Năng lực lãnh đạo của đảng ủy đối với chính quyền cấp xã tại huyện thanh thủy tỉnh phú thọ hiện nay
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (703.26 KB, 103 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA
HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN
NGUYỄN THÀNH LONG
NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI VỚI
CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ TẠI HUYỆN THANH THỦY
TỈNH PHÚ THỌ HIỆN NAY
Chuyên ngành : Chính trị học
Mã số
: 60 31 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. ĐOÀN TRIỆU LONG
HÀ NỘI - 2016
DANH MỤC CÁC CHỮ
VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
BCH
:
Ban Chấp hành
CBCC
:
Cán bộ, cơng chức
CNH
:
Cơng nghiệp hố
CNXH
:
Chủ nghĩa xã hội
HĐH
:
Hiện đại hố
HĐND
:
Hội đồng nhân dân
HTCT
:
Hệ thống chính trị
KTTT
:
Kinh tế thị trường
KT - XH
:
Kinh tế - xã hội
MTTQ
:
Mặt trận Tổ quốc
NNPQ
:
Nhà nước pháp quyền
Nxb
:
Nhà xuất bản
QLNN
Quản lý nhà nước
UBND
:
Uỷ ban nhân dân
XHCN
:
Xã hội chủ nghĩa
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
ỦY VỚI CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ ..................................................................7
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN...................7
1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI VỚI
CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ .................................................................................21
Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỀ NĂNG
LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở
HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH PHÚ THỌ HIỆN NAY ............................29
2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ, VĂN HÓA - XÃ HỘI VÀ CHẤT
LƯỢNG, NĂNG LỰC, PHẨM CHẤT ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, CÔNG CHỨC
LÀM CÔNG TÁC ĐẢNG CẤP XÃ TẠI HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH
PHÚ THỌ HIỆN NAY ......................................................................................29
2.2. THỰC TRẠNG VỀ NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI
VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH PHÚ THỌ .36
2.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI
VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH PHÚ THỌ
HIỆN NAY ..........................................................................................................56
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC
LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở HUYỆN
THANH THUỶ, TỈNH PHÚ THỌ HIỆN NAY ............................................64
3.1. QUAN ĐIỂM NÂNG CAO NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY
ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH PHÚ THỌ
HIỆN NAY ..........................................................................................................64
3.2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY
ĐỐI VỚI CHÍNH QUYỀN XÃ Ở HUYỆN THANH THUỶ, TỈNH PHÚ
THỌ TỪ NAY ĐẾN NĂM 2020 ......................................................................70
KẾT LUẬN........................................................................................................92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................93
PHỤ LỤC
TÓM TẮT LUẬN VĂN
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ở thể chế chính trị nào cũng vậy, nhà nước luôn là trung tâm quyền
lực. Trong thể chế chính trị ở nước ta, trong ba bộ phận cấu thành hệ thống
chính tri, Nhà nước là trung tâm, là công cụ cầm quyền và thực thi quyền lực
chính trị của Đảng.
Trải qua 30 năm đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo nhân
dân vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, giành được nhiều thành tựu to lớn có
ý nghĩa lịch sử, kinh tế tăng trưởng, xã hội ổn định, quốc phòng, an ninh được
giữ vững, từng bước đưa nước ta phát triển đi lên, tạo được thế và lực mới
trên trường quốc tế.
Hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay được tổ chức gồm bốn cấp:
Trung ương, tỉnh, huyện, cơ sở Trong đó, cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn) là
cấp thấp nhất, gần dân nhất, giữ vị trí hết sức quan trọng, là nền tảng của
HTCT, là cấp trực tiếp tổ chức, vận động nhân dân thực hiện đường lối chủ
trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, phát huy quyền làm chủ
và chăm lo đời sống của nhân dân, là "cầu nối" giữa Đảng, Nhà nước với
nhân dân. Thực tiễn cho thấy ở địa phương - xã nào Đảng ủy xã quan tâm và
làm tốt công tác lãnh đạo chính quyền thì ở đó tình hình chính trị - xã hội ổn
định, kinh tế phát triển, đời sống nhân dân được nâng lên, quốc phòng, an
ninh được giữ vững. Ngược lại, ở đâu buông lỏng việc lãnh đạo của cấp uỷ
đảng với chính quyền thì chất lượng hoạt động của chính quyền giảm sút, yếu
kém và là mầm mống tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định chính trị - xã hội.
Nằm trong hệ thống chính quyền 4 cấp, Đảng bộ và chính quyền xã,
thị trấn (sau đây gọi chung là xã) ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ có vai
trò đặc biệt quan trọng, các Đảng bộ xã ở huyện Thanh Thuỷ luôn chú trọng
đổi mới phương thức lãnh đạo đối với chính quyền nhằm phát huy hiệu quả
2
hoạt động của chính quyền xã, xem đây là yếu tố đặc biệt quan trọng thực
hiện thắng lợi chủ trương, nghị quyết của Đảng. Nhờ đó, chính quyền cơ sở
xã trong huyện ln được quan tâm củng cố, kiện tồn và hoạt động ngày
càng đồng bộ, chức năng, nhiệm vụ phân cơng rõ ràng, chú trọng việc cải
cách hành chính, nhất là khâu tổ chức và công tác cán bộ. Hiệu quả hoạt động
ngày càng tăng lên. Bộ mặt nông thôn Thanh Thuỷ từng bước được khởi sắc,
niềm tin và sự gắn bó mật thiết giữa Đảng, chính quyền cơ sở xã với nhân dân
ngày càng được củng cố, tăng cường.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết qủa đạt được, sự lãnh đạo của các
Đảng ủy đối với chính quyền xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ cũng bộc
lộ nhiều khuyết điểm, yếu kém như: Có sự chồng lấn, trùng lặp chức năng
giữa lãnh đạo của Đảng ủy và quản lý của chính quyền cấp xã trên nhiều lĩnh
vực. Hệ quả dẫn đến Đảng ủy có những việc làm thay chính quyền xã. Vì vậy,
bộ máy hoạt động giảm hiệu lực, hiệu quả.
Từ những hạn chế trong sự lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính quyền
xã, đặt ra vấn đề phải đổi mới cả nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng
ủy nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết hiện nay khi nước ta hội nhập thế giới
ngày càng sâu rộng, thực hiện CNH, HĐH đất nước và xây dựng nền KTTT
định hướng XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân,
vì dân và từng bước thiết lập xã hội cơng dân. Đây cũng chính là đòi hỏi phải
đổi mới sự lãnh đạo của Đảng với Nhà nước nói chung, của Đảng ủy với
chính quyền xã ở huyện Thanh Thủy nói riêng. Để phát huy ưu điểm, khắc
phục những yếu kém, khuyết điểm về sự lãnh đạo của Đảng bộ xã đối với
chính quyền xã ở huyện, vấn đề rất cần thiết và cấp bách đặt ra phải nghiên
cứu làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn, tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao
năng lực lãnh đạo của Đảng ủy xã đối với chính quyền xã nhằm đáp ứng yêu
cầu nhiệm vụ cách mạng thời kỳ mới. Vì những lý do trên, tác giả chọn và
3
thực hiện đề tài: "Năng lực lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính quyền cấp
xã tại huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ hiện nay" làm luận văn Thạc sỹ
Chính trị học là hữu dụng cả về lí luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Vấn đề Đảng lãnh đạo chính quyền các cấp được nhiều nhà khoa học
nghiên cứu, trong đó có một số cơng trình, bài viết của các tác giả sau:
Các nhóm đề tài nghiên cứu, đề cập sâu về khái niệm, quan niệm đảng
cầm quyền, đảng lãnh đạo chính quyền, lãnh đạo và quản lý. Một số tác giả
làm rõ khái niệm về đảng lãnh đạo, đảng cầm quyền, trong đó các tác giả có
sự thống nhất khá cao về nội dung Đảng lãnh đạo, trong điều kiện có chính
quyền, đảng lãnh đạo phải thông qua các cơ quan nhà nước, các tác giả đã làm
rõ thực trạng, yêu cầu của đất nước, của thế giới để chỉ ra tính tất yếu của việc
Đảng phải đổi mới.
- Thang Văn Phúc và Chu Văn Thành (đồng chủ biên) (2000), Chính
quyền cấp xã và QLNN cấp xã của Viện khoa học Tổ chức Nhà nước, Ban Tổ
chức cán bộ Chính phủ, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
- Đề tài cấp nhà nước KX.05.09 (giai đoạn 2001 - 2005), có các chuyên
đề "Đảng cầm quyền", "Đảng lãnh đạo chính quyền".
- Đề tài cấp nhà nước (giai đoạn 2001 - 2005), Đổi mới phương thức
lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và chính quyền các cấp, của Phạm
Ngọc Quang.
- Nguyễn Văn Sáu và Hồ Văn Thông (2005), Thực hiện quy chế dân
chủ và xây dựng chính quyền cấp xã ở nước ta hiện nay, Nxb Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
- Nguyễn Văn Vĩnh (2007), Đảng lãnh đạo Nhà nước trong điều kiện
xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay, Nxb Lý luận
chính trị, Hà Nội.
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
4
Các luận văn, luận án nghiên cứu đi sâu thực trạng lãnh đạo của Đảng
đối với Chính quyền từ đó đưa ra các kiến nghị việc đổi mới sự lãnh đạo của
Đảng đối với Nhà nước phải tôn trọng các nguyên tắc như bảo đảm sự ổn
định chính trị, thúc đẩy phát triển KT - XH, tiến hành thận trọng. Các tác giả
đều nhất trí rằng, Đảng lãnh đạo Nhà nước phải thơng qua đường lối, chính
sách; sự thuyết phục của tổ chức đảng và gương mẫu của cán bộ, đảng viên;
việc kiểm tra, giám sát của Đảng, của nhân dân đối với cơ quan, công chức
nhà nước và thực hiện thẩm quyền đối với công tác cán bộ.
- Tô Văn Minh (2006), Sự lãnh đạo của Huyện uỷ đối với chính quyền
huyện Đơng Anh, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay, Luận văn Thạc sĩ.
- Nguyễn Văn Biết (2007 ), Đổi mới sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ đối với cơ
quan Nhà nước cấp tỉnh trong điều kiện nước ta hiện nay, Luận án Tiến sỹ.
- Nguyễn Thị Hai (2008), Sự lãnh đạo của Đảng bộ xã đối với chính
quyền xã ở huyện Châu Thành, tỉnh An Giang trong giai đoạn hiện nay, Luận
văn Thạc sỹ.
- Nguyễn Văn Dũng (2011), Đổi mới sự lãnh đạo của Huyện uỷ đối với
chính quyền cấp huyện ở tỉnh Hồ Bình hiện nay, Luận văn Thạc sỹ.
Dù trực tiếp hay gián tiếp, các cơng trình khoa học nêu trên đã có
những gợi ý quý báu cho luận văn. Tuy nhiên, dưới góc độ chính trị học,
chun đề về năng lực lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính quyền cấp xã tại
huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ thì chưa có cơng trình nào nghiên cứu. Luận
văn này cố gắng kế thừa những giá trị quý báu đã có từ các cơng trình khoa
học trên, tiếp tục đi sâu nghiên cứu những vấn đề cần được làm sáng tỏ qua
khảo sát ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ hiện nay nhằm góp phần nhỏ vào
cơng tác xây dựng HTCT cấp xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ ngày càng
chất lượng, hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
5
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu năng lực lãnh đạo của Đảng ủy đối
với chính quyền xã gồm: Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân (HĐND và
UBND) xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ từ Đại hội Đảng bộ các cấp
nhiệm kỳ 2010 - 2015 và đề xuất hướng giải quyết vấn đề này đến năm 2020.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
4.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hố lý luận về Đảng lãnh đạo chính quyền, phân
tích thực trạng và những vấn đề đặt ra năng lực lãnh đạo của Đảng ủy xã đối
với chính quyền xã, luận văn đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm nâng
cao năng lực lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính quyền cấp xã ở huyện Thanh
Thuỷ, tỉnh Phú Thọ hiện nay.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực lãnh đạo của Đảng
đối với chính quyền, của Đảng ủy đối với chính quyền xã.
- Phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra về năng lực lãnh đạo của
Đảng ủy đối với chính quyền cấp xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ.
- Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo của
Đảng ủy đối với chính quyền xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ hiện nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về tổ chức và hoạt động của Đảng, về
Đảng lãnh đạo chính quyền, Đảng cầm quyền.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
- Phương pháp cụ thể: Phân tích, so sánh, điều tra xã hội học, thâm nhập
thực tế cơ sở, thống kê, tổng hợp, đặc biệt coi trọng tổng kết kinh nghiệm.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6
6. Đóng góp về khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn
6.1. Những đóng góp mới của luận văn
- Góp phần hệ thống các quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, của Đảng về sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng với hệ
thống chính quyền.
- Đánh giá đúng thực trạng năng lực lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính
quyền cấp xã ở huyện Thanh Thuỷ từ đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2010 - 2015
đề xuất định hướng đến 2020.
- Đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo của
Đảng ủy đối với chính quyền cấp xã ở huyện Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ hiện nay.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn
- Luận văn cung cấp luận cứ khoa học giúp các cấp lãnh đạo ở huyện
Thanh Thuỷ, tỉnh Phú Thọ tham khảo, nhất là các Đảng ủy trong quá trình
lãnh đạo chính quyền xã.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho những tổ chức, cá
nhân quan tâm đến vấn đề này.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn được kết cấu gồm 3 chương, 7 tiết.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
7
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NĂNG LỰC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY
VỚI CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẢNG LÃNH ĐẠO CHÍNH QUYỀN
1.1.1. Khái niệm lãnh đạo, năng lực lãnh đạo, năng lực lãnh đạo của
Đảng ủy, Đảng lãnh đạo, Đảng cầm quyền
1.1.1.1. Khái niệm lãnh đạo
Lãnh đạo là một phạm trù chính trị học, trong khoa học chính trị, lãnh
đạo là sự dìu dắt xã hội bằng chính trị và đạo đức người đứng đầu; là một
chức năng cơ bản của Đảng cầm quyền, lãnh tụ quốc gia, nhằm đưa đất nước
tới các mục tiêu nhất định bằng cương lĩnh, đường lối chính trị, các chiến
lược phát triển, công tác tổ chức - cán bộ… Chủ thể lãnh đạo là cá nhân, tổ
chức có quyền lực cao nhất trong một HTCT, một thể chế. Chủ thể lãnh đạo
có thẩm quyền cao hơn, lớn hơn các chủ thể quản lý.
Lãnh đạo là sự hoạt động thuyết phục mọi người cùng hợp tác để thực
hiện một mục tiêu chung, là quá trình gây ảnh hưởng tới cá nhân hay một
nhóm người hoặc cả xã hội nhằm đạt một mục tiêu chung nào đó, là khả năng
huy động và hướng dẫn các nỗ lực của một tập thể vào việc thực hiện một
mục tiêu nào đó, là năng lực và ý chí tập hợp được mọi người nhằm thực hiện
một mục tiêu nhất định, là sự ảnh hưởng (tác động) mang tính tương tác, được
thực hiện trong một tình huống, được chỉ đạo, thơng qua q trình thơng tin
để đạt tới những mục tiêu cụ thể.
Nói khái quát nhất, theo từ điển tiếng việt "lãnh đạo là đề ra chủ
trương, đường lối và tổ chức, động viên thực hiện" [ 78, tr. 568].
Trong thực tế, lãnh đạo được phân biệt với quản lý ở hai điểm cơ bản:
Người lãnh đạo cần thực hiện tất cả các chức năng quản lý, trong khi đó, nhà
quản lý thường chỉ thực hiện một số chức năng mà lãnh đạo ủy quyền, phân
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
8
quyền. Lãnh đạo phải quản lý và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của
một tổ chức trước nhà nước, xã hội; trong khi đó, nhà quản lý chỉ có quyền và
trách nhiệm trong phạm vi cơng việc, nhân sự được lãnh đạo phân công.
1.1.1.2. Khái niệm năng lực lãnh đạo
A.G Cô-va-li-ốp, nhà tâm lý học người Nga cho rằng “Năng lực là một
tập hợp hoặc tổng hợp những thuộc tính cá nhân con người, đáp ứng nhu cầu
của hoạt động và đảm bảo cho hoạt đọng có kết quả” [ 47, tr. 90].
Theo nhà chính trị học người Mỹ Eisenhowr, năng lực lãnh đạo là khả
năng quyết định cái gì cần phải làm và sau đó làm cho mọi người muốn làm
việc đó.
Từ điển tiếng Việt và từ điển Triết học định nghĩa năng lực là khả năng
điều kiện chủ quan sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Khái niệm này
được dùng theo hai nghĩa khác nhau: Theo nghĩa hẹp, năng lực để phân biệt
với phẩm chất - hai thành tố cơ bản của nhân cách; theo nghĩa rộng, năng lực
bao gồm cả phẩm chất đạo đức vì trong con người có đức (tổng hợp các phẩm
chất) là cái gốc của tài (năng lực), giữa chúng thường thống nhất chặt chẽ với
nhau, tạo tiền đề và điều kiện cho nhau phát triển.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thường dùng khái niệm năng lực với nghĩa rộng
khi nhấn mạnh sự nghiệp cách mạng nước ta cần có những con người có nhân
cách tồn diện, có đầy đủ cả đức lẫn tài, vừa “hồng” vừa “chuyên”. Người
nói: “Kiến thiết nước nhà cần có nhân tài hay cịn gọi là người tài có đức – kẻ
hiền năng” [ 27, tr. 451].
Đảng ta hiện nay cùng dùng khái niệm này theo nghĩa rộng khi nêu ra
yêu cầu, nhiệm vụ nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng nói chung, của mỗi
cán bộ, đảng viên nói riêng. Năng lực, nói một cách ngắn gọn là “sức mạnh,
sức là việc, sức giải quyết vấn đề, sức đảm đang một nhiệm vụ…[ 12, tr. 7].
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
9
Như vậy, năng lực lãnh đạo là nói đến khả năng đạt kết quả cao trong
một hoạt động lãnh đạo, quản lý hoặc một chuỗi hoạt động lãnh đạo, quản lý;
hay năng lực lãnh đạo chính là năng lực ra quyết định, tổ chức thực hiện các
quyết định. Muốn hoạt động lãnh đạo có kết quả địi hỏi người lãnh đạo phải
có những phẩm chất tâm lý nhất định phù hợp với yêu cầu hoạt động.
Năng lực lãnh đạo khơng phải là những thuộc tính cá nhân riêng lẻ mà
là một tổ hợp các thuộc tính tồn tại, thống nhất với nhau, là kết quả của quá
trình học tập, rèn luyện trong hoạt động thực tiễn của con người. Có thể nói
rằng năng lực lãnh đạo khơng phải tố chất bẩm sinh thuần túy vốn có của con
người, tự động đảm bảo cho con người đạt kết quả trong hoạt động lãnh đạo
mà nó chủ yếu là kết quả của sự rèn luyện, tu dưỡng học tập thông qua hoạt
động thực tiễn của con người; môi trường sống của họ. Theo Hồ Chí Minh:
“Năng lực của con người khơng phải hồn tồn do tự nhiên mà có, mà phần
lớn do cơng tác, do luyện tập mà có” [ 29, tr. 40].
Như vậy, năng lực lãnh đạo là những đặc điểm tâm lý phù hợp với yêu
cầu đặc trưng của hoạt động lãnh đạo, đó là khả năng ra quyết định, tổ chức
thực hiện các quyết định.
Năng lực lãnh đạo được hình thành từ nhiều yếu tố, trong đó 3 yếu tố
mang tính quyết định là: Tri thức, kỹ năng và kinh nghiệm. Ba yếu tố này
được kết hợp chặn chẽ và được thể hiện thông qua hoạt động thực tiễn.
1.1.1.3. Năng lực lãnh đạo của Đảng ủy
Năng lực lãnh đạo của Đảng ủy là tổng hợp những khả năng, điều
kiện chủ quan của Đảng ủy xã được tạo nên từ những yếu tố nội sinh, từ sự
phấn đấu của đảng ủy để thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo. Năng lực lãnh đạo của
Đảng ủy xã chính là khả năng, điều kiện của Đảng ủy xã trong việc thực hiện
các khâu, các bước của quy trình lãnh đạo nhằm đạt được kết quả cao trong
thực tiễn; năng lực đó được phản ánh thông qua việc:
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
10
Đảng ủy lãnh đạo chính quyền bằng đường lối, quan điểm thông qua
việc các nghị quyết, quyết định, nguyên tắc giải quyết các vấn đề quan trọng
tại địa phương; xử lý những vấn đề cụ thể, những vấn đề có ý nghĩa chính trị,
quan hệ tới nhiều tầng lớp, những vấn đề phức tạp trong quan hệ địa phương,
trong khi kiên trì nguyên tắc Đảng ủy lãnh đạo tuyệt đối và trực tiếp về mọi
mặt đối với mọi lĩnh vực cần phát huy tốt vai trò, chức năng quản lý, điều
hành của chính quyền trong các lĩnh vực này.
Đảng ủy lãnh đạo Chính quyền tổ chức thực hiện nghị quyết, thể chế
hoá, cụ thể hoá nghị quyết, đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách
thành kế hoạch, các chương trình mục tiêu để thực hiện bảo đảm cho nghị
quyết của Đảng ủy vào cuộc sống một cách đầy đủ, kịp thời đạt được hiệu
quả, chất lượng.
Đảng ủy kiểm tra, giám sát và sơ, tổng kết việc thực hiện nghị quyết,
đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách của bộ máy chính quyền thơng
qua tổ chức đảng, đảng viên; đồng thời lãnh đạo cơng tác thanh tra của chính
quyền; lãnh đạo tổ chức, động viên quần chúng kiểm tra, giám sát các cơng
việc và hoạt động của chính quyền; phát hiện các mặt tốt để phát huy, mặt yếu
kém, tiêu cực để uốn nắn, thông qua kiểm tra, tổng kết rút kinh nghiệm để bổ
sung, hoàn chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng ủy và chính
quyền. Xây dựng quy chế và chỉ đạo việc phối hợp kiểm tra của cấp ủy đảng,
cơ quan chính quyền và đồn thể nâng cao chất lượng kiểm tra từ đó đề ra các
chủ trương, đường lối, xây dựng các nghị quyết hiệu quả, chất lượng sát với
tình hình thực tế tại địa phương, đơn vị.
Như vậy, sự lãnh đạo của Đảng ủy thông qua việc ra nghị quyết, triển
khai thực hiện nghị quyết, kiểm tra, giám sát và sơ, tổng kết việc thực hiện
nghị quyết bảo đảm cho chính quyền có nội dung tồn diện, bao gồm cả chính
trị, tư tưởng, tổ chức và cán bộ, đảm bảo cho chính quyền hoạt động theo
đúng đường lối, chính sách.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
11
Sự lãnh đạo của Đảng ủy đối với chính quyền chính là sự thống
nhất biện chứng giữa nội dung và năng lực lãnh đạo, năng lực lãnh đạo xuất
phát từ nội dung, phụ thuộc vào nội dung, phục vụ cho nội dung. Nội dung
lãnh đạo quyết định năng lực lãnh đạo. Nói cách khác, nội dung lãnh đạo là
những vấn đề tương đối ổn định; những vấn đề được xác định gắn với mục
tiêu, nhiệm vụ của chủ thể lãnh đạo. Nói như vậy khơng có nghĩa chỉ nói tới
năng lực lãnh đạo mà khơng thực hiện đổi mới nội dung lãnh đạo. Nói đổi
mới năng lực lãnh đạo có nghĩa là nó xuất phát chính từ u cầu của đổi mới
nội dung lãnh đạo.
1.1.1.4. Khái niệm Đảng lãnh đạo, Đảng cầm quyền
Đảng lãnh đạo là một khái niệm được các nhà kinh điển Mác-Lênin
nêu ra vào những năm cuối của thế kỷ XIX, đánh dấu sự trưởng thành về mặt
tổ chức với sự ra đời các đảng của giai cấp công nhân, lực lượng tiên phong
thực hiện sứ mệnh lịch sử lãnh đạo quần chúng nhân dân lao động thủ tiêu
chế độ bóc lột, xây dựng một xã hội mới tiến bộ vì con người, khơng cịn bóc
lột, áp bức, bất cơng. Từ những phân tích của V.I.Lênin về vai trò lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Nga đối với quần chúng nhân dân lao động trong cách
mạng vô sản đã cho thấy, nội hàm khái niệm “Đảng lãnh đạo” được hiểu là
một hình thức của cuộc đấu tranh giai cấp, là giai cấp công nhân - thực hiện
vai trò tiên phong, gương mẫu, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân để làm
sao có được sự đồng tình, ủng hộ một cách tự nguyện của đại đa số nhân dân
lao động đối với đảng, kể cả khi đảng chưa giành được chính quyền, nhằm
xây dựng một xã hội tiến bộ theo mục tiêu của đảng. V.I.Lênin viết rằng:
“Khơng có sự đồng tình và ủng hộ của đại đa số nhân dân lao động đối với
đội tiên phong của mình, tức đối với giai cấp vơ sản, thì cách mạng vô sản
không thể thực hiện được. Nhưng sự đồng tình và ủng hộ đó khơng thể có
ngay được và không phải do những cuộc bỏ phiếu quyết định, mà phải trải
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
12
qua một cuộc đấu tranh giai cấp lâu dài, khó khăn, gian khổ mới giành được.
Cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản để giành lấy sự đồng tình, để
giành lấy sự ủng hộ của đa số nhân dân lao động không phải kết thúc khi giai
cấp vơ sản đã cướp được chính quyền. Sau khi giành được chính quyền, cuộc
đấu tranh đó vẫn tiếp tục như trước, có điều là với hình thức khác mà thôi”
[39, tr. 251].
Trên cơ sở quan điểm của V.I.Lênin về đảng lãnh đạo, Hồ Chí Minh
khơng chỉ bằng hành động thực tiễn là sáng lập ra một đảng của giai cấp công
nhân, nhân dân lao động và cả dân tộc để lãnh đạo tồn dân trong cơng cuộc
giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam mà đã góp phần
làm rõ cả nhận thức khái niệm về Đảng lãnh đạo. Theo Người: “Đảng lãnh
đạo, nghĩa là tất cả các cán bộ, từ trung ương đến khu, đến tỉnh, đến huyện,
đến xã, bất kỳ cấp nào và ngành nào - đều phải là người đày tớ trung thành
của nhân dân” [10, tr. 323].
Với các luận điểm trên, nội hàm khái niệm “Đảng lãnh đạo” trong quan
điểm của Hồ Chí Minh đã được làm rõ qua các nội dung chủ yếu sau:
Thứ nhất, “Đảng lãnh đạo” là một khái niệm chỉ sự tác động, ảnh
hưởng của Đảng (qua các tổ chức đảng và đảng viên) đối với quần chúng
nhân dân. Tức chủ yếu chỉ nói đến sự lãnh đạo của Đảng đối với quần chúng
nhân dân. Hồ Chí Minh khơng bao giờ sử dụng các khái niệm “Đảng lãnh đạo
Nhà nước” hay “Đảng lãnh đạo Chính quyền”, kể cả sau khi Đảng đã lãnh
đạo nhân dân giành được chính quyền. Đảng lãnh đạo quần chúng nhân dân
có nghĩa là Đảng phải làm sao trở thành lực lượng tiên phong trong dân
chúng, vạch hướng, xác định được mục tiêu đúng đắn đáp ứng được lợi ích và
nguyện vọng cơ bản của đông đảo quần chúng nhân dân; đồng thời phải có
được uy tín cao do làm tốt sứ mệnh “người đày tớ trung thành của nhân dân”
từ đó mà vận động, thuyết phục được quần chúng nhân dân ủng hộ nhân dân
đi theo Đảng.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
13
Thứ hai, Đảng lãnh đạo là một khái niệm không gắn với quyền lực. Tức
Đảng không dựa vào quyền lực (quyền lực được hiểu theo nghĩa có sự cưỡng
bức, ép buộc) trong sự ảnh hưởng, trong quá trình tác động của chủ thể lãnh
đạo là Đảng đến đối tượng lãnh đạo là quần chúng nhân dân. Sự lãnh đạo của
Đảng đối với quần chúng nhân dân có đặc điểm là sự vận động mang tính
thuyết phục. Đảng lấy uy tín của mình là một Đảng có “đạo đức và văn minh”
để thuyết phục quần chúng nhân dân đi theo, ủng hộ, thực hiện các cương
lĩnh, đường lối, nghị quyết của Đảng.
Thứ ba, khái niệm Đảng lãnh đạo được hiểu như một hình thức của
cuộc đấu tranh giai cấp cả trong cách mạng giải phóng dân tộc và trong xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Chính từ trong cuộc đấu tranh đó, Đảng đã tỏ ra là lực
lượng “có sức hấp dẫn lớn”, được quần chúng nhân dân tin yêu, ca ngợi, tự
nguyện suy tôn là lực lượng giữ địa vị lãnh đạo. Sau khi Đảng lãnh đạo nhân
dân giành được chính quyền, sự suy tơn đó được kiểm chứng chủ yếu qua các
đợt bầu cử dân chủ và khi mà có đa số đảng viên của Đảng được bầu vào các
cơ quan quyền lực nhà nước các cấp. Tuy nhiên, nhân dân tự nguyện suy tôn
địa vị lãnh đạo của Đảng khơng có nghĩa là Đảng có thể giữ mãi địa vị đó nếu
Đảng đánh mất niềm tin của nhân dân, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay nếu
Đảng không chiến thắng được trong cuộc đấu tranh gian khổ chống chủ nghĩa
cá nhân. Hồ Chí Minh đã từng chỉ rõ rằng: “Đảng khơng thể địi hỏi Mặt trận
thừa nhận quyền lãnh đạo của mình mà phải tỏ ra là một bộ phận trung thành
nhất, hoạt động nhất và chân thực nhất. Chỉ trong đấu tranh và công tác hằng
ngày, khi quần chúng rộng rãi thừa nhận chính sách đúng đắn và năng lực
lãnh đạo của Đảng, thì Đảng mới giành được địa vị lãnh đạo” [2, tr. 139].
Đảng cầm quyền là một khái niệm được sử dụng rộng rãi ở các nước
phương Tây ngay khi xã hội bắt đầu hình thành các đảng chính trị. Ở nước
Nga Xơ-viết trước đây, V.I.Lênin cũng đã đề cập nhiều các vấn đề liên quan
đến đảng cầm quyền. Theo V.I.Lênin, đảng cầm quyền được hiểu là “đảng
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
14
nắm chính quyền” bằng những người đại diện của đảng trực tiếp thực hiện
công việc quản lý trong bộ máy nhà nước. Theo V.I.Lênin, những cán bộ,
đảng viên trong bộ máy nhà nước phải hoạt động làm sao bảo đảm vừa với tư
cách là người đại diện cho đảng thực hiện việc tuyên truyền, vận động nhân
dân đi theo đảng, tức là hoạt động “lãnh đạo”, vừa với tư cách là người đại
diện cho đảng, đồng thời là đại biểu của nhân dân thực hiện công việc quản lý
nhà nước, tức là hoạt động “cầm quyền”. Trong diễn văn tại Hội nghị II toàn
Nga các cán bộ tổ chức (6-1920), V.I.Lênin đã viết: “Người cán bộ ấy phải
nhớ rằng anh ta không những là người tuyên truyền bằng lời nói, khơng
những phải giúp đỡ những tầng lớp nhân dân mê muội nhất; đó là nhiệm vụ
chủ yếu của anh ta và không làm như vậy anh ta không thể tự coi mình là
người cộng sản được. Nhưng ngồi ra, anh ta phải là người đại diện Chính
quyền Xơ- viết… người đại diện cho đảng nắm chính quyền hiện đang thông
qua một bộ phận giai cấp vô sản mà điều khiển tồn bộ nước Nga” [41, tr.
181]. Điều đó cho thấy, đảng cầm quyền là một khái niệm gắn với quyền lực.
Tức đảng có quyền lực chính trị mà cụ thể là ở việc “nắm chính quyền” hay
“nắm quyền lực nhà nước”.
Ở nước ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có những nhận thức sớm về Đảng
cầm quyền. Tuy không nêu rõ khái niệm “Đảng cầm quyền” là như thế nào,
nhưng qua những bài viết, bài nói của Người cho thấy rằng, “Đảng cầm
quyền” là khái niệm có những điểm khác với “Đảng lãnh đạo”. Đảng cầm
quyền là một khái niệm gắn với quyền lực. Theo Người, Đảng cầm quyền
cũng tức là Đảng nắm chính quyền, nghĩa là Đảng có quyền lực trong thực tế.
Tuy nhiên, Đảng ta là đội tiên phong không chỉ của giai cấp công nhân mà là
của cả dân tộc, “Đảng là đảng của giai cấp lao động, mà cũng là đảng của
toàn dân”; đồng thời, những cán bộ, đảng viên của Đảng trực tiếp thi hành
những nhiệm vụ quản lý trong bộ máy nhà nước đều chỉ là những người được
nhân dân “ủy thác”, bầu ra để phục vụ nhân dân. Do vậy, ở nước ta, Đảng
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
15
nắm chính quyền cũng tức là nhân dân nắm chính quyền, bởi Đảng chỉ là lực
lượng tiêu biểu, đại diện cho tồn dân nắm chính quyền. Cán bộ, đảng viên
trong bộ máy nhà nước có quyền lực nhưng quyền lực đó là thuộc về nhân
dân. Người viết: “Nhân dân là ơng chủ nắm chính quyền. Nhân dân bầu ra đại
biểu thay mặt mình thi hành chính quyền ấy” [7, tr. 218-219]Có thể thấy, đây
là một nét đặc thù của Đảng cầm quyền ở Việt Nam hiện nay.
1.1.2. Quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
Đảng Cộng sản Việt Nam về Đảng Cộng sản lãnh đạo chính quyền
Học thuyết về CNXH khoa học chỉ ra rằng, Đảng lãnh đạo hay Đảng
cầm quyền (khi Đảng giành được chính quyền) là một tất yếu lịch sử. Kết quả
này bắt nguồn từ cuộc đấu tranh gay gắt giữa giai cấp vô sản với giai cấp tư
sản. Tuyên ngôn Đảng Cộng sản khẳng định: "Trong tất cả các giai cấp hiện
đang đối lập với giai cấp tư sản thì chỉ có giai cấp vơ sản là giai cấp thật sự
cách mạng. Tất cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát
triển của đại cơng nghiệp, cịn giai cấp vơ sản là sản phẩm của bản thân nền
đại công nghiệp" [24, tr. 610].
Lẽ dĩ nhiên trong cuộc đấu tranh giai cấp có tính lịch sử này, yêu cầu
đặt ra là giai cấp vô sản phải có một đảng cộng sản chân chính lãnh đạo.
Trong lịch sử đấu tranh giai cấp, chưa có giai cấp nào giành thắng lợi mà lại
không xây dựng được cho mình một chính đảng cách mạng. Đảng cộng sản là
đội tiên phong của giai cấp công nhân vô sản. Đó là những người kiên quyết
nhất, là bộ phận cổ vũ tất cả những bộ phận khác; họ hiểu rõ những điều kiện,
tiến trình và kết quả chung của phong trào vơ sản. Tính quy luật lịch sử thể
hiện ở chỗ: Chủ nghĩa cộng sản nhất định thay thế chủ nghĩa tư bản và người
có vai trị sứ mệnh thực hiện sự thay đổi thế giới đó là giai cấp công nhân mà
đảng cộng sản là đội tiên phong của giai cấp công nhân lãnh đạo.
Đương thời, C.Mác và Ph.Ăngghen rất quan tâm xây dựng tổ chức cách
mạng, tiến hành cách mạng vô sản, lật đổ chế độ tư bản, hướng nhân loại đến
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
16
xã hội mới, tiến bộ, ấm no, hạnh phúc - đó là xã hội cộng sản chủ nghĩa. Đây
là một sự nghiệp lâu dài và được tiến hành bởi tồn bộ giai cấp vơ sản trên
tồn thế giới. Nhưng để làm được điều đó giai cấp vơ sản ở mỗi nước phải
tiến hành cuộc cách mạng tại nước mình. C.Mác và Ph.Ăngghen viết: "Cuộc
đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản, dù về mặt nội dung,
không phải là cuộc đấu tranh dân tộc, nhưng lúc đầu lại mang hình thức đấu
tranh dân tộc. Đương nhiên là trước hết, giai cấp vô sản mỗi nước phải thanh
tốn xong giai cấp tư sản nước mình đã" [24, tr. 611]. Và "vì giai cấp vơ sản
mỗi nước trước hết phải giành lấy chính quyền, phải tự xây dựng thành một
giai cấp dân tộc, phải tự mình trở thành dân tộc" [24, tr. 623 - 624].
Ở thời đó, C.Mác và Ph.Ăngghen chưa phát biểu được những vấn đề về
đảng cầm quyền do chưa có tiền đề khách quan về đảng trong điều kiện có
chính quyền. Việc xuất hiện công xã Pari cũng chỉ đủ để hai ông nêu lên
những kinh nghiệm về giữ chính quyền.
Kế thừa quan điểm của C.Mác và Ăngghen về đảng, Lênin đã tích cực,
kiên quyết đấu tranh bảo vệ học thuyết Mác. Người đã phê phán gay gắt các
quan điểm xét lại, duy tâm về đảng cộng sản, về cách mạng vô sản, kiên trì
bảo vệ và phát triển sáng tạo về "Đảng kiểu mới". Theo Lênin "Đảng kiểu
mới" phải là một tổ chức chặt chẽ, kỷ luật nghiêm minh, bao gồm những
người giác ngộ cách mạng cao, có thể xuất thân từ mọi giai tầng trong xã hội
nhưng tự nguyện hy sinh vì lý tưởng cộng sản, trung thành với cách mạng,
với nhân dân.
Trong hành trình tìm đường cứu nước cứu dân, tiếp thu nguyên lý của
chủ nghĩa Mác - Lênin, ngay từ những ngày đầu về nước hoạt động cách
mạng, cùng với việc xây dựng đường lối, chiến lược, sách lược cứu nước, Hồ
Chí Minh đã dành sự quan tâm đặc biệt đến việc xây dựng tổ chức đảng.
Người xác định: “Trước hết phải có Đảng cách mệnh, để trong thì vận động
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
17
và tổ chức dân chúng, ngồi thì liên lạc với dân tộc bị áp bức và vô sản giai
cấp mọi nơi. Đảng có vững, cách mệnh mới thành cơng, cũng như người cầm
lái có vững thuyền mới chạy” [57, tr.267 - 268]. Tiếp thu và vận dụng sáng
tạo chủ nghĩa Mác - Lênin về đảng kiểu mới, Người ra sức huấn luyện, đào
tạo, xây dựng và rèn luyện những người ưu tú xuất hiện từ các giai tầng lao
động để hình thành một đảng cách mạng chân chính. Theo Người: “Đảng
chính là con nịi xuất hiện từ giai cấp lao động”, Đảng lấy sứ mệnh, sự uỷ thác
của nhân dân thực hiện nguyện vọng của nhân dân. Từ việc nhận thức sâu sắc
về cội nguồn của quyền lực và mục tiêu cao cả của Đảng cộng sản. Người
nhắc nhở, yêu cầu mỗi người trong tổ chức rằng: "Đã hy sinh làm cách mệnh
thì làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao cách mệnh nhiều thì quyền giao dân
chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh
nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc" [57, tr. 270]. Rất nhiều lần,
Người nhắc "Đảng chỉ có một điều là phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân,
phục vụ XHCN và cộng sản chủ nghĩa. Ngồi ra, khơng cịn có lợi ích nào
khác" [61, tr. 462] và theo Người đó là điều hiển nhiên vì: "Bao nhiêu quyền
hạn đều của dân" [59, tr. 698]. Do đó, Người nhấn mạnh: "Tất cả mọi việc
Đảng phải lo. Việc xây dựng CNXH, chủ nghĩa cộng sản, đấu tranh thống
nhất nước nhà, Đảng phải lo" [61, tr. 464]. Cho tới những ngày chuẩn bị "từ
biệt " thế giới, Người cịn u cầu: "Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để
phát triển kinh tế và văn hoá, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân
dân" [25, tr. 37]. Với Chính phủ, (suy rộng ra là cơ quan nhà nước các cấp)
Người cũng yêu cầu, phải đặt quyền lợi của dân lên trên hết thảy: "Việc gì có
lợi cho dân thì phải làm. Việc vì có hại cho dân thì phải tránh" [58, tr. 22].
Đối với Người, Nhà nước là của dân, Đảng đại diện cho giai cấp công nhân và
nhân dân lao động lãnh đạo Nhà nước thực thi nhiệm vụ mà dân tộc giao phó.
Do vậy, quyền lực là thống nhất, khơng có sự phân chia về quyền lực. Người
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
18
cho rằng: "Trong Đảng và Nhà nước ta có sự phân cơng chặt chẽ như các bộ
phận trong chiếc đồng hồ: cái kim, dây cót khác nhau nhưng hợp tác chặt chẽ
với nhau. Thiếu một bộ phận nào cũng không được" [60, tr.555 - 556].
Tuy nhiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng lưu ý rằng, trong điều
kiện một Đảng duy nhất cầm quyền, để tránh được những sai lầm, khuyết điểm,
Đảng cần phải không ngừng phát huy dân chủ trong sinh hoạt và công tác, đảm
bảo sự lãnh đạo tập thể, đi đúng đường lối quần chúng, giữ vững nguyên tắc tập
trung dân chủ, chống chuyên quyền, độc đoán, kéo bè, kéo cánh. Và để đảm bảo
phát huy dân chủ trong điều kiện một Đảng cầm quyền, cần tiếp tục hoàn thiện
thể chế " Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý". Đây cũng chính
là một nội dung lớn mà các đảng cộng sản cầm quyền, trong đó có Đảng ta đã
dày cơng nghiên cứu, thiết kế mơ hình và tổ chức thực hiện.
Tiếp tục bổ sung tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện mới, Đảng ta
từng bước hoàn thiện về quan niệm Đảng lãnh đạo Nhà nước và cơ quan nhà
nước các cấp. Ngay vào những năm đầu thống nhất Tổ quốc, lãnh đạo Nhà
nước trên phạm vi cả nước, Đảng ta đã sớm đặt vấn đề rất đúng đắn rằng: "
Đảng lãnh đạo cách mạng bằng đường lối, chính sách của mình và chủ yếu
thơng qua Nhà nước. Mọi hoạt động của Nhà nước đều tiến hành dưới sự lãnh
đạo của Đảng. Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm thay Nhà nước"
[26, tr.52]. Trên cơ sở kinh nghiệm thành cơng và sai lầm, khuyết điểm trong
q trình lãnh đạo sự nghiệp xây dựng CNXH nói chung, lãnh đạo Nhà nước
nói riêng, Đảng ta xác định những quan điểm, nội dung Đảng lãnh đạo Nhà
nước mang tính định hướng cho cả thời kỳ mới, đó là:
Đảng lãnh đạo xã hội bằng cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về
chính sách và chủ trương công tác; bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục,
vận động, tổ chức, kiểm tra và bằng hành động gương mẫu của đảng viên.
Đảng giới thiệu những đảng viên ưu tú có đủ năng lực và phẩm chất hoạt
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
19
động trong các cơ quan lãnh đạo chính quyền và đồn thể. Đảng khơng làm
thay các cơng việc của các tổ chức khác trong HTCT [28, tr.329].
Tư duy sáng suốt này vẫn được tiếp tục dẫn dắt hành động trong tồn
Đảng hiện nay. Có thể nhận thấy rằng, mạch tư duy về nội dung Đảng lãnh
đạo Nhà nước được xác định khá rõ:
Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng cương lĩnh đường lối, quan điểm, chủ
trương, các nghị quyết, nguyên tắc giải quyết các vấn đề lớn, có ý nghĩa chính
trị quan trọng. Đảng tập trung lãnh đạo xây dựng Nhà nước thực sự trong
sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu quả. Đảng kết hợp chặt chẽ việc lãnh đạo
và kiểm tra bộ máy nhà nước thông qua tổ chức đảng và cá nhân đảng viên
hoạt động trong cơ quan nhà nước.
Trung thành và nhất quán với tư tưởng của các nhà sáng lập học thuyết
CNXH khoa học, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã
tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm các nước và tổng kết hoạt động thực tiễn
trong nước, từng bước định hướng được những quan điểm, nội dung và
phương thức lãnh đạo đối với Nhà nước phù hợp với nền chính trị hiện đại.
Mặc dù những vấn đề "cốt lõi" đã được giải đáp và là nền tảng cho các hoạt
động lãnh đạo Nhà nước cả ở cấp vĩ mô và vi mơ, nhưng thực tiễn đời sống
chính trị đang địi hỏi câu trả lời về sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước
như thế nào trong điều kiện một Đảng duy nhất cầm quyền và trong quá trình
xây dựng NNPQ.
Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã cho thấy, Đảng Cộng sản Việt Nam
chính là nhân tố có ý nghĩa quyết định mọi thắng cách mạng Việt Nam. Nhân
dân Việt Nam thừa nhận Đảng là tổ chức duy nhất lãnh đạo trong xã hội
không chỉ bằng nhận thức khoa học, ý thức chính trị mà quan trọng hơn:
"Bằng những thành tựu thực tế trong công cuộc xây dựng và phát triển đất
nước theo con đường XHCN, bằng những lợi ích, những giá trị, những tiến
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
20
bộ, những điều tốt đẹp mà Đảng đang và sẽ mang lại cho giai cấp, cho nhân
dân, cho dân tộc" [69]. Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng những định hướng lớn,
thông qua việc xây dựng tổ chức bộ máy và cán bộ của Đảng công tác trong
các cơ quan nhà nước, thực hiện việc kiểm tra giám sát toàn bộ hoạt động của
các tổ chức trong HTCT và sự nêu gương của Đảng. Về mặt thực thi dân chủ,
Đảng ln ln tìm tịi để hồn thiện chế độ dân chủ trong Đảng và ngoài xã
hội, xem dân chủ trong Đảng là yếu tố quyết định nhất, thực hành tự phê bình
và phê bình trong Đảng, áp dụng hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ gián
tiếp. Đảng Cộng sản Việt Nam cho rằng, dân chủ XHCN vừa là mục tiêu vừa
là động lực của sự phát triển đất nước; xây dựng một xã hội dân chủ, trong đó
cán bộ, đảng viên và cơng chức phải thực sự là cơng bộc của nhân dân; xác
định các hình thức tổ chức và có cơ chế để nhân dân thực hiện quyền dân chủ
trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hố, xã hội.
Tại Đại hội Đại biểu tồn quốc lần thứ X, Đảng ta tiếp tục nêu: " Mọi
đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của
nhân dân, có sự tham gia ý kiến của nhân dân" [29, tr.125] và: "Thực hiện
đồng bộ các chính sách và pháp luật của Nhà nước nhằm phát huy dân chủ
(dân chủ đại diện, dân chủ trực tiếp và chế độ tự quản của cộng đồng dân cư)
và kỷ cương trong xã hội" [29, tr.117] để vươn tới một xã hội mà trong đó:
"sự cai quản nhân dân do chính nhân dân đảm nhiệm".
Trong q trình tìm tịi, nghiên cứu, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của
nhân loại về xây dựng nhà nước, Đảng ta đi đến kết luận mang tầm chiến
lược: "Xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân" (Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ năm 1991). Đặc
trưng cơ bản của nhà nước pháp quyền là quản lý xã hội bằng pháp luật, tổ
chức và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Đảng cộng sản xây dựng
đường lối chính trị, chính sách lớn phản ánh lợi ích của người lao động thông
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
21
qua nhà nước thể chế thành luật, quy định và lãnh đạo kiểm tra, tổng kết diễn
biến của đời sống xã hội để tiếp tục bổ sung, sửa đổi chính sách, bảo đảm cho
nhà nước hoạt động đúng hướng. Đảng cộng sản lãnh đạo nhà nước nhưng
tuân thủ theo pháp luật, vì pháp luật thể hiện tư tưởng chỉ đạo của chính đảng
mình. Như vậy, vấn đề cịn lại ở chỗ xây dựng thiết chế và tổ chức thực hiện
sao cho đảng thật sự là hạt nhân của HTCT. Để có thể thực hiện được sứ
mạng thiêng liêng như đã tuyên bố: Đảng cộng sản phải tự mình đổi mới
chính mình, thể hiện ở chỗ: Phải nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền thể
hiện qua việc hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách đúng và tổ chức
thực hiện sáng tạo, có hiệu qủa đường lối đó. Lãnh đạo việc tăng cường pháp
chế XHCN, giữ vững kỷ luật kỷ cương. Mở rộng dân chủ XHCN, phát huy
quyền làm chủ của nhân dân. Cụ thể hoá và hiện thực hoá phương châm:
“Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Tổ chức thực hiện có hiệu quả
cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí. Xây dựng bộ máy
đảng và nhà nước trong sạch, vững mạnh.
Với tất cả những yêu cầu đặt ra trong việc xây dựng nhà nước pháp quyền
XHCN của dân, do dân, vì dân cũng chính là địi hỏi về một đảng cách mạng chân
chính. Có đảng, nhà nước mới thật sự là nhà nước của nhân dân; ngược lại, thông
qua nhà nước, đảng có cơ sở vững chắc để phục vụ nhân dân.
1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ỦY ĐỐI
VỚI CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ
1.2.1. Vị trí, vai trị của Đảng ủy trong hệ thống chính trị ở cơ sở
Cấp xã có bề dày về lịch sử hình thành và phát triển, là cấp thấp nhất,
gần dân nhất trong HTCT bốn cấp của Đảng, Nhà nước ta, là nơi trực tiếp tổ
chức và thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của
Nhà nước đi vào cuộc sống, là nơi thể nghiệm chính xác nhất đường lối của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
22
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: "Cấp xã là gần dân nhất, là
nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi việc đều xong" [63,
tr.371 - 372].
Nhận thức được tầm quan trọng của cấp xã, Đảng ta rất chú trọng xây
dựng Đảng bộ ở cấp này, coi đây là "nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị
ở cơ sở" [44, tr. 35].
Đảng ủy là hạt nhân của HTCT cấp xã, lãnh đạo các tổ chức chính trị,
chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, lãnh đạo xây dựng chính quyền, các tổ
chức kinh tế, hành chính, sự nghiệp, quốc phịng, an ninh và các đồn thể
chính trị - xã hội trong sạch, vững mạnh; chấp hành đúng pháp luật và phát
huy quyền làm chủ của nhân dân. Cơ quan lãnh đạo của Đảng bộ xã là đại hội
đại biểu. Đảng uỷ, Ban Thường vụ Đảng uỷ được Đại hội Đảng bộ xã uỷ
nhiệm giao quyền là "vị chỉ huy tối cao" trong địa hạt của mình. Từ thẩm
quyền chung, Đảng uỷ phân công, giao quyền và uỷ quyền cho tập thể Ban
Thường vụ Đảng uỷ, tập thể Thường trực Đảng uỷ và cá nhân Bí thư Đảng
uỷ. Vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của tập thể và cá nhân trong Đảng
uỷ được xác định như sau:
- Đối với Đảng uỷ xã
Đảng uỷ thảo luận và quyết định: Chủ trương, biện pháp thi hành
đường lối, nghị quyết, chỉ đạo từ cấp Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện và nghị
quyết của đại hội Đảng bộ cấp mình; những vấn đề quan trọng trong lĩnh vực
kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phịng, an ninh, cơng tác vận động quần chúng
và xây dựng Đảng; những dự án, chương trình quan trọng trước khi trình
HĐND xem xét, quyết định; giới thiệu nhân sự ứng cử các chức danh Bí thư
Đảng uỷ, Chủ tịch HĐND xã, Chủ tịch UBND xã; kiểm tra công tác cán bộ;
xét khen thưởng, kỷ luật tổ chức, cá nhân thuộc quyền và những vấn đề nội bộ
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
