦAKIẾN
TRIỂNCỦAKIẾN
CƠNGSỞTRONGTHỜI
TRÚC THUỘCĐỊA
TRÚC THUỘCĐỊA
KỲPHÁPTHUỘCTẠIBA
PHÁP
PHÁP TẠI ĐƠNG
NƯỚCĐƠNGDƯƠNG
DƯƠNG

PHÁPLÝ

LỊCHSỬ

CƠ SỞKHOAHỌC
LÝ LUẬN

HỆ THỐNGPHÁP LÝCỦA
CHÍNHQUYỀNTHỰC DÂN
VỀ KIẾNTRÚCVÀQUY

HOẠCH BỘQUYTẮC ỨNG
XỬCHO CÁCCƠNGTRÌNH
MANGTÍNH LỊCHSỬDO
PHÁP BANHÀNH
NĂM 1913

NHỮNGNGUN
TẮC KINH ĐIỂN
CỦAKIẾNTRÚC
CỔ ĐIỂNPHƯƠNG
TÂY

NHẬN ĐỊNHCỦAGWENDOLYN
WRIGHTVỀTÍNHCHÍNH TRỊ TRONG
THIẾTKẾCỦAPHÁP TẠI CÁC NƯỚC
THUỘC ĐỊAĐƠNGDƯƠNG

HỆ THỐNGPHÁP LÝCỦA
CHÍNHQUYỀNTHỰC DÂN
VỀ KIẾNTRÚCVÀQUY
HOẠCH

TỔ HỢP MẶT
ĐỨNGCỦAKIẾN
TRÚC CỔĐIỂN
PHƯƠNGTÂY

LÝ THUYẾTVỀ HIỆNTƯỢNGCỘNG
SINHTRONGKIẾNTRÚC

XÂY DỰNGHỆTHỐNGTIÊUCHÍ
ĐÁNH GIÁSỰBIẾN ĐỔI HÌNH
THỨCCỦAKIẾN
TRÚCPHƯƠNGTÂYSANGKTTĐ
TRONGMỘTSỐCƠNGTRÌNH
CƠNGSỞ TẠI ĐƠNG DƯƠNG

LÝ THUYẾTVỀSỰHÌNHTHÀNH HỆ
THỐNGCÁC TIÊUCHÍĐÁNH GIÁ
SỰBIẾN ĐỔI
TRONGKIẾNTRÚCCỔĐIỂN
PHƯƠNGTÂY

KẾTQUẢ NGHIÊNCỨU
XÂY DỰNGTHANGĐIỂMCHO HỆ
THỐNG TIÊUCHÍĐÁNH GIÁSỰ BIẾN
ĐỔI HÌNHTHỨCCỦAKIẾNTRÚC
PHƯƠNGTÂYSANGKTTĐTRONG
MỘTSỐCTCSTẠIĐƠNGDƯƠNG

BÀN LUẬN VỀ TÍNHĐẶC TRƯNGCỦAHỆ THỐNG
ĐÁNH GIÁCÁC CƠNGTRÌNHCƠNGSỞTRONG
THỜI KỲPHÁP THUỘCTẠI ĐƠNGDƯƠNG

CÁC YẾUTỐ ẢNH HƯỞNGĐẾNQ
TRÌNHBIẾNĐỔIHÌNHTHỨC CỦAKT
PHƯƠNGTÂYSANGKT
THUỘC ĐỊATRONGCƠNGTRÌNHCƠNG
SỞ TẠIĐƠNG DƯƠNG
ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆNTỰ NHIÊNKHÍ HẬU

SỰPHÁTTRIỂNCỦAKHƠNGGIAN CÁC
KHU HÀNHCHÁNH TẠI ĐDDƯỚISỰ DẪN
DẮTCỦAVĂN HĨAĐƠTHỊ THỜI KỲ
THUỘC ĐỊA

XÁC ĐỊNHCÁC ĐẶC TÍNHHÌNH THÀNH
NÊNNHỮNGĐẶC TRƯNGTRONGKIẾN
TRÚC CƠNGSỞTHỞIKỲ THUỘC ĐỊATẠI
BANƯỚCĐƠNGDƯƠNG

ĐÁNH GIÁKHÁCH
QUANCÁC CƠNG
TRÌNHCƠNGSỞ
TRONGTHỜIKỲ
PHÁPTHUỘCTẠIBA
NƯỚCĐƠNGDƯƠNG

BÀNLUẬN
BÀN LUẬN VỀ CÁCQUYLUẬTBIẾN
ĐỔI HÌNHTHỨCCỦAKIẾN TRÚC
PHƯƠNGTÂY TRONGCƠNGTRÌNH
CƠNGSỞTẠI BANƯỚCĐƠNGDƯƠNG

TỔNGQUAN VỀ CÁC
CƠNGTRÌNHNGHIÊN
CỨU CĨ HƯỚNGLIÊN
QUAN ĐẾNĐỀTÀI
NHỮNGVẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU ĐƯỢC
ĐẶTRATRONGLUẬN

ÁN

CÁCQUYLUẬTBIẾNĐỔI
HÌNH THỨCCỦAKIẾN
TRÚCPHƯƠNGTÂY
SANGKTTĐTRONG
CTCS,DỰATRÊNCÁC
NGUNTẮCKẾTHỪA
VÀ THÍCHỨNG VỚIMƠI
TRƯỜNGBẢNĐỊA

VẬN DỤNGKẾTQUẢNGHIÊNCỨUĐỂ
BÀN LUẬN VỀVIỆCKẾ THỪACÁCGIÁ
TRỊ KIẾNTRÚCĐẶC TRƯNGTRONG
CƠNGTRÌNHCƠNGSỞ THỜIKỲTHUỘC
ĐỊATẠI BANƯỚC ĐƠNGDƯƠNGBẰNG
CÁC GIẢIPHÁP CẢITẠO
VÀXÂY DỰNGMỚI


PHẦN MỞ ĐẦU
0.1. Đặt vấn đề
Trước đây, khi còn là lãnh thổ thuộc địa của Pháp, Đông Dương là nơi có nhiều thành phần dân tộc và một
lịch sử phát triển lâu đời. Theo bản đồ cổ và các ghi chép về lịch sử, ĐD là một bán đảo kéo dài từ biên giới
phía Nam của Trung quốc, được giới hạn bởi biển Đơng ở phía Đơng, bao gồm các quốc gia: Thái Lan, bán
đảo Mã Lai, Lào, Campuchia, Miến Điện, miền Bắc và miền Nam Việt Nam (VN). Riêng ĐD thuộc Pháp
hay còn gọi là Liên bang ĐD được thành lập vào năm 1887 dưới tên gọi “L’Indochine francaise” bao gồm
ba nước Lào, Campuchia, VN. Khoảng cách địa lý khơng q xa và những khác biệt về khí hậu của ba quốc
gia Lào - VN - Campuchia không nhiều. Nét đặc trưng trên nền tảng văn hóa lúa nước, tín ngưỡng Phật
Giáo và khí hậu (KH) nóng ẩm nhiệt đới gió mùa đã tạo ra một thách thức lớn cho người Pháp khi họ tiếp

cận vào khu vực Đông Nam Á. Rất nhiều cơng trình đã nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau trong sự ảnh
hưởng và giao thoa giữa hai nền văn hóa tại nơi đây. Trong đó, kiến trúc thuộc địa (KTTĐ) Pháp tại ĐD
ln là một đề tài thu hút nhiều sự chú ý từ các nhà nghiên cứu trên khắp thế giới.
Luận án này sẽ trình bày những vấn đề đã và đang được nghiên cứu về KTTĐ tại ĐD trong thời kỳ Pháp
thuộc. Để từ đó, xác định được khía cạnh mà luận án cần phải nghiên cứu, thiết lập những nền tảng cần có để
giải quyết các mục tiêu nghiên cứu, đưa ra những lý luận có tính thuyết phục nhất và cuối cùng là nhận định
những đóng góp sẽ có được khi thực hiện đề tài luận án.
Trong thế kỷ XIX, nhiều phần của thế giới thứ ba1 đã bị thuộc địa hóa. Các quốc gia tại Châu Á và Châu Phi
lần lượt được tiếp quản bởi sự hùng mạnh của Châu Âu - những người đang đặt yêu sách cho các dải đất lớn
của hành tinh. Nổi bật trong những lãnh thổ thuộc địa, chính là vùng đất ĐD màu mỡ, dưới sự cai trị của đế
quốc Pháp. Giữa những cuộc chinh phạt thuộc địa tại ĐD đó, Pháp đã tạo ra những trao đổi đầu tiên về văn
hóa, chính trị, kinh tế... đặc biệt về kiến trúc. Sau đó, sự biến đổi từ kiến trúc phương Tây (KTPT) sang
KTTĐ dần dần xuất hiện. Người Pháp buộc phải xem xét lại các giải pháp

1

Thế giới thứ ba: các nước thế giới thứ ba trong quá khứ đều là thuộc địa, bán thuộc địa hoặc nước phụ thuộc của chủ nghĩa đế quốc


kỹ thuật và hình thái biểu hiện trong đơ thị cũng như trong kiến trúc địa phương tại các nước ĐD, nhằm đưa
ra những định hướng đúng đắn hơn cho nền KTTĐ tại khu vực đặc biệt này.
Nhiều nghiên cứu về KTTĐ đã đem đến những cơ sở lý thuyết về sự ảnh hưởng của văn hóa phương Tây
đến hình thức kiến trúc của phương Đơng. Nhìn chung, những cơ sở này có thể được chia thành ba nhóm
chủ đề nghiên cứu chính: thứ nhất, những nghiên cứu miêu tả đặc điểm kiến trúc của những cơng trình do
người Pháp xây dựng có sự kết hợp giữa các yếu tố bản địa và phương Tây sao cho thích ứng với điều kiện
văn hóa và KH nhiệt đới. Thứ hai, những nghiên cứu bàn về sự ảnh hưởng của cái gọi là “kiến trúc Pháp”
đến hình thái của các cơng trình được xây dựng tại các quốc gia thuộc địa trong thời kỳ Pháp thuộc kéo dài
cho đến tận thời kỳ hiện đại. Cuối cùng là những nghiên cứu trình bày về các giải pháp bảo tồn, trùng tu các
cơng trình mang phong cách KTTĐ do Pháp xây dựng và kế thừa những giá trị kiến trúc đặc trưng do người
Pháp để lại.

Trong mn vàn những nghiên cứu đó, đa phần trong phạm vi khi kiến trúc Pháp đã ảnh hưởng vào ĐD.
Một điều có thể nhận thấy qua các tư liệu nghiên cứu này đó là: kết quả mà người Pháp có được sau khoảng
thời gian xâm chiếm thuộc địa thực chất do họ đã biến ĐD thành một môi trường lý tưởng để phát triển và
khôi phục lại chủ nghĩa cổ điển vốn đã có nhiều biến thể ở phương Tây. Như vậy, các hình thức kiến trúc
nổi lên trong thời kỳ thuộc địa tại ĐD thường được mô tả là có sự “giao thoa” giữa hai nền văn hóa Đơng Tây. Đây có thể được cho là một từ chính xác để hình dung những tính chất đặc biệt trong quá trình hình
thành nên nền KTTĐ tại ĐD. Tuy nhiên, thuật ngữ này vẫn bị giới hạn trong việc giải thích các ý nghĩa và
sự liên kết hợp nhất trong nhiều kiểu thức kiến trúc mà thuật ngữ này đem lại.
Luận án này dựa trên những nghiên cứu đã có trong lĩnh vực KTTĐ, xem việc “giao thoa” không chỉ đơn
thuần là một khái niệm của sự “kết hợp”, mà là một tập hợp của cả một quá trình biến đổi từ KTPT sang
KTTĐ. Việc nghiên cứu dựa trên hai “đầu mối kép” này cho phép tiếp cận một cách chính xác và rõ ràng
hơn sự kết hợp các đặc điểm kiến trúc giữa hai nền văn hóa Đơng-Tây. Trong đó có các đặc điểm quan
trọng để tạo lập nên diện mạo đặc thù cho nền KTTĐ tại ĐD như phong cách kiến trúc, nghệ thuật, kỹ thuật,
sự thích ứng với điều kiện tự nhiên-KH.


Với mục đích bổ sung một phần cơ sở lý luận về bản chất của KTTĐ qua việc tìm hiểu quá trình biến đổi
hình thức của KTPT trong một số cơng trình cơng sở (CTCS) tại ĐD, luận án sẽ lựa chọn tìm hiểu và so
sánh các biểu hiện kiến trúc thông qua việc khai thác những giá trị kiến trúc đặc trưng thích ứng với KH bản
địa trong thể loại cơng trình này. Bằng các phương pháp nghiên cứu trên nền tảng các cơ sở về pháp lý, lịch
sử và lý luận, nghiên cứu hướng đến việc tìm ra những quy luật chung trong quá trình biến đổi của KTPT
trong một số CTCS thời kỳ thuộc địa tại ĐD.
0.2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu
(1) Mục đích nghiên cứu:
Luận án bổ sung một phần cơ sở lý luận về bản chất của KTTĐ qua việc tìm hiểu quá trình biến đổi hình
thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD. Luận án còn xây dựng những cơ sở cho việc soi rọi một số đặc
tính kết hợp giữa hai nền văn hóa phương Đơng và phương Tây trong kiến trúc thuộc địa. Qua đó, cho thấy
rõ hơn về sự biến đổi của KTPT khi tồn tại ở khu vực ĐD sẽ ở những mức độ nào và nhận định đúng được
sự kết hợp Đông-Tây trong kiến trúc.
(2) Mục tiêu nghiên cứu tổng quát:
Tìm ra những quy luật chung trong quá trình biến đổi hình thức của KTPT khi thâm nhập

vào ĐD trong một số CTCS thời kỳ thuộc địa.
(3) Mục tiêu nghiên cứu cụ thể:
- Mục tiêu 1: khái quát nguồn gốc của KTTĐ Pháp tại ĐD; tổng quan về các biểu hiện, đặc điểm hình thức,
giá trị kiến trúc đặc trưng đạt được của CTCS trong thời kỳ Pháp thuộc tại các nước ĐD.
- Mục tiêu 2: So sánh, đưa ra nhận định, đánh giá khách quan sự biến đổi của KTPT trong một số CTCS
thời kỳ Pháp thuộc tại các nước ĐD trên cơ sở thiết lập một hệ thống thang đánh giá hoàn chỉnh.
- Mục tiêu 3: Sử dụng kết quả của nội dung nghiên cứu ở mục tiêu 2 để tìm ra các quy luật trong quá trình
biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD dựa trên các nguyên tắc kế thừa của kiến trúc cổ
điển Hy Lạp-La Mã và thích ứng với KH bản địa.
0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
(1) Đối tượng nghiên cứu:


Gồm hai nhóm đối tượng cơ bản:
- Các CTCS trong thời kỳ Pháp thuộc tại ĐD hiện vẫn còn tồn tại và nổi bật trong các thành phố lớn.
- Những yếu tố tác động lên quá trình biến đổi hình thức của KTPT sang KTTĐ tại ĐD.
(2) Phạm vi nghiên cứu:
- Đối với các CTCS :
(i) Giới hạn về không gian: Tại các thành phố lớn của ba nước ĐD : Lào – VN – Campuchia, nơi có sự tác
động tiêu biểu của thực dân Pháp về mặt kiến trúc trong thời kỳ thuộc địa và hiện nay vẫn còn lưu giữ được
khá nhiều cơng trình kiến trúc cơng sở do Pháp xây dựng với vai trò là di sản kiến trúc đơ thị.
VN

Campuchia

Lào

- Thành phố Hồ Chí Minh

- Thành phố Phnom Penh

- Thành phố Vientiane

- Thành phố Hà Nội

- Thành phố Siemriep

- Thành phố Luang Prabang

- Thành phố Battambang

- Thành phố Savannakhet

- Thành phố Kampot-Kep
(ii) Giới hạn về thời gian: Khoảng thời gian Pháp tiến hành xâm lược các nước ĐD ở
nửa cuối thế XIX- nửa đầu thế kỷ XX.
VN

Campuchia

Lào

1858-1954

1863-1949

1893-1953

- Đối với những đặc điểm trong sự biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ba nước ĐD: luận
án tập trung nghiên cứu sự biến đổi của KTPT tại ĐD ở hình thức biểu hiện bên ngoài như phong cách kiến

trúc, nghệ thuật, kỹ thuật, sự thích ứng với điều kiện tự nhiên. Các nội dung khác liên quan đến văn hóa,
chính trị tuy vẫn được nghiên cứu trong luận án nhưng không phải là đối tượng nghiên cứu chính của luận
án này.
0.4. Phương pháp nghiên cứu
(1) Phương pháp lịch sử - logic: giúp có cái nhìn bao quát về quá trình hình thành và phát triển của các vấn
đề liên quan đến KTTĐ tại ĐD. Đồng thời nắm bắt được những


yếu tố khách quan tác động đến quá trình biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD.
(2) Phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa: giúp đưa ra những nhận thức chính xác và đầy đủ về
các vấn đề có liên quan đến CTCS thời kỳ thuộc địa và quá trình biến đổi hình thức của KTPT. Sắp xếp,
chọn lọc, phân loại các thông tin này theo một hệ thống nhằm đưa ra định hướng cho các vấn đề để có thể
đạt được mục tiêu nghiên cứu.
(3) Phương pháp quan sát khoa học: Tiếp cận trực tiếp với các CTCS tại ĐD, dùng cái nhìn chun mơn
để đánh giá, phân tích các thơng tin thực tế, sắp xếp cơng trình theo năm xây dựng, từ đó nhận biết sự biến
đổi hình thức kiến trúc của CTCS theo từng giai đoạn.
(4) Phương pháp khảo sát - điền dã: Nhằm phát hiện đầy đủ những biểu hiện trong các thuộc tính của
CTCS và có được cái nhìn tổng quan về quá trình biến đổi hình thức của KTPT, cần phải khảo sát các
CTCS trên diện rộng và trong phạm vi nghiên cứu. Sau đó, tiến hành phân nhóm, đánh giá các CTCS này.
(5) Phương pháp so sánh - đối chiếu: Xác định các yếu tố đặc thù có liên quan đến đặc tính của CTCS tại
ĐD bằng cách thức so sánh giữa các cơng trình với nhau để có thể đánh giá, định hướng nghiên cứu thích
hợp đối với những vấn đề liên quan đến sự biến đổi hình thức của KTPT.
(6) Phương pháp phỏng vấn: Lấy ý kiến chuyên gia đầu ngành về những vấn đề có liên quan đến đối
tượng nghiên cứu để giúp xem xét, đánh giá bản chất các vấn đề đó một cách khoa học và khách quan. Từ
đó, giúp hình thành thang điểm cho hệ thống một cách khách quan nhất
0.5. Nội dung tiến trình nghiên cứu
(1) Bước 1: Với mục đích nghiên cứu là “Bổ sung một phần cơ sở lý luận về bản chất của KTTĐ qua việc
tìm hiểu quá trình biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD”, luận án đã sử dụng phương
pháp lịch sử - logic và phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa để nghiên cứu tổng quan về quá
trình hình thành và phát triển của KTPT, nguồn gốc của kiến trúc Pháp và quá trình phát triển của loại hình

kiến trúc cơng sở qua từng thời kỳ tại ĐD.
Kết quả nghiên cứu: Có những cái nhìn tổng quát về nguồn gốc của KTTĐ Pháp và sự tiếp cận vào ĐD
của KTPT qua con đường KTTĐ.


(2) Bước 2: Từ kết quả nghiên cứu của bước 1, nhằm có cái nhìn tổng qt hơn về kiến trúc công sở thời kỳ
thuộc địa tại ĐD, luận án tiếp tục dùng phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa, phương pháp lịch
sử - logic tìm hiểu những đặc trưng của KTTĐ trong thời kỳ Pháp thuộc tại ba nước ĐD. Từ các kết quả
nghiên cứu này, luận án đúc kết các giá trị đặc trưng của KTTĐ trên nền tảng của kiến trúc cổ điển Hy LạpLa Mã. Kết quả nghiên cứu: Làm rõ nguồn gốc, cơ sở lý luận, đặc điểm thiết kế, các giá trị kiến trúc đặc
trưng đạt được của kiến trúc công sở thời kỳ Pháp thuộc tại các nước ĐD.
(3) Bước 3: Phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa sẽ được sử dụng ở bước này để tìm hiểu các
cơng trình nghiên cứu có tính đúc kết, kế thừa về các vấn đề có liên quan đến sự hình thành và phát triển nền
KTTĐ tại ĐD. Bước 3 sẽ xác định ra được những đóng góp và các vấn đề còn tồn tại trong những nghiên
cứu này. Từ đó, đặt ra những vấn đề nghiên cứu trong luận án.
Kết quả nghiên cứu: Xác định được các vấn đề nghiên cứu cần giải quyết trong luận án
(4) Bước 4: Luận án sẽ sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa nhằm thiết lập các cơ sở
khoa học để thực hiện các nội dung nghiên cứu cụ thể. Đồng thời, luận án sử dụng phương pháp điều tra
khảo sát điền dã, quan sát khoa học kết hợp với so sánh đối chiếu để có được những kết quả khảo sát các
CTCS tại ĐD. Luận án sẽ xử lý thông tin nghiên cứu được thu thập ở trên bằng cách thống kê, phân loại,
chọn lọc các CTCS đại diện cho từng phong cách kiến trúc và giai đoạn lịch sử để nghiên cứu. Qua việc
phân tích tổng hợp các đặc điểm tiêu biểu của CTCS và các biểu hiện trong hình thức kiến trúc thích ứng với
KH bản địa, luận án tiếp tục so sánh đối chiếu các CTCS với nguồn gốc của kiến trúc cổ điển Hy Lạp La
Mã.
Kết quả nghiên cứu: Thiết lập các cơ sở về pháp lý, lý luận, lịch sử và về các yếu tố ảnh hưởng đến quá
trình biến đổi hình thức của KTPT sang KTTĐ trong các CTCS tại ĐD. Thống kê được các CTCS tại ĐD
và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD.
(5) Bước 5: Dựa vào các cơ sở khoa học về lý luận và lịch sử ở bước 4, luận án vận dụng các nguyên tắc lý
luận trong sự biến đổi các giá trị đặc trưng của KTPT sang KTTĐ trong CTCS thời kỳ thuộc địa tại ĐD để
xây dựng hệ thống đánh giá. Luận án sử dụng phương pháp lịch sử-logic, so sánh đối chiếu, phân tích - tổng
hợp - hệ thống hóa và phỏng vấn

chuyên gia nhằm tổng hợp các kết quả, đúc kết giá trị của từng yếu tố hình thành nên hệ thống đánh giá hoàn
chỉnh.
Kết quả nghiên cứu: thiết lập hệ thống đánh giá hồn chỉnh bao gồm các tiêu chí để đánh giá sự biến đổi
hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD.
(6) Bước 6: Với hệ thống đánh giá hoàn chỉnh đã được thiết lập sau bước 5, luận án sử dụng phương pháp
so sánh đối chiếu kết hợp với phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa, để đánh giá so sánh khách
quan một số CTCS tiêu biểu tại ĐD và giữa ba nước ĐD với nhau. Sau đó đưa ra nhận định về sự biến đổi
hình thức của KTPT.
Kết quả nghiên cứu: Nhận định khách quan sự biến đổi hình thức của KTPT trong một số CTCS tại ĐD.
(7) Bước 7: Dựa vào kết quả nghiên cứu có được ở bước 6, luận án sử dụng phương pháp so sánh - đối
chiếu để xác định được mối tương quan giữa các yếu tố cấu thành nên cơng trình kiến trúc cơng sở tại ĐD và
xác định mối liên hệ với các biểu hiện trong quá trình biến đổi của kiến trúc cổ điển phương Tây
Kết quả nghiên cứu: Các quy luật trong quá trình biến đổi của KTPT trong một số CTCS tại ĐD dựa trên
các nguyên tắc kế thừa và thích ứng với KH bản địa.
Bảng 0.01: Các phương pháp nghiên cứu khoa học được sử dụng trong từng bước của tiến trình nghiên
cứu
Các

So sánh

Quan sát

Phỏng vấn

Lịch sử

Phân tích-

Điều tra- khảo

phương

đối chiếu

khoa học

chuyên gia

-logic

tổng hợp-hệ

sát điền dã

pháp

thống hóa

NCKH
Các bước

4;5;6;7

4

5

1;2;3;5

1;2;3;4;5;6

4

0.6. Ý nghĩa khoa học của đề tài
Những đề tài trước đây có cùng hướng nghiên cứu với luận án thường đưa ra các kết luận về cách thức
chuyển tải phong cách kiến trúc Pháp vào ĐD nhưng tập tung chủ yếu ở Việt Nam. Chính vì vậy, luận án sẽ
bổ sung cơ sở khoa học từ quá trình nghiên cứu KTTĐ Pháp tại Lào và Campuchia, để từ đó soi rọi một
cách khách quan hơn vào những lập luận từ quá trình nghiên cứu về KTTĐ Pháp tại VN từ trước đến nay.


Luận án trình bày rõ một giai đoạn phát triển của KTTĐ Pháp tại ĐD, khẳng định vai trò quan
trọng của kiến trúc cổ điển phương Tây và kiến trúc thuộc Pháp trong việc tạo nên tổng thể nền kiến trúc đặc
trưng của khu vực ĐD. Luận án có thể được sử dụng để bổ sung vào cơ sở khoa học trong việc nghiên cứu
các vấn đề có liên quan của những nghiên cứu sau.
Việc làm rõ các giá trị đặc trưng thích ứng với KH trong q trình biến đổi hình thức của KTPT
trong CTCS tại ĐD, đem đến kết quả có giá trị tham khảo trong việc phát huy các giá trị để kế thừa và học
hỏi từ KTTĐ Pháp.
Trong luận án này, với việc hình thành cách thức đánh giá các CTCS bằng hệ thống đánh giá hồn
chỉnh, nhằm mục đích để làm rõ q trình biến đổi hình thức của KTPT sang KTTĐ, sẽ là cơng cụ quan
trọng và cần thiết cho việc đưa ra các khuyến nghị về việc xây mới các cơng trình mang phong cách cổ điển
trong thời kỳ hiện đại; hay đề xuất, khuyến nghị các giải pháp định hướng, bảo tồn trong khu vực cảnh quan,
di sản kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc có giá trị tại ĐD nói chung và VN nói riêng.
0.7. Cấu trúc của luận án
Luận án gồm 3 phần: (1) Phần mở đầu; (2) Phần nội dung gồm 4 chương; (3) Phần kết luận và kiến nghị.
Bên cạnh đó, luận án cịn có các phụ lục kèm theo (sơ đồ 0.01).