Công tác thanh tra của cán bộ thanh tra chính phủ trong giai đoạn hiện nay

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH
QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN

ĐINH QUANG TUẤN

CÔNG TÁC THANH TRA
CỦA CÁN BỘ THANH TRA CHÍNH PHỦ
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước
Mã số : 60310203

LUẬN VĂN THẠC SĨ
XÂY DỰNG ĐẢNG VÀ CHÍNH QUYỀN NHÀ NƢỚC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Lê Trọng Hanh

HÀ NỘI - 2012


2

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 4
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC THANH
TRA CỦA CÁN BỘ THANH TRA ............................................................ 12

1.1. Quan niệm về thanh tra và vị trí, vai trị, đặc điểm của Thanh tra............... 12
1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác thanh tra ................................... 38
Chƣơng 2: CÔNG TÁC THANH TRA CỦA CÁN BỘ THANH TRA
CHÍNH PHỦ HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ
ĐẶT RA .......................................................................................................... 45
2.1. Khái quát tình hình Thanh tra Chính phủ hiện nay .................................. 45
2.2. Thực trạng cơng tác thanh tra của đội ngũ cán bộ Thanh tra Chính phủ ..... 52
2.3. Những hạn chế trong công tác thanh tra của đội ngũ cán bộ Thanh
tra Chính phủ ................................................................................................... 64
2.4. Những vấn đề đặt ra ................................................................................. 71
Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM
NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CÔNG TÁC THANH TRA CỦA ĐỘI
NGŨ CÁN BỘ THANH TRA CHÍNH PHỦ ĐẾN NĂM 2020 ................. 74
3.1. Phương hướng nâng cao chất lượng công tác thanh tra của đội ngũ
cán bộ Thanh tra Chính phủ .................................................................... 74
3.2. Những giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng công tác thanh tra của
cán bộ Thanh tra Chính phủ hiện nay ............................................................. 79
KẾT LUẬN .................................................................................................. 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 108


3

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1: Cơ cấu về độ tuổi .......................................................................... 49
Bảng 2.2: Cán bộ thanh tra theo bậc thanh tra được bổ nhiệm .............. 49
Bảng 2.3: Trình độ chun mơn nghiệp vụ ................................................... 50
Bảng 2.4: Trình độ lý luận chính trị và trình độ quản lý nhà nước ............... 50

4

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày 23/11/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 64/SL thành
lập Ban Thanh tra đặc biệt để kiểm sốt bộ máy chính quyền, bảo đảm các cơ
quan Nhà nước và cán bộ, nhân viên Nhà nước thực hiện đúng trách nhiệm
của mình, bảo đảm sự liêm chính trong cơng tác phục vụ nhân dân. Bác nhắc
nhở: “Thanh tra là công tác quan trọng và có tính chất thường xun của cơ
quan lãnh đạo của Đảng và Nhà nước các cấp”.
“Thanh tra là tai mắt của trên, là bạn của dưới” Chủ tịch Hồ Chí Minh
nhấn mạnh “có thể nói, cán bộ thanh tra là tai mắt của Đảng và Chính phủ, tai
có sáng suốt thì người mới sáng suốt”. Cùng với vai trò là “tai mắt của trên”,
thanh tra còn là “ bạn của dưới”. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đồng
bào có oan ức mới khiếu nại hoặc vì chưa hiểu rõ chính sách của Đảng và
Chính phủ mà khiếu nại. Ta phải giải quyết nhanh, tốt thì sẽ củng cố được
lòng tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước. Người căn dặn “các cô, các chú
phải làm thế nào đừng để nhiều thư khiếu nại gửi thẳng đến Bác, vì các địa
phương giải quyết khơng tốt nên họ phải đưa đến Bác”. Người còn chỉ rõ:
“Cán bộ thanh tra như cái gương cho người ta soi mặt, gương mờ thì khơng
soi được”. Để làm gương cho người ta soi thì cán bộ thanh tra phải thực sự có
tài năng và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng. Người nói: “Đối với
cán bộ, được làm cơng tác thanh tra là một vinh dự. Vì sao? Vì cơng tác thanh
tra là một cơng tác quan trọng, Đảng và Chính phủ có tin cậy mới giao cho
làm nhiệm vụ ấy.
Do vậy, cán bộ thanh tra phải luôn rèn luyện, tu dưỡng và có ý thức tự
phê bình theo lời dạy của Bác “Cán bộ thanh tra phải cố gắng học tập, học cái
hay, tránh cái dở, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ lý luận, trình
độ nghiệp vụ và trình độ chun mơn để làm việc cho tốt”.

5

Thanh tra là một hoạt động đặc thù của quản lý nhà nước, nó là chức
năng thiết yếu và quan trọng nhằm bảo đảm cho hiệu lực của quản lý nhà
nước được thực hiện. Ở mỗi nước khác nhau thì chức năng thanh tra được
thiết kế khác nhau và được đặt trong các hệ thống bộ máy khác nhau. Vì vậy,
để đảm bảo thực hiện chức năng quản lý nhà nước thì nhất thiết phải có thanh
tra, kiểm tra và hơn thế nữa là phải xây dựng môi trường thanh tra minh bạch,
khách quan và có đạo đức cao
Hơn 60 năm qua, kể từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số
64/SL ngày 23/11/1945 thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, dưới sự lãnh đạo
của Đảng, ngành Thanh tra Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh và trưởng
thành. Lớp lớp các thế hệ cán bộ, công chức ngành Thanh tra Việt Nam đã
không ngừng phấn đấu, vượt qua mọi gian nan, thử thách, khó khăn để hồn
thành xuất sắc nhiệm vụ được giao; góp phần xứng đáng vào sự thắng lợi của
cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa Việt Nam; xây dựng nên truyền thống hào hùng của ngành Thanh
tra Việt Nam, bản sắc văn hóa thanh tra Việt Nam, xứng đáng với lời dạy của
Bác Hồ kính yêu: “Thanh tra là tai mắt của trên, là bạn của dưới”. Chính
truyền thống hào hùng của ngành Thanh tra Việt Nam, bản sắc văn hóa Thanh
tra Việt Nam là điểm tựa tinh thần vững chắc cho các thế hệ cán bộ, thanh tra
viên ngành Thanh tra hôm nay vượt qua mọi khó khăn, thử thách và cả những
cám dỗ để hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với sự tin
cậy, kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Đến nay, Thanh tra Việt Nam
không chỉ là hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước, thực hiện chức năng,
nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó mà đã trở thành biểu tượng trong
lĩnh vực bảo vệ pháp luật, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa. Biểu tượng đó
là sự kết tinh những giá trị mà ngành Thanh tra đã đạt được trong quá trình

phát triển và trưởng thành, là sự cống hiến tận tụy, đầy trách nhiệm của lớp


6

lớp cán bộ thanh tra. Những giá trị mang tính truyền thống, ảnh hưởng trực
tiếp đến hiệu quả hoạt động thanh tra chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác
thanh tra hiện nay.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả to lớn đóng góp vào sự phát triển
của đất nước tạo nên niềm tự hào cho truyền thống của ngành Thanh tra thì từ
thực tiễn hoạt động thanh tra cũng đã bộc lộ một số yếu kém, sai lầm của cán
bộ làm công tác thanh tra trong việc thực thi nhiệm vụ cơng vụ và trong đời
sống cá nhân. Đó là những sai phạm của cán bộ trong khi tiến hành thanh tra,
những hạn chế, lúng túng trong ứng xử của cán bộ thanh tra khi tiếp công dân,
giải quyết khiếu nại tố cáo… Nếu như những vi phạm, yếu kém của cán bộ,
công chức ngành Thanh tra không được phát hiện, ngăn chặn có hiệu quả và
khắc phục kịp thời thì hình ảnh của ngành Thanh tra sẽ bị ảnh hưởng, một số
vụ việc trên thực tế sẽ trở lên phức tạp, gây bức xúc trong quần chúng và cơ
quan bị thanh tra. Những tồn tại yếu kém đó đặt ra những thách thức to lớn,
đòi hỏi ngành Thanh tra phải vượt qua để xứng đáng với trọng trách được
Đảng và Nhà nước giao phó và sự trơng cậy của nhân dân. Để vượt qua được
những thách thức đó, xây dựng hình ảnh của ngành Thanh tra ngày một đẹp
hơn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
Việc nghiên cứu, xây dựng phẩm chất đạo đức cách mạng, cần, kiệm,
liêm, chính, chí công, vô tư; tuân thủ các giá trị đạo đức nghề nghiệp, góp
phần hình thành nên những giá trị đạo đức của người cán bộ thanh tra, xác lập
những định hướng tư tưởng, giá trị truyền thống ngành Thanh tra. Xây dựng
năng lực công tác của người cán bộ thanh tra có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
quan trọng khơng chỉ trong q trình đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành
Thanh tra mà cịn góp phần quan trọng vào việc tăng cường năng lực, xây

dựng ngành Thanh tra ngày càng trong sạch, vững mạnh, đáp ứng được yêu
cầu, nhiệm vụ được giao.


7

Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Cơng tác thanh tra của cán bộ Thanh
tra Chính phủ trong giai đoạn hiện nay” là vấn đề cấp thiết đối với ngành
Thanh tra hiện nay nói chung, Thanh tra Chính phủ nói riêng.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghiên cứu về vấn đề thanh tra cũng như công tác thanh tra thực chất
không phải là một vấn đề mới bởi thực tế, vấn đề thanh tra đã được đề cập rất
nhiều trong các bài nói, bài viết của V.I. Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong
các văn kiện của Đảng ta cụ thể như:
Ủy ban Thanh tra của Chính Phủ (1977), Một số văn kiện chủ yếu của
Đảng và Chính Phủ về cơng tác Thanh tra
Huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị cán bộ thanh tra ngày
05 tháng 3 năm 1960 (lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh)
Ban Bí thư Trung ương Đảng (1984), Chỉ thị số 38/CT-TW ngày 20-21984 về việc “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với cơng tác thanh tra”.
Chính phủ (1945), Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945 “thành lập
thanh tra đặc biệt”.
Chính phủ (2008), Nghị định 65 “Quy định chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ”.
Bên cạnh đó, cũng có nhiều bài viết, bài phát biểu của các đồng chí
lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, khá nhiều tác giả, nhiều công trình khoa học
nghiên cứu hết sức cơng phu đã được trình bày thành sách, luận án, luận văn
và các bài viết trên báo, tạp chí đề cập đến. Về phát biểu có:
Đỗ Mười (1989), Phát biểu tại Hội nghị Thanh tra toàn quốc ngày
26/5/1989.
Về luận văn, luận án, bài nghiên cứu khoa học có:

Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra
Chính phủ qua hai giai đoạn thực hiện pháp lệnh thanh tra năm 1990 và Luật


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

8

Thanh tra năm 2004 của Đoàn Hữu Tuyến, Phó Vụ Tổ chức cán bộ, Thanh tra
Chính phủ.
Luận văn đã làm sáng tỏ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ
chức của Thanh tra Chính phủ qua hai giai đoạn thực hiện pháp lệnh thanh
tra, giúp cho người nghiên cứu nắm vững hơn những vấn đề lý luận để từ đó
vận dụng vào hoạt động nghiên cứu khoa học.
Một số định hướng nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức cán bộ
của ngành thanh tra. ThS. Nguyễn Sĩ Giao, Viện Khoa học Thanh tra Vụ
trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Thanh tra Chính phủ; Cơng tác quản lý, đào tạo,
bồi dưỡng với cán bộ, công chức các cơ quan thanh tra nhà nước. Đỗ Mạnh
Hùng, Vụ Tổ chức cán bộ, Thanh tra Chính phủ; Đổi mới công tác quản lý,
đào tạo, bồi dưỡng với cán bộ, công chức các cơ quan thanh tra nhà nước.
Nguyễn Ngọc Bội, Vụ Tổ chức cán bộ, Thanh tra Chính phủ.
Các bài nghiên cứu khoa học này đã nêu lên những định hướng để nâng
cao hiệu quả công tác tổ chức cán bộ của ngành thanh tra ở nước ta. Để thực
hiện hiệu quả hơn nữa hoạt động của cán bộ thanh tra.
Một số vấn đề đổi mới công tác thanh tra đáp ứng yêu cầu cải cách hành
chính nhà nước. Đỗ Mạnh Hùng, Vụ Tổ chức cán bộ, Thanh tra Chính phủ.
Để đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính Nhà nước địi hỏi phải đổi mới
cơng tác thanh tra, trong bài nghiên cứu khoa học của mình tác giả Đỗ Mạnh
Hùng đã đề cập và lý giải rõ ràng vấn đề này.
Về sách chuyên khảo có:

Viện khoa học thanh tra, Đổi mới tổ chức và hoạt động ngành thanh tra
nhằm tăng cường năng lực phòng chống tham nhũng, Nxb Chính trị-Hành
chính, Hà Nội, 2011
Thanh tra Chính phủ, Tăng cường công khai minh bạch theo quy định
của Luật thanh tra 2010 góp phần đảm bảo thực hiện UNCAC, Nxb Lao
động, Hà Nội, 2011.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

9

Nội dung chủ yếu trong sách “Đổi mới tổ chức và hoạt động ngành
thanh tra nhằm tăng cường năng lực phịng chống tham nhũng”, Nxb Chính
trị-Hành chính, Hà Nội, 2011 là đề cập đến vấn đề hiệu quả, hiệu lực hoạt
động của ngành thanh tra còn bộc lộ những hạn chế, chưa đáp ứng được yêu
cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới đặc biệt là trong phòng
chống tham nhũng, những kết quả nghiên cứu trong quyển sách chuyên khảo
đã đánh giá khá toàn diện về tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra. Đồng
thời, cũng đã đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của công tác
thanh tra, tăng cường năng lực phòng chống tham nhũng trong thời gian tới.
Quyển “Tăng cường công khai minh bạch theo quy định của Luật thanh
tra 2010 góp phần đảm bảo thực hiện UNCAC”, Nxb Lao động, Hà Nội, 2011
đã chỉ ra những bước đi thích hợp để đẩy mạnh thực hiện cơng khai, minh
bạch theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, nhằm đáp ứng yêu cầu của công
ước Liên hiệp quốc về phòng chống tham nhũng. Với 3 chương quyển sách
này là tài liệu hết sức cần thiết để các cán bộ quản lý, cán bộ làm cơng tác
thanh tra, phịng chống tham nhũng, và những nhà nghiên cứu lý luận, thực

tiễn về cơng tác thanh tra tham khảo.
Dưới các góc độ đậm nhạt khác nhau các chỉ thị, sắc lệnh, các cơng
trình nghiên cứu đã phần nào làm rõ cơng tác thanh tra và hoạt động của công
tác thanh tra, là nguồn tư liệu quan trọng để tác giả tham khảo trong quá trình
triển khai nghiên cứu đề tài. Mặc dù, công tác thanh tra và hoạt động của đội
ngũ cán bộ thanh tra đã được đề cập nhiều. Song, thực tiễn vấn đề thanh tra
của cán bộ Thanh tra Chính phủ trong q trình thực thi nhiệm vụ hiện nay thì
vẫn chưa có một cơng trình nghiên cứu nào đi sâu tìm hiểu và đặc biệt là dưới
góc độ khoa học của chuyên ngành Xây dựng Đảng và Chính quyền Nhà
nước. Chính vì thế, đây là một vấn đề khơng mới nhưng nghiên cứu nó trong
giai đoạn hiện nay là việc làm hết sức mới mẻ và cấp thiết.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

10

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích
Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác thanh tra của cán
bộ Thanh tra Chính phủ. Từ đó, đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả cơng tác thanh tra của cán bộ Thanh tra Chính phủ
giai đoạn hiện nay.
3.2 Nhiệm vụ
- Tập trung nghiên cứu và làm sáng tỏ lý luận về công tác thanh tra và
cán bộ thanh tra.
- Đánh giá thực trạng công tác thanh tra của cán bộ Thanh tra Chính
phủ hiện nay, chỉ ra những tồn tại, hạn chế của công tác thanh tra.

- Đề xuất những phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao
chất lượng thanh tra của cán bộ Thanh tra Chính phủ thời gian tới.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Công tác thanh tra của cán bộ ngành thanh tra tại các cơ quan trực
thuộc Thanh tra Chính phủ.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu Công tác thanh tra của cán bộ ngành thanh
tra tại cơ quan Thanh tra Chính phủ từ năm 2006 đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Cơ sở lý luận
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề thanh
tra của cán bộ ngành Thanh tra. Ngồi ra, đề tài có kế thừa kết quả nghiên cứu
của một số cơng trình có liên quan.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

11

5.2 Phương pháp nghiên cứu
Ngoài việc sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, luận văn cịn sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên
cứu khoa học khác như: phân tích, tổng hợp, lịch sử - lôgic, tra cứu tài liệu, điều
tra xã hội học, thống kê… đặc biệt coi trọng phương pháp tổng kết thực tiễn.
6. Đóng góp mới của luận văn
- Với việc phân tích và làm rõ vai trị cơng tác thanh tra của cán bộ

Thanh tra trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, đánh giá thực trạng cơng tác
thanh tra của cán bộ Thanh tra Chính phủ đề tài đã đóng góp to lớn trong việc
làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến công tác thanh tra và hoạt động của
đội ngũ cán bộ thanh tra.
- Đề tài nghiên cứu cũng đã đề xuất được các giải pháp đồng bộ, có tính
khả thi nhằm nâng cao cơng tác của cán bộ Thanh tra Chính phủ trong giai
đoạn hiện nay. Những vấn đề này đã làm phong phú thêm kiến thức về hoạt
động của công tác thanh tra ở nước ta.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Kết quả nghiên cứu của luận văn là nguồn tài liệu tham khảo cho các
cấp ủy đảng trong việc lãnh đạo công tác thanh tra và cán bộ ngành Thanh tra
trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, cũng có thể được dùng làm tài liệu tham
khảo trong nghiên cứu và giảng dạy.
- Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu của đề tài cịn góp phần vào việc đấu
tranh chống các biểu hiện suy thoái làm không hết trách nhiệm của cán bộ
Thanh tra trong giai đoạn hiện nay.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu
thành 3 chương, 8 tiết.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

12

Chƣơng 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC THANH TRA
CỦA CÁN BỘ THANH TRA

1.1. Quan niệm về thanh tra và vị trí, vai trị, đặc điểm của Thanh tra
1.1.1. Quan niệm về thanh tra
Sự ra đời của Nhà nước địi hỏi phải có sự quản lý của Nhà nước đối với
các hoạt động kinh tế-xã hội. Nhiệm vụ cơ bản của Nhà nước đối với các hoạt
động kinh tế-xã hội là dự đoán, kế hoạch, tổ chức, động viên, điều hành, kiểm
tra, thanh tra. Do đó thanh tra, kiểm tra luôn gắn liền với hoạt động quản lý của
Nhà nước.
Thuật ngữ “thanh tra” (Inspect) xuất phát từ nguồn gốc La tinh
(Inspectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ một sự kiểm tra, xem xét từ
bên ngoài đối với hoạt động của một số đối tượng nhất định, “là sự kiểm soát,
kiểm kê đối với đối tượng bị thanh tra”[48; tr.203] trên cơ sở thẩm quyền
(quyền hạn và nghĩa vụ) được giao nhằm đạt được mục đích nhất định.
Theo Từ điển tiếng Việt “Thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ
việc làm của địa phương, cơ quan, xí nghiệp”; tính chất của thanh tra mang
tính thường xun, tính quyền lực, do đó hệ quả của thanh tra thường là
“phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định”, với nghĩa này, Thanh tra
bao hàm nghĩa kiểm soát nhằm “Xem xét và phát hiện ngăn chặn những gì
trái với quy định”. Thanh tra thường đi kèm với một chủ thể nhất định
“Người làm nhiệm vụ thanh tra” “Đoàn thanh tra” và “đặt trong phạm vi
quyền hành của một chủ thể nhất định”[49; tr.504]. Từ điển Luật học giải
thích thanh tra “là sự tác động của chủ thể đến đối tượng đã và đang thực
hiện thẩm quyền được giao nhằm đạt được mục đích nhất định - sự tác
động có tính trực thuộc”.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

13

Quan niệm về thanh tra hiện nay cũng như trong lịch sử nước ta được
thể hiện qua mô hình các cơ quan nhà nước, các quy định của Hiến pháp và
pháp luật và được đề cập ở các giác độ khác nhau:
Thời kỳ phong kiến, khái niệm thanh tra chưa được sử dụng, nhưng
các triều đại Lý, Trần, Lê có cơ quan gọi là “Ngự sử đài” với chức năng
gần giống như cơ quan Thanh tra nhà nước hiện nay và có chức “Quan ngự
sử” đứng đầu Ngự sử đài. Ngự sử đài có nhiệm vụ giúp vua trong việc theo
dõi, xem xét các công việc hệ trọng của triều đình. Quan ngự sử đời nhà
Trần có quyền tiền trảm hậu tấu và là chức quan duy nhất có quyền can
gián vua. Thời Lê có hàm “Gián nghị đại phu” phong tặng cho bất cứ bề tôi
nào dám nói thẳng, nói đúng sự thật, Gián nghị đại phu có quyền can gián
nhà vua những việc nên làm và những việc không nên làm.
Lần đầu tiên thuật ngữ “thanh tra” được Hồ Chí Minh sử dụng và
năm 1925 trong các tác phẩm của mình, nổi tiếng là tác phẩm “Bảng án chế
độ thực dân Pháp”, với hai nghĩa là “công việc thanh tra” và “các ngày
thanh tra”, thông qua tác phẩm này Bác vạch trần, luận tội, kết án tội tham
nhũng của bộ máy cai trị thực dân Pháp.
Chỉ vài hôm sau khi đọc tuyên ngôn độc lập thành lập nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bài “cách tổ chức các Ủy
ban nhân dân” đăng trên báo Cứu quốc, ngày 11 tháng 9 năm 1945, để kịp thời
chỉ đạo về cách tổ chức và phân công nhiệm vụ cho các thành viên Ủy ban
nhân dân các cấp. Người chỉ rõ Chủ tịch đúng đầu Ủy ban có nhiệm vụ “đốc
suất, củ sốt các thành viên khác”. Tháng 10 năm 1945, tại cuộc họp Hội đồng
Chính Phủ sau nghi nghe báo cáo về tình hình hoạt động của ủy ban nhân dân
các tỉnh Kiến An, Phủ Lý “đã làm nhiều việc đáng tiếc”, Chỉ Phủ đã thảo luận
vấn đề “ai có quyền trừng phạt các Ủy ban nhân dân địa phương”, và Chính
Phủ thống nhất “Chính Phủ giao cho cấp trên quyền sử cấp dưới. Bộ Nội vụ

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

14

lập một (Ủy) ban thanh tra hành chính để đi điều tra việc hành chính ở các địa
phương” (Biên bản Hội đồng Chính Phủ, lưu tại Viện bảo tàng Hồ Chí Minh).
Như vậy, lần đầu tiên sau khi Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hịa ra đời, Chính
Phủ đã nêu lên yêu cầu phải thành lập một tổ chức thanh tra và giao cho Bộ
Nội vụ thành lập một Ủy ban thanh tra hành chính có nhiệm vụ điều tra cơng
việc hành chính của các địa phương.
Ngày 23/11/1945, Hồ Chủ tịch ký Sắc lệnh số 64-SL thành lập Ban
Thanh tra đặc biệt. Sắc lệnh nêu rõ “Chính phủ sẽ lập ngay một Ban Thanh tra
đặc biệt, có ủy nhiệm là đi giám sát tất cả các công việc và các nhân viên của
Ủy ban nhân dân và các cơ quan của Chính phủ”, từ đây thuật ngữ “thanh tra”
xuất hiện, quyền thanh tra được xác định và chính thức giao cho Chính phủ.
Tuy nhiên, Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp đầu tiên của Nhà nước ta
chưa sử dụng thuật ngữ “thanh tra”, hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa được
giao cho một cơ quan chuyên trách nào, mà quyền “kiểm sốt” đối với Chính
phủ được giao cho Ban Thường vụ của Nghị viện “khi Nghị viện không họp,
Ban Thường vụ có quyền kiểm sốt, phê bình Chính phủ”.[15; 14] Nhân dân
có quyền và nghĩa vụ bầu ra, giám sát kiểm tra và bãi miễn các đại biểu do
mình bầu ra.
Hiến pháp năm 1959 cũng đề cập đến một số nội dung về kiểm tra việc
thi hành các quyết định quản lý nhà nước “Các Bộ trưởng và thủ trưởng các cơ
quan thuộc Hội đồng Chính phủ ra những thông tư, chỉ thị và kiểm tra việc thi
hành các thông tư và chỉ thị ấy” và “Ủy ban hành chính các cấp chiếu theo
quyền hạn do luật định mà ra quyết định, chỉ thị và kiểm tra việc thi hành
những quyết định chỉ thị ấy”[15; 50-54]. Như vậy, thanh tra, kiểm tra ở đây

ngoài việc xem xét vi phạm của các cơ quan, nhân viên hành chính hay Chính
phủ còn mở rộng ra giám sát, kiểm tra các hoạt động xây dựng, ban hành, thực
hiện các văn bản pháp quy.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

15

Hiến pháp năm 1980 đã sử dụng thuật ngữ “thanh tra” với nội dung là
một chức năng của cơ quan quản lý nhà nước. Khoản 15 Điều 107 của Hiến
pháp quy định Hội đồng Bộ trưởng có nhiệm vụ: “tổ chức và lãnh đạo công
tác thanh tra và kiểm tra của Nhà nước”, Điều 110 quy định: “Chủ tịch Hội
đồng Bộ trưởng lãnh đạo công tác của Hội đồng Bộ trưởng, đôn đốc, kiểm tra
việc thi hành những quyết định của Quốc hội, Hội đồng nhà nước, Hội đồng
Bộ trưởng”. Về Ủy ban nhân dân, Điều 124 quy định: “ôỦyban nhân dân các
cấp chiểu theo quyền hạn do luật định, ra những quyết định, chỉ thị và kiểm
tra việc thi hành những văn bản đó”.
Đến Hiến pháp năm 1992, khái niệm thanh tra, kiểm tra được thể hiện
rõ hơn qua các Điều 112, 115, 116 và 124. Khoản 7 Điều 112 quy định Chính
phủ có nhiệm vụ “tổ chức và lãnh đạo công tác kiểm kê, thống kê của Nhà
nước, công tác thanh tra, kiểm tra nhà nước, chống quan liêu, tham nhũng
trong bộ máy nhà nước; công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân”.
Điều 115 quy định “… Chính phủ ra nghị quyết, nghị định, Thủ tướng Chính
phủ ra quyết định, chỉ thị và kiểm tra việc thi hành các văn bản đó…”. Đối
với Bộ trưởng, các thành viên khác của Chính phủ, thủ trưởng các cơ quan
thuộc Chính phủ “ra quyết định, chỉ thị, thông tư và kiểm tra việc thi hành các
văn bản đó…” (Điều 116). Đối với Ủy ban nhân dân, Điều 124 Hiến pháp

năm 1992 cũng quy định “ôỦyban nhân dân… ra quyết định, chỉ thị và kiểm
tra việc thi hành những văn bản đó”.
Trải qua nhiều quan niệm khác nhau, lần đầu tiên khái niệm thanh tra
được định nghĩa trong Luật Thanh tra năm 2004 dưới khái niệm thanh tra nhà
nước. Theo đó:
Thanh tra nhà nước là việc xem xét, đánh giá, xử lý của cơ quan
quản lý nhà nước đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm
vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự quản lý theo thẩm quyền,

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

16

trình tự, thủ tục được quy định trong Luật này và các quy định khác
của pháp luật. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành chính và
thanh tra chuyên ngành [23].
Gần đây nhất là Luật Thanh tra năm 2010 thay thế cho Luật Thanh tra
năm 2004 cũng đưa ra định nghĩa tương tự “Thanh tra nhà nước là hoạt động
xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ
quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp
luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. [24; tr.8]
Với những nghĩa trên đây, thanh tra bao hàm trong đó nghĩa kiểm
sốt nhằm xem xét và phát hiện, ngăn chặn những gì trái với qui định.
Ngồi ra, thanh tra cịn được hiểu là sự xem xét, kiểm soát, kiểm tra thường
xuyên, định kỳ nhằm rút ra những nhận xét, kết luận cần thiết để kiến nghị
với các cơ quan nhà nước nhằm khắc phục những nhược điểm, phát huy ưu
điểm, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Hoạt động thanh tra

do cơ quan Thanh tra nhà nước thực hiện. Thanh tra nhà nước bao gồm
thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành.
Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện
chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao.
Cụ thể, thanh tra hành chính là thanh tra việc thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức thuộc phạm vi quản lý của
Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp, nếu phát hiện có vi phạm thì
kiến nghị Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước xử lý. Nói khái quát, thanh
tra hành chính là hoạt động thanh tra từ trên xuống, hướng vào đối tượng bên
trong bộ máy nhằm mục tiêu chung là đánh giá, xem xét trách nhiệm của bộ
máy quản lý.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

17

Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong
việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật,
quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó.
Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra việc thực hiện pháp luật
chuyên ngành, việc chấp hành các quy định về chuẩn kỹ thuật, chuyên môn,
nghiệp vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý nhà nước của
bộ, ngành. Đây là hoạt động thanh tra hướng ra ngoài bộ máy, ra ngoài xã hội
nhằm đảm bảo trật tự kỷ cương, pháp luật phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước
theo ngành, theo lĩnh vực.

Ngoài ra, tại Điều 14, Luật Thanh tra 2010 và tại Điều 6, Chương 2 của
Nghị định số 86/2011/NĐ/CP, ngày 22 tháng 9 năm 2011 của Chính Phủ
“Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra”
định nghĩa:
Thanh tra Chính phủ là cơ quan của Chính phủ, chịu trách nhiệm
trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải
quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng trong phạm vi cả
nước; thực hiện hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật.
1.1.2. Quan niệm về cán bộ thanh tra
1.1.2.1. Quan niệm về cán bộ
Trong Từ điển Nhật - Việt, từ cán bộ cũng được dùng tương tự như ở
Trung Quốc, có nghĩa là người ở hạng cao (trong một đoàn thể), là yếu nhân
(nhân vật quan trọng). Ở Nhật hiện nay, từ cán bộ phần lớn được dùng trong
qn đội để chỉ những người đóng vai trị là bộ khung, cịn để chỉ cơng chức
hay viên chức thì họ dùng từ quan liêu, theo nghĩa phổ biến là những người
làm việc trong bộ máy nhà nước. Nghĩa của từ cán bộ ở Nhật trung thành

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

18

nhiều hơn với từ gốc mà nó được dịch ra (Cadre). Trong tiếng Pháp cũng như
trong tiếng Anh, từ này có nhiều nghĩa. Tựu trung có hai nghĩa chủ yếu được
chuyển vào từ cán bộ của Nhật, Trung Quốc và Việt Nam. Nghĩa thứ nhất là
cái khung, cái khn và nghĩa thứ hai là người nịng cốt, những người chỉ huy
trong quân đội, trong một tổ chức làm thành một nịng cốt.

Cũng như hiện tượng chung của ngơn ngữ, từ cán bộ khi du nhập vào
nước ta đã được áp dụng theo thực tiễn tâm lý - văn hóa Việt Nam nên đã
biến đổi khơng cịn ngun như nghĩa gốc. Tuy nhiên cái hàm nghĩa: bộ
khung, người làm nịng cốt, người chỉ huy ln được lưu giữ và nhận thức.
Trong Từ điển tiếng Việt, từ cán bộ được định nghĩa là:
- Người làm cơng tác có nghiệp vụ chun mơn trong cơ quan
nhà nước, đảng, đồn thể.
- Người làm cơng tác có chức vụ trong một cơ quan, một tổ chức,
phân biệt với người khơng có chức vụ. [57; tr.109]
Cho đến nay, từ cán bộ được dùng với rất nhiều nghĩa khác nhau:
- Trong tổ chức đảng và đoàn thể, từ cán bộ được dùng với hai nghĩa:
một là, để chỉ những người được bầu vào các cấp lãnh đạo, chỉ huy từ cơ sở
đến Trung ương (cán bộ lãnh đạo) để phân biệt với đảng viên khác, đồn viên,
hội viên; hai là, những người làm cơng tác chuyên trách có hưởng lương
trong các tổ chức đảng và đoàn thể.
- Trong quân đội, cán bộ là những người chỉ huy từ tiểu đội trở lên (cán
bộ tiểu đội, cán bộ trung đoàn,…) và là sĩ quan từ cấp úy trở lên.
- Trong hệ thống nhà nước, từ cán bộ được hiểu cơ bản là trùng với từ
công chức, chỉ những người làm việc trong cơ quan nhà nước thuộc ngành
hành chính, tư pháp, kinh tế, văn hóa và xã hội. Đồng thời, cán bộ cũng được
hiểu là những người có chức vụ chỉ huy, phụ trách, lãnh đạo.
Theo Điều 4 – Luật Cán bộ, công chức 2008 khái niệm: “Cán bộ là
công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

19

danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước,
tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh), ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc
tỉnh (sau đây gọi chung là cấp huyện), trong biên chế và hưởng lương từ ngân
sách nhà nước”.
Dù cách dùng, cách hiểu trong các trường hợp, các lĩnh vực cụ thể có
khác nhau, nhưng về cơ bản, từ cán bộ bao hàm nghĩa chính của nó là bộ
khung, là nịng cốt, là chỉ huy.
Như vậy, có thể quan niệm một cách chung nhất, cán bộ là khái niệm chỉ
những người có chức vụ, vai trò và cương vị nòng cốt trong một tổ chức, có tác
động, ảnh hưởng đến hoạt động của tổ chức và các quan hệ trong lãnh đạo, chỉ
huy, quản lý, điều hành, góp phần định hướng sự phát triển của tổ chức.
Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến vấn đề cán
bộ, Người cho rằng: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của
Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu và thi hành. Đồng thời đem tình hình
của dân chúng báo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho
đúng” [25, tr. 269]. Như vậy, theo Người, cán bộ vừa là người tuyên truyền,
giải thích cho nhân dân hiểu rõ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước để tự giác thi hành, vừa là người phải biết lắng nghe
và nắm bắt tình hình từ trong quần chúng, từ trong thực tiễn cuộc sống của
nhân dân đề xuất, báo cáo với Đảng, Nhà nước để có cơ sở đề ra những chủ
trương, đường lối sát thực tế và phù hợp với cuộc sống nhân dân.
1.1.2.2. Quan niệm cán bộ thanh tra
Cán bộ thanh tra hoạt động chủ yếu là thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà
nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng ngừa, chống tham
nhũng theo quy định. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

20

nghĩa, những cán bộ thanh tra được phát triển năng lực nghề nghiệp - chuyên
môn đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chức năng trong phạm vi của cơ
quan hành pháp.
Đội ngũ cán bộ thanh tra là một trong những lực lượng mũi nhọn trong
việc thực thi pháp luật, góp phần ổn định trật tự xã hội, thực hiện chức năng
của nhà nước pháp quyền xây dựng và phát triển kinh tế- xã hội theo hướng
Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa. Những cống hiến, những sản phẩm trong lĩnh
vực thực thi pháp luật là hết sức quan trọng và cần thiết cho xã hội, không
ngừng nâng cao sự ổn định chính trị, trật tự xã hội, chất lượng cuộc sống và
hạnh phúc cho con người.
Lực lượng cán bộ thanh tra đang phục vụ trong tất cả mọi cơ quan
thuộc mọi lĩnh vực của đời sống. cán bộ thanh tra ln tự phịng ngừa vi
phạm pháp luật, giữ vững phẩm chất đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm,
chính, chí cơng, vơ tư; thật sự là những “cơng bộc” của nhân dân “Vì kiểm tra
có tác dụng thúc đẩy và giáo dục đảng viên và cán bộ làm trọn nhiệm vụ đối
với Đảng, đối với Nhà nước, làm gương mẫu tốt cho nhân dân”[27; tr.300].
Trong bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc, ngày 6
tháng 02 năm 1961, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ “Cấp lãnh đạo các bộ, các
ngành, các cấp nhất định phải có cơ quan thanh tra của mình để theo dõi
công tác ngay từ đầu, kịp thời uốn nắn, sửa chữa sai lầm thiếu sót có thể xảy
ra, đồng thời phải trực tiếp chỉ đạo cơ quan thanh tra của mình”[26; tr.275].
Rõ ràng trong tư tưởng của Bác hàm chứa tính chủ động, nhắc nhở cán bộ
cơng chức ln có ý thức phịng tránh các khuyết điểm, sai phạm và tích cực
sửa chữa khuyết điểm lúc cịn manh nha, khởi phát.

Cán bộ thanh tra phát hiện các sai phạm, xem xét kết luận chính xác,
làm rõ đúng sai, xử lý cơng minh, chính xác, kịp thời các dấu hiệu vi phạm.
Theo Bác, lầm lỗi có việc to, việc nhỏ. Nếu nhất luật khơng xử phạt thì sẽ mất

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

21

cả kỷ luật, thì sẽ mở đường cho bọn cố ý phá hoại. Vì vậy hồn tồn khơng xử
phạt là khơng đúng mà chút gì cũng dùng đến xử phạt cũng khơng đúng. Q
trình thanh tra phải hướng đến cái đúng, cái thật, làm rõ bản chất của vấn đề.
Trước nạn lãng phí, tham ơ đang diễn biến phức tạp, Bác Hồ yêu cầu “Phát
hiện ra những việc lãng phí, tham ơ, chẳng những cần báo cáo với Trung
ương và Chính phủ giải quyết mà cịn phải giúp các cấp lãnh đạo địa phương
tìm ra được những biện pháp để tích cực chống lãng phí, tham ơ”[26; tr. 81].
Mặt trái của cơ chế thị trường, tình hình vi phạm pháp luật, tham nhũng của
một bộ phận cán bộ, đảng viên đang có xu hướng gia tăng, do đó, nhiệm vụ
của cán bộ thanh tra phải chủ động thanh tra để kịp thời chấn chỉnh, phát hiện
các dấu hiệu sai phạm ở cán bộ, công chức. Qua thanh tra phải kết luận đúng
sai, làm rõ tính chất, mức độ, căn nguyên dấu hiệu vi phạm; đồng thời bảo vệ,
minh oan cho những cán bộ, công chức bị tố cáo sai. Khi xử lý kỷ luật phải
đảm bảo khách quan cơng bằng, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, kể
cả những vụ việc có tính chất nghiêm trọng thì cần phải truy cứu trách nhiệm
hình sự “bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm nghề nghiệp gì”. Tính hiệu quả trong
hoạt động thanh tra không chỉ dừng lại ở giáo dục, răn đe để phòng tránh mà
còn phải có chế tài thu hồi các tài sản vật chất, tiền bạc do lãng phí, tham
nhũng gây ra để sung quỹ Nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng chỉ rõ

“Các cơ quan Thanh tra Nhà nước chẳng những kiểm tra chống lãng phí,
tham ơ mà cịn phải chống bệnh quan liêu, mệnh lệnh để giúp các cơ quan
nhà nước cải tiến cơng tác, giữ gìn kỷ luật, thực hành dân chủ, góp phần củng
cố bộ máy nhà nước”.[26; tr. 81]
Cán bộ thanh tra ln có ý thức và thể hiện hành vi tôn trọng đối tượng
thanh tra, trao đổi, đấu tranh thuyết phục có văn hóa.
Q trình thanh tra đòi hỏi phải tuân thủ pháp luật thanh tra nhưng cũng
phải xác lập quan hệ giao tiếp ứng xử có văn hóa giữa Đồn thanh tra và đối

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

22

tượng thanh tra. Có như vậy mới góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả cuộc
thanh tra. Có những vụ việc cán bộ, công chức sai phạm nhưng chưa có dấu hiệu
của tội phạm thì trong q trình thanh tra họ vẫn được đối xử bình đẳng, dân chủ
và có trách nhiệm hợp tác với chủ thể thanh tra. Chính khơng gian văn hóa giao
tiếp trong tổ chức sẽ khích lệ ý thức trách nhiệm phối hợp thanh tra giữa Đoàn
thanh tra và đối tượng thanh tra. Trong hoạt động thanh tra nếu Đoàn thanh tra
biết động viên, gợi ý cho đối tượng thanh tra cùng hợp tác, tự giác thì hiệu quả
cuộc thanh tra sẽ cao hơn nhiều, giảm tải thời gian công sức bỏ ra. Đi sâu tìm
hiểu tâm lý đối tượng, khai phá những uẩn khúc về nội tâm, tâm tư nguyện vọng
ở họ sẽ giúp cho thanh tra viên nhận dạng đúng các khía cạnh tư tưởng, bản chất
của vấn đề. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói “Đồng bào có oan ức, có thắc
mắc mới khiếu nại”[26; tr. 81] Làm sao khi thực thi công việc, cán bộ thanh tra
phải khách quan trung thực, “khơng thiên vị, khơng thành kiến”. Bởi vì xét tới
cùng bản chất của công tác thanh tra phải hướng đến sự thật.

Đội ngũ cán bộ thanh tra là một bộ phận quan trọng trong giới thực thi
pháp luật. Những cán bộ thanh tra trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế
hiện nay cần phải có sự nỗ lực rất lớn trong việc vừa phải nắm bắt được
những phương pháp khoa học tiên tiến, vừa phải là người sáng tạo, gương
mẫu trong công việc, tất cả đều nhằm mục đích cuối cùng là giữ vững kỷ
cương trật tự xã hội nhằm góp phần ổn định chính trị thực hiện chức năng nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
1.1.3. Vị trí, vai trị cơng tác thanh tra
Thanh tra là nội dung không thể thiếu của quản lý nhà nước, là giai
đoạn cuối cùng trong chu trình quản lý, có vai trò kiểm định, đánh giá hiệu
quả của quản lý nhà nước. Qua thanh tra để có các kiến nghị khắc phục những
sơ hở, yếu kém, đề xuất những biện pháp đổi mới và nâng cao hiệu quả quản
lý, sửa đổi cơ chế, chính sách nhằm quản lý tốt hơn, hiệu quả hơn. Chính vì

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

23

vậy, trong hoạt động quản lý nhà nước phải có thanh tra và thanh tra phải
phục vụ cho yêu cầu quản lý nhà nước. Ở đâu có quản lý nhà nước thì ở đó
phải có thanh tra. Quản lý nhà nước mà khơng có thanh tra sẽ dẫn tới quan
liêu và xa rời thực tiễn.
Thanh tra làm cho chu trình quản lý nhà nước được khép kín, các hoạt
động ban hành và tổ chức thực hiện quyết định quản lý được gắn bó chặt chẽ
hơn, từ việc xem xét, đánh giá, kiểm chứng việc thực hiện các chủ trương,
chính sách của đối tượng bị quản lý, đến việc đề xuất các biện pháp hồn
thiện chủ trương, chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý của chủ thể. Đó là

quy trình, quy luật tất yếu trong bất cứ hoạt động quản lý của Nhà nước nào.
Theo Lênin, quản lý đồng thời phải có thanh tra, quản lý và thanh tra là
một chứ không phải là hai. Đây là nguyên tắc cơ bản đầu tiên để xác định vị
trí, vai trị của cơng tác thanh tra, điều đó cũng có nghĩa là, khi đề cập đến
cơng tác thanh tra thì không thể không đề cập đến vấn đề quản lý nói chung
và quản lý Nhà nước nói riêng. Vị trí, vai trò của thanh tra trong điều kiện
mới - điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,
cần phải được đánh giá một cách toàn diện nhằm đưa ra những yêu cầu cụ thể
để thiết lập tổ chức và triển khai hoạt động cho phù hợp.
Đảng, Nhà nước ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác
thanh tra. Ngay sau khi lãnh đạo nhân dân ta tiến hành thành công Cách mạng
tháng Tám năm 1945, giành chính quyền về tay nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí
Minh vận dụng Chủ nghĩa Mác – Lênin, nhanh chóng bắt tay vào xây dựng và
lãnh đạo hoạt động của bộ máy Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Trong
những năm tháng đầu tiên của chính quyền mới Chủ tịch Hồ chí Minh đã đề
ra và chỉ đạo thực hiện đúng đắn về nhiệm vụ, hoạt động, phương thức quản
lý của bộ máy nhà nước, trong đó có cơ quan thanh tra. Tại cuộc họp Chính
phủ ngày 13/11/1945, Hồ Chủ tịch đề nghị “các Bộ trưởng có thể chia nhau

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

24

đi thanh tra một khu vực gần Hà Nội. Bộ Nội Vụ sẽ khảo cứu và lập một
chương trình về việc này”[30; tr. 83]. Ngay sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
ký Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945, thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, có
nhiệm vụ giám sát tất cả công việc và các nhân viên của Ủy ban nhân dân và

các cơ quan của Chính phủ.
Vị trí, vai trị quan trọng của cơng tác thanh tra được thể hiện trong
nhiều tác phẩm của Người, từ các bài viết, bài nói chuyện với cán bộ đến các
chỉ thị,... ở nhiều thời gian và địa điểm khác nhau. Tiêu biểu như, tại Hội nghị
tổng kết thanh tra toàn miền Bắc tháng 4 năm 1957, Bác căn dặn: “cán bộ
thanh tra giúp trên hiểu biết tình hình địa phương và cấp dưới, đồng thời
cũng giúp cho các cấp địa phương kịp thời sửa chữa, uốn nắn nếu làm sai,
hoặc làm chậm. Cho nên trách nhiệm của công tác thanh tra là quan
trọng”[56; tr. 8]. Vai trò của các cơ quan thanh tra được thể hiện ngay từ Sắc
lệnh số 64/SL ngày 23 tháng 11 năm 1945 thành lập Ban Thanh tra đặc biệt.
Tại Sắc lệnh này quy định Ban Thanh tra đặc biệt có tồn quyền “nhận các
đơn khiếu nại của nhân dân; điều tra, hỏi chứng, xem xét các tài liệu giấy tờ
của Ủy ban hành chính hoặc các cơ quan của Chính phủ cần thiết cho cơng
việc giám sát; đình chức, bắt giam bất cứ nhân viên nào trong Ủy ban hành
chính hay của Chính phủ đã phạm lỗi”.
Sau này, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục chỉ đạo xây dựng và kiện toàn
hệ thống các cơ quan Thanh tra Nhà nước. Bên cạnh cơ quan Thanh tra của
Chính phủ, Người cịn ký các sắc lệnh thành lập các cơ quan thanh tra của các
bộ, thanh tra chuyên ngành như: Nha Thanh tra, Tổng Thanh tra tài chính, giáo
dục, lao động…). Có thể thấy rằng, Bác rất coi trọng công tác thanh tra và xây
dựng, kiện toàn các cơ quan Thanh tra Nhà nước là để góp phần vào cuộc đấu
tranh bảo vệ thành quả cách mạng, giải phóng đất nước; phát triển kinh tế; giữ
gìn kỷ cương, trật tự xã hội. Bác luôn căn dặn đối với một Đảng cầm quyền

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

25

muốn lãnh đạo thành công sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước thì phải có
chính sách đúng, phải biết cách tổ chức thực hiện công việc, chọn đúng người
và phải thường xuyên kiểm tra việc thực hiện chính sách của mình. Người viết:
“khi đã có chính sách đúng thì sự thành cơng hoặc thất bại của chính sách đó là
do nơi cách tổ chức cơng việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra” [25; tr.
520]. Nhà nước thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật.
Pháp luật chính là sự cụ thể hóa, quy phạm pháp luật hóa đường lối, chính sách
của Đảng. Như vậy, muốn kiểm tra việc thực hiện đường lối, chính sách của
đảng thì phải thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật. Công tác thanh tra
chính là cơng tác kiểm tra việc thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, phục
vụ cho cơng tác kiểm tra của Đảng. Như vậy, công tác thanh tra là phục vụ cho
sự lãnh đạo của đảng. Người dặn dò cán bộ thanh tra “Thanh tra là nhiệm vụ vẻ
vang và quan trọng, nó theo dõi, xem xét việc chấp hành đúng đắn đường lối,
chính sách, nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Chính phủ”[26; tr. 275].
Cơng tác thanh tra cũng là một biện pháp quan trọng trong việc ngăn
ngừa, phát hiện và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật. Công tác lãnh đạo,
chỉ đạo, điều hành, quản lý mà thiếu sự kiểm tra, thanh tra thì sẽ dẫn đến bệnh
quan liêu, tham ơ, lãng phí và chỉ có tăng cường kiểm tra, kiểm sốt thì mới
chống được các tệ nạn này. Hồ Chí Minh “muốn chống bệnh quan liêu, bệnh
bàn giấy; muốn biết các nghị quyết có được thi hành khơng, thi hành có đúng
khơng; muốn biết ai ra sức làm, ai làm cho qua chuyện, chỉ có một cách là
khéo kiểm sốt”. [25; tr. 287]
Cùng với việc phát hiện và xử lý các vi phạm pháp luật, thanh tra cịn
đóng vai trị như một biện pháp phòng ngừa hữu hiệu các vi phạm pháp luật.
Thanh tra cùng với các phương thức kiểm tra, giám sát luôn là hiện thân của kỷ
cương pháp luật; công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát dù được thực hiện dưới
bất cứ hình thức nào, cũng ln có tác dụng hạn chế, răn đe những hành vi vi

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn