Khóa luận tốt nghiệp văn học: Rèn luyện kĩ năng viết phần mở bài, kết bài trong văn nghị luận cho học sinh lớp 12 - trường THPT Hiệp Hòa Số 2, Bắc Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC


NGUYỄN THỊ LỆ

RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT PHẦN MỞ BÀI, KẾT BÀI
TRONG VĂN NGHỊ LUẬN CHO HỌC SINH LỚP 12
TRƯỜNG - THPT HIỆP HÒA SỐ 2, BẮC GIANG









KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC








Sơn La, năm 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC








NGUYỄN THỊ LỆ

RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT PHẦN MỞ BÀI, KẾT BÀI
TRONG VĂN NGHỊ LUẬN CHO HỌC SINH LỚP 12
TRƯỜNG - THPT HIỆP HÒA SỐ 2, BẮC GIANG



Chuyên ngành: XH2a


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC


Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thùy Dung



Sơn La, năm 2013

LỜI CẢM ƠN



 


- 
 




 !
Sơn La, tháng 05 năm 2013



DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

 
Giáo viên : GV
 : HS
 : NXB
Sách giáo khoa : SGK
 : TN
Trung bình : TB
 : THPT

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ 3
3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 5
3.1.Mục đích nghiên cứu 5
3.2. Đối tượng nghiên cứu 6
4. NHIỆM VỤ- PHẠM VI NGHIÊN CỨU 6
4.1. Nhiệm vụ của khóa luận 6
4.2. Phạm vi nghiên cứu 7
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 7
5.2. Phương pháp khảo sát thực tế 7
5.3. Phương pháp thống kê 7
5.4. Phương pháp thực nghiệm 8
5.5. Nhóm phương pháp giảng dạy bộ môn Tập làm văn 8
6. ĐÓNG GÓP CỦA KHÓA LUẬN 8
7. CẤU TRÚC KHÓA LUẬN 9
PHẦN NỘI DUNG 10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 10
1.1. Cơ sở lí luận 10
1.1.1. Cơ sở ngôn ngữ học 10
1.1.2. Lí thuyết giao tiếp bằng ngôn ngữ 10
1.1.3. Logic học 12
1.1.4. Lí luận văn học 13
1.1.5. Văn nghị luận 14
1.1.5.1. Khái niệm văn nghị luận 14

1.1.5.2. Đặc điểm của văn nghị luận 14
1.1.5.3. Loại, kiểu bài văn nghị luận 17
n c vào ni dung ngh lu luc chia thành
hai loi 17

1.1.5.3.2.   vào cách thc ngh lu     lu c chia
thành các kiu bài 19
1.1.6. Tâm lí – giáo dục học 23
1.2. Cơ sở thực tiễn 24
1.2.1.Chương trình –sách giáo khoa 24
1.2.2. Thực tiễn dạy và học 24
1.2.2.1. Thực trạng dạy học của giáo viên 24
1.2.2.2. Thực trạng rèn luyện kỹ năng viết phần mở bài, kết bài của học sinh 25
Tiểu kết 26
CHƯƠNG 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT PHẦN
MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN CHO HỌC SINH LỚP
12 - TRƯỜNG THPT HIỆP HÒA SỐ 2- BẮC GIANG 27
2.1. Rèn luyện kĩ năng viết phần mở bài trong bài văn nghị luận(hay là phần
đặt vấn đề) 27
2.1.1. Cách xác định đặc trưng của phần mở bài trong văn nghị luận 27
2.1.1.1. Xác định nội dung 27
2.2.1.2. Xác định hình thức 28
2.2.2. Xác định chức năng của đoạn mở bài 28
2.2.2.1. Xác định yêu cầu đề bài 28
2.2.2.2. Xác định kết cấu của phần mở bài 31
2.2.2.3. Nêu hướng giải quyết vấn đề 31
2.2.2.4. Nêu tầm quan trọng, ý nghĩa của vấn đề 32
2.2.3. Cách xác định yêu cầu của phần mở bài 32
2.2.4. Cách lựa chọn các cách mở bài(các cách đặt vấn đề) phù hợp 35
2.2.4.1. Mở bài trực tiếp 35

2.2.4.2. Mở bài gián tiếp 36
2.2.4.2.1. M bài theo kiu din dch 36
2.2.4.2.2. M bài theo kiu quy np 37
2.2.4.2.3. M bài theo king) 37
2.2.4.2.4. M bài theo kii lp 38
2.2.4.2.5. M bài bt câu hi (nghi vn) 39


2.2. Rèn luyện kĩ năng viết phần kết bài trong văn nghị luận(kết thúc vấn đề) 39
2.2.1. Xác định đặc trưng của phần kết bài 40
2.2.2. Xác định nhiệm vụ của phần kết bài 40
2.2.3. Nắm vững yêu cầu và kết cấu 40
2.2.4. Các bước thực hiện phần kết thúc vấn đề 42
2.2.5. Lựa chọn các cách kết bài ( kết thúc vấn đề): 42
2.2.5.1. Kết bài theo lối tóm lược 42
2.2.5.2. Kiểu bài theo lối “điểm nhãn” 42
2.2.5.3. Kết bài theo lối mở rộng và nâng cao 43
2.2.5.4. Kết bài theo lối đầu cuối tương ứng 44
Tiểu kết 44
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 45
3.1. Mục đích thực nghiệm 45
3.2. Đối tượng và chủ thể thực nghiệm 45
3.2.1. Đối tượng 45
3.2.2. Chủ thể 45
3.3. Nội dung thực nghiệm 46
3.3.1. Lí thuyết 46
3.3.2. Bài tập 46
3.4. Cách thức và quy trình thực nghiệm 46
3.4.1. Cách thức thực nghiệm 46
3.4.2. Quy trình thực hiện 47

3.5. Kết quả kiểm tra cuối đợt thực nghiệm 48
Tiểu kết 48
KẾT LUẬN 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO 52
PHỤ LỤC
GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM
ĐỀ KIỂM TRA THỰC NGHIỆM
ĐÁP ÁN ĐỀ KIỂM TRA THỰC NGHIỆM

1
MỞ ĐẦU

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
     Sách


 
          

 trình           tiêu khái
quát: “Môn Ngữ văn có vị trí đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu
chung của nhà trường Trung học cơ sở, góp phần hình thành những con người
có học vấn phổ thông cơ sở…Đó là những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết
thương yêu qúy trọng gia đình, bè bạn, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội,
biết hướng tới những tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ
phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu, cái ác. Đó là những người biết rèn
luyện để có tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ các
giá trị chân thiện mỹ trong nghệ thuật, trước hết trong văn học, có năng lực
thực hành và năng lực tư duy sáng tạo như một công cụ để tư duy giao tiếp. Đó
cũng là những người có ham muốn đem tài trí cống hiến cho sự nghiệp xây dựng

bảo vệ Tổ quốc”


 “thấu tình đạt lí” 




  

 lun có vai trí ht sc quan trng trong sng xã h
 lun, hu
kin phát huy tính tích cc ch ng sáng to, các em có dp th hic
m th c lp lun ca mình. ng yêu cu rt
cn thi c vào cuc sng.

2
, song trong

 



ác em

  
nh

: “ Khó
hơn cả là phần mở đầu, cụ thể là câu đầu, cũng như trong âm nhạc, nó chi phối

giọng điệu của tác phẩm và người ta thường dùng nó rất lâu” 


hay hoàn toàn khrì
 

   còn


bài làm có thu hú
        
ng
 
  

  




Và mh, thâu tóm toàn 
 


3


p

 


t


Vì  
       
: “Rèn luyện
kĩ năng viết phần mở bài, kết bài trong văn nghị luận cho học sinh lớp 12 -
trường THPT Hiệp Hòa Số 2, Bắc Giang”.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ

       
 
 mà còn khéo léo trong



sách 

       - Lê A) hay L   -
 
 







 





4

th 

                












 



bài 


- 




c trình

 


 


5


uá trình trình


             








 
bài “ Rèn luyện kĩ năng viết phần mở
bài, kết bài trong văn nghị luận cho học sinh lớp 12- trường THPT Hiệp Hòa số 2,
Bắc Giang” 
- 





 

- 
3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU- ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1.Mục đích nghiên cứu





     
.

6
3.2. Đối tượng nghiên cứu

             




, g 
 ; 
xúc tích 
 
  

trì o

sinh khi làm bài.
 

 
  
            
               
thông   cho 

4. NHIỆM VỤ- PHẠM VI NGHIÊN CỨU
4.1. Nhiệm vụ của khóa luận
 
 tro 
12- 
 

- 
.

- .
 

7
4.2. Phạm vi nghiên cứu

                -

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

          


ã 
5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

 .  
nghiên c  


5.2. Phương pháp khảo sát thực tế

 

 át
  
    

 trong kh 
bài  
 m


5.3. Phương pháp thống kê
Ph rãi trong ngôn

i làm


8

5.4. Phương pháp thực nghiệm

 



              

g

  
 trì

rình.
5.5. Nhóm phương pháp giảng dạy bộ môn Tập làm văn





thông báo  
 
6. ĐÓNG GÓP CỦA KHÓA LUẬN

 

hình 


 


.
           


9
 

7. CẤU TRÚC KHÓA LUẬN
      ,     
 
1: 




 
- 
  trong




  y trình


10
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Cơ sở ngôn ngữ học


quá trì 

 
phân        
chính vì 



 

 




 
 
ràng.
       
ã 

  Trung

1.1.2. Lí thuyết giao tiếp bằng ngôn ngữ
 




11
  hính là




 thông tin


tuý  

 

 
 



nh này là do trong


 
  

 








  





12
t
 “Rèn luyện kĩ năng viết phần mở bài,
kết bài trong bài văn nghị luận cho học sinh lớp 12- trường THPT Hiệp Hòa
Số 2” 
 

1.1.3. Logic học
ì 

nh c xã 
  
          





 


,


ch 

 
và rõ   

 
ý
 “Lí luận và tư duy
logic là đặc trưng nổi bật của văn nghị luận” 
  




13
 “Nghị luận là vận dụng tư duy và ngôn
ngữ. Khoa học về tư duy là logic học, khoa học về ngôn ngữ là ngôn ngữ học.
Song không nhất thiết phải giỏi logic mới suy nghĩ đúng và phải thạo ngôn ngữ
mới nói viết tốt…Tuy vậy, cũng cần biết qua một vài thao tác chính của văn nghị
luận”
) thì 


    ,
   tài này   
  

               

 có




 nh

   
 

1.1.4. Lí luận văn học


               




   


qua lí thu 
 

14
 
 
Nhì


              




  


 

 




chính xác 
 

             


1.1.5. Văn nghị luận
1.1.5.1. Khái niệm văn nghị luận
  
 
, 

1.1.5.2. Đặc điểm của văn nghị luận





15





ó khác nhau.























 


Kh. 
  


16


. 

- 

 



    

áng 



t n, 




 
, 




ng






 phân tích


17

 phân tích, so sánh, kh
 
  
 suy lí,  
  Bình
 
 
        

 

  

 


.



 
 Khi








1.1.5.3. Loại, kiểu bài văn nghị luận


a) Nghị luận xã hội: 


18
ã 

Ví d
 Suy nghĩ của anh (chị) về tác hại của rượu, ma túy, thuốc lá đối
với con người.



 
 “Trên vỏ bao thuốc lá bằng tiếng Anh hay bằng tiếng Việt đều có
in dạng chữ “Hút thuốc lá có thể gây ung thư phổi”. Các phương tiện truyền
thông và truyền miệng luôn đưa lời khuyên “xưa như trái đất” : Các quý ông
hãy chừa rượu! Còn ma tuý thì được hình dung như một “tử thần” với con
người. Thế nhưng tại sao con người vẫn hàng ngày tìm đến rượu, ma tuý và
thuốc lá như tìm đến người bạn không thể thiếu trong cuộc viễn du và chưa bao
giờ con người dứt bỏ được chúng?”
b) Nghị luận văn học: 


 “Chị em Thúy Kiều”.


 “Trong bài thơ “Kính gửi cụ Nguyễn Du” nhà thơ Tố Hữu viết:
… “Tiếng thơ ai động đất trời,
Nghe như non nước vọng lời ngàn thu.
Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du,
Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày”.
Nguyễn Du là nhà thơ thiên tài của dân tộc ta. Truyện Kiều là kiệt tác của
nền thi ca dân tộc sáng ngời tinh thần nhân đạo. Về phương diện nghệ thuật,
áng thơ này là mẫu mực tuyệt vời về ngôn ngữ, về tả cảnh, tả người, tả tình, tự
sự…đem đến cho nhân dân ta nhiều thú vị văn chương.
Đoạn thơ giới thiệu “Chị em Thúy Kiều” là một trong những đoạn thơ
hay nhất, đẹp nhất trong “Truyện Kiều”. Thúy Kiều là nhân vật trung tâm của