Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học TDTT: Phần 1 - PGS.TS. Mai Văn Muôn, TS. Nguyễn Đăng Chiêu

1
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO




BÀI GIẢNG
PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
TDTT



Biên soạn: PGS, TS. Mai Văn Muôn
TS. Nguyễn Đăng Chiêu






Lưu hành nội bộ
TP. HCM. 2007

2
LỜI NÓI ĐẦU.



Môn phương pháp nghiên cứu khoa học thể dục thể thao là môn

khoa học được giảng dạy cho các sinh viên trường đại học thể dục thể
thao. Môn học này nhằm trang bò những kiến thức về phương pháp
nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực thể dục thể thao. Trên cơ sở hiểu
biết đó, các sinh viên và huấn luyện viên sẽ vận dụng những kiến thức
cơ bản của phương pháp nghiên cứu khoa học thể dục thể thao để
nghiên cứu, thực nghiệm, đánh giá và ứng dụng cho việc phát triển khoa
học cơng nghệ trong lãnh vực thể dục thể thao, nhằm nâng cao giáo dục
thể chất, trình độ tập luyện và thảnh tích thể thao cho các vận động viên.
Để đáp ứng cho nhu c
ầu học tập và nghiên cứu của sinh viên thể
dục thể thao. Chúng tôi cố gắng soạn thảo cuốn “ Bài giảng phương
pháp nghiên cứu khoa học thể dục thể thao” để làm tài liệu học tập
và tham gia cơng tác nghiên cứu khoa học trong lãnh vực TDTT.
Dù sao, cuốn sách này không tránh khỏi những sai sót trong biên
soạn, chúng tôi mong các bạn đồng nghiệp cùng tất cả các bạn sinh
viên đóng góp ý kiến để cuốn sách bài giảng này ngày được hoàn thiện
hơn.

Xin chân thành cám ơn.


Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 19 – 03 – 2007.


Các tác giả.

3
MUẽC LUẽC

Trang
Lụứi noựi ủau


Chửụng I Mt s khỏi nim khoa hc v nghiờn cu khoa hc 04

Chửụng II Cỏc phng phỏp NCKH vn dng trong TDTT 13

A. Khỏi nim. 13
I. Phng phỏp nghiờn cu thc nghim 14
II. Phng phỏp nghiờn cu lý thuyt 14

B. Mt s phng phỏp nghiờn cu khoa hc. 15

I. Phng phỏp thu nhn thụng tin 15
II. Phng phỏp quan sỏt s phm 16
III. Ph
ng phỏp iu tra 19
IV. Phng phỏp thc nghim s phm 22
V. Phng phỏp dựng bi tp kim tra - test 27
VI. Phng phỏp ly ý kin chuyờn gia 39
VII. Phng phỏp phõn tớch v tng kt kinh nghim giỏo dc 40
VIII. Phng phỏp xut cỏc gi thit khoa hc 42
IX. Phng phỏp Y sinh hc 42
X. Phng phỏp túan hc thng kờ 62
XI. Phng phỏp tõm lý TDTT 69

Chửụng III Cỏc giai an c bn trong NCKH TDTT 81

Chửụng IV Cỏch trỡnh by trong NCKH TDTT v mt s chỳ
ý trong thc hi
n ti 88





4
CHƯƠNG I.
MỘT SỐ KHÁI NIỆM KHOA HỌC
VÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC.

I. Khoa học là gì
?
Khoa học là hệ thống các tri thức về các quy luật khách quan của tự
nhiên, xã hội và tư duy. Hệ thống tri thức này được hình thành trong
lịch sử loài người và không ngừng phát triển trên cơ sở thực tiễn xã hội.
II. Tại sao khoa học là một hình thức xã hội

Trong bất kỳ cuộc sống xã hội nào cũng bao gồm hai lĩnh vực .Đó
là lĩnh vực vật chất và lĩnh vực tinh thần. Trong quá trình tồn tại và
phát triển, ý thức xã hội luôn phản ánh tồn tại xã hội dưới các hình
thức như khoa học, nghệ thuật, đạo đức các hình thức đó khác nhau
bởi mục đích, tính chất, phương pháp. Mục đích của khoa học là nhận
thức th
ế giới và cải tạo thế giới ( tự nhiên, xã hội,con người ). Tuy

nhiên muốn thấy rõ giá trị của khoa học cũng cần phải có tiêu chuẩn,
cần phải có thời gian. Thực tiễn chính là nguồn gốc và tiêu chuẩn của
nhận thức khoa học và nó cũng là yếu tố kích thích quá trình phát triển
của khoa học .
Khoa học góp phần vào việc nghiên cứu thế giới quan đúng đắn,
giải phóng con người ra khỏi mọ
i tín ngưỡng và mê tín có thể có, mở
rộng tầm nhìn của họ, khoa học đem lại cho người ta chân lý, làm cho
con người vững vàng trước thiên nhiên .
III. Tại sao khoa học là một hoạt động nhận thức

Con người luôn quan sát các hiện tượng, giải thích về các hiện
tượng, tìm hiểu mối quan hệ giữa các hiện tượng, luôn đặt các câu hỏi
Ai? Cái gì? Ở đâu ? Như thế nào? Đó là hoạt động nhận thức của con
người về thế giới. Nhận thức ở hai trình độ: trình độ nhận thức thông
thường và trình độ nhận thức khoa học .
Trong quá trình nhận thức thế giới có những người v
ới trí tuệ đặc
biệt, biết sử dụng các phương tiện, phương pháp nhận thức để tìm hiểu
thế giới, tạo ra hệ thống chân lý khách quan. Đó chính là tri thức khoa
học .


5
Thành phần của khoa học gồm có :
- Các tài liệu về thế giới do thực nghiệm, sưu tầm, quan sát
- Các lý thuyết ,học thuyết do khái quát
- Các nguyên lý rút ra từ thực nghiệm
- Các phương pháp nhận thức khoa học
- Quy trình vận dụng kiến thức khoa học vào sản xuất vào đời sống xã

hội tạo ra công nghệ sản xuất, nguyên lý quản lý xã hội
Khoa học luôn tiếp cận chân lý, tìm cách nghiên cứu hiện thực một
cách
đầy đủ và toàn diện
IV. Động lực phát triển của khoa học

Động lực phát triển của khoa học, cơ sở của tri thức khoa học và tiêu
chuẩn chân lý của những nguyên lý là nhu cầu của đời sống thực tiễn .
Thực tiễn xã hội – lịch sử là tiêu chuẩn chân lý khoa học, là nhân tố cơ
bản thúc đẩy sự phát triển của khoa học. Thực tiễn không những là nguồn
gốc của nhận thức mà còn là tiêu chuẩn xác minh tính chân thực của nhận
thức, là n
ơi ứng dụng kiến thức khoa học và là nơi cung cấp cho khoa học
những phương tiện nghiên cứu .
Lịch sử phát triển của khoa học chỉ ra rằng do những quy luật bên
trong của sự phát triển, tư tưởng khoa học thường đi trước nhiều so với
yêu cầu của thực tiễn sản xuất. Sự phát triển của khoa học phải đáp ứng
được phần lớ
n nhu cầu trước mắt và nhu cầu lâu đời của cuộc sống xã
hội .
V. Phân loại khoa học

Phân loại những khoa học , nghiên cứu khoa học ( NCKH ) dựa vào
nguyên tắc: khách quan và phát triển ( phối thuộc )
- Nguyên tắc khách quan: là nguyên tắc phân loại khoa học dựa theo
hình thức vận động của vật chất mà nó phản ánh .
- Nguyên tắc phát triển: là nguyên tắc sắp xếp các khoa học dựa vào
trình độ phát triển của tự nhiên và phù hợp với trình độ nhận thức của
con người .
Dựa vào 2 nguyên tắc trên viện sĩ B. Kêdr

ốp đã phân loại khoa học
bao gồm :

6
* Khoa học triết học.
* Khoa học toán học.
* Khoa học tự nhiên .
* Khoa học xã hội
UNESCO ( cơ quan văn hoá khoa học của Liên hợp quốc ) phân
khoa học thành 5 lĩnh vực :
* Khoa học tự nhiên và khoa học chính xác.
* Khoa học kĩ thuật.
* Khoa học nông nghiệp.
* Khoa học về sức khoẻ.
* Khoa học xã hội và nhân văn.
Ngày nay các khoa học được chia thành 3 nhóm lớn là :
Khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học kỹ
thuậ
t. Trong mỗi nhóm người ta còn chia ra những thành phần nhỏ gọi
là môn khoa học .
- Khoa học xã hội và nhân văn là khoa học nguyên cứu các quy luật
về sự vận động và phát triển của xã hội và tư duy như văn học, tâm lý
học, giáo dục học, triết học, thể dục thể thao, kinh tế chính trị
- Khoa học tự nhiên là khoa học nguyên cứu các quy luật về sự vận
động và phát triển của thế
giới vật chất như toán học, hoá học, vật lý
học, sinh học
- Khoa học kỹ thuật là khoa học nguyên cứu về sự ứng dụng các
thành tựu khoa học trong tự nhiên vào trong lĩnh vực kỹ thuật công
nghệ nhằm tìm ra một sản phẩm mới, máy móc thiết bị mới, các quy

trình công nghệ mới .
Khoa học TDTT, phạm vi nhiên cứu rất rộng. Thuộc lĩnh vực của
khoa họ
c xã hội và nhân văn bao gồm các vấn đề như: nghiên cứu quan
hệ giữa TDTT và phát triển kinh tế xã hội , kinh tế TDTT và lý luận về
TDTT Thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên là những vấn đề như sinh
học,y học thể thao ,di truyền học thể thao thuộc nhóm khoa học
kỹ thuật đó là các vấn đề nghiên cứu về kết cấu hạ tầng TDTT, các
thiết bị tập luyện và đ
o lường, kiểm tra, điều khiển, thông tin trong

7
TDTT. Hiện nay TDTT nằm trong hệ thống giáo dục, vì vậy TDTT
được xếp vào khoa học xã hội và nhân văn . Nghiên cứu khoa học
trong hoạt động TDTT là nghiên cứu thuộc lĩnh vực giáo dục. Thông
qua hoạt động TDTT, tố chất thể lực được cải thiện, rèn luyện kỹ năng ,
hình thành kỹ xảo vận động. Nghiên cứu khoa học trong TDTT chính
là nghiên cứu về con người dưới sự tác động của các quy luật sinh học ,
quy luậ
t giáo dục, quy luật xã hội và nhân văn. Khi nghiên cứu trong
TDTT ta có thể vận dụng tìm hiểu ở nhiều góc độ khác nhau. Nhiều
năm qua, các tác giả đã tập trung nghiên cứu tìm ra phương pháp tập
luyện, nâng cao kỹ chiến thuật trong thi đấu, điều tra các phẩm chất thể
lực Nhìn chung phạm vi nghiên cứu khá rộng và được tiến hành ở
nhiều mức độ khác nhau tuỳ theo yêu cầu, nhiệm vụ và điều kiện thự
c
thi .
VI. Công nghệ

Công nghệ sản xuất là tất cả những gì có liên quan đến việc biến đổi

đầu vào thành đầu ra của quá trình sản xuất cụ thể bao gồm :
- Phần kỹ thuật đó là hệ thống thiết bị, máy móc dùng trong dây
truyền sản xuất
- Phần thông tin: các bí quyết, các quy trình và các tài liệu hướng
dẫn sản xuất .
- Phần con người : trình độ tay nghề của người sản xuất tr
ực tiếp : kỹ
năng, kỹ xảo và sự thành thạo nghề nghiệp .
Phần kỹ thuật và thông tin của công nghệ sản xuất được gọi tắt là
công nghệ. Phần kỹ thuật của công nhệ là phần cứng, phần thông tin là
phần mềm .
Về bản chất thì công nghệ là thành quả của các quá trình áp dụng
khoa học vào sản xuất, là sản phẩm trí tuệ của con người. Công nghệ là
n
ền tảng của công nghiệp, công nghiệp là phương thức truyền tải công
nghệ vào cuộc sống .
Muốn tiến hành công nghệ hoá, hiện đại hoá phải dựa vào trí tuệ
con người là chủ yếu. Phải lấy khoa học công nghệ làm động lực của
công nghiệp hoá, hiện đại hoá .




8
VII. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
7. 1. Nghiên cứu khoa học là gì
?
Nghiên cứu khoa học là dạng lao động phức tạp nhất các hoạt động
của xã hội loài người , là một hoạt động đặc biệt của con người. Hoạt
động này có mục đích phục vụ cuộc sống và sản xuất, có kế hoạch được

tổ chức chặt chẽ bởi các nhà khoa học có phẩm chất năng lực đặc biệt,
được đào tạo có trình độ cao. NCKH chính là quá trình phát hi
ện, tìm tòi ,
sáng tạo, gia công, chế biến, lưu trữ và sử dụng các thông tin có ý nghĩa .
7. 2. Đặc trưng cơ bản của nghiên cứu khoa học

- Mục đích của nghiên cứu khoa học là nhận thức thế giới và cải tạo
thế giới ( tự nhiên , xã hội và con người ). Tạo ra giá trị nhận thức mới
là đặc trưng quan nhất của NCKH. Giá trị nhận thức mới ở đây có thể
hiểu là trước đó chưa ai biết , biết chưa chính xác, chưa đầy đủ và chưa
sâu sắc .
- Hoạt d
ộng NCKH tạo giá trị nhận thức mới bao gồm kiến thức mới
và kỹ năng mới. Hoạt động NCKH làm cho khoa học phát triển , làm
tăng thêm năng lực nhận thức của con người, giúp cho họ tìm tòi quy
luật, bản chất sự vật và hiện tượng , từ đó đi vào cải tạo thế giới, phát
triển xã hội .
- Đối tượng nghiên cứu khoa học là thế giới phứ
c tạp ( tự nhiên , xã
hội và con người). Trong TDTT, đối tượng nghiên cứu là con người
trong điều kiện hoạt động thể dục thể thao .
- Phương pháp NCKH là phương pháp nhận thức thế giới được tiến
hành bằng những quy định với nhưng tiêu chuẩn khắt khe. Các phương
tiện NCKH là những trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, tinh vi .
- NCKH là hoạt động phức tạp, chứa nhi
ều mâu thuẩn, nhiều trường
phái, nhiều xu hướng đấu tranh lẫn nhau, chân lý được phù hợp với
hiện thực, đem lại lợi ích phục vụ cho con người. Trong khi nghiên cứu
có thể gặp khó khăn, có khi thất bại nhưng thành công cũng là vô giá.
Giá trị lao động khoa học được quyết định với tính thông tin, tính triển

vọng, tính ứng dụng và nhu cầu sử dụng của xã hội, tính kinh tế của
nó .
7. 3. Bản ch
ất của nghiên cứu khoa học
Một vấn đề xuyên suốt và chi phối toàn bộ hoạt động của NCKH là
vấn đề bản chất của nó. Nắm vững bản chất chúng ta nhận biết chính

9
xác các hoạt động NCKH và các dạng hoạt động khác để đưa NCKH
vào sự phát triển xã hội . Bản chất NCKH là hoạt động tìm tòi, sáng tạo
và phát minh .
7. 4. Các quá trình bộ phận của nghiên cứu khoa học
:
- Quá trình phát triển và chứng minh giá trị nhận thức mới mà chưa ai biết
hay biết chưa đầy đủ , chưa sâu sắc. Dựa trên những cứ liệu chính xác,
đáng tin cậy, sự lập luận chính xác và những kết luận đứng đắn, chặt chẽ
logic, chứng minh giá trị nhận thức mới định tìm là có thật và chưa ai biết,
thực sự tồn tại. Người nghiên cứu phải biết cách lựa ch
ọn đề tài nghiên
cứu, sau đó vạch ra kế hoạch, chương trình nghiên cứu, biết cách thu nhập
tài liệu , tích luỹ dữ liệu liên quan đến vấn đề đặt ra; biết cách phân tích và
khái quát các dữ liệu đã thu nhập được để rút ra những kết luận đúng đắn
cho các vấn đề đã nêu trong đề tài .
Do đó phải nắm vững phương pháp nghiên cứu, lựa chọn, trong việc
sử lý các số liệu nghiên cứ
u đã dẫn đến những chứng minh và kết luận
chính xác .
• Các công việc công bố và thảo luận về giá trị nhận thức mới tìm
ra :
Công việc này phải phân tích, xem xét, tìm tòi của người nghiên cứu,

xác định hay bác bỏ kết quả đã đạt được. Đó là một quá trình tranh
luận khoa học mà mục tiêu cao nhất là chân lý .
• Hình thức công bố và tranh luận rất đa dạng, có thể công bố và
thảo luận r
ộng rãi trên báo chí khoa học, hay các hội nghị khoa học, tổ
chức bảo vệ trước hội đồng cơ quan, nhà nước .
• Trong tranh luận khoa học chỉ có sự kiện khoa học là quan
trọng còn các vấn đề khác như cấp bậc, tuổi tác, công lao đều
không có ý nghĩa .
7. 5. Phân loại nghiên cứu khoa học

Theo định hướng nghiên cứu các công trình nghiên cứu khoa học
bao gồm :
- Nghiên cứu cơ bản
Là loại hình nghiên cứu nhằm khám phá các quy luật vận động và
phát triển của sự vật và hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
Trong lĩnh vực khoa học khoa học TDTT đó là công trình thuộc dạng

10
điều tra thể chất, trạng thái vận động , trạng thái tâm lý. Căn cứ vào kết
quả nghiên cứu cơ bản người ta có thể làm thay đổi các quan niệm các
hệ thống các lý thuyết, các quy trình công nghệ mà trước đó trở thành
một môn khoa học mới v v
Nghiên cứu cơ bản có thể chia làm hai nhóm :
+ Nghiên cứu cơ bản thuần tuý nhầm phát hiện ra quy luật của sự vật
và hiện tượng chưa được biế
t hoặc chưa nhằm vào mục đích ứng dụng
nào .
+ Nghiên cứu cơ bản có định hướng là nghiên cứu những vấn đề cơ
bản , nhằm phát hiện quy luật của sự vật và hiện tượng nhằm vào mục

đích định trước .
- Nghiên cứu ứng dụng
Là loại hình Nghiên cứu dựa trên kết quả nghiên cứu đã có để ứng
dụng vào nhiệm vụ cụ th
ể, nhằm đáp ứng nhu cầu đặt ra của ngành và
bộ môn khoa học. Kết quả nghiên cứu ứng dụng có thể tạo nên phương
pháp mới, nhờ đó mà sản xuất ra những máy móc, thiết bị, nguyên liệu
mới những nghiên cứu kiểu này rất phù hợp với ngành TDTT . Kết
quả cũng có thể là những đề xuất, sáng chế, giải pháp, biện pháp các
nguyên lý quy trình công nghệ mới, các phương thức và thao tác mới.
Giá trị của các công trình nghiên cứu thuộc loại hình nghiên cứu ứng
dụng còn phụ thuộc một phần vào kết quả của nhiên cứu triển khai .
- Nghiên cứu triển khai thực nghiệm :
Là loại hình nghiên cứu nhằm áp dụng các kết quả nghiên cứu ứng
dụng đã đạt được vào thực tế sản xuất. Triển khai thực nghiệm còn
được gọi là triển khai thực nghiệm kỹ thuậ
t hoặc triển khai kỹ thuật.
Đây là loại hình hoạt động nhằm phát triển các nguyên lý kỹ thuật thu
được từ kết quả nghiên cứu ứng dụng để tạo ra các hình mẫu về một
phương diện kỹ thuật mới, vật liệu mới, sản phẩm mới, dịch vụ mới,
hình mẫu mới để phục vụ đời sống và sản xuất .
- Nghiên cứ
u dự báo thăm dò
Là dạng nghiên cứu đặc biệt dựa trên kết quả nghiên cứu cơ bản,
nghiên cứu ứng dụng để xác định phương hướng nghiên cứu, loại
nghiên cứu nào của nghiên cứu. Chúng ta không thể xếp hoạt động này
vào nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng hoặc triển khai. Nó là
một dạng thăm dò thị trường, tìm kiếm cơ hội nghiên cứu trong NCKH.

11

Nghiên cứu dự báo thường được tiến hành theo các phương pháp tiếp
cận sau:
+ Dự báo trên quan niệm nhu cầu cụ thể đã chín muồi của tiến bộ
khoa học kỹ thuật
+ Dự báo trên cơ sở nghiên cứu logic phát triển nội tại của các bộ
môn khoa học
+ Dự báo trên cơ sở phân tích cấu trúc , sự tương tác ngành và cơ
chế hình thành các môn khoa học mới .
+ Dự báo xuất phát từ đòi hỏi k
ỹ thuật và nhu cầu của đời sống xã
hội .
+ Dự báo nhờ khai thác các thông tin trong các công trình nghiên
cứu khoa học .
 Theo nguồn kinh phí được cấp , các công trình NCKH bao
gồm :
- Các công trình NCKH được thực hiện nhờ nguồn kinh phí của nhà
nước .
- Các công trình NCKH được tiến hành theo nguồn kinh phí hợp
đồng
- Các công trình NCKH được tiến hành từ nguồn kinh phí tự có hoặc
của cá nhân .
 Theo thời gian công trình nghiên cứu khoa học bao gồm :
- Các công trình nghiên c
ứu dài hạn thường là một vài năm
- Các công trình nghiên cứu khoa học ngắn hạn thường là trong vóng
1 năm trở lại .
 Theo mối quan hệ giữa công tác NCKH với thực tiễn phong trào
TDTT.
Các công trình khoa học bao gồm :
- Các công trình NCKH trong lĩnh vực TDTT quần chúng .

- Các công trình NCKH trong đào tạo vận động viên .

12
- Các công trình NCKH nhằm hoàn thiện công tác tổ chức quản lý
và đào tạo cán bộ .
- Các công trình NCKH trên lĩnh vực kết cấu hạ tầng , thiết bị, dụng
cụ TDTT và kinh tế thể thao .
 Theo tầm quan trọng của công tác nghiên cứu đối với nền kinh
tế quốc dân , các công trình NCKH bao gồm :
- Các công trình NCKH cấp Nhà nước . Đó là các công trình nghiên
cứu rất quan trọng nhằm giải quyết các vấn đề có tầm vĩ
mô của Nhà
nước và thưc hiện theo kế hoạch của Nhà nước .
- Các công trình NCKH cấp bộ , ngành là những công trình nghiên
cứu có vai trò đối với bộ và thực hiện theo kế hoạch mà bộ , ngành đã
duyệt .
- Các công trình nghiên cứu cấp tỉnh, thành .
- Các công trình NCKH cấp trường, viện và trung tâm khoa học .
Một số yêu cầu đối với người nghiên cứu khoa học:
Để đáp ứng được yêu cầu đối v
ới mục tiêu, nôi dung, phương pháp
đào tạo nói chung và NCKH nói riêng , người nghiên cứu phải nắm vững
mục đích nghiên cứu, hiểu biết sâu sắc về phương pháp và quy trình
nghiên cứu .
Người nghiên cứu khoa học phải có một số phẩm chất, năng lực sau đây :
- Nhiệt tình, say mê NCKH
- Tinh thần khoa học
- Khách quan , trung thực , nghiêm túc
- Hoài nghi khoa học , dũng cảm bảo vệ chân lý khoa học
- Hợp tác khoa họ

c.





13
CHƯƠNG II
CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC VẬN DỤNG LĨNH VỰC TDTT.

A. KHÁI NIỆM
Phương pháp nghiên cứu khoa học là con đường, là cách thức để
giúp các nhà khoa học thực hiện các mục đích nghiên cứu của mình .
Về mặt công nghệ, NCKH là quá trình chế biến thông tin với một
công nghệ xác định xuyên suốt quá trình từ khi thu nhập thông tin đến
chuyển giao các thông tin chế biến .
- Phương pháp có tính mục đích vì mọi hoạt động cùa con người
đều có có tính mục đích: mục đích nghiên cứu các đề tài NCKH chỉ
đạo tìm tòi và lựa chọn các ph
ương pháp nghiên cứu. Nên chúng ta lựa
chọn các phương pháp phù hợp, giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu sẽ
làm cho mục đích nghiên cứu đạt nhanh hơn và còn có thể vượt qua cả
yêu cầu mà mục đích đã dự kiến. Phương pháp NCKH gắn bó với mục
đích sáng tạo khoa học .
- Mục đích nghiên cứu khoa học luôn đi đôi, gắn chặt với nội dung
của những vấn đề cần tìm hi
ểu. Thực chất phương pháp là hình thức
vận động của nội dung , mọi hoạt động đều có nội dung, nội dung công
việc quy định phương pháp và phương pháp là cách thực hiện nội dung,

là yếu tố quyết định chất lượng công việc .
- Phương pháp nghiên cứu khoa học phụ thuộc vào đối tượng
nghiên cứu. Đối tượng càng phức tạp càng đòi hỏi phương pháp tinh
vi , hiện đại. Phương pháp nghiên cứ
u sẽ có hiệu quả khi nó phù hợp
với đặc điểm của đối tượng, phù hợp với quy luật vận động khách quan
đối tượng .
- Phương pháp nghiên cứu khoa học có một cấu trúc đặc biệt, đó là
hệ thống các thao tác được sắp xếp theo một chương trình tối ưu .
- Trong khi thực hiện đề tài, áp dụng các phương pháp nghiên cứu
khoa học đôi khi cần có những phương tiện kỹ
thuật tinh xảo, có độ
chính xác cao. Phương pháp kỹ thuật là công cụ hỗ trợ đắc lực cho
phương pháp nghiên cứu .

14
- Dựa vào tính chất công trình nghiên cứu người ta chia phương
pháp thành 3 nhóm : mô tả, giải thích và chuẩn đoán .
- Dựa vào các bước của công việc có các nhóm phương pháp: thu
thập thông tin, gia công và xử lý các thông tin .
- Dựa vào trình độ tiếp cận đối tượng, có các phương pháp nghiên
cứu thực tiễn, nghiên cứu lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực
tiễn, nghiên cứu lý thuyết phương pháp nghiên cứu sử dụng toán học .
I. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm
.
Gồm các phương pháp cụ thể như phương pháp thể nghiệm , thực
nghiệm, quan sát , mô tả để kiểm chứng các dữ liệu đã được tạo ra một
cách nào đó trong các điều kiện sát định với các thông số xác định.
Trong khoa học xã hội có thể bao gồm các phương pháp điều tra,
nghiên cứu so sánh, sử dụng chuyên gia, thí nghiệm để rút ra kinh

nghiệm .
Trong lĩnh vực TDTT đối tượng thực nghiệ
m , thử nghiệm các
phương pháp huấn luyện có tính chất ưu việt chính là đội ngũ những
người tập, những người tham gia hoạt động TDTT. Hiện nay các
phương pháp thực nghiệm ngày càng được nâng lên trên cơ sở của nền
khoa học. Nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật hiện đại, ngoài các
phương tiện, công cụ được cải tiến, người ta còn xác lập các điều kiện
môi tr
ường cho thử nghiệm khoa học bằng biện pháp nhân tạo .
II. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Là nhóm phương pháp có thể sử dụng cho tất cả các ngành khoa
học song chủ yếu là khoa học xã hội và nhân văn. Đây là một phương
pháp phải sử dụng nhiều ngôn ngữ văn bản để chứng minh, lý giải sự
vật và hiện tượng cần nghiên cứu. Nó bao gồm phương pháp trìu tượng,
khái quát hoá, diễn giải, quy nạp, phân loại , hệ thống hoá và phân tích
tổng hợp .
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết bắt nguồ
n từ các lý thuyết, để
rồi khẳng định hay phủ định. Nhưng điều quan trọng nhất của việc ứng
dụng phương pháp này trong những khoa học là tính logic, lịch sử cụ
thể và là thước đo chính xác nhất vẫn là kết quả ứng vào thực tiễn xã
hội .



15
B. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC VẬN DỤNG TRONG LĨNH VỰC TDTT .

I. Phương pháp thu nhận thông tin và xử lý thông tin

1. 1. Phương pháp thu nhận thông tin

Đọc sách để theo dõi những thông tin những tri thức khoa học kỹ
thuật mới nhằm làm phong phú cho vốn tri thức của mình. Thu nhập
các thông tin có tính chất chuyên môn để nâng cao chất lượng và giá trị
của công trình nghiên cứu. Có thể thu thập thông tin theo đề tài nghiên
cứu .
Việc nghiên cứu các cơ sở lý luận trong sách báo khoa học có thể
trở thành phương pháp nghiên cứu cơ bản. Khi nghiên cứu cơ sở tư
tưởng của hệ thống GDTC Việt Nam thì ch
ỉ có thực hiện bằng con
đường nghiên cứu các tư liệu, các chỉ thị , nghị quyết của Đảng, Nhà
nước, của các lãnh tụ và việc vận dụng chúng vào thực tiễn .
Yêu cầu khi đọc sách : phải độc lập về quan điểm và phương pháp
tư duy. Thu thập những thông tin mới phục vụ đề tài với thái độ đúng
đắn khách quan và khoa học .
Phương pháp đọc: người đọc cần xem xét tên tác giả
, nhà xuất bản ,
năm, nơi xuất bản, số lượng sách xuất bản đọc các nội dung chính
trước: Lới nói đầu , mục lục để biết các vấn đề có mức độ liên quan
đến vấn đề nghiên cứu của cá nhân. Có thể tiến hành đọc từ 1 đến vài
lần. Lần thứ nhất đọc kỹ để nắm nội cơ bản, cần thiết phục vụ đề
tài
của mình. Đọc lần thứ 2 hoặc thứ 3 man tính chất chọn lọc, tức là phải
nắm vững nội dung cơ bản, tra cứu các thuật ngữ chuyên môn, phân
tích và so sánh với các cơ sở lý luận khác và sự hiểu biết của bản thân.
Sau đó rút ra những kết luận cần thiết .
1. 2. Phương pháp xử lý thông tin

Các thông tin thu được qua sách báo khoa học, người nghiên cứu
cần tư duy, chọn lọc , phân loại phục vụ cho đề tài nghiên cứu của bản
thân bao gồm :
Phân tích, tổng hợp:
+ Phân tích là quá trình hoạt động trí tuệ nhằm tách đối tượng thành
những bộ phận, những dấu hiệu và thuộc tính, những mối liên hệ và
quan hệ giữa chúng theo một hướng nhất định để nhận thức về đối
t
ượng ấy một cách trọn vẹn và sâu sắc hơn. Ví dụ khi tìm hiểu về

16
lượng vận động cần phải hiểu rõ các thành phần của nó như khối lượng,
cường độ và mật độ tập luyện. Đồng thời phải nghiên cứu mối quan hệ
giữa các thành phần đó với nhau trong quá trình tập luyện của vận
động viên .
+ Tổng hợp là gợp những đối tượng, thuộc tính, quan hệ thành một
tổng thể thống nhất để tìm ra sự mới l
ạ, tìm bản chất và quy luật của
các sự vật và hiện tượng. Có thể tổng hợp các số liệu đã phân tích về
mặt sinh l , sinh hoá, về sự phát triển thể lực và thành tích thể thao .
Phân tích và tổng hợp là hai mặt trái ngược nhau lại có quan hệ mật
thiết với nhau trong quá trình tư duy biện chứng .
So sánh:
Là xác định sự giống nhau hay khác biệt giữa các đối tượng , thuộc
tính và quan hệ của chúng trong hiện th
ực khách quan .
Trừu tượng hoá và khái quát hoá :
+ Trừu tượng hoá là dùng trí tuệ gạt bỏ những bộ, thuộc tính, quan hệ
không cần thiết và chỉ giữ lại yếu tố nào cần thiết để nghiên cứu .

+ Khái quát hoá là dùng trí tuệ gợp nhiều đối tượng khác nhau thành
một nhóm, loại trên cơ sở chúng có một thuộc tính chung, bản chất
hoặc mối quan hệ có tính quy luật. Nhờ khả năng trừu tượng hoá, khái
quát hoá người ta có th
ể phân biệt các phẩm chất thể lực thành sức
mạnh, sức nhanh, sức bền
II. Phương pháp quan sát sư phạm

2. 1. Khái niệm

Quan sát sư phạm là phương pháp theo dõi trực tiếp ( hay gián tiếp ),
có kế hoạch và biện pháp chuyên môn nhằm phản ánh một cách khách
quan đối tượng nghiên cứu mà không có sự can thiệp của người nghiên
cứu vào trong đó .
- Quan sát sư phạm là phương pháp thu thập thông tin về quá trình
giáo dục, trên cơ sơ tri giác trực tiếp về các hoạt động sư phạm, cho ta
những tài liệu sống về thực tiển giáo dục. Tuy nhiên quan sát sư phạm
giống quan sát t
ự nhiên ở chỗ : cùng dựa vào khai thác những hiện
tượng có sẵn, không chủ động gây nên những tác động sư phạm,
nhưng quan sát tự nhiên thì xuất phát từ những dấu hiệu bên ngoài còn
quan sát sư phạm có thể khai thác cả những thông tin bên trong, ví dụ
thực hiện các bài tập rồi đánh giá .

17
- Quan sát trong NCKH thực hiện một số chức năng :
+ Chức năng thu thập thông tin thực tiễn, đó là chức năng quan trọng
nhất trong quá trình nghiên cứu
+ Chức năng kiểm chứng các lý thuyết, các giả thuyết đã có
+ Chức năng so sánh các kết quả trong những thực nghiệm. Đối chiếu

lý thuyết với thực tế
2. 2. Đặc điểm của quan sát sư phạm

Thông thường bao giờ quan sát cũng được tiến hành do một chủ thể
sử dụng để nhận thức một đối tượng xác định, trong một thời gian, với
một mục đích và bằng phương tiện nhất định cho nên đặc điểm của
quan sát sư phạm thể hiện ở chỗ :
- Đối tượng quan sát là hoạt động sư phạm phức tạp của cá nhân
hay t
ập thể .
- Người quan sát là nhà khoa học hay công tác viên. Đó là những
người có trình độ học vấn và ít nhiều có khả ngăng tư duy, nghiên cứu .
Đã là con người thì đều có tính chủ quan. Chủ quan ở trình độ , kinh
nghiệm, ở thế giới quan, ở cảm xúc tâm lý. Cho nên khi quan sát “cái
tôi” cũng ảnh hưởng đến quá trình quan sát. Từ đó có thể làm sai lệch
sự thật .
- Tài liệu quan sát dù khách quan thế nào đi chăng nữa cũng vẫn
phụ thuộc vào vi
ệc lựa chọn của người nghiên cứu, do đó cần lựa chọn
theo những chuẩn nhất định, được xử lý bằng toán học
2. 3. Ưu , nhược điểm của quan sát sư phạm

- Thu thập tài liệu trực tiếp, phản ánh trong hoàn cảnh cụ thể loại bỏ
sai sót trung gian nếu có .
- Thực hiện phương pháp quan sát sư phạm giúp người nghiên cứu
theo dõi các hiện tượng giáo dục một cách sống động theo trình tự thời
gian, phát hiện những biến đổi về số lượng và chất lượng dưới tác động
của giáo dục, giáo dưỡng .
- Sự quan sát đúng đắn, tin cậy có thể giúp nhà nghiên cứu thấ
y

được diễn biến của quá trình giáo dục, giáo dưỡng .
- Tuy nhiên phương pháp quan sát sư phạm cũng có những hạn chế
nhất định. Tâm trạng của người quan sát có thể ảnh hưởng đến kết quả,

18
khó tránh khỏi những ý kiến trong chủ quan đánh giá quá trình giáo
dục .
- Quan sát sư phạm dễ gây mệt mỏi, đơn điệu ở người quan sát nếu
tổ chức không chu đáo rất dễ tạo nên mối quan sát không đầy đủ của
thầy và trò, nhất là về các mặt như đạo đức thể thao, trạng thái tâm lý
thể thao, động tập luyện .
2. 4. Đối tượng quan sát sư phạm

Đối tượng quan sát sư phạm là các mặt khác nhau của quá trình giáo
dục – giáo dưỡng nói chung, giáo dục thể chất và huấn luyện thể thao
nói riêng. Đối tượng quan sát bao gồm :
- Phương pháp giảng dạy và huấn luyện
- Kỹ thuật thao tác
- Hoạt động chiến thuật
- Nhiệm vụ giáo dục – giáo dưỡng . Phương pháp giáo dục – giáo
dưỡng
- Các bài tập, điều kiện vệ sinh, môi trường
- Yếu tố tâm lý trong tập luyện và thi
đấu
2. 5. Cách tiến hành quan sát

Muốn quan sát đạt hiệu quả cần phải xây dựng kế hoạch và chương
trình quan sát thật tỉ mỉ
- Xác định đối tượng quan sát, mục đích và nhiệm vụ cụ thể phải đạt
được

- Chuẩn bị chu đáo các tài liệu và trang thiết bị kỹ thuật để quan sát
( hồ sơ quan sát: phiếu, biên bản, thiết bị kỹ thuật )
- Tiến hành quan sát, thu nhập tài liệu theo chương trình
- Ghi chép kế
t quả quan sát. Có thể ghi vào phiếu in sẵn, ghi biên bản ,
ghi vắn tắt, ghi nhật kí có thời gian , không gian, điều kiện và diễn biến
của sự kiện hoặc có thể ghi âm, chụp ảnh, quay phim
- Kiểm tra lại kết quả quan sát bằng cách: chuyện trò với người tham
gia tình huống, sử dụng các tài liệu khác liên quan đến diễn biến để đối
chiếu, quan sát lại nếu thấy cần

19
III. Phương pháp điều tra.
Phương pháp điều tra trong giáo dục là phương pháp khảo sát số
lượng lớn các đối tượng nghiên cứu ở một hay nhiều khu vực vào một
hay nhiều thời điểm
* Phân loại
Có hai loại điều tra trong nghiên cứu giáo dục
- Điều tra cơ bản trong giáo dục như diều tra trình độ thể lực trong
nhân dân ở một số địa phương hay trong phạm vi toàn quốc, điề
u tra
chỉ số thông minh của sinh viên , học sinh, điều tra nhu cầu phát triển
giáo dục về văn hóa
- Trưng cầu ý kiến ( điều tra xã hội học) theo phiếu là phương pháp
tìm hiểu nhận thức, tâm trạng, nguyện vọng, của thầy cô, học sinh, phụ
huynh sinh viên các hiện tương xã hội khác về một sự kiện chính trị, xã
hội, văn hoá, thể thao
Thực chất của phương pháp trưng cầ
u ý kiến là phương pháp thu
thập thông tin bằng ngôn ngữ dựa trên tác động về mặt tâm lý xã hội

trực tiếp ( phỏng vấn ) hoặc gián tiếp (anket) giữa người nghiên cứu và
người được hỏi ý kiến. Trưng cầu ý kiến dựa trên những lời phát biểu
của cá nhân để phát hiện những sắc thái tinh tế nhất về các sự kiện
đang xảy ra, đó là nguồn thông tin quan trọng
Điều quan trọ
ng trong trưng cầu ý kiến là đặt câu hỏi. Câu hỏi thứ
nhất là công cụ điều tra được sắp xếp theo một trình tự logic nhằm thu
nhận thông tin. Câu hỏi có dạng tìm hiểu, sự kiện, kiểm tra nhận thức
để biết thái độ, quan điểm của người được hỏi. Câu hỏi sử dụng thu
thập thông tin dưới dạng viết được gọi là anket
3. 1. Quy trình nguyên tắc xây dựng phiếu câu h
ỏi ( anket )
- Xác định đề tài , mục đích của cuộc trưng cầu ( thăm dò ) ý kiến
theo phiếu
* Chọn đề tài : đề tài nghiên cứu phải phù hợp với đối tượng , vấn
đề mà chúng ta nghiên cứu phải nằm trong tằm hiểu biết của đối tượng,
phải được đối tượng quan tâm
* Xác định mục đích : tuỳ theo nhhu cầu thực tế, khả năng của m
ỗi
chúng ta ( trình độ , kinh phí ) mà giới hạn hay mở rộng quy mô mục
đích nghiên cứu cụ thể của mình

20
- Quy trình , nguyên tắc xây dựng phiếu câu hỏi
Phiếu câu hỏi có thể gồm ba phần
* Phần mở đầu : có chức năng xây dựng động cơ cho người được
trả lời, hướng dẫn cách trả lời với các câu hỏi, tạo cảm giác dễ chịu, hài
lóng ngay từ khi tiếp xúc với câu hỏi
* Phần nội dung : phần này thể hiện bằng các câu hỏi . Câu hỏi có
thể sử

dụng bằng câu hỏi kín và câu hỏi mở ( anket đóng và anket mở) .
Câu hỏi kín là câu hỏi có kèm theo sẵn phương án trả lời. Người trả lời
chỉ cần đánh dấu vào phương án nào phù hợp với suy nghĩ của mình.
Có hai loại câu hỏi kín đó là câu hỏi kín đơn giản và câu hỏi kín phức
tạp:
Câu hỏi kín đơn giản : là loại câu hỏi chỉ có hai phương án trả lời
“có” hoặc “không”
Câu hỏi kín ph
ức tạp : gồm nhiều phương án trả lời. Nó phân biệt tỉ
mỉ hơn thái độ phán xét, đánh giá của người trả lời .
Như Trường đại học thành trường Đại học quốc gia, đồng chí có ý
nghĩa băn khoăn xin cho biết ý kiến
Câu hỏi mở có ưu tiên ghi nhận được đầy đủ, chính xác ý kiến của
người trả lời trong khi xử lý
Câu hỏi vừa kín v
ừa mở: Đó là loại câu hỏi có một số phương án trả
lời có sẵn và một số phương án trả lời là câu hỏi mở. Câu hỏi này được
sử dụng khi vấn đề được hỏi có chứa rất nhiều phương án trả lời mà
chúng ta khó có thể lường hết được
- Phần cứ liệu kiểm tra : mục đích nhằm phân tích chất lượng thông
tin
Ghi rõ tiểu sử
người được hỏi gồm họ, tên, năm sinh, nơi làm việc,
thâm niên công tác và một số vấn đề khác khi cần
Đối với một số câu hỏi tạo nên sự băn khoăn, lo ngại đối với người
trả lời thì không cần ghi phần cứ liệu kiểm tra ( vô danh ).
3. 2 . Phương pháp phỏng vấn

Phương pháp phỏng vấn là phương pháp điều tra nhằm thu nhận
thông tin thông qua hỏi – trả lời, giữa nhà nghiên cứu với cá nhân khác

nhau về vấn đề quan tâm.

21
Phân loại phương pháp phỏng vấn
Tuỳ theo mục đích, hình thức, nội dung thu nhận thông tin có thể
chia thành 3 loại phỏng vấn : phỏng vấn trực tiếp, phỏng vấn gián tiếp
và trao đổi mạn đàm
- Phỏng vấn trực tiếp : là phương pháp thu nhận thông tin thông qua
hỏi và trả lời miệng giữa nhà nghiên cứu và người được hỏi. Trong
phương pháp này, người nghiên cứu và đối tượng được hỏ
i nói chuyện
trực tiếp với nhau
- Phỏng vấn gián tiếp ( bằng phiếu ): Phỏng vấn gián tiếp là phương
pháp điều tra xã hội học ( dùng anket) thực hiện bằng cách điền vào
các câu hỏi được in sẵn, người được hỏi lựa chọn câu trả lời theo quan
điểm và nhận thức của mình. Phương pháp phỏng vấn gián tiếp được
sử dụng khá rộng rãi trong nghiên cứu khoa họ
c
- Phỏng vấn mạn đàm : ( trao đổi mạn đàm ) là phương pháp điều
tra nhằm thu nhận thông tin qua sự trao đổi ý kiến qua lại giữa người
nghiên cứu và người được hỏi
3. 3. Yêu cầu của kỹ thuật điều tra

Hiệu quả của sự dụng phương pháp nghiên cứu phụ thuộc vào rất
nhiều yếu tố mà trước hết là hệ thống câu hỏi
- Câu hỏi ngắn gọn , rõ ràng , mạch lạc giúp người được trả lời đúng
với ý đồ chiến lược và mục đích nghiên cứu
- Hệ thống câu hỏi phải phục vụ chiến lược diều tra nghĩa là khi đặt
câu hỏi thì chúng ta thu
được những thông tin gì và toàn bộ các câu hỏi

phải làm bộc lộ những quy định chung của nhận thức, tâm trạng hay
quan niệm chung của xã hội. Một điều đáng quan tâm là chất lượng ý
kiến trả lời phụ thuộc vào cả hai phía.
+ Người hỏi
- Đặt câu hỏi nhằm mục đích gì ?
- Nội dung câu hỏi : dễ hiểu để trả lời
- Tình huống , hoàn cả
nh môi trường
+ Người trả lời
- Động cơ trả lời

22
- Trình độ của người được hỏi
- Khả năng trí nhớ
- Thái độ đối với người được hỏi
- Giấu tên hay phải ghi rõ họ tên
- Kết quả cuộc điều tra cũng có thể bị hạn chế do hệ thống câu hỏi
khó hiểu, trùng lập nhiều vấn đề. Người trả lời trung thực do sợ động
chạm đến uy tín, kh
ả năng hiểu biết của người được hỏi hạn chế và sử
lý thông tin không thích hợp
- Kết quả điều tra phải là những điều kiện khách quan. Để giải quyết
vấn đề này, hệ thống câu hỏi phải bao hàm cả chiến thuật kiểm tra lẩn
nhau, các câu hỏi hổ trợ nhau để tìm ra câu hỏi đúng nhất
- Một điều quan trọng là tạo ra không khí làm việ
c trong cuộc điều
tra, cũng như trọng tâm trong thời điểm ấy, vì chúng có thể ảnh hưởng
tới chất lượng câu trả lời. Cho nên phải chọn thời điểm thích hợp và
tạo ra bầu không khí tự nhiên, dể chịu trong buổi làm việc
IV. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm sư phạm là phương pháp nghiên cứu được đưa vào
quá trình giáo dục những nhân tố mới cần nghiên cứu và làm sáng tỏ
tính ưu việt của chúng so với nhân tố khác hoặc tác động khác
Hiện nay phương pháp thực nghiệm sư phạm đang là phương pháp
chủ công trong NCKH. Ngay từ khi xuất hiện thực nghiệm đã có ý
nghĩa như một cuộc cách mạng trong quá trình nghiên cứu, nó đẩy lùi
làm thay đổi tư duy khoa họ
c kiểu củ , nó được ứng dụng rộng rãi nhất
trong khoa học tự nhiên. Thực nghiệm đã đẩy nhanh quá trình nghiên
cứu khoa học, tạo khả năng vận dụng nhanh chóng kết quả sản xuất
vào thực tiễn sản xuất. Phương pháp thực nghiệm sư phạm làm tăng
trình độ kỹ thuật thực hành , làm phát triển khả năng tư duy lý thuyết.
Chính phương pháp thực nghiệm đã tạ
o ra một hướng nghiên cứu mới ,
phương pháp hoàn toàn chủ động trong sáng tạo khoa học .
4. 1. Đặc điểm của phương pháp thực nghiệm
.
Thực nghiệm sư phạm với mục đích là nhằm nâng cao hiệu quả của
quá trình giảng dạy, huấn luyện, thành tích học tập. Trong lĩnh vực
hoat động TDTT, thực nghiệm sư phạm thể hiện tính ưu việt rõ nét và
có một số đặc điểm

23
- Đặc điểm nổi bật của thực nghiệm sư phạm là sự can thiệp kế
hoạch của con người vào hiện tượng nghiên cứu. Kế hoạch thực
nghiệm đòi hỏi miêu tả hệ thống các biến số theo chương trình
- Thực nghiệm được tiến hành từ một giả thuyết hay phỏng đoán về
sự diễn biến tốt hơn của
đối tượng nếu ta chú ý đến một biến số quan

trọng và loại đi một biến số thứ yếu. Điều giải thích là thực nghiệm
được tiến hành để khẳng định tính chân thực của phỏng đoán hay giả
thiết. Nếu thực nghiệm thành công sẽ góp phần xây dựng một lý thuyết
mới .
-Với mục đích kiểm tra giả thuyết, các đối tượng thự
c nghiệm được
chia thành 2 nhóm. Nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Hai nhóm
này được lựa chọn ngẫu nhiên, có số lượng và có trình độ phát triển
như nhau, điều đó được khẳng định bằng kiểm tra chất lượng ban đầu.
4. 2. Phân loại thực nghiệm sư phạm

Trong lý luận và thực hành TDTT , người ta phân chia thực nghiệm
sư phạm thành một nhóm nhất định. Thông thường người ta phân chia
theo mục đích và điều kiện nghiên cứu: có thể bao gồm một số loại
thực nghiệm như sau :
- Thực nhiệm cải tạo: Là thực nghiệm nhằm xây dựng một giả
thuyết khoa học độc đáo. Có thể nghiên cứu hiệu quả của quá trình dạy
h
ọc trong chương trình hoá TDTT
- Thực nghiệm kiểm tra Là loại thực nghiệm đánh giá lại những
thông tin trong một vấn đề khoa học nào đó. Có thể sử dụng loại thực
nghiệm này để kiểm tra một hiện tượng , một nhân tố sư phạm nào đó
trong điều kiện mới, các lứa tuổi người tập khác nhau ở các môn thể
thao không giống nhau
- Thực nghiệm tự nhiên Có s
ự thay đổi không lớn điều kiện giảng
dạy – huấn luyện. Ví dụ nghiên cứu một nội dung mới chương trình
giảng dạy TDTT cho học sinh phổ thông. Ở nhóm thí nghiệm áp dụng
các bài tập được soạn thảo. Ở một bài tập mới ở lớp khác không được
áp dụng. Trong thực nghiệm này các điều kiện của một lớp học là như

nhau, trẻ em ở nhóm thực nghiệm không được biết là mình đang tham
gia vào thí nghiệm
- Thực nghiệm chọn mẫu Trong lĩnh vực TDTT, phương pháp
thường được sử dụng hơn cả là phương pháp chọn mẫu. Loại thực
nghiệm này được phân ra làm thực nghiệm tuyệt đối và thực nghiệm so
sánh ( thực nghiệm tương đối )

24
+ Thực nghiệm tuyệt đối Thực nghiệm tuyệt đối được thực hiện nhằm
mục đích nghiên cứu trạng thái người tập ở một thời điểm nào đó mà
không cần có sự so sánh với các hiện tượng khác. Ví dụ: đánh giá trình
độ thể lực của học sinh ở giữa hay cuối năm học. Thực nghiệm tuyệt
đối thường được tiến hành
ở giai đoạn nghiên cứu bước đầu và kết quả
thu được sẽ đặt cơ sở cho các giai đoạn nghiên cứu tiếp theo.
+ Thực nghiệm so sánh Nếu thực nghiệm sư phạm nhằm xác định hiệu
quả của một nhân tố thử nghiệm nào đó người ta thường sử dụng
phương pháp thực nghiệm so sánh. Thực nghiệm so sánh lại được chia
làm hai loại: thực nghi
ệm so sánh trình tự và thực nghiệm so sánh song
song
- Thực nghiệm so sánh trình tự: là thực nghiem nhằm so sánh kết quả
trước và sau khi đưa nhân tố mới vào trên cùng một nhóm người. thực
nghiệm này thường được áp dụng khi đối tượng nghiên cứu có số
lượng han chế và điều kiện tiến hành cũng đơn giản hơn .
- Thực nghiệm so sánh song song: là thực nghiệm được tiến hành
một lúc trên hai hay nhiều nhóm. Ở nhóm thực nghiệm ng
ười ta sử
dụng phương pháp mới, phương tiện mới, nội dung mới ( nhân tố mới
ở đây có thể là đặc điểm kỹ thuật, động tác, chiến thuật thi đấu, các

phương pháp tập luyện, các thành phần lượng vận động, các nhân tố
tâm lý, các quan điểm về phát triển thể chất )
Khi tiến hành thực nghiệm sư phạm cần đảm bảo những yêu cầu
sau đây :
- Lựa chọn các thí nghiệm bằng phương pháp khác nhau nhưng phải
như nhau về lứa tuổi, giới tính, trình độ về thể lực kỹ thuật và một số
loại trình độ khác
- Điều kiện thực nghiệm ( tập luyện) ở các nhóm phải giống nhau
- Số lượng đối tượng thực nghiệm phải đủ lớn để số liệu nhận được
có độ tin cây cao. Các số liệu thu được phải sử lý bằng toán thống kê
-Trong thực nghiệm không nên đồng thời nghiên cứu cùng một lúc
nhiều vấn đề, vì nếu làm như thế sẽ ảnh hưởng xấu lẫn nhau khó sát
định kết quả
- Trước khi bắt đầu nghiên cứu, có thể giao cho một ban kiểm tra
tiến hành đánh giá và kiểm tra và ghi vào biên bản số liệu thu được ban
đầu

25
- Cuối thực nghiệm sư phạm lập biên bản kiểm tra cuối cùng
Khi so sánh số liệu trước và sau thực nghiệm, sẽ giải thích được kết
quả thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm so sánh song song đơn giản là dạng thực nghiệm dễ tiến
hành hơn cả. Trong thực nghiệm tiến hành 2 nhóm ( nhóm thực
nghiệm và nhóm kiểm tra ). Sau khi tiến hành hàng loạt buổi tập, xác
định kết quả củ
a các nhân tố thí nghiệm
- Thực nghiệm so sánh song song bắt chéo: sắp xếp các nhóm
nghiên cứu khác nhau trong những điều kiện đầy đủ không cần nhóm
đối chứng. Thời gian thực nghiệm từ một số buổi đến một số năm
Ví dụ : Bảng 2. 1

Giai đoạn Nhóm A Nhóm B
Giai đoạn 1 Nhân tố ngh. cứu I Nhân tố nghiên cứu II
Giai đoạn II Nhân tố ngh.cứu II Nhân tố nghiên cứu I
Thực nghiệm bắt chéo cho phép đặt ra những điều kiện tương
đối giống nhau ở các nhóm thí nghiệm . Điều đó rất quan trọng, bởi vì
đạt đế sự cân bằng hoàn toàn giữa chúng là thực tế không thể có được.
Trong thực nghiệm bắt chéo, mỗi nhóm lần lượt là nhóm thực
nghiệm, là nhóm đối chứng. Với sơ đồ thí nghiệm này, cho số liệu có
mức độ tin cậy cao, có nghĩa là các nhóm thự
c nghiệm lần lượt chịu sự
tác động của tất cả các nhân tố sư phạm. Điều đó dẫn đến có thể xử lý
không bằng toán thống kê mà vẫn có thể tin cậy được mặc dù đối
tượng thực nghiệm thiếu.
- Nếu cần thiết so sánh không phải 2 mà 3 nhân tố có thể áp dụng
theo sơ đồ sau : 3 x 3 ( thực nghiệm nhiều nhân tố ) Bảng 2. 2