Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1954 1975 (lớp 9 thcs) ở thành phố hồ chí minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (809.21 KB, 118 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC VINH
----------
TRẦN THỊ PHÚC
SỬ DỤNG TÀI LIỆU LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
GIAI ĐOẠN 1954 – 1975
( LỚP 9 – THCS ) Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
VINH, NĂM 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC VINH
----------
TRẦN THỊ PHÚC
SỬ DỤNG TÀI LIỆU LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
GIAI ĐOẠN 1954 – 1975
( LỚP 9 – THCS ) Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học môn Lịch sử
Mã số: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS: TRẦN VIẾT THỤ
VINH, NĂM 2012
2
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, đƣợc đồng tác
giả cho phép sử dụng và chƣa từng công bố trong bất cứ cơng trình nào
khác.
Tác giả luận văn
Trần Thị Phúc
3
Lời cảm ơn
Với tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn đến:
Ban Giám Hiệu trƣờng Đại học Vinh, Phòng Đào tạo Sau Đại học Trƣờng Đại học Vinh, các thầy cô giáo khoa Lịch sử, tổ bộ môn Lý luận và
Phƣơng pháp dạy học Lịch sử - Trƣờng Đại học Vinh.
Ban Giám Hiệu trƣờng Đại học Sài Gòn, Phòng Đào tạo Sau Đại học.
Ban Giám Hiệu và giáo viên bộ mơn Lịch sử THCS Tam Bình – Quận
Thủ Đức – thành phố Hồ Chí Minh. Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn chân
thành và sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS. Trần Viết Thụ đã tận tình hƣớng dẫn,
giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện và hồn thành luận văn.
Cuối cùng, xin bày tỏ lịng biết ơn đến những ngƣời thân trong gia đình,
bạn bè đã động viên giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và hồn thành luận
văn.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2012
Tác giả
Trần Thị Phúc
4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CNXH
:
chủ nghĩa xã hội
GV
:
giáo viên
HS
:
học sinh
LSDT
:
lịch sử dân tộc
LSĐP
:
lịch sử địa phƣơng
LSVN
:
lịch sử Việt Nam
LLVT
:
lực lƣợng vũ trang
NXB
:
nhà xuất bản
SGK
:
sách giáo khoa
THCS
:
trung học cơ sở
THPT
:
trung học phổ thông
TNSP
:
thực nghiệm sƣ phạm
XHCN
:
xã hội chủ nghĩa
5
MỤC LỤC
Trang phụ bìa..............................................................................................................i
Lời cam đoan .............................................................................................................ii
Lời cảm ơn .................................................................................................................iii
Danh mục các từ viết tắt ........................................................................................... iv
MỤC LỤC...................................................................................................................1
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................4
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 4
2. Lịch sử vấn đề ...................................................................................................6
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................9
4. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................9
6. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................10
7. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 10
8. Đóng góp của đề tài ..................................................................................................11
9. Cấu trúc của luận văn ............................................................................................... 11
NỘI DUNG ...............................................................................................................12
CHƢƠNG 1:SỬ DỤNG TÀI LIỆU LSĐP TRONG DẠY HỌC LSVN GIAI ĐOẠN
1954 – 1975 (LỚP 9 - THCS) Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH: LÝ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN ………………………………………………………………………. 12
1.1. Cơ sở lý luận ………………………………………………………………….. 12
1.1.1. Quan niệm về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử ở trƣờng phổ
thông ………………………………………………………………………...12
1.1.1.1. Tài liệu LSĐP là gì? .....................................................................................12
1.1.1.2. Các loại tài liệu LSĐP ................................................................................. 13
1.1.1.3. Mối quan hệ giữa tài liệu LSĐP với tài liệu LSDT …………………….….15
1.1.1.4. Ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu LSĐP ...................................................... 15
6
1.2. Thực trạng của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử trƣờng THCS
thành phố Hồ Chí Minh ...........................................................................................18
1.2.1. Đối với giáo viên ........................................................................................... 18
1.2.2. Đối với HS .......................................................................................................22
CHƢƠNG 2: NỘI DUNG TÀI LIỆU LSĐP TRONG DẠY HỌC LSVN GIAI ĐOẠN
(1954 - 1975) Ở TRƢỜNG THCS Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................... 27
2.1. Nguyên tắc lựa chọn tài liệu LSĐP..................................................................... 27
2.1.1. Đảm bảo tính Đảng – tính khoa học .............................................................. 27
2.1.2. Đảm bảo mục tiêu giáo dục bộ mơn ............................................................... 28
2.1.3. Góp phần làm rõ sự kiện cơ bản của LSDT đƣợc phản ánh trong SGK .........29
2.1.4. Đảm bảo tính vừa sức ..................................................................................... 30
2.1.5. Phù hợp với thực tiễn ..................................................................................... 32
2.2. Nội dung các tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 ở lớp 9 –
THCS thành phố Hồ Chí Minh. ................................................................................33
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG TÀI LIỆU LSĐP TRONG DẠY HỌC
LSVN GIAI ĐOẠN 1954 - 1975 Ở TRƢỜNG THCS THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
................................................................................................................................... 50
3.1. Những yêu cầu cần tuân thủ khi lựa chọn biện pháp sƣ phạm ...........................50
3.1.1. Sử dụng tài liệu LSĐP đƣợc sử dụng phải đảm bảo việc lĩnh hội tốt kiến thức cơ
bản ............................................................................................................................ 50
3.1.2. Sử dụng tài liệu LSĐP là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng trong việc dạy học
LSDT nhằm phát huy năng lực nhận thức, tính tích cực chủ động phát triển năng lực tƣ
duy của HS .................................................................................................................. 50
3.1.3. Sử dụng tài liệu LSĐP phải đảm bảo tính linh hoạt mềm dẻo ...........................53
3.1.4. Sử dụng tài liệu LSĐP phải đảm bảo nguyên tắc liên môn ................................53
3.2. Các biện pháp cụ thể ............................................................................................ 55
3.2.1. Nhóm biện pháp trong dạy học bài nội khoá ..................................................... 55
3.2.1.1. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh trong dạy học LSDT trong bài
nghiên cứu kiến thức mới..............................................................................................55
3.2.1.2. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh trong dạy học LSDT ở bài ôn
7
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
tập, sơ kết, tổng kết...................................................................................................... 62
3.2.1.3. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh để kiểm tra đánh giá kết quả
học tập của HS........................................................................................................... 64
3.2.2. Nhóm biện pháp trong dạy học ngoại khố..................................................... 65
3.2.2.1. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố hồ Chí minh để đọc sách.........................66
3.2.2.2. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh để kể chuyện lịch sử.........68
3.2.2.3. Sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh để nói chuyện lịch sử........68
3.2.2.4. Tổ chức nghiên cứu, sƣu tầm tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh ........69
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................................70
3.3.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................70
3.3.2. Đối tƣợng thực nghiệm ....................................................................................70
3.3.3. Nội dung thực nghiệm .....................................................................................70
3.3.4. Phƣơng pháp thực nghiệm ...............................................................................71
3.3.5. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm..........................................................................71
KẾT LUẬN ...............................................................................................................73
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 76
PHỤ LỤC ......................................................................................................... P1 – P51
8
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Sự nghiệp hóa hiện đại hóa đất nƣớc địi hỏi phải huy động tất cả các nguồn lực
quốc gia. Với bề dày lịch sử và sự đa dạng về văn hóa, Việt Nam có thế mạnh để phát
triển. Hiện nay Đảng và Nhà nƣớc đang tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới đất nƣớc,
mở rộng quan hệ ngoại giao với các nƣớc trên thế giới và hội nhập quốc tế.
Trong xu thế đó, việc phát triển giáo dục là nền tảng chủ yếu đào tạo ra thế hệ trí
thức có tiềm lực về khoa học – kĩ thuật quyết định sự phát triển của một quốc gia. Luật
giáo dục 2005 đã đề ra mục tiêu: "là đào tạo con ngƣời Việt Nam phát triển tồn diện,
có đạo đức, tri thức sức khỏe, thẩm mỹ về nghề nghiệp, trung thành với lý tƣởng độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, ..."[ 34, tr 8]. Cũng nhƣ các môn học khác lịch sử đã
tiến hành nghiên cứu xây dựng hệ thống phƣơng pháp giảng dạy cho phù hợp với từng
đối tƣợng HS một cách tồn diện. Q trình tìm hiểu LSDT nhằm góp phần quan trọng
trong nền giáo dục thế hệ trẻ ngày nay, các em biết đến cội nguồn dân tộc Việt Nam,
qua đó, giáo dục lịng u q hƣơng, xây dựng và bảo vệ đất nƣớc.
LSVN giai đoạn 1954 – 1975 có nhiều sự kiện liên quan đến địa phƣơng nơi các
em đang sinh sống. Do đó, sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử là rất cần thiết,
giúp HS dễ hình dung về quá khứ lịch sử một cách sinh động, chính xác về các sự kiện,
hiện tƣợng đã từng diễn ra ở nơi các em sinh sống. Các em có thể dễ dàng lĩnh hội các
thuật ngữ, hình thành các khái niệm lịch sử, nắm đƣợc những kết luận khoa học mang
tính khái quát. Mặt khác, tài liệu LSĐP cịn có tác dụng giáo dục tƣ tƣởng, tình cảm,
đạo đức cho HS. Mỗi sự kiện lịch sử đều gắn liền với thời gian, nhân vật cụ thể mang
đậm tính chất nhân văn trong cuộc sống. Từ đó, gợi cho các em niềm tự hào, bồi dƣỡng
giáo dục tinh thần tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc.
Trong thực tiễn giảng dạy lịch sử ở trƣờng THCS thời gian qua, chúng tơi nhận
thấy rằng: Mặc dù có nhiều cố gắng, nhƣng việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học
LSVN ở các trƣờng phổ thơng hiện nay vẫn cịn nhiều hạn chế. Ví nhƣ, tài liệu LSĐP
đƣợc sƣu tầm lƣu giữ trong các trƣờng THCS cịn rất ít; GV chƣa thực sự quan tâm tìm
9
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
hiểu tài liệu về LSĐP, chƣa có biện pháp sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học... Và
nếu có sử dụng cũng chỉ dừng ở mức độ minh họa, làm rõ thêm các sự kiện trong mỗi
bài giảng. Việc sử dụng tài liệu LSĐP chƣa góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục
của bộ môn Lịch sử, chƣa tạo ra mối gắn kết tình cảm, xác định trách nhiệm của HS
đối với q hƣơng mình đang sinh sống.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình hình trên, nhƣng chủ yếu là do GV chƣa
xem việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT là cần thiết, còn lúng túng trong
xác định mục tiêu, lựa chọn nội dung, thời lƣợng và mức độ vận dụng vào việc dạy học
từng bài cụ thể. Vì vậy, khi dạy học LSDT sẽ khó tận dụng đƣợc sự phong phú, tính đa
dạng của các nguồn tài liệu LSĐP để hiểu rõ hơn LSDT. Vấn đề đặt ra là làm thế nào
để HS có thể hiểu biết đầy đủ, sâu sắc về LSĐP nơi các em sinh ra, lớn lên? Làm sao
để khi tiến hành bài giảng, GV có thể kết hợp một cách nhuần nhuyễn, sáng tạo giữa tri
thức LSĐP với LSDT? Đây là một yêu cầu cần chú ý trong phƣơng pháp dạy học
LSDT hiện nay.
Tất cả các địa phƣơng trên lãnh thổ Việt Nam đều mang đậm dấu ấn lịch sử hào
hùng của dân tộc. Từ các cuộc khởi nghĩa đầu tiên chống thực dân Pháp cho đến cuộc
kháng chiến chống đế quốc Mĩ, tinh thần chiến đấu bất khuất, lịng u nƣớc nồng nàn
và ý chí kiên quyết đồn kết một lòng theo Đảng đã giúp nhân dân ta vƣợt qua mn
vàn khó khăn, thử thách và hy sinh để lập nên những chiến cơng hiển hách, góp phần
làm nên trang sử vẻ vang của một dân tộc anh hùng.
Do đó, thơng qua giảng dạy LSDT chúng tơi muốn kết hợp với tài liệu LSĐP
thành phố Hồ Chí Minh để tăng thêm sự hiểu biết về đóng góp của q hƣơng trong
q trình giải phóng đất nƣớc và cơng cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Nhƣ vậy, sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 có
ý nghĩa rất lớn đối với HS. Để làm đƣợc điều này chúng ta cần phải đổi mới phƣơng
pháp nhằm giảm tính chất thụ động và làm cho giờ học thêm phong phú và sinh động
hơn.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài "Sử dụng tài liệu LSĐP trong
dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 (lớp 9 - THCS) ở thành phố Hồ Chí Minh"
làm đề tài luận văn Thạc sĩ Giáo dục học, chuyên ngành Lý luận và Phƣơng pháp dạy
10
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
học môn Lịch sử.
2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
Việc sử dụng tài liệu LSĐP trong giảng dạy bộ môn lịch sử từ lâu đã đƣợc nhiều
nhà giáo dục lịch sử quan tâm, chú ý đến. Có thể kể đến một số cơng trình nghiên cứu
tiêu biểu:
- Ở nƣớc ngồi:
Liên Xô trƣớc đây và nƣớc Nga ngày nay quan tâm đến công tác nghiên cứu
LSĐP từ rất sớm. Một số trƣờng học ở các nƣớc này đã sử dụng tài liệu LSĐP vào việc
giáo dục tƣ tƣởng, tình cảm cho học sinh.
N.G Đai ri, trong cuốn "
[13] đã chỉ ra rằng,
thầy giáo bắt buộc phải biết rõ những thành tựu của khoa học lịch sử và các khoa học
giáo dục, những vấn đề mà khoa học đang giải quyết, phải biết tất cả các những hiện
tƣợng quan trọng nhất của đời sống chính trị xã hội và văn hố... Muốn vậy "
:
N
[13, tr 10].
ng cũng
kh ng định, "
[13, tr 10]. Từ việc nhấn mạnh vai trò
của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong giờ học LSDT, N.G. Đairi đã đƣa ra phƣơng pháp
sử dụng sách giáo khoa, chỉ ra mối quan hệ giữa SGK cũng nhƣ tài liệu tham khảo với
bài giảng trên lớp.
I.F. Kharlamốp trong cuốn "P
ự
[21] đã kh ng định: "HS
â
ứ
đó, theo ơng "
ề
ú
ắ
ự
ậ
ậ
e
ỹ
ã
ứ
ậ ." [21, tr 6]. Do
ỏ
SGK
ự
ề
ổ
ự
[21, tr 37], bởi vì "... trong quá trình
ứ
." [21, tr 37].
ng cũng kh ng định, "t
ề
HS
e
.
HS ắ
ỹ
HS
ậ
SGK
ề
ậ
ậ
ứ
11
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
ự
ậ
ã
ự
â
ặ
ậ
ắ
â
[21,tr.
88].
Tại các hội nghị khoa học về giáo dục lịch sử đƣợc tổ chức hàng năm ở Trung
Quốc, các nhà sử học đã dặt ra nhiều vấn đề liên quan đến phƣơng pháp luận và
phƣơng pháp nghiên cứu LSĐP các nguồn sử liệu và phƣơng pháp xử lý nguồn sử liệu.
Nhiều nƣớc Đông Nam Á cũng đã thực hiện việc dạy học LSĐP gắn với hoạt
động du lịch. Nhờ vậy, mơi trƣờng sinh thái nói chung, mơi trƣờng văn hóa nói riêng
đƣợc quan tâm bảo vệ, các di sản văn hóa có giá trị đƣợc bảo tồn, tơn tạo, là nguồn tài
liệu quý giá để khai thác, nghiên cứu, đem lại hiệu quả cao, có ý nghĩa thiết thực về
chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.
- Ở trong nƣớc:
Cơng trình nghiên cứu "P
ự
HS
â
của Nguyễn Kỳ (xuất bản năm 1995), giáo trình P
do
Phan Ngọc Liên và Trần Văn Trị chủ biên đã nêu rõ ý nghĩa quan trọng của tài liệu
LSĐP.
" tập 2 do Phan Ngọc Liên chủ biên
Giáo trình "P
(năm 2002) có chƣơng XV "Các hìn
LS P
ị
ứ
- cơng tác
" trình bày việc sử dụng nguồn tài liệu này. Riêng GS.TS.
Nguyễn Thị Cơi đi sâu vào phân tích hƣớng dẫn sử dụng tài liệu LSĐP [31, tr 195 –
259].
Các nhà nghiên cứu, các nhà lí luận dạy học bộ môn lịch sử nhƣ: GS.TS Phan
Ngọc Liên, GS.TS Nguyễn Thị Cơi, PGS.TS Trịnh Đình Tùng, PGS.TS Trần Đức
Minh, PGS.TS Trần Vĩnh Tƣờng, PGS.TS Đặng Văn Hồ,... đã đề cập đến nhiều khía
cạnh nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy LSĐP. Tất cả đều thống nhất quan điểm cần
thiết phải đƣa LSĐP vào giảng dạy trong nhà trƣờng phổ thông cũng nhƣ nhấn mạnh
sự cần thiết phải sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT.
Nhiều luận án Tiến sĩ đã đƣợc bảo vệ trong những năm qua cũng đã đề cập đến
một số vấn đề liên quan đến việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT. Có thể
kể ra đây một số luận án tiêu biểu, nhƣ: N
ứ
12
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
LS P
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
PTTH (
ự
B
) của Đặng Công Lộng (năm 1996); "S
g THCS" của Hoàng Thanh Hải (năm 1999);
S
LS P
ổ
T
T
H
9 9- 975
LSVN
T
của Nguyễn Thành Nhân (năm 2008).v.v... Qua các cơng
trình nghiên cứu của mình, các tác giả trên đều kh ng định việc đƣa tài liệu LSĐP
trong dạy học LSVN ở trƣờng phổ thơng là hết sức cần thiết và có tính khả thi.
Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN là vấn đề đƣợc nhiều học viên cao
học chọn làm đề tài luận văn Thạc sĩ, ch ng hạn nhƣ: S
Nẵ
Nam -
Q
LSVN" của học viên Nguyễn Hữu Giang (năm 1999);
LS P
"S
LSDT (1954- 975)
THPT ỉ
Bình" của học viên Nguyễn Minh Đức (năm 2004); "S
LSDT (1954- 975)
Nam trong d
(năm 2006); "S
Q
THPT của học viên Hà Thanh Quốc
D
L
LSDT (1954 - 975)
THPT của học viên Lê Thị Hồng Thanh (năm 2006); "S
LSVN
Q
919 – 975
THTP ỉ
K
LS P
T
của Dƣơng
Đức Trí …
Nhìn chung, các tác giả nêu bật đƣợc tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu
LSĐP trong dạy học LSVN, đã nhấn mạnh mối quan hệ giữa địa phƣơng với dân tộc.
Đồng thời, các tác giả cũng đƣa ra một số biện pháp, hình thức sử dụng tài liệu LSĐP
trong cả nƣớc cũng nhƣ ở từng địa phƣơng nhƣ Quảng Nam - Đà Nẵng, Quảng Bình,
Dak Lak...
Đây thực sự là những tƣ liệu cần thiết cho chúng tôi tham khảo khi thực hiện đề tài
nghiên cứu sử dụng tài liệu LSĐP thành phố Hồ Chí Minh trong dạy học LSVN giai
đoạn 1954 – 1975 ở trƣờng THCS. Tuy nhiên, các cơng trình trên chỉ mới đề cập việc sử
dụng tài liệu của địa phƣơng khác, chƣa có cơng trình nào nghiên cứu vấn đề sử dụng tài
liệu LSĐP thành phố Hồ Chí Minh trong giảng dạy LSVN giai đoạn 1954-1975 ở trƣờng
THCS qua từng bài cụ thể. Hy vọng, đề tài của chúng tôi sẽ góp phần bổ sung lí luận
phƣơng pháp dạy học lịch sử và các biện pháp sƣ phạm khả thi để nâng cao chất lƣợng
dạy học LSĐP ở các trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
13
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là quá trình sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy
học LSVN giai đoạn 1954 – 1975 (lớp 9 - THCS) ở thành phố Hồ Chí Minh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài giới hạn trong việc khai thác và sử dụng tài liệu
LSĐP thành phố Hồ Chí Minh (chỉ sử dụng tài liệu lịch sử thành văn) vào dạy học
LSVN giai đoạn 1954 - 1975 ở lớp 9 - THCS) trong bài nội khóa. Việc thực nghiệm
sƣ phạm đƣợc tiến hành ở các trƣờng THCS trong thành phố Hồ Chí Minh.
4. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và điều tra, khảo sát việc sử dụng tài liệu LSĐP
trong dạy học LSVN nói chung, giai đoạn 1954 - 1975 nói riêng, luận văn xác định các
biện pháp sƣ phạm sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn
1954 - 1975 nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng THCS.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Để đạt đƣợc mục đích trên, chúng tơi thực hiện những nhiệm vụ cụ thể sau đây:
- Tiến hành điều tra xã hội học để nắm tình hình thực tế việc sử dụng tài liệu
LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 - 1975 của GV, HS ở một số trƣờng THCS
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
- Nghiên cứu nội dung LSVN giai đoạn 1954 - 1975 trong SGK Lịch sử lớp 9 để
xác định những nội dung tài liệu LSĐP có thể và cần sử dụng trong dạy học LSDT.
- Xác định các tài liệu LSĐP có liên quan đến nội dung cơ bản phản ánh trong
SGK.
- Đề xuất các nguyên tắc chung và một số biện pháp sƣ phạm cần thiết để sử dụng
tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 - 1975 ở trƣờng THCS trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
- Tiến hành TNSP để rút ra kết luận về tính khoa học và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất.
6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phƣơng pháp luận nghiên cứu của đề tài dựa trên lý luận của Chủ nghĩa
14
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc về
giáo dục phổ thông, đặc biệt là quan điểm về giáo dục lịch sử trong nhà trƣờng.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tác phẩm của các tác gia kinh điển, của Hồ
Chí Minh khi bàn về công tác giáo dục ở trƣờng phổ thông; các cơng trình của các nhà
lý luận khoa học giáo dục tâm lý học: các chuyên gia về lĩnh vực giáo dục lịch sử, về
LSĐP, LSVN: chƣơng trình, nội dung SGK và các vấn đề có liên quan đến phạm vi đề
tài.
- Phƣơng pháp điều tra xã hội học: Thông qua nhiều cách thức dự giờ khác nhau
(dự giờ tiết dạy trực tiếp, quan sát, thống kê số liệu, trao đổi với những ngƣời quản lý
chuyên môn ở các trƣờng THCS, với GV và HS) ở thành phố Hồ Chí Minh; tranh thủ ý
kiến của các đồng nghiệp, các nhà nghiên cứu giáo dục lịch sử. Trên cơ sở đó chúng tơi
sẽ xử lý số liệu, phân tích để phác thảo thực trạng việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy
học LSVN giai đoạn (1954 - 1975) ở trƣờng THCS, đây là cơ sở để chúng tôi đề xuất
các biện pháp sƣ phạm thích hợp.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Soạn giáo án và tiến hành thực nghiệm
trong các trƣờng THCS ở thành phố Hồ Chí Minh để kiểm tra giả thuyết và hiệu quả
của các biện pháp sƣ phạm đã đề xuất.
- Phƣơng pháp thống kê toán học: Dựa vào các cơng cụ tốn học để xử lý kết quả
thực nghiệm, tiến hành phân tích, so sánh các giá trị để rút ra những kết luận khoa học
về các biện pháp sƣ phạm mà luận văn đã đề xuất.
7. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu khai thác và sử dụng một cách hợp lý tài liệu LSĐP thành phố Hồ Chí Minh
trong dạy học LSVN giai đoạn 1954-1975 theo đề xuất của luận văn sẽ góp phần nâng
cao hiệu quả bài học lịch sử ở trƣờng THCS .
8. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
- Bƣớc đầu tập hợp và lựa chọn một số tài liệu LSĐP phù hợp với nội dung từng
bài ở một giai đoạn cụ thể trong SGK Lịch sử 9. Từ đó thấy đƣợc mối quan hệ biện
chứng giữa các sự kiện LSDT và nội dung LSĐP qua các bài giảng cụ thể.
- Đề xuất một số nguyên tắc chung và biện pháp sƣ phạm khả thi về việc sử dụng
15
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 -1975 ở trƣờng THCS trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh một cách hợp lí, khoa học, phù hợp với yêu cầu đổi mới việc
dạy học Lịch sử hiện nay.
- Luận văn là tài liệu tham khảo cho GV và HS trong việc giảng dạy và học tập bộ
môn Lịch sử ở trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
Ngồi phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của
luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1954 – 1975
(Lớp 9 - THCS) ở thành phố Hồ Chí Minh: Lý luận và thực tiễn
Chƣơng 2: Nội dung tài liệu LSĐP sử dụng trong dạy học LSVN giai đoạn
1954 - 1975 ở trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Chƣơng 3: Biện pháp sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn
1954 - 1975 ở trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
NỘI DUNG
Chƣơng 1
SỬ DỤNG TÀI LIỆU LSĐP TRONG DẠY HỌC
LSVN GIAI ĐOẠN 1954 – 1975 (LỚP 9 - THCS)
Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1.
Cơ sở lý luận
1.1.1. Quan niệm về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông
16
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
1.1.1.1 Tài liệu LSĐP là gì?
Thuật ngữ "địa phƣơng" trong tiếng Việt đƣợc hiểu "là những vùng, khu vực trong
quan hệ với những vùng và khu vực khác trong nƣớc."[45, tr 321]
Nhƣ vậy,
"là một vùng đất nhất định đƣợc nằm trong một quốc gia có
những sắc thái đặc thù riêng, là bộ phận cấu thành của một đất nƣớc" [37, tr 3], có
những mối liên hệ với cả nƣớc nhƣng cũng có những nét riêng, tạo nên sắc thái riêng
của mỗi vùng đất.
Có thể hiểu
là một đơn vị lãnh thổ xác định về mặt không gian, một
bộ phận của một quốc gia thống nhất. Khái niệm
hay vùng, theo quan điểm
cổ điển, "vùng" là một trạng thái tổ chức chặt chẽ đƣợc thể hiện ở cảnh quan, thể hiện
quan hệ ổn định giữa các sự kiện nhân văn và môi trƣờng tự nhiên. Theo quan điểm
chức năng, vùng là một cấu trúc, có một trung tâm chỉ huy điều tiết với tƣ cách là một
yếu tố cơ bản của vùng.
Việc chọn các chỉ tiêu để phân chia vùng phụ thuộc vào quy mô không gian của
lãnh thổ và vào tỉ lệ nghiên cứu của thời gian. Nhƣ vậy, nghiên cứu địa phƣơng phải sử
dụng phƣơng pháp phân tích vùng, nghiên cứu các chỉ tiêu phân vùng, các tập hợp
vùng, phân tích các mối quan hệ trong vùng.
Khái niệm "
T ứ
có thể hiểu theo hai khía cạnh:
, đó là những đơn vị hành chính của một quốc gia từ các cấp trung ƣơng
nhƣ tỉnh, thành phố, quận (huyện), phƣờng (xã), thơn, làng,…
T ứ
, đó là những vùng đất nhất định, khu vực nhất định, đƣợc hình thành
trong lịch sử, có ranh giới tự nhiên hay địa giới hành chính để phân biệt với địa phƣơng
khác. Nhƣ miền Bắc, miền Trung, miền Nam, đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ,
Nam Trung Bộ, Nam Bộ…
Cũng có ý kiến cho rằng: "Tất cả những gì khơng phải của Trung ƣơng hay Quốc
gia đều đƣợc coi là địa phƣơng" [37, tr 3]. Nhƣ vậy, ta cũng có thể hiểu rằng thủ đơ của
một quốc gia hay các khu vực trong thủ đô đều là địa phƣơng.
Từ nhận thức trên, ta có thể hiểu rằng "LS P" là lịch sử của các đơn vị hành
chính nhƣ: làng xã, huyện, tỉnh, vùng, miền. LSĐP còn bao hàm ý nghĩa là lịch sử của
các đơn vị sản xuất, chiến đấu, các cơ quan, xí nghiệp, trƣờng học... LSĐP còn là sự
17
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
phản ánh các sự kiện lịch sử có liên quan đến những biến cố chung của dân tộc.
Từ ý nghĩa của hai thuật ngữ "
hiểu: T
và "LS P" nhƣ trên, chúng ta có thể
u LS P
ỉ
ứ
làng xã,
ề
ề
ĩ
ự
1.1.1.2. Các loại tài liệu LSĐP
Trong quá trình hình thành và phát triển của địa phƣơng đƣợc xem xét và đánh giá
trong bối cảnh chung của của LSDT. Trên cơ sở đó ngƣời GV khai thác nét độc đáo và
đặc thù riêng ở địa phƣơng về những giá trị vật chất, tinh thần, những đóng góp quý
báu của thế hệ đi trƣớc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ độc lập dân tộc. Từ đây ta
xây dựng truyền thống chung bổ sung hồn cảnh LSDT trong chƣơng trình THCS.
Tài liệu LSĐP rất phong phú đa dạng, có nhiều cách phân loại khác nhau. Trong
cuốn "Giáo trình LS P", Nguyễn Cảnh Minh, Đỗ Hồng Thái, Hoàng Thanh Hải,
Nguyễn Văn Đằng cho rằng nguồn tài liệu LSĐP gồm có: S
ậ
ậ
Theo Phan Ngọc Liên, Nguyễn Thị Cơi, Trịnh Đình Tùng trong cuốn "P
" tài liệu LSĐP đƣợc dùng trong dạy học lịch sử bao gồm 5
nguồn: tài liệu thành văn hay sử liệu viết, tài liệu hiện vật hay tài liệu vật chất, tài liệu
dân tộc học, tài liệu ngôn ngữ học, tài liệu truyền miệng.
-T
là nguồn tài liệu hết sức phong phú, đa dạng
và giữ vị trí quan trọng hàng đầu trong các nguồn tài liệu LSĐP. Nguồn tài liệu này
giúp chúng ta nghiên cứu hoàn cảnh lịch sử cụ thể, phản ánh những nội dung khá toàn
diện trên các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, tƣ tƣởng, tơn giáo, quân sự... ở các
địa phƣơng. Nguồn tài liệu này gồm các loại: địa phƣơng chí, các bài văn bia, gia phả,
hồi ký, đinh bạ, địa bạ, các văn bản của đảng bộ, các đoàn thể địa phƣơng... Khi sử
dụng cần phân loại cẩn thận và có thái độ rõ ràng cụ thể và xác định tài liệu đúng khoa
học.
-T
ậ
ậ
hết sức phong phú, đa dạng bao gồm những
di vật khảo cổ học, các cơng trình kiến trúc, nghệ thuật, lăng tẩm, các di tích lịch sử,
cách mạng ở địa phƣơng.
18
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
-T
â
h
là nguồn tài liệu nhằm để miêu tả cơ sở vật chất tinh thần xã
hội nhƣ là: phong tục, tập quán, quan hệ xã hội, ăn ở…
-T
có hai loại tài liệu phổ biến nhất: Phƣơng ngôn và địa
danh.
-T
ề
nhƣ là: ca dao, tục ngữ, hò vè, kể chuyện. Khi sử dụng
nguồn tài liệu này ngƣời GV cần phải chọn lọc, tìm kiếm yếu tố sự thật.
Do giới hạn của đề tài, chúng tôi chủ yếu sƣu tầm, khai thác và sử dụng tài liệu
thành văn bao gồm:
+ Các sách viết về lịch sử Đảng bộ thành phố, lịch sử đấu tranh cách mạng của
Đảng bộ và nhân dân quận (huyện), xã, các ban ngành của địa phƣơng.
+ Văn bản của Đảng bộ, chính quyền và đồn thể địa phƣơng.
+ Các cơng trình sử học có liên quan đến địa phƣơng trong trong thành phố.
+ Các bài viết đăng trên báo, tạp chí có liên quan đến sự kiện lịch sử thành phố
Hồ Chí Minh.
Nếu chúng ta tìm kiếm, sƣu tầm, lựa chọn kiến thức cơ bản của tài liệu LSĐP
trong dạy học LSVN sẽ góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục đề ra.
1.1.1.3. Mối quan hệ giữa tài liệu LSĐP với tài liệu LSDT
Mối quan hệ giữa tài liệu LSĐP với tài liệu LSDT là mối quan hệ biện chứng
khơng thể tách rời nhau nó nằm trong cặp phạm trù giữa "cái chung" và "cái riêng".
"Tri thức LSĐP là biểu hiện cụ thể, sinh động, đa dạng của tri thức LSDT. LSĐP là bộ
phận cấu thành LSDT."[37, tr 5]
Trong LSDT, mỗi địa phƣơng có nét đặt thù riêng, độc đáo do điều kiện tự
nhiên, xã hội của từng địa phƣơng qui định. Nó quyết định sự khác biệt của mỗi địa
phƣơng mà khơng có nơi nào giống nhau. Tri thức LSĐP là biểu hiện cụ thể sinh động,
đa dạng của LSDT. Ngƣợc lại, LSĐP là bộ phận cấu thành nên LSDT.
LSDT là biểu hiện của cái chung, cái có tính chất khái qt cao dựa trên nền
tảng khối lƣợng tri thức LSĐP. Tuy nhiên nói nhƣ vậy khơng có nghĩa là một cơng
trình nghiên cứu về LSDT là phép tính cộng của các cuốn LSĐP.
Do đó, bất cứ một sự kiện lịch sử nào xảy ra điều mang tính chất địa phƣơng
nhất định bởi nó gắn với một vị trí khơng gian cụ thể. Tuy nhiên những sự kiện, hiện
19
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
tƣợng có tính chất qui mơ, mức độ ảnh hƣởng khác nhau.
Các sự kiện, hiện tƣợng lịch sử chỉ có tác dụng ảnh hƣởng ở phạm vi nhỏ hẹp
của địa phƣơng, nhƣng có những sự kiện, hiện tƣợng lịch sử xảy ra vƣợt ngoài giới hạn
của địa phƣơng.
Nếu nghiên cứu LSĐP mà không gắn liền với LSDT tức là tách rời khỏi hoàn
cảnh chung của cả nƣớc trong từng giai đoạn lịch sử tƣơng ứng và không sâu sắc, thiếu
tính khoa học, thực tiễn. Mặt khác nguồn tài liệu LSĐP góp phần quan trọng bổ sung
kiến thức cho LSDT, giúp cho việc giảng dạy LSDT phong phú, hấp dẫn, sinh động.
Chính vì vậy, tài liệu LSĐP giúp các em hiểu kiến thức cơ bản về sự hình thành
và phát triển của địa phƣơng, hiểu biết về chính quê hƣơng xứ sở, nơi chơn nhau cắt
rốn của mình, hiểu rõ mối quan hệ của LSĐP với LSDT và rộng hơn là thế giới. Nhƣ
vậy mối quan hệ của LSĐP và LSDT ln ln có mối liên hệ chặt chẽ, hỗ trợ cho
nhau.
1.1.1.4. Ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu LSĐP
Ở các mơn tự nhiên chúng ta có thể trực tiếp quan sát ngay trong phịng thí
nghiệm hoặc trong tự nhiên. Nhƣng trong quá trình nghiên cứu và học tập lịch sử thì
khơng thể khơi phục diễn biến của các sự kiện, hiện tƣợng, nhân vật lịch sử trong
phòng thí nghiệm. Khác với các mơn học khác, "đặc trƣng cơ bản của nhận thức lịch sử
là con ngƣời không thể trực tiếp tri giác những gì thuộc về quá khứ, khơng thể phán
đốn hay suy luận… để biết lịch sử."[31, tr 245]. Nên chúng ta nhận thức chúng một
cách gián tiếp thông qua các loại tài liệu khác nhau, trong đó có tài liệu thành văn đã
đƣợc các nhà khoa học lịch sử nghiên cứu và ghi chép lại. Tài liệu LSĐP có ý nghĩa
giáo dƣỡng, giáo dục và góp phần quan trọng trong việc phát triển chƣơng trình lịch sử
ở trƣờng THCS.
Về ặ
ứ , tài liệu LSĐP đóng vai trò quan trọng trong nhận thức LSDT.
Việc sử dụng tài liệu LSĐP giúp các em hiểu rõ hơn về LSDT, làm cho HS hứng thú tự
tìm kiếm kiến thức liên quan đến địa phƣơng mình sinh sống. Bởi vì, LSĐP là hình ảnh
thu nhỏ của LSVN.
Việc sử dụng tài liệu LSĐP vào bài học LSVN có ý nghĩa nâng cao hiệu quả
giáo dục của bộ môn Lịch sử. Nguồn tài liệu LSĐP với nhiều loại hình phong phú, sinh
20
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
động là cơ sở cho việc tạo biểu tƣợng cho HS về các sự kiện, hiện tƣợng, nhân vật lịch
sử, giúp các em thấy đƣợc mối liên hệ chặt chẽ giữa LSĐP và LSVN.
Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN tạo điều kiện gắn nhà trƣờng với xã
hội, giúp HS tiếp cận với thực tế. Chính tri thức của LSĐP đƣợc đƣa vào bài nội khóa
giúp các em suy nghĩ, liên hệ giữa cái chung và cái riêng, thấy đƣợc qui luật phát triển
đặt thù của lịch sử.
Ví dụ khi dạy bài 28: Xâ
Mĩ
ề S
ự
Gị
ĩ
ề N
ã
ề Bắ
( 954 – 1965), GV có thể sử dụng tài
liệu LSĐP để giúp HS hiểu biết thêm về những nội dung nhƣ:
- Tình hình Sài Gịn sau hiệp định Giơ – ne – vơ, nguyên nhân Sài Gòn – Chợ
Lớn trở thành bộ mặt điển hình của chủ nghĩa thực dân mới.
- Nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn đấu tranh chế độ Mĩ – Diệm điển hình là
"Phong trào bảo vệ hồ bình" ; tiến hành "Đồng Khởi" đợt 2 ; phối hợp với quân và
dân miền Nam, Đảng bộ và nhân dân Sài Gòn chiến đấu chống chiến lƣợc
"Chiến tranh đặc biệt".
Về
ặ
, trong quá trình giảng dạy, tài liệu LSĐP góp phần khơng nhỏ
vào việc giáo dục tƣ tƣởng chính trị, ý thức lao động, đạo đức, thẩm mỹ cho các em.
Nó có vị trí rất quan trọng trong việc hình thành cho thế hệ trẻ lịng u q hƣơng có ý
thức trách nhiệm bảo vệ nơi mình sinh ra và lớn lên, là nguồn gốc của lòng yêu Tổ
quốc. Giúp các em tự hào về đất nƣớc, dân tộc Việt Nam, bắt đầu từ những chiến công
của ông cha mình đã ngã xuống để bảo vệ làng q. Ngồi ra cịn giúp các em tự hào
các di sản văn hóa, các di tích, di vật lịch sử của địa phƣơng. Qua đó các em có ý thức
trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa.
Đúng nhƣ mục tiêu giáo dục đã nêu: "Giúp HS phát triển tồn diện về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, năng động
sáng tạo, hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách
và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao
động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc." [34; tr12].
Ví dụ khi dạy bài 28: Xâ
Mĩ
ề S
Gò
ự
ĩ
ề N
ã
ề Bắ
( 954 – 965 ) M
21
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
V T
2:
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
“C
ặ
“
Mĩ, GV sử dụng tài liệu thành
văn của LSĐP để làm rõ thêm phong trào đấu tranh của nhân dân thành phố:
Để ủng hộ phong trào Phật tử từ Huế lan rộng ra cả nƣớc, mạnh nhất là ở Sài
Gịn ngày 25/8/1963, 500 HS sinh viên và đơng đảo đồng bào lao động biểu tình trƣớc
chợ Bến Thành. HS sinh viên mang sẵn truyền đơn, biểu ngữ, ẩn trong chợ và các cửa
hàng; đúng giờ hẹn họ tràn ra đƣờng, trƣơng biểu ngữ cùng nhau rầm rập tiến về nhà
Quốc hội. Cảnh sát dã chiến ra sức ngăn chặn, đàn áp, phát loa yêu cầu giải tán. Đi đầu
đồn biểu tình là tốp nữ sinh áo trắng hiên ngang tiến lên phía trƣớc . Nữ sinh Quách
Thị Trang, 15 tuổi, trƣờng Trƣờng Sơn vừa hô "đả đảo đàn áp" thì bị trúng đạn của
cảnh sát, nhiều em khác bị thƣơng. Các tầng lớp nhân dân vô cùng công phẫn, tổ chức
ngay một đám tang lớn biến đoàn ngƣời đƣa tang thành một cuộc biểu tình thị uy.
Trong ngày hơm đó, chính quyền Sài Gịn bắt giam trên 4.000 ngƣời. Ngày 7/9/1963,
nữ sinh trƣờng Gia Long đánh nhau quyết liệt với cảnh sát bằng gạch đá, bàn ghế, giày,
dép, chai lọ… Trong hàng triệu lƣợt ngƣời xuống đƣờng đấu tranh từ tháng 5 đến
tháng 9/1963, đã có trên 6 vạn sƣ sãi và HS sinh viên. [6, tr136]
Trong quá trình dạy học lịch sử, GV cần tạo biểu tƣợng các nhân vật, sự kiện
lịch sử có chọn lọc nhằm khắc hoạ cho các em hình ảnh nhân vật dũng cảm, hiên ngang
trƣớc cái chết, dám hy sinh thân mình để bảo vệ quê hƣơng. Từ đó giáo dục cho HS
tình u q hƣơng có trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc.
Về ặ è
ĩ
, việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN sẽ góp
phần rèn luyện kĩ năng, phát triển tƣ duy độc lập, sáng tạo của các em. Ngồi ra cịn
bồi dƣỡng cho HS kĩ năng vận dụng tri thức vào nhiệm vụ cụ thể mà thực tiển đang
yêu cầu. Mặc dù có nét đặt thù riêng nhƣng LSĐP cũng nằm trong qui luật phát triển
chung của LSVN và lịch sử nhân loại.
Ví dụ khi dạy bài 30: H
( 1973 – 975 ) M
III T
ề N
2:
Tổ
ổ
ậ X â
975, GV
rèn luyện cho HS kĩ năng phân tích, nhận định, đánh giá tinh thần đoàn kết chiến đấu
của quân và dân Sài Gịn nói riêng và nhân dân cả nƣớc nói chung nhằm tiến tới giải
phóng hồn tồn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
GV yêu cầu HS vừa quan sát lƣợc đồ vừa nghe GV trình bày để nhớ diễn biến của
22
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
sự kiện giúp các em rèn luyện kĩ năng hƣớng dẫn lƣợc đồ, kĩ năng thuyết trình trƣớc
lớp.
Thực trạng của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử ở trƣờng
1.2.
THCS thành phố Hồ Chí Minh
Để có nhận xét khách quan, khoa học về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học
LSDT giai đoại 1954 – 1975 ở trƣờng THCS ở thành phố Hồ Chí Minh, chúng tôi đã
tiến hành điều tra, khảo sát GV bộ môn lịch sử và HS lớp 9.
1.2.1. Đối với GV
Để tìm hiểu thực trạng của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy và học lịch sử ở
trƣờng THCS trong địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, chúng tơi tiến hành trao đổi,
phỏng vấn và xây dựng 10 câu hỏi trắc nghiệm [PL.1] nhằm khảo sát ý kiến của GV
với 4 nội dung chính nhƣ sau:
T ứ
tìm hiểu ý kiến của GV về tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu
LSĐP trong dạy học LSVN 1954 – 1975 ở thành phố Hồ Chí Minh.
T ứ
, tìm hiểu thực tế GV sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN 1954
– 1975 ở thành phố Hồ Chí Minh nhƣ thế nào?
T ứ
tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của GV khi sử dụng tài liệu
LSĐP trong dạy học LSVN 1954 – 1975 ở thành phố Hồ Chí Minh.
T ứ
thu thập các ý kiến đề xuất của GV về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong
dạy học LSVN 1954 – 1975 ở thành phố Hồ Chí Minh ở trƣờng THCS.
Kết quả điều tra 50 GV thể hiện ở bảng thống kê sau:
BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ ĐIỀU TRA GV
Nội dung điều tra
TT
Số GV
trả lời
Tỉ lệ
%
17
34
26
52
7
14
Theo quý thầy (cô) việc sử dụng tài liệu LSĐP
trong dạy học LSDT ở trƣờng THCS ở thành phố
Hồ Chí Minh có cần thiết khơng?
a. Rất cần thiết
1
b. Cần thiết
c. Bình thƣờng
23
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Theo quý thầy (cô) việc sử dụng tài liệu LSĐP
trong dạy học LSDT ở trƣờng THCS ở thành phố
2
Hồ Chí Minh có ý nghĩa gì ?
a. Nhằm để nâng cao chất lƣợng dạy học
12
24
b. Phát huy tính tích cực học tập của HS
11
22
c. Góp phần phát triển tƣ duy độc lập của HS
10
20
d. Giúp HS hiểu rõ hơn về LSĐP và LSDT
17
34
a. Chỉ nên sử dụng trong các tiết LSĐP
8
16
b. Lồng ghép thƣờng xuyên trong các bài giảng
25
50
17
34
15
30
17
34
9
18
9
18
13
26
46
Theo quý thầy (cô), việc sử dụng tài liệu LSĐP
trong dạy học LSDT (1954-1975) làm thế nào
cho có hiệu quả ?
3
cụ thể của LSDT
c. Sử dụng điểm qua ở một vài bài
Trong dạy học LSDT quý thầy (cô) đã sử dụng
tài liệu LSĐP theo hƣớng nào ?
a. Sử dụng lồng ghép khi giảng dạy LSDT
b. Cho HS đi tham quan, thực tế sau đó viết thu
4
hoạch
c. Tổ chức cho HS nghe báo cáo của các nhân
chứng lịch sử
d. Tất cả các ý kiến trên
Trong dạy học LSDT giai đoạn 1945 - 1975,
q thầy (cơ) có t h ƣờn g x u yê n sử dụng tài
liệu LSĐP không ?
5
a. Thƣờng xuyên.
b. Không thƣờng xuyên
23
c. Chƣa sử dụng
14
24
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
28
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Trong dạy học LSDT giai đoạn 1954 - 1975,
quý thầy (cô) đã sử dụng tài liệu lịch sử thành
phố Hồ Chí Minh nào dƣới đây?
9
18
b. Lịch sử Đảng bộ các huyện
24
48
c. Lịch sử thành phố Hồ Chí Minh dành
8
16
9
18
a. Cụ thể hóa nội dung sự kiện
8
16
b. Phát huy năng lực trí tuệ HS
8
16
c. Bồi dƣỡng tƣ tƣởng, tình cảm cho HS
16
32
d. Tất cả ý kiến trên
18
36
a. Tài liệu đầy đủ
17
34
b. Thời gian cho phép
13
26
c. Cơ sở vật chất tốt
12
24
d. Đƣợc sự quan tâm, chỉ đạo
8
16
a.Thiếu tài liệu và phƣơng tiện
23
46
c. Thiếu sự chỉ đạo và hƣớng dẫn
13
26
b. Thời gian không cho phép
9
18
d. Lúng túng trong phƣơng pháp
5
10
a. Lịch sử Đảng bộ thành phố Hồ Chí
Minh
6
cho nhà trƣờng
d. Tài liệu khác
Xin q thầy (cơ) cho biết mục đích của việc
sử dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh
trong dạy học LSDT ?
7
Xin thầy (cô) cho biết những thuận lợi khi sử
dụng tài liệu lịch sử thành phố Hồ Chí Minh
trong dạy học LSDT?
8
Q thầy (cơ) gặp phải khó khăn gì khi sử dụng
tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT?
9
25
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
