kinh nghiệm giúp học sinh học tốt tập làm văn

Giúp học sinh học tốt Tập làm văn
Tập làm văn là phân môn cuối cùng của quá trình luyện tập cho học sinh có năng
lực sử dụng tiếng Việt, làm công cụ giao tiếp và tư duy. Để làm được bài văn, học sinh
phải huy động vốn kiến thức nhiều mặt như: các hiểu biết về cuộc sống, tri thức về văn
học, khoa học, xã hội… học sinh lại còn phải sử dụng nhiều loại kỹ năng như: dùng từ đặt
câu, dựng đoạn, tạo văn bản, kỹ năng phân tích đề, tìm ý, lập dàn ý… Do đó tập làm văn
mang tính thực hành toàn diện, tổng hợp.
Vì sao?
Tập làm văn mang tính sáng tạo, một bài văn
thể hiện một sự suy nghĩ, hiểu biết mang đậm màu
sắc cá nhân, là những sản phẩm không lặp lại của
mỗi học sinh.
Tuy nhiên, trong những giờ dạy môn này
thường gặp không ít những khó khăn. Nhất là trong
giờ tập làm văn miệng, vì hầu hết học sinh rất thụ
động, ít phát biểu, có chăng là học sinh khá giỏi,
thường thì các em cũng chỉ trả lời. Nguyên nhân chủ
yếu là do học sinh quá nghèo vốn từ, từ đó dẫn đến tình trạng diễn đạt lủng củng, rời rạc
thậm chí sử dụng từ sai, chưa hợp lý.
Cung cấp vốn từ như thế nào?
Vốn từ phong phú là yếu tố quan trọng để giúp học sinh có thể tham gia vào các
hoạt động giao tiếp ngôn từ một cách có hiệu quả. Một trong những nhiệm vụ quan trọng
của nhà trường là đào tạo con người phát triển toàn diện, hoàn thiện năng lực ngôn ngữ
cho học sinh, bao gồm cả việc làm giàu vốn từ tiếng mẹ đẻ cho các em.
Để làm giàu vốn từ cho học sinh, trước hết chúng ta phải tìm hiểu các khả năng tiếp
nhận từ ngữ của mỗi học sinh. Mỗi em có một khả năng tiếp nhận một số lượng từ nhất
định.
Hãy bồi dưỡng tâm hồn các em
bằng ngôn ngữ đầy chất văn học
Mục tiêu đầu tiên của việc làm giàu vốn từ là giúp học sinh tích lũy và mở rộng
vốn từ các đơn vị từ vựng. Trước hết phải giúp cho các em nắm từ, nắm từng từ cụ thể,

nắm từ trong tính chỉnh thể âm - nghĩa của nó. Bên cạnh việc cung cấp vốn từ tiếng Việt
chúng ta còn cần cung cấp thêm cho học sinh vốn từ Hán Việt để từ đó học sinh có cơ sở
để nhận, để tự mình tái hiện, tái tạo những từ Hán Việt cụ thể trong quá trình đọc, nghe,
nói và viết.
Khi nói và làm giàu vốn từ, không nên chỉ nghĩ đến mặt số lượng mà còn phải quan
tâm đến mặt chất lượng. Giáo viên không nên nôn nóng gán ép cho học sinh khối lượng
lớn từ ngữ mà không cần biết các em có hiểu được hết nghĩa của chúng hay không và vận
dụng chúng như thế nào.
Ngoài việc trang bị thêm những đơn vị từ vựng mới cho học sinh, người giáo viên
còn có trách nhiệm hoàn thiện vốn từ đã có của các em (học sinh tiếp nhận nó bằng con
đường vô thức) cùng với những hạn chế khác như trình độ tư duy chưa phát triển, kinh
nghiệm sống còn ít ỏi cho nên từ ngữ các em nắm chưa chắc.
Trong lúc cung cấp từ ngữ, cần phải dựa vào vốn từ sẵn có của học sinh từ đó mà
phát triển bổ sung thêm trên cơ sở kết hợp - cũ - mới mà hệ thống hóa đồng thời từng bước
chính xác hóa, chi tiết hóa những nhận thức về nghĩa và giá trị của từ.
Để làm giàu vốn từ cho trẻ, giáo viên cần lưu ý mở rộng vốn từ tích cực (là những từ
sử dụng giao tiếp bình thường) và cần thu hẹp vốn từ tiêu cực (không sử dụng trong giao
tiếp thông thường) trong quá trình rèn luyện sử dụng từ.
Khi cung cấp vốn từ giáo viên nên khéo léo đi từ nghĩa của từ, gợi dần từ đó bật ra
từ cần thiết.
VD: tìm từ trái nghĩa với từ “tươi tốt”. Đầu tiên học sinh cần phải hiểu được nghĩa
của từ “tươi tốt”. Từ đó giáo viên gợi ý cho học sinh tìm từ trái nghĩa với từ “tươi tốt” -
“không tươi tốt” - “héo úa”.
Làm giàu vốn từ của học sinh qua Các Phân Môn
Thông thường một số người cho rằng chỉ có thể cung cấp vốn từ cho học sinh qua
những phân môn từ ngữ, ngữ pháp, tập đọc… Theo tôi, quan niệm đó chưa thật chính xác,
chúng ta có thể tăng thêm lượng từ cho học sinh ở bất kỳ một tiết học nào. Sau đây là một
vài dẫn chứng tôi thường áp dụng trong một số phân môn.
Trong giờ tập đọc:
Giáo viên phải làm cho học sinh hiểu nghĩa một số từ cần thiết, hiểu được nghĩa

đen, nghĩa bóng, nghĩa “văn chương” của từ ngữ, điều này sẽ có ích cho học sinh khi vận
dụng từ. Giáo viên có thể kết hợp với những bài tập điền từ thích hợp.
VD: chọn từ “náo nức” hay từ “tưng bừng” điền vào chỗ trống cho thích hợp:
Chúng em… chào đón ngày khai trường.
Trong phần tìm hiểu bài:
Giáo viên nên gợi ý khuyến khích học sinh trả lời câu hỏi theo ý mình, hạn chế dần
cách trả lời rập khuôn trong sách giáo khoa. Điều này tạo điều kiện cho học sinh vận dụng
tối đa vốn từ của mình, đồng thời cũng giúp giáo viên nắm được lượng từ có được ở mỗi
học sinh để từ đó có được biện pháp thích hợp để cung cấp từ mới cho các em.
Ngoài ra có thể mở rộng vốn từ cho học sinh qua việc cho học sinh tìm từ trái nghĩa, gần
nghĩa, khai thác triệt để vốn từ của học sinh khuyến khích học sinh tìm càng nhiều vốn từ
càng tốt.
Trong giờ chính tả:
Để viết đúng chính tả, học sinh phải nắm được nghĩa của từ.
VD: Học sinh phải phân biệt được nghĩa của hai từ “nặn”, “nặng”.
Nặn: nặn tượng, nặn đất sét.
Nặng: khối lượng của một vật.
Để kích thích học sinh tìm được nhiều từ và hào hứng trong học tập, tôi thường đưa
hình thức thi đua theo nhóm, nhóm nào tìm được nhiều từ nhất sẽ thắng cuộc.
Trong giờ kể chuyện:
Khi nghe chuyện phải hiểu chuyện, muốn thế trước hết phải hiểu từ. Chỉ cố diễn đạt
câu chuyện qua giọng nói, điệu bộ không thì chưa đủ mà giáo viên cần cho học sinh nêu ra
những từ mà các em chưa hiểu và cũng chưa chính xác các em sẽ đi tìm lời giải thích cho
chính mình, tất nhiên phải có sự gợi ý của giáo viên. Nếu những từ có nghĩa không rõ ràng
giáo viên có thể đưa vào ngữ cảnh để từ đó học sinh có thể nắm được nghĩa của từ đó.
Khi học sinh kể lại chuyện thì cũng chính là lúc các em vận dụng lại từ mà mình đã
nắm. Vì vậy không thể tách rời việc dạy kể chuyện và dạy từ ngữ. Hiểu được từ và có
được vốn từ sẽ giúp các em thể hiện thành công hơn câu chuyện. Giáo viên nên khuyến
khích học sinh kể lại câu chuyện bằng ý của mình, học sinh có thể thay một số từ trong
chuyện bằng những từ địa phương (trong sách thường sử dụng từ ở Hà Nội). Tuy nhiên, sự

thay đổi đó phải thích hợp và nghĩa của câu vẫn không thay đổi.
Làm giàu vốn từ của học sinh qua giờ TOÁN
Môn toán làm giàu vốn từ của học sinh theo cách riêng của mình. Khi giảng giải
kiến thức mới, những khái niệm (lý thuyết) đó chính xác là lúc chúng ta cung cấp vốn từ
cho các em, chính vì thế giáo viên cần hết sức thận trọng khi sử dụng thuật ngữ, nó đòi hỏi
phải chính xác, gọn, dễ hiểu. Ngay từ lớp 1 các em đã làm quen với các từ lớn hơn, bé hơn,
bằng nhau.
VD1: Ở khái niệm một chục từ cách hình thành bằng việc gộp 10 que tính
dẫn đến khái niệm mười đơn vị gộp thành một chục hoặc một chục
mười đơn vị đây chính là dạy nghĩa của từ bằng phương pháp định
nghĩa.
VD2: Cũng là từ dùng để đặt câu hỏi trong một bài toán “mấy”, “bao nhiêu”
nhưng khi sử dụng chúng lại mang ý nghĩa khác mà chúng ta cần làm
cho học sinh nắm được điều này.
Khi học sinh tìm ra kết quả bài toán lớn hơn 10, giáo viên cho học sinh sử dụng từ
“bao nhiêu” và khi kết quả bé hơn 10 thì các em dùng từ “mấy”, từ đó học sinh sẽ thấy sự
khác biệt về nghĩa của hai từ và sau này vận dụng sẽ chính xác hơn.
Làm giàu vốn từ cho học sinh qua MÔN TNXH - ĐạO ĐứC
Kiến thức ở mỗi nhóm học này rất có ưu thế trong dạy từ ngữ. Những chủ đề của
từng bài học chính là những từ ngữ mới mà học sinh được tiếp nhận để thu nạp vào vốn từ
của mình.
VD: Ở môn TNXH lớp 3 các em được học hàng loạt chủ đề như:
- Chủ đề về gia đình trong đó có nhiều chủ đề như: họ nội, họ ngoại…
- Chủ đề về cơ thể người các em được cung cấp hàng loạt những từ mới.
VD : cơ quan hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa.
Tương tự với phân môn đạo đức, thường thì ở phân môn này những từ ngữ tương
đối dễ hiểu và gần gũi với học sinh hơn vì phần lớn các em đã được tiếp nhận ngay từ lúc
bập bẹ biết nói như: kính trọng ông bà, thương yêu anh chị em, lễ phép với người lớn.
Nói chung người giáo viên cần có sự vận dụng sáng tạo để làm giàu vốn từ cho học
sinh với ý thức: dạy từ bất cứ ở đâu, lúc nào, trên bất cứ môn học nào chứ không đóng

khung ở giờ từ ngữ.
Làm giàu vốn từ cho học sinh trong giờ TậP LÀM VĂN
Với giờ dạy tập làm văn miệng rất quan trọng, nó góp phần rất lớn trong việc tạo
nên một bài văn hoàn chỉnh. Chính vì thế ở giờ tập làm văn miệng bao giờ tôi cũng khuyến
khích học sinh tự do nói, nghĩ gì nói đó điều này giúp học sinh mạnh dạn phát biểu, đưa ra
ý kiến của mình. Thường thì các em mang nặng tâm lý là đứng lên nói lỡ sai các bạn cười
hoặc thầy cô mắng. Để giải tỏa gánh nặng tâm lý này cho các em, tôi thường để các em tự
do đưa ra ý kiến của mình dù ý kiến chưa sát với câu hỏi đặt ra. Đừng bao giờ phủ nhận
sạch trơn những suy nghĩ của các em mà nên động viên các em như em A. trả lời gần đúng
hay em B. còn thiếu ý nhỏ… điều này kích thích học sinh suy nghĩ tìm ra những cái khuyết
đó để bổ sung cho bạn hoặc tự bổ sung cho chính mình. Nếu học sinh không nhận ra được
chỗ sai, chỗ khuyết đó bấy giờ giáo viên mới nêu câu hỏi định hướng cho các em nhận xét
những chỗ cần bổ sung sửa đổi thay từ cho phù hợp (đây chính là lúc học sinh vận dụng
vốn từ của mình và cũng chính là lúc giáo viên cung cấp thêm từ mới cho học sinh).
Học sinh cũng có thể làm giàu vốn từ cho mình bằng cách tham khảo thêm những
bài văn mẫu (in sẵn) hoặc những bài làm hay của bạn trong lớp chọn lọc những từ hay ý
hay ghi vào sổ tay tập làm văn của mình để hỗ trợ cho học sinh chúng ta cũng cần cung
cấp cho các em một số từ để các em tham khảo.
VD: Kể về lễ hội là học sinh suy nghĩ về những ngày hội mà các em tham
gia hoặc được biết qua ti vi, sách báo và nêu tên ngày hội đó như Hội
khỏe Phù Đổng, Hội rước đèn Trung thu…
- Hội tổ chức khi nào, ở đâu?
- Học sinh nêu được địa điểm, thời gian?
(Trung tâm Sinh hoạt thanh thiếu niên quận Bình Thạnh - 7 giờ).
- Mọi người đi xem hội như thế nào?
(rất đông, ai cũng háo hức đón xem).
- Diễn biến của ngày hội, những trò vui được tổ chức trong ngày hội
- (cờ tướng, điền kinh…).
- Em cảm tưởng như thế nào về ngày hội đó? (vui, khỏe…).
Học sinh càng giàu vốn từ thì bài văn các em càng sinh động hơn chúng ta đừng nên

nóng vội đòi hỏi các em tìm bằng được như từ “bóng bẩy”, “chải chuốt” điều này sẽ làm
cho các em cảm thấy nặng nề mất đi cái hồn nhiên trong tác phẩm của mình.
Kết
Muốn giúp cho học sinh có vốn từ tích cực, bền vững phải luyện cho các em vận
dụng từ ngữ vào những dạng bài theo nguyên tắc xác định và phải vận dụng thường xuyên
trong cuộc sống. Vận dụng những phương pháp này trong việc giảng dạy, tôi thấy khả
quan, học sinh tiếp nhận từ mới rất nhanh và vận dụng khá chính xác trong bài viết của
mình. Nhất là trong giờ tập làm văn miệng các em thi đua nhau để tìm từ hay, từ mới một
cách đầy hào hứng và tự tin.
Trần Thị Thanh Thúy (Bình Thạnh - TP.HCM)
(Nguồn:giaoduc.edu.vn)