Nghiên cứu tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu vào quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của tỉnh thừa thiên huế qua đánh giá môi trường chiến lược

BỘGIÁO DỤCVÀĐÀOTẠO

BỘTÀINGUNVÀMƠITRƢỜNG

VIỆNKHOAHỌC
2P;1``1114
KHÍTƢỢNGTHỦYVĂNVÀBIẾNĐỔIKHÍHẬU

TĂNGTHẾCƢỜNG

NGHIÊN CỨU TÍCH HỢP VẤN ĐỀ BIẾN ĐỔI KHÍ
HẬUVÀOQUYHOẠCHPHÁTTRIỂNKINHTẾ-XÃ
HỘICỦATỈNHTHỪATHIÊNHUẾ
QUAĐÁNHGIÁMƠITRƢỜNGCHIẾNLƢỢC
Chunngành:QuảnlýTàingunvàMơitrƣờngMãsố:62
Nghiêncứusinh:TăngThếCƣờng
850101

LUẬNÁNTIẾNSĨKIỂMSỐTVÀBẢOVỆMƠITRƢỜNGNGƢỜIHƢỚ
NGDẪNKHOAHỌC:
1. GS.TS.TrầnThục
2. GS.TS.Bùi CáchTuyến

HàNội,2015


LỜICAMĐOAN

Tác giả xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân tác giả.
Cáckết quả nghiên cứu và các kết luận trong Luận án này là trung thực, không sao
chéptừ bất kỳ một nguồn nào và dƣới bất kỳ hình thức nào. Việc tham khảo các

nguồntàiliệuđãđƣợcthựchiệntríchdẫnvàghinguồntàiliệuthamkhảođúngquyđịnh.

TácgiảLuậnán

TăngThếCƣờng


LỜICẢM ƠN
Trước tiên tác giả xin gửi lời cảm ơn đến Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ
vănvà Biến đổi khí hậu, Văn phịng Bộ Tài ngun và Mơi trường đã tạo mọi điều kiệnthuậnlợicho
tácgiảtrongqtrìnhnghiêncứuvàhồnthànhLuận án.
Với lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin gửi lời cảm ơn đặc biệt
tớihai thầy hướng dẫn là GS. TS. Trần Thục và GS. TS. Bùi Cách Tuyến đã tận
tìnhgiúpđ ỡ t á c g i ả t ừ n h ữ n g b ư ớ c đ ầ u t i ê n x â y d ự n g h ư ớ n g n g h i ê n c ứ u , c
ũ n g n h ư trongsuốtqtrìnhnghiêncứuvàhồnthiệnLuậnán.Haithầylnủnghộ,độngviên và hỗ trợ những
điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành Luận án. Tác giả trântrọng cảm ơn
PGS.TS. Dương Hồng Sơn đã tạo điều kiện thuận lợi về tài liệu,
sốliệutínhtốnphụcvụLuậnán.
Tác giả chân thành cảm ơn các chun gia, các nhà khoa học của Viện
KhoahọcKhítượngThủyvănvàBiếnđổikhíhậuvàcáccơquanhữuquanđãcónhữnggóp ý về khoa học cũng
như hỗ trợ nguồn tài liệu, số liệu cho tác giả trong suốt quátrìnhthựchiệnLuậnán.
Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những người thân yêu trong
giađìnhđ ã l u ô n ở b ê n c ạ n h , đ ộ n g v i ê n c ả v ề v ậ t c h ấ t v à t i n h t h ầ n đ ể t á c g i ả h
o à n thànhtốtLuậnán củamình.

TÁCGIẢ

TăngThếCƣờng

1

MỤCLỤC
MỞĐẦU....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1.TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚIVÀ Ở
VIỆTNAMVỀTÍCHHỢP BIẾNĐỔI KHÍHẬU...................................................................6
1.1. Tổngquancácnghiêncứutrênthếgiớivềtíchhợpbiếnđổikhíhậu...................................6
1.1.1. Kháiniệmtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậu................................................................6
1.1.2. Tíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạch,kếhoạchpháttriểnkinhtếxãhộivàcácchínhsáchpháttriển.....................................................................................8
1.1.3. Tíchhợpbiếnđổikhíhậuquađánhgiámơitrườngchiếnlược.....................................22
1.2. Tổngquancácnghiêncứutrongnƣớcvềtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchphátt
riểnkinhtế-xãhội........................................................................................................28
1.2.1. Tíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchpháttriểnkinhtế-xãhội........................28
1.2.2. Tíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuquađánhgiámơitrườngchiếnlược............................35
1.3. KếtluậncủaChƣơng1...................................................................................................37
CHƢƠNG 2.PHƢƠNG PHÁP TÍCH HỢP VẤN ĐỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
VÀOQUYHOẠCHPHÁTTRIỂNKINHTẾXÃHỘIQUAĐÁNHGIÁMƠITRƢỜNGCHIẾNLƢỢC....................................................40
2.1. Sựcầnthiếtvàvaitrịcủatíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhội........................................................................................................................40
2.2. Phƣơngpháptíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộiquađánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợc
41
2.2.1. Quy trìnhthựchiệnđánhgiámơitrườngchiếnlượchiệntạiởViệtNam..................41
2.2.2. Phương pháp tích hợp vấn đề biến đổi khí hậu qua đánh giá mơi trường
chiếnlược...................................................................................................................44
2.3. Phƣơngphápđánhgiátínhdễbịtổnthƣơngdobiếnđổikhíhậu...............................................53
2.3.1. Phương pháptính...........................................................................................54
2.3.2. Cơsở lựa chọncácchỉthịthànhphần.................................................................59
2.3.3. Xây dựngbộchỉthịcủatừngchỉsố.....................................................................61


2

2.3.4. Các bước tínhtốn.........................................................................................73

2.3.5. Phương pháp mơ hìnhđểtínhnguycơ ngậplụt.................................................74
2.4. KếtluậncủaChƣơng2...................................................................................................77
CHƢƠNG 3.TÍCH HỢP VẤN ĐỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀO QUY HOẠCHPHÁT
TRIỂN

KINH

TẾ

-

XÃ

HỘI

QUA

ĐÁNH

GIÁ

MƠI

TRƢỜNG

CHIẾNLƢỢCĐỐIVỚITỈNHTHỪATHIÊN-HUẾ...........................................................79
3.1. ĐánhgiátácđộngcủabiếnđổikhíhậuđốivớitỉnhThừaThiên-Huế...............................80
3.1.1. Điềukiệntựnhiên,kinhtế-xãhộicủatỉnhThừa Thiên -Huế..................................80

3.1.1.1. Đặc điểmtự nhiên........................................................................................80
3.1.1.2. Đặcđiểmkinhtế-xãhội..................................................................................83
3.1.2. Biến đổikhí hậu vànướcbiểndângởtỉnhThừaThiên-Huế..................................84
3.1.2.1. Biểuhiện củabiếnđổikhíhậuở tỉnh Thừa Thiên-Huế.....................................84
3.1.2.2. Tácđộngcủabiếnđổikhíhậuđến tỉnhThừaThiên-Huế.....................................85
3.1.2.3. Kịchbảnbiến đổikhíhậuchotỉnhThừaThiên-Huế...........................................91
3.1.3. ĐánhgiámơitrườngchiếnlượcđốivớiquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộitỉnhThừaThiênHuế...........................................................................................91
3.2. Đánhgiátínhdễbịtổnthƣơngdobiếnđổikhíhậu................................................................93
3.2.1. Lựachọnbộchỉ thịchotỉnhThừa Thiên -Huế....................................................93
3.2.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trong điều
kiệnhiệntại............................................................................................................. 104
3.2.3. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trên cơ sở
quyhoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020, khơng xét đến biến đổi khí hậu .
1113.2.3.1.Quyhoạchpháttriểnkinhtế-xãhội............................................................111
3.2.3.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng trên cơ sở quy hoạch phát triển kinh tế xãhộiđếnnăm2020, khơngxétđến biếnđổi khí hậu...........................................................112
3.2.4. Đánh giá tính dễ bị tổn thương của tỉnh Thừa Thiên - Huế trên cơ sở
quyhoạchpháttriểnkinhtế-xã hộiđếnnăm2020cóxétđến biếnđổikhíhậu1 1 4


3
3.3. Tíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộiquađánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợc
116

3.3.1. Đánhgiátínhdễbịtổnthươngkhithựchiệnđánhgiámơitrườngchiếnlượcnhưngkh
ơngtíchhợpvấnđềbiến đổikhí hậu...........................................................................116
3.3.2. Đềxuấttíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuquađánhgiámơitrườngchiếnlược
................................................................................................................................1 1 8
3.3.3. Hiệuquảcủaviệctíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộitỉnh ThừaThiên-Huếqua đánhgiámơi trườngchiếnlược.................................127
3.3.3.1. Hiệuquảvềlàmgiảmtínhdễbịtổnthƣơngcủaviệctíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậu......127
3.3.3.2. Cácvấnđềcóthểphátsinhsaukhitíchhợpvấn đềbiếnđổikhíhậu......................134

3.3.3.3. Hiệuquảvềkinhtế-xãhộicủaviệctíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậu.......................134
3.4. KếtluậncủaChƣơng3.................................................................................................138
KẾTLUẬNVÀKIẾNNGHỊ.....................................................................................140
A.

Kếtluận..........................................................................................................140

B.

Kiếnnghị........................................................................................................141

DANHMỤCCÁCCƠNGTRÌNHCỦATÁCGIẢĐÃCƠNGBỐ...................................142
TÀILIỆUTHAM KHẢO...............................................................................................143
PHỤLỤC................................................................................................................ 151
PhụlụcA.Mộtsốkháiniệm.........................................................................................151
PhụlụcB.P h ƣ ơ n g phápxácđịnhtrọngsốtínhdễbịtổnthƣơng.............................................155
PhụlụcC.Sốliệuđầuvàotrongđiềukiệnhiệntại.............................................................158
PhụlụcD.Sốliệuđầuvàocủakịchbảnquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộiđếnnăm2020,khơngxétđếnbiếnđổikhíhậu.................................................................160
PhụlụcE.Sốliệuđầuvàocủakịchbảnquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộiđếnnăm2020cóxétđếnbiếnđổikhíhậu........................................................................163
PhụlụcF.Sốliệuđầuvàovàkếtquảtínhtrunggiancủakịchbảnkhithựchiệnđánhgiámơitrƣờngchiếnl
ƣợcnhƣngkhơngtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậu...............................................................................166


DANHMỤCHÌNH

Hình1-1.Chutrìnhlậpquyhoạchpháttriểnkinhtế-xãhội...................................................9
Hình1-2.Khungtíchhợpđơngiản................................................................................10
Hình13.Mốiquanhệgiữakhungtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvớichutrình lậpkếhoạc
hpháttriển quốcgia...................................................................................................11
Hình1-4.Khungsángkiếntíchhợpmơitrƣờng-đóinghèo...............................................12

Hình1-5.KhungtíchhợpcủaOECD............................................................................13
Hình1-6. Lăngkínhkhíhậu........................................................................................14
Hình1-7. Cấutrúc đánhgiá mốiquanhệgiữa pháttriển, BĐKH vàthích ứng................17
Hình1-8.CácbƣớctíchhợpcơbảntrongtàiliệuhƣớngdẫncủaTearfund............................19
Hình1-9.CácbƣớctíchhợpthíchứngBĐKHvàokếhoạchdựán......................................21
Hình1-10. QuytrìnhĐMCcóxemxétvấnđềBĐKH.....................................................24
Hình1-11. Thựctrạng tíchhợpvấnđềBĐKHtạiViệtNam............................................29
Hình112.Quytrìnhtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàokếhoạch,quyhoạch,chiếnlƣợcpháttriểnkinhtếxãhội.................................................................................................................................31
Hình1-13. TíchhợpvấnđềBĐKHvàoquyhoạch đơthịquaĐMC..................................36
Hình1-14. SơđồtiếpcậncủaLuận án...........................................................................39
Hình2-1. Quytrìnhlập báocáoĐMChiện nayởViệtNam............................................43
Hình2-2.CácbƣớctíchhợpvấnđềBĐKHquaĐMCcủaCụcMơitrƣờngAnh....................44
Hình2-3.Quytrìnhtíchhợpvấn đềBĐKHvàoĐMC.....................................................45
Hình2-4. SơđồtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàoquytrìnhthựchiệnĐMC.....................53
Hình2-5.Sơđồcácbƣớcđánhgiátínhdễbịtổnthƣơng.....................................................56
Hình2-6.MơphỏnghệphƣơngtrìnhSaintVenant..........................................................75
Hình2-7. Sơđồ tínhtốnthuỷlực mộtchiều mùakiệt-mơhình MIKE11........................76
Hình31.Sơđồtíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuv à o nộidungbáocáođánhgiámơitrƣờngc
hiếnlƣợc.........................................................................................................................79
Hình3-2.Bảnđồ hành chínhtỉnhThừaThiên-Huế.......................................................80
Hình3-3. Chuẩnsainhiệtđộtrungbìnhtháng1tạitrạmHuế............................................84


Hình3-4. Chuẩnsainhiệtđộtrung bìnhtháng7tạitrạmHuế...........................................84
Hình3-5.ĐƣờngđicủacáccơnbãoảnhhƣởngđếnThừaThiên-Huế(1954-2005)...................86
Hình36. D iệ n t í c h đ ấ t n ô n g n g h i ệ p b ị n g ậ p t h e o đ i ề u ki ệ n h i ệ n t r ạ n g n ă m 2 01 2 (bêntr
ái)và năm2020cóxétđếntácđộngcủaBĐKHvàNBD(bênphải)...................................88
Hình37.Diệntíchnitrồngthuỷsảnbịngậptheođiềukiệnhiệntrạngnăm2012(bêntrái)và
năm2020cóxétđếntácđộngcủaBĐKHvàNBD(bênphải)............................................89
Hình3-8.Bảnđồ ngập nềntỉnhThừa Thiên- Huế......................................................105

Hình3-9.Mứcđộdễ bịtổnthƣơngtrƣớcbiếnđổikhíhậu
củacáchuyệnt h u ộ c tỉnhThừaThiên-Huếởđiềukiệnhiện tại.....................................110
Hình3-10.So sánh cácgiátrịE,S và AC giữacáchuyệnthịt h u ộ c t ỉ n h T h ừ a T h i ê n
- Huếtrong điềukiệnhiệntại.....................................................................................110
Hình3 - 1 1 . M ứ c đ ộ d ễ b ị t ổ n t h ƣ ơ n g c ủ a c á c h u y ệ n t h u ộ c t ỉ n h T h ừ a T h i ê n H u ế trongđiều kiệnpháttriểnKT-XH, khơngxét đếnBĐKH.......................................113
Hình3-12.SosánhcácgiátrịE,SvàACgiữacáchuyệnthịthuộctỉnhThừaThiên
- Huếtrong điềukiệnpháttriểnKT-XH,khơngxétđến BĐKH....................................113
Hình3-13. Bảnđồngậptheokịchbảnnăm2020..........................................................114
Hình 3-14. Mức độ dễ bị tổn thƣơng trƣớc BĐKH của các huyện thuộc tỉnh
ThừaThiên-Huếtrongđiều kiệnpháttriểnKT-XH,cóxétđếnBĐKH..........................115
Hình3-15.So sánh cácgiátrịE,S và AC giữacáchuyệnthị thuộctỉnh Thừa Thiên
- Huếtrong điềukiệnpháttriểnKT-XH,cóxétđếnBĐKH...........................................115
Hình 3-16. Mức độ dễ bị tổn thƣơng trƣớc biến đổi khí hậu của các huyện
thuộctỉnh Thừa Thiên - Huế trong điều kiện phát triển KT-XH đã thực hiện ĐMC,
chƣatíchhợpvấnđềBĐKH......................................................................................118
Hình 3-17. Bản đồ kịch bản ngập năm 2020 sau khi tích hợp vấn đề BĐKHvào
nộidungbáocáoĐMC................................................................................................128
Hình 3-18. Mức độ dễ bị tổn thƣơng trƣớc BĐKH của các huyện thuộc tỉnh
ThừaThiên - Huế trong điều kiện quy hoạch phát triển KT-XH đã thực hiện ĐMC
có tíchhợpvấnđề BĐKH..........................................................................................129
Hình3-19. Sosánhsựthayđổigiá trịVIgiữacáckịchbản..............................................130


Hình3-20.Sosánhchỉsốmức độnhạycảm(S)giữa3 kịchbản......................................131
Hình3-21. Sosánhchỉsốkhảnăngthíchứng(AC)giữa3 kịchbản.................................131


DANHMỤCBẢNG

Bảng1-1. CânnhắcBĐKHtrongqtrìnhĐMC..........................................................25

Bảng1-2.Cácbƣớctíchhợpvấnđềbiếnđổikhíhậuvàokếhoạchpháttriểnkinhtế
- xãhộiđƣợcđƣarabởimộtsốNGO..............................................................................30
Bảng13.QuytrìnhlồngghépgiảmthiểurủirothiêntaivàthíchứngvớibiếnđổikhíhậuvàoKếhoạchpháttr
iểnkinhtế-xãhộicấpxã..................................................................................................34
Bảng2-1.Tổnghợpcácnộidungtíchhợptrongbáocáođánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợc.....50
Bảng2-2. Cácmụctiêuvàchỉthịliênquanđếnbiếnđổi khíhậu........................................52
Bảng2-3. MatrậncácgiátrịchuẩnhốchochỉsốE.........................................................57
Bảng2-4. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvàochỉsốmứcđộphơibày(E)..................................62
Bảng2-5. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvàochỉsốmức độnhạycảm(S)................................67
Bảng2-6. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvào chỉsốkhảnăngthíchứng(AC)...........................70
Bảng2-7. Phânloạichỉ thịthànhphần..........................................................................72
Bảng31.Lƣợngmƣatrungbìnhtháng1,tháng7vàtrungbìnhnămt r o n g cácthậpkỷgầnđây(mm)
................................................................................................................................. 85
Bảng3-2. Phânloạicácyếutốtácđộngở ThừaThiên-Huế.............................................86
Bảng3-3.KịchbảnbiếnđổikhíhậuchoThừaThiênHuếtheokịchbảnphátthảitrungbình(B2)....................................................................91
Bảng3-4.Dựbáotốcđộtăngtrƣởng(Đơnvị%)..............................................................93
Bảng3-5. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvàochỉsốmứcđộphơibày(E)..................................94
Bảng3-6. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvàochỉsốmức độnhạycảm(S)................................96
Bảng3-7. Bảngtổnghợpsốliệu đầuvào chỉsốkhảnăngthíchứng(AC).........................101
Bảng3-8. Mức độngậpứngvớicáccấpđộngập..........................................................105
Bảng3-9. Sốliệu củachỉsốmứcđộphơibày(E)trongđiềukiện hiệntại.........................107
Bảng310.G iátrịchuẩnhốvà trọngsốcủacácchỉthịthànhphầncủa chỉs ố Etrongđiều
kiệnhiệntại.............................................................................................................108
Bảng3-11. Cácgiátrịcủacácchỉthịtrongđiềukiệnhiện tại..........................................109


Bảng3-12. Kịch bảnngậpnăm2020.........................................................................114
Bảng3-13.Sosánhsựthayđổicủamộtsốchỉthịtheođánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợc
............................................................................................................................... 117
Bảng3-14.Hệsốtƣơngquangiữacácchỉthịthànhphần,chỉsốdễbịtổnthƣơng

.................................................................................................................................119
Bảng315.Sosánhsựthayđổicủamộtsốchỉthịtheođánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợcđãtíchhợ
pvấnđềBĐKH.........................................................................................................132
Bảng3-16.SosánhcácgiátrịE, S,ACvàVIgiữacáckịchbản........................................133


DANHMỤCCÁCTỪVIẾT TẮT
ADB

NgânhàngPháttriểnchâ

ADPC

TrungtâmPhịng chốngthiêntaichâ

BĐKH

Biếnđổikhíhậu

BMU

BộMơitrƣờng,BảotồnthiênnhiênvàAntồnhạtnhân,CHLBĐức

BNN

BộNơng nghiệpvàPháttriểnnơngthơn

CARE

TổchứcPhichínhphủCARE

CCC

Chƣơngtrình,chiếnlƣợcvàchínhsách

CDM

Cơchếpháttriểnsạch

CP4Dev

Minhchứngkhíhậuchopháttriển

CVA

Đánhgiátínhdễbịtổnthƣơngkhíhậu

ĐMC

Đánhgiámơitrƣờngchiếnlƣợc

ĐTM

Đánhgiátácđộngmơitrƣờng

EC

UỷbanChâu

EPA

CơquanBảovệmơitrƣờng

EU

CộngđồngchungChâu

FAO

TổchứcLƣơngthựcvàNơngnghiệpLiênHợpQuốc

GCM

Mơhìnhkhíhậutồncầu

GIS

Hệthốngthơngtinđịalý

GIZ

TổchứcHợptácpháttriểnCộnghịaliênbangĐức

GTRRTT

Giảmthiểu rủirothiên tai

IMHEN

ViệnKhoahọcKhítƣợngThủyvănvàBiếnđổikhíhậu

IPCC

BanLiênchínhphủvềbiếnđổikhíhậu

ISET

ViệnXãhộivàMơitrƣờng

KH&CN

KhoahọcvàCơng nghệ

KT-XH

Kinhtế-xãhội

LDC

Cácnƣớckémpháttriển

MRC

ỦyhộisơngMê Cơngquốctế


NGO

Tổchứcphichínhphủ

OECD

TổchứcHợptácvàPháttriểnkinhtếchâu

PEER

ChƣơngtrìnhHợptácnghiêncứumơitrƣờngchâu

PNIP

Chƣơngtrìnhquốcgiavềtíchhợpquymơnhỏ

SIDS

Cácquốcđảonhỏđangpháttriển

TTDBTT

Tìnhtrạngdễbịtổnthƣơng

UBND

Ủyban nhândân

UNDP

ChƣơngtrìnhPháttriểnLiênHợpQuốc

UNEP

ChƣơngtrìnhMơitrƣờngLiênHợpQuốc

UNFCCC

CơngƣớckhungcủaLiênHợpQuốcvềbiếnđổikhíhậu

USAID

Cơquan PháttriểnquốctếHoaKỳ


1

MỞĐẦU

1.

Đặtvấn đề
Biếnđổikhíhậu(BĐKH)cùngvớisuythốitàingun,ơnhiễmmơitrƣờnglànhữngthách

thứclớnnhấtcủanhânloạitrongthếkỷ21.BĐKHsẽlàmthayđổitồn diện, sâu sắc các hệ sinh thái tự nhiên,
kinh tế - xã hội (KT-XH) và quá trìnhphát triển, đe dọa nghiêm trọng đối với an
ninh môi trƣờng, năng lƣợng, nguồnnƣớc, lƣơng thực trên phạm vi toàn cầu. Tất
cả các quốc gia đều bị ảnh hƣởng,những đối tƣợng nhạy cảm nhất đối với BĐKH
bao gồm các quốc gia và các tầnglớp dân nghèo, sẽ phải hứng chịu sớm nhấtvà
nặng

nề

nhất,m ặ c d ù

họ

chỉ

g ó p phầnnhỏnhấttrongviệc

tạoracácnguyênnhângâynênBĐKH.
Ở Việt Nam trong khoảng 50 năm qua, nhiệt độ trung bình năm đã
tăngkhoảng 0,5oC, mực nƣớc biển đã dâng khoảng 20cm. Hiện tƣợng El-Nino, LaNinangày càng tác động mạnh mẽ đến Việt Nam. BĐKH thực sự đã làm cho những thiêntai,đặc
biệtlàbão,lũvàhạnhánngàycàngkhốc liệt[4].
Theo kịch bản BĐKH và nƣớc biển dâng cho Việt Nam [4], vào cuối thế
kỷ21 nhiệt độ trung bình năm ở nƣớc ta tăng khoảng 2-3 oC, tổng lƣợng mƣa năm
vàlƣợng mƣa mùa mƣa tăng, trong khi đó lƣợng mƣa mùa khơ lại giảm; mực
nƣớcbiển khu vực đồng bằng sông Cửu Long có thể dâng khoảng 85 - 105cm so
với thờikỳ 1980-1999. Nếu mực nƣớc biển dâng cao 1m, sẽ có 39% diện tích đồng
bằngsơng Cửu Long, 11% diện tích đồng bằng sơng Hồng và 3% diện tích của các
tỉnhkhác thuộc vùng ven biển sẽ bị ngập, TP. Hồ Chí Minh sẽ bị ngập trên 20%
diệntích; khoảng 10-12% dân số nƣớc ta bị ảnh hƣởng trực tiếp và tổn thất khoảng
10%GDP/năm.
Trên thế giới, cùng với việc nghiên cứu tích hợp chính sách bảo vệ
mơitrƣờng vào chính sách phát triển, các chính sách ứng phó với BĐKH cũng
đangđƣợc nghiên cứu tích hợp. Ở Việt Nam, cho đến nay vấn đề tích hợp BĐKH
vàochiếnlƣợc,quyhoạch,kếhoạchpháttriểnmớiđangởgiaiđoạnđầucủaqtrình


thực hiện. Một số nghiên cứu cho rằng việc tích hợp cần đƣợc tiến hành một
cáchtoàn diện về cả ba mặt: thể chế, tổ chức và hoạt động. Từ đó xác định những
thiếuhụt và nhu cầu của các chƣơng trình, chính sách hiện tại liên quan tới con
ngƣời vàcác lĩnh vực KT-XH để điều chỉnh và bổ sung. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn

chƣa cóchínhsáchhồn thiệnvà thốngnhấtđểlàmcơsởchoviệc tích hợp[12].
Tích hợp vấn đề BĐKH vào các chiến lƣợc, quy hoạch phát triển đƣợc coi
làcáchtiếpcậnkhơnngoannhằmđạtđƣợcmụctiêupháttriểnbềnvữngvàxâydựngcác biện pháp ứng phó với
BĐKH một cách hiệu quả. Thơng qua việc tích hợp cácchính sách và biện pháp
ứng phó với BĐKH trong các chiến lƣợc, quy hoạch tổngthể phát triển KT-XH
nhằm

bảo

đảm

sự

ổn

định

đối

với

các

hoạt

động

đầu

tƣ

vàgiảmthiểutínhdễbịtổnthƣơngcủa cáclĩnhvựcdotácđộngcủaBĐKH.Trongđó,các biện
phápthíchứngvàgiảmnhẹBĐKHđƣợccoilàmộtphầnkhơngthểtáchrời của các chính sách phát triển. Các
biện

pháp

thích

ứng

và

giảm

nhẹ

đó

sẽ

chỉpháthuyhiệuquảnếutíchhợpđƣợcvớicácchínhsách,chiếnlƣợcpháttriển[13].
Luật Bảo vệ mơi trƣờng 2014 quy định ĐMC là việc phân tích, dự báo
cáctácđộngđếnmơitrƣờngcủadựánchiếnlƣợc,quyhoạch,kếhoạchpháttriểntrƣớckhi

phê

duyệtnhằmđảmbảomụctiêupháttriểnbềnvững.MụcđíchchínhcủaĐMC là lồng ghép các vấn đề về mơi
trƣờng trong q trình xây dựng quy hoạchphát triển kinh tế - xã hội, đồng thời hỗ
trợ cho việc ra quyết định đƣợc minh bạchvàcósự thamgiacủacácbênliênquan.

Kinh nghiệm của nhiều nƣớc và các tổ chức quốc tế cho thấy đánh giá
môitrƣờng chiến lƣợc (ĐMC) là một công cụ hữu hiệu để tích hợp vấn đề BĐKH
trongquát r ì n h x â y d ự n g c á c q u y h o ạ c h p h á t t r i ể n . Đ M C g i ú p p h â n t í c h , đ á n
h g i á t á c độngcủaBĐKHđếncácquyhoạchpháttriểnvàtácđộngcủacácquyhoạchđếnBĐKH; thơng qua đó
đề xuất các biện pháp thích ứng và giảm nhẹ cần đƣợc tíchhợp trong quy hoạch
phát

triển.

Việc

thúc

đẩy

áp

dụng

ĐMC

để

tích

hợp

vấn

đềBĐKHtrongqtrìnhxâydựngcácchiếnlƣợc,quyhoạchpháttriểnởViệtNam

có vai trị quan trọng, góp phần đạt đƣợc mục tiêu Chiến lƣợc quốc gia về biến
đổikhíhậu,Chiếnlƣợcquốcgiavềtăngtrƣởngxanhđểpháttriểnbềnvữngđấtnƣớc.


2.

Mụcđíchnghiêncứu
- Nghiên cứu cơ sở khoa học của phƣơng pháp tích hợp vấn đề BĐKH

vàoquyhoạchpháttriểnKT-XHquaĐMC.
- Áp dụng phƣơng pháp tích hợp vấn đề BĐKH vào quy hoạch phát
triểnkinhtế-xãhộiquaĐMCđốivớitỉnhThừaThiên-Huế.
3.

Phạmvinghiêncứu
Đối tƣợng nghiên cứu của Luận án là tích hợp vấn đề BĐKH vào quy

hoạchphát triển KT-XH của tỉnh Thừa Thiên - Huế qua ĐMC nhằm ứng phó với
BĐKHmột cách hiệu quả. Thừa Thiên - Huế là một trong những tỉnh bị tác động
mạnh bởiBĐKH, Tỉnh đã phê duyệt báo cáo ĐMC cho quy hoạch phát triển KTXH đến năm2020.Dovậy,LuậnántậptrunggiảiquyếttíchhợpvấnđềBĐKHquaĐMCđãcó,vấn đề giảm nhẹ
BĐKH chƣa đƣợc xem xét trong khuôn khổ nghiên cứu này. Vấnđề BĐKH đƣợc
tích hợp gồm thực trạng BĐKH, xu thế biến đổi của các yếu tố khíhậu trong tƣơng
lai, các tác động của BĐKH đến sự phát triển KT-XH, tính dễ bịtổnthƣơngcủaKTXHtrƣớcBĐKHvàcácgiảiphápứngphóvớiBĐKH.
Đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng đƣợc nhấn mạnh trong Luận án, là công
cụquan trọng đƣợc sử dụng trong q trình tích hợp. Phƣơng pháp phân tích tính
dễ bịtổn thƣơng đƣợc dùng để đánh giá 5 kịch bản phát triển nhằm so sánh và minhchứngsựcầnthiết
phảitíchhợpvấnđề BĐKHvàoquyhoạchpháttriểnKT-XH.
Các tính tốn trong Luận án đƣợc dựa trên chuỗi số liệu khí tƣợng, thuỷ
văntừ năm 1971 đến năm 2012, số liệu KT-XH và số liệu về các ngành của địa
phƣơngđƣợctổnghợptrêncơsởcáctàiliệuchínhthốngvàđƣợcthuthậptrongcácđợtđiềutrakhảosát tại tỉnhThừa

Thiên-Huếtrongnăm2013.
Luậnánsẽtậptrungvàogiảiđápcáccâuhỏisau:
- Trên thế giới và ở Việt Nam, đã có những cơng trình nghiên cứu nào về
vấnđềtíchhợpBĐKHtrongcáckếhoạch,quyhoạch,chiếnlƣợcpháttriểnkinhtế-xãhội?
- Đểđ á n h g i á h i ệ u q u ả c ủ a v i ệ c t í c h h ợ p B Đ K H t r o n g c á c k ế h o ạ c h , q
u y hoạch,chiến lƣợcpháttriểnkinhtế-xãhội,cóthểsửdụngcơngcụ hỗtrợgì?


- Đối với địa phƣơng cụ thể, quy trình tích hợp vấn đề BĐKH trong các
kếhoạch, quy hoạch, chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội thông qua DMC bao
gồmnhữngbƣớcnào?
- ViệctíchhợpvấnđềBĐKHtrongcáckếhoạch,quyhoạch,chiếnlƣợcpháttriểnkinhtếxãhộiquaDMCsẽđemlạihiệuquảgì?
4.

ÝnghĩakhoahọcvàthựctiễncủaLuậnán

4.1. Ýnghĩakhoahọc
- Luậná n đ ã g ó p p h ầ n c u n g c ấ p c ơ s ở k h o a h ọ c c h o c á c n h à h o ạ c h đ ị
n h chính sách cấp quốc gia, tỉnh/thành phố trong quá trình thực hiện tích hợp vấn
đềBĐKHvàoqtrìnhxâydựngcácquyhoạchpháttriểnKT-XH.
- Luận án cũng đề xuất quy trình tích hợp, trong đó sử dụng cơng cụ đánh
giátínhdễbịtổnthƣơng,đơngiản,rõ ràngvà dễsửdụngchocác nhànghiêncứu.
4.2. Ýnghĩathực tiễn
- Kết quả của luận án nhằm hỗ trợ các nhà quản lý tại địa phƣơng, cụ thể
làtỉnh Thừa Thiên - Huế trong việc điều chỉnh quy hoạch phát triển KT-XH phù
hợpvớibốicảnhBĐKH.
5.

ĐónggópmớicủaLuậnán
- Dựa trên việc phân tích các phƣơng pháp trên thế giới và điều kiện cụ

thểcủa Việt Nam, Luận án đã xây dựng đƣợc cơ sở khoa học của việc tích hợp vấn
đềBĐKHtrongquyhoạchpháttriểnKT-XHquaĐMC.
- Dựa trên các cơ sở khoa học của việc tích hợp vấn đề BĐKH trong
quyhoạch phát triển KT-XH qua ĐMC đã đƣợc xây dựng, Luận án đã áp dụng cụ
thểđốivớitỉnhThừaThiên-Huếtrongbốicảnhtỉnhđãđƣợcphêduyệt ĐMC.
- LuậnánđãnghiêncứusửdụngphƣơngphápđánhgiátínhdễbịtổnthƣơngdoBĐKHđ
ểđánhgiá hiệuquảcủaviệctíchhợp.
- LuậnánđãđánhgiáđƣợctácđộngcủaviệctíchhợpvấnđềBĐKHvàocácquyhoạch
pháttriểntrongcáchoạt độngKT-XHởđịaphƣơng.
6.

Phƣơngphápnghiêncứu
CácphƣơngphápnghiêncứuđƣợcsửdụngtrongLuậnángồm:


- Phƣơng pháp thu thập, phân tích tổng hợp các số liệu cơ sở nhằm cung
cấpđầuvàochocáctínhtốn;
- Phƣơng pháp thống kê đƣợc áp dụng để đánh giá các dao động khí
hậutrongquákhứ;
- Phƣơng pháp mơ hình tốn thuỷ văn - thuỷ lực đƣợc áp dụng để đánh
giámứcđộngậplụtdolũ;
- Phƣơng pháp ứng dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) dùng để lập bản
đồngậplụt,xácđịnh mứcđộảnhhƣởng;
- Phƣơng pháp đánh giá môi trƣờng chiến lƣợc để tích hợp các vấn
đềBĐKH.TrongđóphƣơngpháptínhtrọngsốbấtcânbằngcủaIyengarvàSudarshanđƣuợc áp
dụng để tính các giá trị của các chỉ số mức độ phơi bày (E), mức độ nhạycảm(S),nănglựcthích
ứng(AC)vàchỉsốdễbịthổnthƣơng(VI);
- Phƣơng pháp phân tích chính sách nhằm đánh giá những vấn đề cịn tồn
tạivềtíchhợpchínhsáchliênquanđếnvấnđềBĐKH;

- Phƣơng pháp chun gia đƣợc áp dụng trong lựa chọn bộ chỉ thị đánh
giátínhdễbịtổnthƣơng.
KếtcấucủaLuậnánnhƣsau:
Chương1.Tổngquancácnghiêncứutrênthếgiớivàở ViệtNam
Chương2.PhƣơngpháptíchhợpvấnđềBĐKHvàoquyhoạchpháttriểnkinhtếxãhộiquaĐMC
Chương3.Tíc h hợpvấnđềBĐKHvàoquyhoạchpháttriểnkinh tếxãhộiquaĐMCđốivớitỉnhThừa Thiên-Huế
Kếtluậnvà kiếnnghị.


5
CHƢƠNG1.T Ổ N G QUANCÁCNGHIÊNCỨUTRÊNTHẾGIỚIVÀỞVI
ỆTNAMVỀTÍCHHỢPBIẾNĐỔIKHÍ HẬU
1.1. Tổngquan cácnghiêncứutrênthếgiới vềtíchhợp biếnđổikhíhậu
1.1.1. Kháiniệmtíchhợpvấnđềbiếnđổi khí hậu
Tích hợp vấn đề khí hậu đang trở thành khái niệm trọng tâm trong việc
tíchhợp phát triển bền vững vào các chính sách ngành nhƣ năng lƣợng, giao thơng
vàcơng nghiệp, tuy nhiên vẫn cịn là một khái niệm cần đƣợc làm rõ hơn [58].
Trongcác báo cáo và phân tích cụ thể ở cấp chính phủ thƣờng khơng đề cập tới
khái niệmtích hợp [58], lý do có thể là cần sự đồng thuận chính trị và khơng muốn
đƣa thêmmộtkháiniệmtƣơng tựnhƣ“pháttriểnbềnvững”.
Nhƣ vậy, xây dựng một khái niệm chung và khung phân tích cho tích
hợpvấnđềkhíhậuđịihỏiphảicónhiềunỗlựcnghiêncứu.Uderal(1980)
[86]làtácgiả đầu tiên đƣa ra phân tích khoa học về tích hợp khí hậu. Tác giả đã đƣa ra
cáctiêuchícầncótrƣớckhiđƣợctíchhợpgồm:đềcậprõràngvềngƣờithựchiện,thờigian và khơng
gianmàchínhsáchhƣớngtới;cókhảnăngtíchhợpvớicácdựbáokhí hậu khác nhau; sự hài hồ các thành
phần

của

chính

sách.

Tác

giả

cho

rằng,

mộtchínhsáchđƣợctíchhợpkhi:cáchệquảcủachínhsáchđƣợcxemlàcơsởraquyếtđịnh;cáclựa
chọn chính sách đƣợc đánh giá trên cơ sở các ảnh hƣởng của chúng;cácthành phầnchínhsáchcósự
gắnkếtvớinhau.
Collier (1997) [33] xác định ba mục tiêu tích hợp chính sách mơi
trƣờngnhƣng cũng có thể áp dụng cho tích hợp vấn đề khí hậu do cách tiếp cận
chung củachúng: trƣớc tiên là đạt đƣợc phát triển bền vững và ngăn chặn thiệt hại
đến môitrƣờng; hai là, loại bỏ các mâu thuẫn giữa các chính sách; ba là, thực tế
hố các lợiích. Dựa vào những phân tích, đánh giá của Collier, Lafferty và Hovden
(2003) [59]đãxâydựngkháiniệmvềtíchhợpchínhsáchmơitrƣờngđƣợccơngnhậnrộngrãi.Kháiniệmnàyđƣợcxemnhƣ
cơsởchokháiniệmtíchhợpvấnđềkhíhậubằngcách thay từ “mơi trƣờng” bằng từ “khí hậu” [33],
[66]: “sự kết hợp các mục tiêumơi trƣờng (khí hậu) vào tất cả các bƣớc lập chính
sách

của

các

lĩnh

vực

mơitrƣờng(phikhíhậu),sẽlànguntắchƣớngdẫnchoviệclậpkếhoạchvàthựcthi

phi


7
chính sách, cùng với nỗ lực kết hợp các hệ quả mơi trƣờng (khí hậu) đã đƣợc
dựbáo trƣớc vào một đánh giá tổng quát về chính sách; một cam kết giảm thiểu
mâuthuẫn giữa các chính sách mơi trƣờng (khí hậu) với các chính sách ngành bằng
cáchđƣaracácƣutiêncơbản”.
Cả khái niệm tích hợp vấn đề khí hậu của Underdal và tích hợp chính
sáchmơi trƣờng của Lafferty và Hovden, cơ sở cho khái niệm về tích hợp khí hậu
hiệnnay [59], đều có vấn đề về sự không chắc chắn. Sự không chắc chắn rõ nhất là
tíchhợp chính sách là ngun tắc, mơ hình hay cơng cụ chính sách [65]. Tài liệu về
tíchhợp chính sách môi trƣờng hiếm khi chỉ ra hay bao gồm vấn đề BĐKH vào
cácnghiên cứu điển hình và các phân tích tích hợp chính sách. Có sự khác biệt
chínhgiữatíchhợpvấnđềBĐKHvàmơi trƣờngdoBĐKHlàmộttháchthứckhá
chẳncácvấnđềmơitrƣờngkhác.Dođó,tíchhợpvấnđềBĐKHkhơngđơngiảnchỉdựatrênkháiniệmnhƣtíchhợpchínhsách
mơi

trƣờng

mà

cần

cách

tiếp

cận

với

nhiềucơngcụchínhsáchkhácbiệtvàlàmộtdạngkháccủatíchhợpchínhsách.
Thực tế cho thấy vấn đề BĐKH cũng thƣờng đƣợc xem nhƣ là vấn đề
mơitrƣờng [59], tuy nhiên BĐKH khó có thể xác định một cách chính xác vì nó
khơngtn theo bất kỳ một quy luật mơi trƣờng nào [53]. Nó cũng thiếu những yếu
tố “dễdàng định dạng” hay có thể giải quyết bằng cơng nghệ [56]. Bên cạnh đó,
những trởngạiliênquanđếnhoạtđộngvềtàichính,cơngnghệ,thểchế,quảnlýcũnglàmchovấnđềBĐKHlàmộttháchthứckhác
hẳn cácvấn đềmơi trƣờng, những vấnđề cóthể đƣợc giải quyết bằng các cơng cụ quản lý [54].
BĐKH địi hỏi các nỗ lực kếthợp các chính sách ở các cấp quản lý khác nhau và
chính sách chú trọng vào BĐKHcầnđƣợctíchhợpngangbằngvớicácchínhsáchkhác.
Với quan điểm tiếp cận hƣớng tới ứng phó với BĐKH, tích hợp vấn
đềBĐKH gồm 2 nội dung là tích hợp việc thích ứng với BĐKH và tích hợp việc
giảmnhẹ BĐKH vào các chính sách. Cần xét đến các đặc trƣng của BĐKH là cơ sở
hợplý để xây dựng khái niệm tích hợp vấn đề BĐKH. Nhƣ vậy, quan điểm cho
rằng
sửdụngkháiniệmtíchhợp mơitrƣ ờngc hotíc h hợpkhí hậ uc hỉ bằngcáchtha y t
hếchữ"mơitrƣờng"bằng"khíhậu"làkhơngđầyđủ,mặcdùcómộtsốđiểmtƣơngtự.