Đề tài nhánh nghiên cứu đánh giá tai biến xói mòn khu vực các tỉnh miền núi phía bắc

VIỆN K H O A HỌC V À C Ô N G N G H Ệ VIỆT N A M

VI Ệ N ĐỊ A C H Ấ T

ĐỂ T À I ĐỘC LẬP CẤP NHẢ NƯỚC

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ T ổ N G HỢP CÁC LOẠI HÌNH
TAI BIẾN ĐỊA CHẤT T R Ê N LÃNH THỔ VIỆT NAM
VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG TRÁNH
( G ia i đ o ạ n I I - C á c tỉn h m iề n n ả i p h í a B ắ c )

ĐỀ TÀI N H ẢN H

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TAI BIẾN XĨI MỊN
KHU V ự c CÁC TỈNH MIỂN NÚI PHÍA BẮC

HÀ N Ộ I - 2004


VIỆN KIIOA MỌC V À C Ô N G N G H Ệ V I Ệ T N A M
VÍỆN ĐỊA CH Ấ T

ĐỂ TÀI ĐỘC LẬP CẤP NHÀ NƯỚC

NGHIÊN CỨU ĐẢNH GIÁ T ổ N G HỢP CÁC LOẠI HÌNH
TAI IỈIẾN ĐỊA CHẤT TRÊN LÃNH THỔ VIỆT NAM
VÀ CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG TRÁNH
( G ia i đ o ạ n I I - C á c tính m iề n n ú i p h í a B ắ c )

ĐỂ TÀI NHÁNH

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TAI BIẾN XÓI MỊN
KHU V ự c CÁC TỈNH MIỂN NÚI PHÍA BẮC
NHŨNG NGƯỜI THỰC HIỆN:

/

-V

PHO V': : ■
,

>i >

- .

x

...

—

:j - ■■' °

-J

(, V * i i

Nguyễn Vân P h ổ (Chủ nhiệm dê tài nhánh)
Phạm Ván Cự
Nguyễn Cơng Tuyết

Lại Huy Phương
Hồng Thị Tuyết Nga
Nguyễn '/'rung Minh
Đoàn Thị Thu Trà
Vũ Mạnh Long
Lê Thảnh Chung

C H Ủ N H IỆ M D Ể TÀI

T.S. TRẦN TRỌNG HUỆ
H À NỘ í - 2004


M Ỏ ĐẤU

K h u v ự c m i ề n n ú i p h í a B ắ c g ồ m các t í n h L a i C h â u , S ơ n L a , H o à
B ì n h , ở T à y B ắ c ; c ò n ở Đ ồ n g B ắ c c ó 13 t í n h : L à o C a i , Y ê n B á i , P h ú T h ọ ,
H à G ia n g , T u y ê n Q uang , C ao B ằng, Bắc K ạn, T hái N g u y ê n , L ạ n g Sơn, Bắc
G i a n g , v à Q u ả n g N in h . Đ â y là p h ẩ n lã n h th ổ r ộ n g lớ n c ó vị trí c h i ế n lư ợ c
q u a n t r ọ n g t r o n g s ự n g h i ệ p p h á t t r i ể n k i n h t ế - x ã h ộ i c ủ a c ả n ư ớ c , c ũ n g là
n ơ i s i n h s ố n g v à t ồ n tạ i l â u đ ờ i c ủ a c ộ n g đ ổ n g c á c d â n t ộ c ít n g ư ờ i .
V ề m ă t đ ị a c h ấ t - đ ị a lý t ư n h i ê n , k h u v ự c m i ề n n ú i p h í a B ắ c c ó c ấ u
trúc đ ịa c h ấ t p h ứ c tạp và c ó n h ữ n g b iể u hiện vận đ ộ n g đ ịa c h ấ t m ạ n h m ẽ .
K ế t q u ả c ủ a n h ữ n g v ậ n đ ộ n g n â n g lên đ ã tạ o ra s ự c h ê n h lệ c h đ ộ c a o v à sự
p h â n c ắ t đ ị a h ì n h . T h ê m v à o đ ó là k h u v ự c c ó k h í h ậ u n h i ệ t đ ớ i ẩ m v ớ i
l ư ợ n g m ư a h à n g n ă m l ớ n đ ã l ạ o r a n h ữ n g đ i ề u k i ệ n t h u ậ n lợ i c h o s ự p h á t
t r i ể n c á c b i ế n đ ô n g đ ị a c h ấ t n ộ i - n g o ạ i s i n h v à t h ư ờ n g k è m t h e o n h ữ n g tai
biến đ ịa chất.
T ừ t h ự c t ế t r ê n , c ó t h ể t h ấ y r ằ n g , n g h i ê n c ứ u , đ á n h g i á c á c ta i b i ế n đ ị a
c h ấ t tr o n g k h u v ự c n h ằ m đ ề ra c á c giải p h á p p h ò n g tr á n h là m ộ t v ấ n đ ề b ứ c

t h i ế t . T r o n g s ố c á c ta i b i ế n đ ị a c h ấ t p h ả i k ể đ ế n q u á t r ì n h x ó i m ò n . T r o n g
đ iề u k iệ n đ ịa h ìn h c h ê n h lệ ch lớn về đ ộ cao, p h â n c ắ t m ạ n h m ẽ c ù n g với
th ả m th ự c vật n g h è o n àn d o n ạ n ch ặt phá rừng n g à y c à n g g ia tă n g đ ã thúc
đ ẩ y q u á tr ìn h p h o n g h ó a - x ó i m ò n đ ấ t ở đ â y x ả y r a m ã n h liệt. H â u q u ả c ủ a
q u á t r ì n h x ó i m ị n l à l à m m ấ t đ ấ t , t h o á i h o á đ ấ t , b ồ i lâ'p l ò n g s ô n g , h ồ c h ứ a

đồng thời còn là nguyên nhân khởi điểm của các hiện tượng trượt lở, 10 hùn
đ á , l ũ q u é t , t h ư ờ n g x u y ê n x ả y r a ở đ â y , g â y t h i ệ t h ạ i l ớ n đ ế n đ ờ i s ố n g v à tài
s ả n c ủ a n h â n d â n tro n g v ù n g c ũ n g n h ư q u á trình p h á t triể n k i n h t ế x ã h ội
tro n g k h u vực.
T u y n h i ê n , v i ệ c n g h i ê n c ứ u , đ á n h g i á tai b i ế n x ó i m ị n t r o n g p h ạ m vi
k h u v ự c m iề n núi p h ía Bắc địi hỏi p h ải có sự tập tru n g n g h iê n cứ u củ a
n h i ề u n h à k h o a h ọ c . T r o n g n g h i ê n c ứ u xói m ị n thì v iệ c p h â n loại, n h ậ n
d ạ n g c á c h ì n h t h á i x ó i m ị n là v ấ n đ ề h ế t s ứ c q u a n t r ọ n g . C á c h ì n h t h á i x ó i
m ị n t ạ o r a d i ệ n m ạ o đ ị a h ì n h h i ệ n tạ i . T r ê n m ỗ i l o ạ i đ ị a h ì n h k h á c n h a u ,
m ỗ i lo ạ i đ ấ t đ á k h á c n h a u c ó th ể g ặ p c á c h ìn h thái x ó i m ị n k h á c n h a u . M ỗ i
l o ạ i h ì n h t h á i x ó i m ò n lại t á c đ ộ n g đ ế n m ô i t r ư ờ n g s i n h t h á i v à k i n h t ế x ã
h ộ i m ộ t c á c h k h á c n h a u . Bởi v ậ y , n g h i ê n cứ u xói m ị n t h e o h ìn h thái, th e o
m ứ c đ ộ b iể u h iệ n và n g u y ê n n h â n h ìn h th à n h đ ể lừ đ ó đ ư a r a c á c d ự b á o v ề
tiề m n ă n g xói m ị n , c á c giải p h á p p h ò n g c h ố n g xói m ị n đ ể n g ă n c h ặ n n g u y
c ơ v à l à m g i ả m th iể u c á c tai b iế n d o x ó i m ị n g â y ra là v ấ n đ ề c ầ n p h ả i đ ư ợ c
q u an tâm nghiên cứu m ộ t cách đ ú n g m ức.
C h í n h vì v ậ y , đ ổ tài n h á n h " Đ iều tra, đ á n h g iá lo ạ i h ìn h tai b iế n x ó i
m ị n c á c tình m iền n ú i p h í a B ắ c " đã được triển khai thực hiện từ năm
1


2001

do

tập

thể cán

bộ phịng

Đ ịa hố

và T ru n g

tâm

V iễn

Thám

G E O M A T I C đ ả m n h i ê m . K ế t q u ả c ủ a đ ề tài đ ư ợ c t r ì n h b à y t r o n g b á o c á o
với nội d u n g
Chương
núi phía Bắc
Chương
Chương

cụ thể n h ư sau:
I: Đ ặ c đ i ể m t ự n h i ê n - k i n h t ế - x ã h ộ i k h u v ự c c á c t ỉ n h m i ề n
II: H i ê n t r ạ n g x ổ i m ò n k h u v ự c c á c t ỉ n h m i ề n n ú i p h í a B á c
I I I : N g u y ê n n h â n , c ơ c h ế h ì n h t h à n h v à p h á t t r i ể n tai b i ế n x ó i

mịn

C h ư ơ n g IV : P h â n v ù n g n g u y c ơ xói m ị n k h u v ự c c á c tỉnh m iề n núi
phía B ắc
C h ư ơ n g V : M ộ t s ố g i ả i p h á p p h ò n g t r á n h g i ả m n h ẹ t h i ệ t h ạ i tai b i ế n
xói m ị n k h u vực các tỉnh m iề n núi p h ía B ắc
C á c p h ư ơ n g p h á p đ ư ợ c s ử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h t h ự c h i ê n n h á n h đ ề tà i
là:
- P h â n t í c h t ổ n g h ợ p các s ố l i ê u
- T ín h to á n tốc đ ộ xói m ò n , b a o g ồ m c á c p h ư ơ n g p h á p sau:

+ Khảo sát, đo đạc tại hiện trường
+ L ấ y m ẫu, ph ân tích thành ph ần h óa h ọc
+ Tính tốn m o d u l d ò n g c h ả y rắn
- P h ư ơ n g p h á p v iễn th á m và c ô n g n g h ệ G IS th à n h lập c ác b ả n đ ồ xói
mịn.
T r o n g q u á trìn h th ự c h iệ n đ ề tài, tậ p th ể tá c g iả lu ô n n h ậ n đ ư ợ c sự
q u a n t â m , g i ú p đ ỡ c ủ a b a n l ã n h đ ạ o V i ệ n Đ ị a c h ấ t, b a n c h ủ n h i ệ m đ ề tài đ ã
tạ o m ọ i đ iề u k iệ n và c ấ p k in h p h í đ ể n h ó m c h u y ê n đ ề h o à n th à n h n h i ệ m vụ.
T ậ p t h ể t á c g i ả x i n c h â n t h à n h c á m tín s ự g i ú p đ ỡ q u ý b á u đ ó .

2


Chương ì
ĐẶC ĐIỂM T ựN H IÊ N - KINH TẾ -XÃ HỘI
KHƯ VỤC CÁC TỈNII MIỀN NÚI PIIÍA BAC

1.1. Điều kiện địa lý tự nhiên
Đ iề u k iệ n lự n h iê n c ủ a c á c tỉnh m iề n núi p h ía B ắ c b a o g ồ m c á c đ ặ c
đ i ể m đ ịa h ìn h , k h í h ậ u , th u ỷ v ăn , lớp p h ủ th ự c vật, đ ặ c đ i ể m th ạ c h h ọ c và
cấu trú c địa ch ất k h u vực.

/ . / . / . Đ ặ c đ iểm đ ịa hình
Đ â y là v ù n g c ó đ ị a h ì n h n ú i đ ặ c t h ù n h ấ t n ư ớ c t a , đ ộ c h i a c ắ t s â u p h ổ
b i ế n l ừ 1 5 0 - 1 0 0 0 m , c h i a c ắ t n g a n g p h ổ h i ế n 0 , 6 - 0 , 7 k m / k m 2, l à m i ề n c ó
c ấ u tạ o đ ịa c h ấ t đ ư ợ c h o ạ t h o á n h iề u lần. V ậ n đ ộ n g tạ o n ú i c u ố i c ù n g
H y m a l a y a đ ã tạ o ra n h ữ n g d ã y núi c a o và đ ồ sộ n h ấ t Đ ô n g D ư ơ n g , đ iể n
h ì n h là d ã y H o à n g L i ê n S ơ n c ó đ í n h c a o n h ấ t là 3 1 4 3 m v ớ i c á c d ạ n g đ ịa
h ìn h n ú i c a o đ ặ c h iệt ở m i ề n n h iệ t đới. C á c đứ t g ã y v à c á c d ã y n ú i c ó h ư ớ n g
trù n g n h a u (tây b ắc- đ ô n g n a m ). C ấ u tạo đ ịa m á n g đ ã tạo c h o v ù n g n h ữ n g
n é t s ơ n v ã n c ó vai trò lớ n tr o n g s ự p h â n h o á k h í h ậ u , đ ịa h ìn h , th ổ n h ư ỡ n g
và th ả m thự c vật c ủ a m iền .
N ố t k h á c b i ệ t c ơ b ả n g i ữ a đ ị a h ì n h v ù n g T â y B ắ c v à Đ ô n g B ắ c là: đ ị a
h ì n h T â y B ắ c c ó d ạ n g to ả tia c ủ a c á c d ã y n úi x e n k ẽ với c á c t h u n g lũ n g
s ô n g Sơn La, L ai C h â u với h ư ớ n g m ở về phía h ắc và tây bắc. T ro n g khi đó,
đ ịa h ìn h Đ ô n g B ắ c c ổ d a n g v ò n g c u n g , đ iể n h ìn h là c á c v ò n g c u n g S ô n g
G â m , N g â n Sơn, Bắc Sơn, Đ ô n g T riều có phần lõm ơ m lấy sườn đ ơ n g của
v ị m S ơ n g C h ảy , lư ng h ư ớ n g về p h ía đ ơ n g n am . T h e o đ ộ c a o đ ịa h ìn h , tro n g
klui v ự c n g h iê n c ứ u g ặ p c á c loại đ ịa h ìn h sau:

- Đ ịa hình núi cao
N h ữ n g k h ố i n ú i c a o 2 0 0 0 - 3 0 0 0 m c ó đ ộ d ố c p h ổ b iế n từ 3 0° trở lên
c h i ế m k h o ả n g 5 % d iê n tích tư n h iê n to à n k h u vưc. C á c đ ỉn h c a o tập tru n g ở
g ầ n h iê n giới V iệt- T r u n g n h ư đ ỉn h F a n x ip a n ( 3 1 4 3 m ) , T â y C ô n L ĩn h
( 2 4 1 9 m ) . P h ầ n lớn c á c d ã y n ú i c a o đ ề u c ó m ộ t h ư ớ n g c h u n g là tâ y b ắ c đ ô n g n am , n h iề u d ã y núi g ầ n n h ư c h a y so n g so n g với n h au .

- Đ ịa hình núi trung bình
C á c k h ố i núi c ó đ ộ c a o 1000- 2 0 0 0 m c h iế m k h o ả n g 2 0 % d iệ n tích tự
n h i ê n t o à n v ù n g v ớ i đ ộ d ố c l ừ 15 đ ế n 3 0 ° . C ó t h ể k ể đ ế n : k h u v ự c n ú i N a m
Ư á p ( đ ô n g Đ i ê n B iê n ) ở h iê n giới V iệ t- L à o ( 1 4 4 5 m ) q u a P u H u ổ i L o n g
( 2 1 7 8 m ) , P u H u ổ i K h o n g ( 1 6 2 5 m ) , T a D a n g P h ìn h ( 1 5 9 6 m ) x u ố n g d ã y Su

X u n g C h a o C h a i với c á c đ ín h c a o trên 1 0 0 0 m n h ư C o P ia ( 1 8 1 7 m ) x u ố n g
3


Pi) P a o ( 7 4 0 m ) đ ế n h i ê n g i ớ i V i ệ t - L à o ử M ư ờ n g S a i q u a K h a L y ( 1 6 5 3 m )
x u ố n g c á c đ í n h c a o t r ê n lO O O m ở P h ù Y ê n ( S ơ n L a ) x u ố n g Đ à B ắ c ( H o à
B ình), C h a m C h u C a o C a o (1 5 K 7 m ) ở C h iê m H ó a và núi V ă n Y ê n ( 1 7 8 1 m )
th u ộ c h u y ệ n V ăn Y ên. Tại k h u vực Đ ô n g Bấc, cá c khối núi đ á vôi p h ân b ố
k h á r ộ n g tạ o n ê n m ộ t k h ố i liên tụ c tro n g k h u v ự c tr u n g lư u s ô n g G â m và
k é o d à i SUỐI h i ê n g i ớ i t ừ Đ ồ n g V ă n - Q u ả n g B ạ đ ế n B ả o L ạ c - C a o B ằ n g T r ù n g K h á n h . L o ạ i đ ị a h ì n h n à y c h i ế m lới 2 0 % d i ệ n t í c h t ự n h i ê n , đ ặ c b i ệ t
c ó c a o n g u y c n Đ ồ n g V ă n v ề p h í a B ắ c c ó đ ộ c a o tớ i 1 6 0 0 m .
- Đ ịa liìỉih đồi, núi thấp
Đ ồ i v à núi th ấ p d ư ớ i 1 0 0 0 m c h i ế m k h o ả n g 2 2 % d i ệ n tíc h lưu vực, có
đ ộ d ố c < 2 5 ° . Đ â y là d ạ n g đ ị a h ì n h c h u y ể n t i ế p g i ữ a v ù n g n ú i c a o v à v ù n g
đ ồ n g b ằ n g , g ồ m c á c Ih ung lũ n g h ẹ p g iữ a núi x e n c á c đồi thoải th u ộ c các
lỉn h H à G i a n g , L a o C ai, Y ê n Bái, T u y ê n Q u a n g , T h á i N g u y ê n , C a o B ằ n g ,
B ắ c K ạ n , L ạ n g S ơn, Q u ả n g N in h và v ù n g h á n s ơ n đ ịa K i m B ôi, Y ê n T h ủ y
(H ị a B ình). D ạ n g địa h ìn h n à y có đ ộ c a o k h ô n g c a o lắ m (5 0 0 - 6 0 0 m đến
l O O O m ) . Đ ặ c t r ư n g đ ồ i n ú i ở đ â y là đ ộ d ố c s ư ờ n k h ô n g l ớ n , t h ư ờ n g t h ư ờ n g
c h ú n g bị c á c t h u n g l ũ n g k h á r ộ n g c ủ a c á c s ô n g v à s u ố i c h i a c ắ t. Đ ị a h ì n h
đồi c ó đ ộ c a o t ư ơ n g đ ố i lừ 10 đ ế n 1 0 0 m , s ư ờ n lồi, d ố c th o ả i, đ ộ d ố c tru n g
b ìn h 18- 22°. D ạ n g đ ịa h ì n h tíc h tụ c h ủ y ế u là c á c t h u n g l ũ n g h ẹ p n ằ m x e n
c ác đồi.
- Đ ịa hình đồng bằn g
B ồ n địa, m á n g trũ n g , đ ồ n g b ằ n g , th u n g lũ n g h ợ p lư u s ô n g su ố i c h iế m
diện tích k h o ả n g 8 % d iệ n tích k h u vực.
1.1.2. Đ ặ c đ iểm khí hậu

T r o n g k h u v ự c n g h i ê n c ứ u c ó 16 k i ể u s i n h k h í h ậ u đ ư ợ c h ì n h t h à n h
trên đ iề u k iệ n n h iệ t ẩ m đ ặ c thù c ủ a lã n h thổ v à c ó c á c v à n h đai n h iệ t sau:

v àn h đ ai n ó n g , v àn h đai m á t, v àn h đai lạnh và v àn h đai rất lạ n h .T ro n g k h u
vực c ó 4 tru n g tâ m m ư a lớn g ồ m : B ắ c Q u a n g 4 0 0 0 - 5 0 0 0 m m , H o à n g L iê n

Sơn 2600- 3000mm, Mường Tè 2600- 2800mm , Móng Cái 2800- 3000mm.
C ũ n g c ó m ộ t s ố t â m ít m ư a n h ư A n C h â u , S ơ n L a 1 2 0 0 - 1 6 0 0 m m . S a u đ â y
là m ộ t s ố đ ặ c đ i ể m c h í n h c ủ a k h í h ậ u k h u v ự c T â y B ắ c v à Đ ô n g B ắc.
V u n g T â y B ắ c : là m ộ t tr o n g n h ữ n g k h u v ự c c a o n h ấ t n ư ớ c ta n ê n h iệ u
ứ n g g iả m nhiệt đ ộ iheo c h iề u c a o và c á c p h ổ p h â n h o á c ả n h q u a n th e o đai
c a o đ ầ y đ ủ là n h ữ n g n é t đ ặ c s ắ c c ủ a k h u v ự c . D o đ ó c ó c á c d ã y n ú i h ư ớ n g
t â y b ắ c - đ ô n g n a m t ạ o t h à n h h ư ớ n g c h ắ n g i ó m ù a Đ ô n g B ắ c v ề m ù a đ ơ n g , vì
vậy m iề n này có k h í hậu khơ, n ó n g hơn vùng Đ ô n g Bắc.

4


- N h iệt độ .'Tổng n h i ệ t độ n ă m c ủ a k h u v ự c đ ạ t 7900°c. M ù a l ạ n h ở
T â y B ắ c h ắ t đ ẩ u l ừ t h á n g X I , l ê n c a o lO O m th ì s ớ m h ơ n 5 - 6 n g à y , k ế t t h ú c
m u ô n h ơ n 4 - 5 n g à y , t h ư ờ n g v à o t h á n g III. C ó k h o ả n g 1 2 2 n g à y l a n h .
T h á n g l ạ n h n h â ì là t h á n g I, n h i ệ t đ ộ t r u n g h ì n h ở Đ i ệ n B i ê n : 1 5 , 7 ° C ; L a i
Châu:
trung
thung
và ẩ m

17,2°C ; S ơ n L a: 14,4°C; S a Pa: 8 , 5 ° c . T h á n g V I I n ó n g n h ấ t, n h i ệ t đ ộ
h ìn h đ ạ l (rên 2 5 ° c . Biên đ ộ n h iệ t n g à y đ ê m lớn, đ ạ t 10- 1 2 ° c , ở c á c
lũ n g , c h ú n g c ò n lớn h ơ n d o h iệ u ứ n g n g h ịc h n h iệ t. S ự p h â n h o á n h iệ t
ở đ â y phụ thuộc vào độ cao, hư ớ n g ch ắn địa h ìn h , c ị n yếu tố vĩ đô đã

hi l u m ờ .

- M ư a: M ư a ở m i ề n T â y B ắ c c h ị u ả n h h ư ở n g c h ủ y ế u c ủ a g i ó m ù a t â y
n a m và đ ịa h ìn h . M ù a m ư a từ th á n g IV , k ế t th ú c v à o th á n g IX . ở n h ữ n g
s ư ờ n đ ó n g ió n h ư tây n a m H o à n g L iê n Sơn, P u Đ e n Đ in h c ó lư ợ n g m ư a cao,
đ a t tru n g b ìn h trên 2 0 0 0 m m /n ă m , c h ủ y ế u m ư a v à o c á c th á n g V I, V II, V III.
L ư ợ n g m ư a m ù a đ ô n g ít, g â y t ì n h t r ạ n g k h ô h a n h r ấ t đ ặ c t r ư n g . T u y n h i ê n ,
v ề m ù a x u â n h a y c ó m ư a p h ù n ở n h ữ n g c a o n g u y ê n , t h u ậ n lợ i c h o g i ó m ù a
đ ô n g b ắ c l â n v à o . C a o n g u y ê n M ộ c C h â u c ó s ố n g à y m ư a p h ù n l ớ n n h â't
n ư ớ c ta ( 6 0 n g à y ) . T h e o chỉ tiêu t ổ n g lư ợ n g m ư a Iru n g b ìn h n ă m c ó th ể c h ia
r a : m ư a n h i ề u là n h ữ n g l ã n h t h ổ n h ậ n đ ư ợ c l ư ợ n g m ư a h à n g n ă m >
2 5 0 0 m m . M ư a v ừ a là n h ữ n g l ã n h t h ổ c ó t ổ n g l ư ợ n g m ư a n ă m t ừ 1 5 0 0 2 5 0 0 m m . M ư a ít c ó l ư ợ n g m ư a n ă m t ừ 8 0 0 - 1 5 0 0 m m .
- f í ộ ẩm : Chế độ ẩm được xác định theo các ngưỡng mưa- ẩm. T r o n g
k h u vực, c h ế đ ộ ẩ m trên k h u vự c c ò n đ ư ợ c th ể h iệ n h ằ n g chỉ tiêu đ ộ dài
m ù a k h ổ : M ù a k h ô n g ắ n với 2 th á n g k h ô . M ù a k h ô tr u n g b ìn h từ 3- 4 th á n g
k h ô . M ù a k h ô dài > 5 th á n g k h ô . Đ i ề u đ á n g c h ú ý là p h ầ n lớ n d iệ n tích
t r o n g v ù n g c ó m ù a k h ơ tru n g b ìn h (3- 4 Ih á n g ), n ư ớ c tậ p tru n g v à o m ộ t m ù a
ở t r u n g v à h ạ l ư u s ô n g . M ù a k h ô n g ắ n là đ ặ c t r ư n g c ủ a t h ư ự n g n g u ồ n c á c
lư u v ự c s ô n g trê n lã n h thổ n ê n g i ả m m ứ c đ ộ tậ p tr u n g n ư ớ c v à o m ộ t thời
đ iể m ở thư ợ ng nguồn sông Đ à.
K h u v ự c ít m ư a c ó m ù a k h ơ d à i t ậ p t r u n g ở t r ụ c
lũ n g s ô n g Đ à đ o ạ n từ T h u ậ n C h â u đ ế n Y ê n C h â u (Sơn
k h u v ự c th iế u n ư ớ c n ê n xói m ị n tậ p tr u n g v à o m ù a m ư a ,
85- 9 0 % tổ n g lượ ng m ư a năm . L ư ợ n g b ố c hơi d a o đ ộ n g

đ ư ờ n g 6 và thung
L a ) . Đ â y là n h ữ n g
khi lư ợ ng m ư a đạt
tro ng k h o ả n g 800-

lO O O m m /n ăm , n h ư n g tập trung v ào m ộ t s ố th á n g c ó g ió T â y k h ơ n ó n g , g â y
tìn h t r ạ n g k h ỏ h a n h rõ nét.

- G ió : N h ì n c h u n g , m i ề n T â y B ắ c ít c h ị u ả n h h ư ở n g c ủ a g i ó m ù a
Đ ơ n g B ắc . C á c d ã y núi c h á n h ư ớ n g g ió m ù a T â y N a m đ ã tạo ra sự h o ạ t
đ ộ n g c ủ a g ió k h ô n ó n g c h o c á c s ư ờ n k h u ấ t. C á c loại g ió đ ịa p h ư ơ n g n h ư g ió
Ơ Q u ế H ồ ( q u a đ è o ơ Q u ế H ồ ); g ió T h a n Ư y c n với tố c đ ộ lớn, k h ô h a y g â y
c á c tác hại c h o h o ạt đ ộ n g kinh tế tro n g v ùng.
5


V ù n ụ Đ ô n g B ắ c : D o k h u v ư c Đ ơ n g B ắ c c ó p h í a đ ơ n g v à đ ô n g h ắ c là
đ ư ờ n g h ờ h iể n n ê n c h ịu ả n h h ư ở n g c ủ a g ió m ù a m ạ n h m ẽ h ơ n k h u v ự c tây
b ắ c , đ ặ c h i ệ t là g i ó m ù a Đ ỏ n g B ắ c . M ù a đ ô n g t h ư ờ n g đ ế n s ớ m v à k ế t t h ú c
m u ộ n h ơ n m i ề n T â y B ắc v à đ ồ n g b ằ n g B ắ c Bộ, đ ộ dài c ủ a m ù a đ ô n g th ư ờ n g
kéo dài lừ 4 đ ô n 5 thán g .
- N ìiiệ í đ ộ : V à o m ù a đ ỏ n g , n h i ệ t đ ộ t r u n g h ì n h ở k h u v ự c Đ ô n g B ắ c
dư ớ i 2 ()° c , t h ô n g i h ư ờ n g k é o d à i từ t h á n g X I n ă m tr ư ớ c đ ế n t h á n g III n ă m
s a u . V à o t h á n g X I I h o ặ c t h á n g I, n h i ề u n ơ i x u ấ t h i ệ n t r ị s ố n h i ệ t đ ộ d ư ớ i
0 ° c n h ư Sơn Đ ộ n g , Đ ìn h lập - 2,8 °c , N g â n Sơn - 2 ° c , T rù n g K h á n h - 3 ,4 °c
v à đ ặ c b i ệ t P h ó B ả n g tớ i - 5 , 6 ° c . M ù a đ ô n g c ũ n g t h ư ờ n g x ả y r a h i ệ n t ư ợ n g
s ư ơ n g m u ố i , t r u n g b ì n h ở n h ữ n g n ơ i ít l à 0 , 1 n g à y t r o n g n ă m , n ơ i n h i ề u
( P h ó B ả n g ) tới 6 , 6 n g à y t r o n g n ă m .
M ù a h è ở v ù n g Đ ô n g B ắ c t ư ơ n g đ ố i d ị u , r ấ t ít n ơ i c ó c ó n h ữ n g trị s ố
nhiệt độ tối cao tuyệt đối vượt quá 40 °c. Nhiệt độ Irung bình các tháng
t r o n g m ù a h è t h ư ờ n g t h ư ờ n g từ 2 7 - 2 8 ,5 ° c , c a o n h ấ t là v à o t h á n g V II I, c ó
đơi c h ỗ rơi v à o th á n g V II.
M ù a x u â n và m ù a thu th ể h iệ n tư ơ n g đối rõ tro n g c h ế đ ộ nhiệt- ẩ m
n h ư n g r ấ t n g ắ n , m ỗ i m ù a c h ỉ k é o d à i k h o ả n g h ơ n 1,5 t h á n g .
- Mưa : M ù a m ư a g ầ n n h ư t r ù n g v ớ i m ù a h è , t h ư ờ n g t ừ t h á n g V đ ế n
ih á n g X . M ộ t s ố nơi m ù a m ư a dài h ơ n , k é o d ài từ th á n g IV đ ế n th á n g X I.
L ư ợ n g m ư a p h ân h ố k h ô n g đ ồ n g đều, thư ờ ng ở n h ữ n g sườn đ ó n gió N a m và
Đ ô n g n a m c ó lư ợ n g m ư a lớ n, v ư ợ t q u á 2 0 0 0 m m / n ă m . B ắ c Q u a n g là t r u n g

t â m m ư a l ớ n n h ấ t t r o n g v ù n g , đ ạ t tớ i 4 8 0 2 m m / n ă m . C á c k h u v ự c k h u ấ t g i ó
th u ộ c B ắc G ia n g , L a n g Sơn, C a o B ằn g có lượ ng m ư a n h ỏ , thư ờ ng k h ô n g
v ư ợ t q u á 1 5 0 0 m m / n ă m . M ù a m ư a c ũ n g đ ồ n g th ờ i là th ờ i k ỳ c ó b ã o , n h ư n g
c h ỉ c ó m ộ t d ả i v e n b i ể n Q u ả n g N i n h c h ị u t á c đ ộ n g t r ự c t i ế p c ủ a b ã o , c ò n lại
thì c h ị u tá c đ ộ n g c ủ a m ư a d o b ã o g â y ra.
1.1.3. Đ ặ c đ iểm thuỷ văn

K h u v ự c c á c tỉn h m i ề n núi p h ía B ắc b a o g ồ m c á c lư u v ự c s ô n g lớn
sau : lư u v ự c s ô n g Đ à , lưu v ự c s ô n g H ồ n g , lưu v ự c s ô n g C h ả y , lưu v ự c s ô n g
L ô - G â m , lưu v ự c s ơ n g P h ó Đ á y . N h ư trê n đ ã n ó i, n ư ớ c ta c ó đ ịa h ìn h th ấ p
d ầ n t h e o h ư ớ n g T B - Đ N n ê n m ạ n g lưới s ô n g s u ố i c h ủ y ế u c ũ n g t h e o h ư ớ n g
T B - Đ N và m ộ t p h ầ n B- N n c n s ư k h á c b iệ t g iữ a c á c lưu v ự c th e o h ư ớ n g đ ó
g iữ a v ù n g T â y B ắ c v à Đ ô n g B ắ c c ũ n g rấ t rõ rệt.
Vùng T â y B ắ c: c ó c á c h ệ t h ố n g s ơ n g c h í n h t h u ộ c s ô n g Đ à , M ã , N ậ m
R ố m . P h ẩ n lớn c á c s ổ n g c h ả y th e o c á c h ư ớ n g s ơ n v ă n c ủ a m iề n , c á c sô n g ,
suối n h ỏ đ ổ th ẳ n g g ó c với s ơ n g c h ín h . C á c s ô n g v ù n g T â y B ắc có đ ặ c đ iể m
l à l ư u v ự c h ẹ p , t ố c đ ộ đ à o l ò n g m ạ n h , ít h ã i b ồ i , l ắ m t h á c g h ề n h . M ậ t đ ộ
6


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

s ô n g s u ố i t r u n g h ì n h đ ạ t l , 6 k m / k m 2, ở p h ầ n b ắ c , s ơ n g n g ị i d à y đ ặ c h ơ n , ở
v ù n g đ á v ó i, g i á m x u ố n g ( ) ,5 k m / k r r r . K h u v ự c s ô n g Đ à là n ơ i c ó đ ịa h ì n h
c ắ t x ẻ m ạ n h , đ ộ c ắ t s â u c ủ a đ ị a h ì n h k h á l ớ n n ê n lũ t r ê n c á c n h á n h c ủ a s ô n g
Đ à h à n g n ă m p h â n h ố k h ô n g đ ồ n g đ ề u , c ó n ơ i 10 l ớ n , c ó n ơ i lũ n h ỏ v à c ó
n ơ i l ũ t r u n g h ì n h . M ù a lũ t h ư ờ n g t ừ t h á n g V I đ ế n X , c h i ế m p h ầ n l ớ n l ư ợ n g
n ư ớ c t r o n g n ă m . M o d u l d ò n g c h ả y t r u n g h ì n h đ a o đ ộ n g t ừ 3 0 - 1 6 1 / s / k m 2.
S ô n g Đ à l ớ n n h ấ t t r o n g v ù n g , l ư u v ự c 9 K 4 4 k m 2 đ ó n g g ó p tới 4 2 % l ư ợ n g
n ư ớ c c h o s ô n g H ồ n g , đ ộ d ố c lớ n. T ổ n g lư ợ n g n ư ớ c ở L a i C h â u là 4 3 , 4 tỷ

m J, t ạ i H o à B ì n h i à 5 7 , 2 tỷ m 3, t ổ n g l ư ợ n g p h ù s a tạ i T ạ B ú l à 7 3 , 2 t r i ệ u t ấ n .
Đ o ạ n lư u v ự c s ô n g Đ à lừ T ạ Bú đ ế n H o à B ìn h c h ỉ đ ó n g g ó p 0 ,7 triều tấn
p h ù sa. H ồ H o à B ìn h c ó d u n g tích 9 ,4 tỷ m ' với d iệ n tích m ặ t th o á n g 2 0 8
k m 2 đ ã là m th a y đ ổ i m ộ t p h ầ n đ ặ c đ iể m tự n h iê n c ủ a v ù n g .
B á n g 1.1. Đ ặ c t r ư n g h ì n h t h á i c ủ a c á c s ô n g t h u ộ c T â y B ắ c
H ệ th ố n g sơng

D iê n tích
( k m 2)

C h iề u dài
sông (km )

Hồng
Đà

72 .30 0
2 6 .8 0 0

556
570

Đ ơ cao bình
q u â n lưu v ư c
(m )

Đ ộ d ố c bình
q u â n lưu v ư c
(% )

-

-

965

26,4

N g u ồ n : T rầ n Tuất, 1987.

N h ì n c h u n g , d ò n g c h ả y n ă m t ă n g d ầ n từ t h ư ợ n g lư u x u ố n g h ạ lưu.
L ư ợ n g d ò n g c h ả y ở T â y B ắc p h ân phối k h ô n g đ ề u tron g n ă m d o phụ th u ộ c
v à o s ự p h â n b ố c ủ a m ư a . C á c tru n g tâ m d ò n g c h ả y lớn trù n g với c á c tru n g
tâ m m ư a lớn n h ư H o à n g L iên Sơn, M ư ờ n g T è, m o d u n d ò n g c h ả y n ă m đat
7 0 - 1 0 0 1 / s . k m 2. T r u n g t â m d ò n g c h ả y n h ỏ c ó m o đ u n d ò n g c h ả y n ă m đ ạ t 1 5 2 0 1 / s . k m 2 n h ư ở v ù n g S ơ n L a , M ộ c C h â u ( b ả n g 1.2)
B ả n g 1.2. Đ ặ c t r ư n g d ò n g c h ả y n ă m t r ê n k h u v ự c T â y B ắ c
rp/?

Đ ộ sâu
dòng
chảy
(m m )

H ệ số
dịng
chảy

806

1137

0,58

25,,

743

1031

0,63

32,"

Hệ
thống
sơng

D iê n tích
( k m 2)

1Ơ n g
lượng
n ư ớ c ( m 3)

Đ ộ sâu
mưa
(m m )

T ổ n thất
(m m )

Hồng
Đà

72800
26800

80,6

1941
1992

32,1
Niịỉiồn: T rần Tuất, 1987.

Mod)
dòng c
năư
( 1 /s .k r

T r ê n t o à n l ư u v ự c d ò n g c h ả y s ô n g n g ò i c h i a l à m 2 m ù a r õ l ệ t , m ù a lũ
ứ n g v ớ i m ù a m ư a n h i ề u v à m ù a c ạ n ứ n g v ớ i m ù a m ư a ít.
M ù a lũ t r ê n T â y B ắ c h ắ l đ ầ u v à o t h á n g V I v à k ế t t h ú c v à o t h á n g X .
L ư ợ n g n ư ớ c tro n g c á c th á n g n à y trên c á c s ô n g lớn đ ề u c h iế m từ 7 0 - 7 8 % .
7

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

T h á n g x u ấ t h i ệ n l ư ợ n g n ư ớ c l ớ n n l i â ì là t h á n g V I I I , l ư ợ n g n ư ớ c c ủ a t h á n g
n à y c h i ê m l ừ 1 9- 2 3 % l ổ n g l ư ợ n g n ư ớ c c ả n ã m . P h í a t h ư ợ n g l ư u S ô n g Đ à ,
t h á n g c ó lư ợ n g d ò n g c h ả y lớn x u ấ t h iệ n s ớ m h ơ n , th ư ờ n g v à o th á n g V II
( h ả n g 1.3)
B ả n g 1.3 P h â n p h ố i d ò n g c h ả y n ă m t r ê n c á c s ô n g k h u v ự c T â y B ắ c ( m 3/ s )

UlỐllR

Trung

Tháng

I lê
ĩ

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

bình
năm

sơng
Đà

564

443

345

384

742

2182

4217

4685

3004

1776

1209

783

1692

H ổng

1348

1100

914

1071

1893

4692

7986

9246

6690

4122

2813

1746

3633

Đ i ề u đ á n g l ư u ý l à l ư ợ n g p h ù s a c ủ a m i ề n p h ầ n l ớ n đ ư ợ c tả i t ừ T r u n g
Q u ố c s a n g , c ò n b ả n t h â n t r o n g n ộ i đ ị a r ấ t ít. H ệ s ố x â m t h ự c tạ i L a i C h â u là
2 7 0 8 T / k m 2/ n ă m , t r o n g k h i ở H o à B ì n h g i ả m x u ố n g c ò n 1 5 6 3 T / k m 2/ n ă m .
P h ẩ n g i a n h ậ p c ủ a k h u g i ữ a t ừ L a i C h â u tớ i H o à B ì n h là 1 8 , 9 t ỷ m 3 n ư ớ c , t ừ
T ạ B ú tớ i H o à B ì n h là 6 , 9 t ỷ m \ T ổ n g l ư ợ n g d ò n g c h ả y ở L a i C h â u đ ạ t 3 7 , 4
t ỷ m 3, 6 4 , 3 t r i ệ u t ấ n p h ù s a , tới H o à B ì n h l à 5 0 , 3 t ỷ m 3 n ư ớ c ; 7 0 , 6 t r i ệ u t ấ n
p h ù sa.
Vùng Đ ô n g B ắ c : g ồ m c ó b ố n h ệ v ự c sơng n g ị i . H ệ v ự c t h ứ n h ấ t g ồ m
c á c lưu vực số n g T h a o , s ô n g C h ảy , s ô n g Lô, s ô n g G â m đ ổ vào sô n g H ồ n g .
H ệ th ứ hai g ồ m c á c lưu v ự c s ô n g C ầ u , s ô n g T h ư ơ n g , s ô n g L ụ c N a m đ ổ v à o
s ô n g T h á i B ìn h . H ệ th ứ h a g ồ m c á c lưu v ự c s ô n g B ằ n g G i a n g và s ô n g K ỳ
C ù n g đ ổ v à o T ả G ia n g th u ộ c T r u n g Q u ố c . Đ ư ờ n g p h â n íh u ỷ g iữ a hai h ệ vực
s ô n g n à y là c á n h c u n g N g â n S ơ n . H ệ v ự c th ứ tư g ồ m c á c lư u v ự c s ô n g n h ỏ
n h ư lưu v ự c s ô n g T iê n Y ê n , B a C h ẽ ,... đ ổ th ẳ n g ra b iể n th u ộ c Q u ả n g N in h .
P h ầ n lớn c á c s ô n g th u ộ c h ệ v ự c th ứ n h ấ t và th ứ hai m a n g đ ặ c Irưng hìn h
thái c ủ a n h ữ n g s ô n g g ià như: th u n g lũ n g rộ n g , đ á y b ằ n g , đ ộ d ố c n h ỏ . C ác
s ô n g t h u ộ c h ệ v ự c th ứ t h ứ b a , th ứ tư c ó đ ặ c đ i ể m g i ố n g n h a u là lưu v ự c n h ỏ ,
đ ộ d ố c lớn, k h ả n ă n g đ iề u tiết n ư ớ c y ế u .
C h ế đ ộ th u ỷ v ă n c ủ a c á c s ô n g suối m iề n Đ ô n g B ắc tư ơ ng đối p h ứ c
tạ p d o p h â n p h ố i lư ợ n g m ư a tr o n g m i ề n rấ t c h ê n h lệ c h v à d iệ n tích c á c lưu
v ự c s ơ n g lớn, n h ỏ k h á c n h a u d ẫ n đ ế n k h ả n ă n g đ iề u tiết k h ô n g g iố n g n h a u
( h ả n g 1.4, 1.5). T ạ i k h u v ự c s ổ n g T h a o , d o l ư u v ự c d à i v à h ẹ p n ê n đ i ề u k i ệ n

m ư a k h ô n g đ ồ n g đ ề u T â m m ư a lớn H o à n g L iê n S ơn tư ơ n g đối h ẹp , sự x u ấ t
h i ê n l ũ l ớ n h à n g n ă m ở đ o ạ n t r ê n v à d ư ớ i N g ị i T h i a ít c ó q u a n h ệ v ớ i n h a u :
c ó n ă m x ả y r a t r ậ n lũ l ớ n ở Y ê n B á i n h ư n g ở L à o C a i lạ i l à l ũ b ì n h t h ư ờ n g
v à n g ư ợ c lạ i . G i ữ a L à o C a i v à Y ê n B á i h ệ s ố t ư ơ n g q u a n lũ l à 0 . 7 0 . S ô n g L ô
c ó l ư u v ự c h ì n h n a n q u ạ t t r ê n n ề n đ ị a h ì n h ít bị c ắ t x ẻ , l ư ợ n g m ư a t ư ơ n g đ ố i
d ồ n g đ ề u . Ở đ â y c ó I r u n g t â m m ư a Bắc Q u a n g là m ộ t t â m m ư a l ớ n
8
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

( 4 8 0 2 m m / n ã m ) n h ư n g k h á ổ n đ ị n h . H ệ s ố t ư ơ n g q u a n c ủ a d ò n g c h ả y l ũ tr ô n
c á c lưu v ự c h ộ p h ậ n c ủ a s ô n g L ô k h á lớn, th ể h iệ n tín h đ ồ n g đ ề u c ủ a sự
x u ấ t h i ệ n lũ l ớ n t r ê n l ư u v ự c n à y . H ệ v ự c s ô n g t h ứ h a i l à c á c s ô n g C ầ u , s ô n g
T h ư ơ n g và s ô n g L ụ c N a m đ ổ v à o s ô n g T h á i B ìn h c ó d i ệ n tíc h lưu v ự c n h ỏ
h ơ n l ư u v ự c s ô n g H ồ n g n h ư n g c ó n h ữ n g n é t r i ê n g b i ệ t v ề s ự p h â n c ủ a 10 l ớ n
h à n g n ă m q u a c á c n h á n h . T u y ở trên n ề n địa h ìn h c h ê n h lệch k h ô n g cao
l ấ m n h ư n g lũ s i n h r a t r ê n s ơ n g T h á i B ì n h c ũ n g k h ô n g đ ồ n g đ ề u . L ư u v ự c
s ô n g C ầ u c ó tr u n g t â m m ư a lớ n T a m Đ ả o - T h á i N g u y ê n ; lũ lớ n k h ô n g x ả y
r a đ ồ n g t h ờ i v ớ i 10 s ô n g T h ư ư n g v à s ô n g L ụ c N a m m à l ạ i c ó q u a n h ệ r õ r ệ t
v ớ i lũ s ô n g L ô . H ệ s ố t ư ơ n g q u a n l ũ l ớ n h à n g n ă m g i ữ a s ô n g C ầ u v ớ i s ô n g
T h ư ơ n g là 0 , 1 5 , g i ữ a s ô n g C ầ u v à s ô n g L ụ c n a m l à 0 . 3 6 , c ị n g i ữ a s ơ n g C ầ u
v à s ô n g L ô l à 0 , 9 1 . L ũ l ớ n s ô n g T h ư ơ n g v à lũ l ớ n s ô n g L ụ c N a m lại c ó l i ê n
q u a n với n h a u k h á chặt chẽ.
S o v ớ i k h u v ự c T â y h ắ c , m ù a lũ ở Đ ô n g B ắ c t h ư ờ n g đ ế n s ớ m h ơ n
m ộ t th á n g , h ắ t đ ầ u từ th á n g V , IV đ ế n th á n g IX ,X . L ũ lớn n h ấ t th ư ờ n g rơi
v à o th á n g V II h o ặ c th á n g V III. M ù a k iệt th ư ờ n g b ắt đ ầ u từ cuối th á n g X I
đ ầ u t h á n g X I I v à k i ệ t n h ấ t t h ư ờ n g x ả y r a v à o t h á n g II h o ặ c t h á n g III.
N ư ớ c m ặ t v ù n g Đ ô n g B ắc tư ơ n g đối p h o n g p hú, s o n g việc sử d ụ n g

c á c n g u ồ n n ư ớ c trên h ệ th ố n g sơ n g c ị n c h ư a n h iều , m ớ i chỉ khai thác được
p h ầ n n à o ở lưu v ự c s ô n g L ô , s ô n g C ầ u và m ộ t s ố s ô n g n h ỏ .
B ả n g 1.4. L ư ợ n g m ư a t r u n g b ì n h c á c I h á n g c ậ n n h ấ t v à c á c t h á n g đ ầ u m ù a
cạn ở m ộ t số nơi khu vực Đ ông Bắc (m m )
Đ ịa Đ iểm
M ỏ n g Cái
L ạng Sơn
Cao Bằng
Thái N g u y ên
L ao Cai

Tháng I

T h á n g II

T h á n g III

Tháng XI

T h án g X II

34
21

54
43

76
60

77

42
26
20
29
24
26

Y ê n Bái

34
27
16
73
51

B ả n g 1.5. T h à n h p h ầ n n ư ớ c m ặ t v à n ư ớ c n g ầ m c ủ a m ộ t s ố s ô n g m i ề n Đ ố n g
Bắc
Sông
Tiên Y ên
Kỳ Cùng
Thương

T r ạ m tluiỷ
văn
B ình L iêu
L ạ n g Sơn
Chi Lăng

D iệ n tích
lưu v ự c
( k m 2)
510
1560
250

Lượng dòng
chảy TB năm
km3
0,6 6 0
0,849
0 ,1 0 7
9

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

Thành phần dòng
chảy, (% )
M ăt
Ngầm
68,3
31,7
75,0
25,0
71,0
29,0


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Bằng

C ao Bằng

2880

2,380

69,3

30,7

Gám

Bảo L ac

2770

74,6

2 5 ,4

Chảy

T h ác Bà

68,0

32,0

Hồng

Sơn T ây

6170
143600

2,08
6,160
114

63,0

37,0

1.1.4. Đ ặ c đ iểm t h ổ nhưỡng

T h ổ n h ư ỡ n g c ủ a k h u v ự c m iề n núi p h ía B ắc p h â n h o á th e o đ ộ cao và
n h a m t h ạ c h b ề m ặ t r ấ t r õ r ệ t . T ạ i đ â y t ồ n tại c á c l o ạ i đ ấ t t ừ m ù n t h ơ ( t r ê n
đ í n h H o à n g L i ê n S ơ n ) đ ấ t m ù n t r ê n n ú i đ ế n c á c l o ạ i f e r a l i t đ ỏ - v à n g , t í c h tụ
sắt- n h ơ m rõ c ủ a c á c b ậ c th ề m và v ù n g đồi. T rê n c á c c a o n g u y ê n đ á vơi có
c á c l o ạ i đ ấ t n â u đ ỏ v à đ ấ t d ố c tụ p h ì n h i ê u , t u y n h i ê n t í n h ổ n đ ị n h c ủ a
c h ú n g đ ố i với c á c tác đ ộ n g xói m ò n yếu. T ại c á c th u n g lũ n g c ó c á c loại đ ất
d ố c tụ, đ ư ợ c cải tạ o th à n h c á c c á n h đ ồ n g trồ n g lúa. T r o n g k h u v ự c n g h i ê n
c ứ u c h ủ y ế u c ó c á c loại đ ấ t sau:
- Đ ấ t f e r a l it đ ỏ và n g và vàng đ ỏ : phát t r i ể n trên các loại đá mẹ k h á c
n h a u , tậ p tr u n g ở p h ía đ ơ n g n a m và lưu v ự c s ô n g M ã , n h ư n g q u á trìn h
f e r a l it x ả y r a y ế u h ơ n s o v ớ i ở v ù n g t h ấ p , ở c á c v ù n g n ú i đ á v ô i l o ạ i đ ấ t n à y
d à y , c ó c ấ u tư ợ n g v à đ ộ p h ì tốt, rấ t ih íc h h ợ p c h o c á c c â y ă n q u ả . Q u á trìn h

đ á o n g h o á ít x ả y r a ở đ â y , p h ầ n l ớ n ở d ạ n g k ế t v ó n g i ả h ì n h ố n g . ở k h u v ự c
Đ ô n g B ắc, d o c ó m ù a đ ồ n g k é o dài và lạnh h ơ n v ù n g T â y B ắc n ê n c á c q u á
trình p h â n giải đ ấ t tro n g v ù n g n à y có p h ầ n y ế u hơ n .
- Đ ấ t mùn vàn ạ đ ỏ trên núi: p h â n b ố ở các đ ộ cao 6 0 0 - 7 0 0 m t r ở l ê n
tớ i đ ộ c a o 1 8 0 0 m , c h i ế m p h ầ n l ớ n d i ệ n t í c h t r o n g k h u v ự c .
- Đ ấ t mủn ììú i ca o : t r ê n c á c đ ộ c a o h ơ n 1 8 0 0 m t r ở l ê n . L o ạ i đ ấ t n à y
Iro n g đ i ề u k iệ n c ò n rừ n g thì c ò n g i ữ đ ư ợ c tính c h ấ t tốt. K h i r ừ n g bị p h á ,
c h ú n g rấ t d ễ bị p h á h u ỷ c ấ u tư ợ n g v à lử a trơi d o c ó tính c h ấ t x ố p , n h ẹ ,
n h iề u m ù n , tố c đ ộ p h â n giải k é m và tầ n g p h o n g h o á m ỏ n g .
- Đ ấ t d ố c tụ: l o ạ i đ ấ t n à y r ấ t h ạ n c h ế , p h â n b ố c h ủ y ế u ở c á c t h u n g
lũng sơ n g , lị n g ch ảo , b ao g ồ m cả c á c bãi bồi n h ỏ h ẹ p ven s ô n g và các
t h u n g lũ n g lớn.
N h ì n c h u n g c á c loại đ ấ t n à y c ó đ ộ d ố c lớn, d ễ bị xói m ị n , rử a trôi.
- Đ ấ t m ặn ven biển: gặp ở ven biển thuộc tỉnh Quảng Ninh.
D o viêc s ử d u n g đ ất ở k h u vực m iề n núi p h ía B ắc c ò n n h iề u c h ỗ c h ư a
h ợ p lý, l à m c h o đ ấ t bị x ổ i m ò n v à t h o á i h o á m ạ n h , n h i ề u n ơ i tr ở n ê n c ằ n
cỗi, h o a n g h o á , c ằ n cỗi trơ sỏi đá.

/.7.5. Đ ặ c đ iểm thảm thực vật
T r o n g k h u vự c n g h iê n cứu, rừ n g tự n h iê n p h â n b ố c h ủ y ế u trên c á c
v ù n g n ú i h i ể m trở, x a d â n c ư v à th ấ y c ó m ặ t 3 lo ạ i c h ín h sau: r ừ n g c â y g ỗ
trên n ú i đất, r ừ n g c â y g ỗ trê n n ú i đ á , rừ n g tre n ứ a và h ỗ n g ia o tre n ứ a - c â y
10
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

g ỗ . C á c t ỉ n h c ò n n h i ề u r ừ n g l ự n h i ê n là: C a o B ằ n g , T u y ê n Q u a n g , L a o C a i ,
Lai C h â u , S ơ n L a , H o à B ình, Y ê n Bái.

L o ạ i r ừ n g tự n h iê n c â y g ỗ trê n núi c h i ế m 2 5 % d iệ n tích tự n h iê n c ủ a
k h u v ự c . T h u ộ c k i ể u r ừ n g n à y là c á c c â y g ỗ q u ý n h ư : p ơ m u , t h i ế t s a m , t ù n g
và n h i ề u lo à i c â y lá k i m p h â n b ố ở H o à n g L i ê n S ơ n , d ã y P ia B io c ( C a o
B ằ n g ), N ú i T ủ a , N a H a n g và rải r á c ở S ơn L a , H o à B ìn h , H à G ia n g , C a o
B ằ n g , với c á c lo ạ i c â y g ỗ q u ý n h ư tá u , lim , g i á n g h ư ơ n g , s ế n , g iổi, m ỡ , re,
d ẻ , đ i n h , . . . H ầ u h ế t ( t r ê n 8 0 % ) c á c l o ạ i c â y t h u ố c q u ý , c ó g i á trị đ ề u p h â n
b ố tro n g d iệ n tích rừ n g n ày . T rê n c á c núi đ á vôi h iể m trở ở C a o B ằng, Sơn
L a , L a i C h â u p h ổ b i ế n c á c l o ạ i c â y q u ý h i ế m n h ư : n g h i ế n , lá t, d u s a m . L o ạ i
r ừ n g tre n ứ a v à h ỗ n g i a o tre n ứ a p h â n b ố rải r á c t r o n g k h u v ự c, c h ủ y ế u trên
d iệ n tích v e n s ơ n g s u ố i n h ư ở v e n s ô n g Đ à (L a i C h â u , S ơ n L a , H o à B ình),
v e n s ơ n g H ồ n g (L a o C ai, Y ê n Bái), v en s ô n g L ô , G â m (T u y ê n Q u a n g ) với
c á c c â y b ư ơ n g , v ầ u , n ứ a , t r e . Đ ặ c b i ệ t ở H o à n g L i ê n S ơ n t ồ n tại t ổ t h à n h c á c
loài trú c lù n , đ ỗ q u y ê n , s â n n a m , th iết s a m m à k h ô n g n ơ i n à o c ó đ ư ợ c . T rê n
d ã y F a n x i p a n b a o g ồ m n h i ề u y ế u t ố h ê t h ự c v ậ t k h á c n h a u t ừ n h i ệ t đ ớ i tới
ô n đới, c h ứ a d ự n g
hữu (gần 2 0 % c á c
có 7 2 lồi th ự c v ậ t
R ừ n g trồng

n h iề u y ếu tố cổ xư a (30 h ọ có 1 chi) và n h iề u y ếu tố đặc
l o à i đ ặ c h ữ u , c h i ế m tớ i 3 0 % c á c l o à i đ ặ c h ữ u V i ệ t N a m ) ;
bậc cao q u ý h iế m đ ư ợ c đư a vào sách đ ỏ V iệt N am .
c h iế m k h o ả n g 0 ,8 % đ iệ n tích tự n h iê n c ủ a k h u vực b ao

g ồ m h a i lo ạ i c h í n h sau: r ừ n g c â y g ỗ tr ồ n g và r ừ n g tre n ứ a trồ n g . R ừ n g c â y
g ỗ trồ n g p h â n b ố c h ủ y ế u trên v ù n g đồi núi, thấp, v ù n g núi c a o đ ế n 1 6 0 0 m
và đ ấ t p h ù s a c ằ n cỗi n h ư ở T h á c Bà, B ắ c K ạ n , Y ê n Bái, Sơn L a, L ai C h âu ,
L à o C a i , T u y ê n Q u a n g . . . C á c c â y c h ủ y ế u l à k e o ta i t ư ợ n g , k e o l á t r à m , b ồ
đ ề, m ỡ , ih ô n g , sa m ộ c , trẩu, c á n h k iế n , h ổ i, q u ế ,... R ừ n g tre n ứ a trồ n g tập
tru n g c h ủ y ế u v e n s ô n g suối c h ín h v ù n g T â y B ắc v à tỉnh T u y ê n Q u a n g , b a o

g ồ m loại tre th u ộ c chi B a m b u s a , D e n c h o c a la m u s . T u y n h iê n , th ả m thự c vật
ở k h u vực Đ ô n g B ắc và T â y B ắc c ũ n g có m ộ t s ố đ iể m k h á c biệt d o có sự
k h á c n h au về đ iề u kiện địa hình và k h í hậu.
K h u v ự c Đ ô n g B ắ c d o c h ị u ả n h h ư ở n g m ạ n h c ủ a g ió m ù a n h iệ t đới,
sự g ia o th o a, x â m n h ậ p c ủ a c á c y ế u tố xích đ ạ o c ũ n g n h ư á n h iệ t đới nên
c á c y ế u t ố n g o ạ i la i x â m n h ậ p v à o à m b i ế n t í n h b ả n c h ấ t đ ị a đ ớ i c ủ a m i ề n .
C h ín h s ự di c ư th e o đ iề u k iệ n k h í h ậ u v à đ ịa h ìn h v à h iê n đ ộ s in h thái rộ n g
c ủ a m ộ t s ố l o à i l à m c h o t h à n h p h ầ n t h ự c v ậ t ở đ â y r ấ t p h o n g p h ú . T h e o tà i
liệu c ủ a T h á i v ă n T r ừ n g , ở đ â y c ó k h o ả n g 1028 loài th ự c vật, tro n g đ ó q u y ế t
th ự c v ậ t c h ế m tỷ lệ c a o . C á c lo à i á n h i ệ t đ ớ i rấ t p h ổ b i ế n ở Q u ả n g N i n h n h ư
r e , g i ẻ , l ó n g n ã o . K h i t h ả m t h ự c v ậ t n g u y ê n s i n h bị p h á h u ỷ t h ì c á c l o à i m ọ c
tiên p h o n g là c â y á n h iệ t đớ i. B ê n c ạ n h đ ó , c á c lồi n h iệ t đ ớ i c ũ n g p h á t
I r i ể n , p h ầ n l ớ n là c á c c â y t h ư ờ n g x a n h c h ị u l ạ n h .

11
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

T h ả m th ự c v ậ t ở k h u v ự c c á c tỉn h m iề n n ú i p h ía B ắ c m a n g s ắ c th á i
k h á c v ớ i c á c m i ề n k h á c . B ê n c ạ n h c á c l o à i n h i ệ t đ ớ i ẩ m , c ò n t h ấ y n h i ề u lo à i
ư a k h ô , r ụ n g lá di c ư từ m iề n n a m lê n , từ p h ía tâ y s a n g n h ư c á c h ọ b à n g ,
g ạ o , ... r ụ n g lá v ề m ù a đ ô n g . Đ â y l à v ù n g c ó c á c đ ặ c t r ư n g v ề lỷ lệ đ ấ t đ ồ i
n ú i v à v ù n g h ằ n g ( h ơ n 8 5 % ) c a o h ơ n h ẳ n tỷ lệ b ì n h q u â n c h u n g c ủ a c ả n ư ớ c
( 7 2 % ) . V ì v ậ y c ó t h ể n ó i đ â y là m ộ t t r o n g c á c v ù n g c ó m ứ c đ ộ n h ạ y c ả m
sin h th á i c ủ a v ù n g đ ồ i n ú i rất c a o . P h â n h ố th e o đ ịa h ìn h v à đ iề u k iệ n k h í
hậu, ở đây tồn tại các kiểu thảm rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới,
r ừ n g n ử a r ụ n g lá h ơ i ẩ m đ ế n h ơ i k h ô m i ề n n ú i .

/./.ố . Đ ặ c đ iể m v ề đ ịa ch ất - thạch h ọc - cấu trúc địa chất
Đ á c đ iể m đ ia c h ấ t- th a c h h o c
C ă n c ứ v à o n g u ồ n tà i l i ệ u h i ệ n c ó v ề đ ị a c h ấ t t h ạ c h h ọ c , d a n h m ụ c
c á c p h â n vị đ ị a c h ấ t - t h ạ c h h ọ c k h u v ự c m i ề n n ú i p h í a B ấ c đ ư ợ c p h â n c h i a
v à t h ể h i ệ n t r ê n b ả n đ ồ đ ị a c h ấ t - t h ạ c h h ọ c t ỷ lệ 1 : 5 0 0 . 0 0 0 ; t r o n g đ ó , đ ặ c
đ i ể m đ ị a c h ấ t - t h ạ c h h ọ c đ ư ợ c m ô t ả l ầ n lư ợ t t ừ c ổ tớ i tr ẻ . S a u đ â y là t ó m
lư ợ c m ộ t s ố đ ặ c đ iể m c h ín h .
C á c thành tạ o P r o te r o z o i sớm (P R ị )

P h â n b ố th à n h d ả i r ộ n g k é o d à i trê n 1 20 k m s u ố t lừ h iê n g iớ i V iệ t
T r u n g x u ố n g đ ế n V iệ t T rì th e o h ư ớ n g tâ y b ắ c - đ ô n g n a m (g iả i n ú i C o n
V o i ) . T h à n h p h ầ n c h ủ y ế u là đ á p h i ế n k ế t t i n h c ủ a p h ứ c h ệ S ô n g H ồ n g . R ả i
r á c ở T â y B ắ c B ộ lộ r a c á c đ á p la g io g n e is a m p h y b o l c ủ a h ệ tầ n g S u ố i
C h iề n g ( P R ^ Í C ) v à c á c đ á p h iế n , p la g io g n e is c ủ a h ệ tầ n g S in h Q u y ề n (P R j.
2sq).

C á c trầ m tích lục nguyên b ị biến ch ấ t P r o te r o z o i m uộn- C a m b r i sớm (PR 3-

£ |)
P h â n b ố ở 3 k h u v ự c c h ín h từ p h ầ n lư u v ự c b ờ trá i s a n g p h ầ n lư u v ự c
b ờ p h ả i S ô n g H ồ n g g ồ m : 1/ C á c đ á p h i ế n k ế t t i n h c ủ a h ệ t ầ n g S ô n g C h ả y
( P R 3- e ị í c ) ; 2 / C á c đ á p h i ế n đ á p h i ế n s e r i c i t - c h l o r i t c ủ a h ệ t ầ n g S a P a ( P R 36 jsp); 3 / C á c đ á p h i ế n h a i m i c a c ủ a h ệ t ầ n g N ậ m C ô ( P R 3- e , nc) p h â n b ố

d ọ c t h u n g l ũ n g N ậ m C ô , T u ầ n G i á o , N ậ m M ứ c , . . . ; C h ú n g đ ư ợ c x e m là p h ầ n
trầ m tíc h th â p n h ấ t c ủ a đớ i S ô n g M ã .
C á c thành tạ o trâ m tích lục nguyên- c a r b o n a t P a le o z o i (PZ):

T r o n g k h u v ự c n g h iê n c ứ u , c á c trầ m tíc h lụ c n g u y ê n - c a c b o n a t
P a le o z o i

p h â n b ố c ả ở h a i k h u v ự c đ ô n g và tâ y B ắc B ộ. ở v ù n g V iệ t B ắc,

c á c trầ m tíc h C a m b ri- O c đ o v ic s ớ m tâ p tru n g c h ủ y ế u ở c á c v ù n g H à
G i a n g , P h a L o n g , B ắ c H à , C h a n g P u n g , T ả T ố n g . C h ú n g t h u ộ c 3 p h â n vị đ ị a
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

t ầ n g H à G i a n g ( e jĩ g ) , C h a n g P u n g (e-ịCp) v à L u t X i a ( 0 , / a ') . ở T â y B ắ c b ộ ,
t r o n g đ ớ i F a n x i p a n c ó h ệ t ầ n g c h ứ a p h o s p h o r i t C a m Đ ư ờ n g ( G j cđ) v à t r o n g
đ ớ i S ơ n g Đ à c ó h ệ t ầ n g B ế n K h ế ( e - O ịbk)
C á c đ á tr ầ m tíc h b iế n c h ấ t th ấ p c ó tu ổ i O r d o v ic - S ilu r p h â n b ố ở p h ía
n a m C h ợ R ã (V iệ t B ắ c ) v à v ù n g S in h V in h (T â y B ắ c B ộ) th u ộ c c á c h ệ tầ n g
P h ú N g ữ ( O 3- SịPti) v à h ệ t ầ n S i n h V i n h ( O 3- S ji'v ). C á c đ á t r ầ m t í c h l ụ c
n g u y ê n - c a r b o n a t tu ổ i D e v o n p h â n b ố rộ n g rãi ở Đ ồ n g V ă n , H à G ia n g
t h u ộ c h ệ t ầ n g Si K a (D ịS k), M i a L é (D ị/??/), Đ ạ i T h ị ( D j đt), B ả n T h ă n g
( D ịbt), N à Q u ả n g (D-iiiq). T ạ i k h u v ự c T â y B ắ c c á c t r ầ m t í c h đ ư ợ c x ế p v à o
l o ạ t S ô n g M u a - B ả n P á p , p h â n b ố l ư ơ n g đ ố i r ộ n g ở Đ N p h ứ c n ế p lồ i
F a n x ip a n . C á c trầ m tíc h D e v o n ở đ ớ i S ô n g Đ à g ồ m c á c h ệ tầ n g N ậ m P ìa
(D ịìip ) v à T ạ K h o a ( D ị_->tk).
C á c th à n h tạ o trầ m tíc h c a r b o n a t, lụ c n g u y ê n p h u n trà o m a fic , tru n g
tĩn h đ ư ợ c x ế p v à o c á c k h o ả n g tu ổ i C a rb o n , C a rb o n - P e c m i v à P e c m i m u ộ n
c h ủ y ế u c ó th à n h p h ầ n c a r b o n a t. ở k h u v ự c Đ ô n g B ắc, c h ú n g tậ p tru n g p h ầ n
l ớ n ở Đ ồ n g V ă n , P h ó B ả n g v ớ i c á c đ á c ủ a h ệ l ầ n g B ắ c S ơ n ( C - p bs) v à h ệ
t ầ n g Đ ồ n g Đ ă n g (P^đđ). ử p h ầ n T â y B ắ c c h ú n g lộ r a t h à n h n h ữ n g d ả i h e p
th e o p h ư ơ n g T B g ầ n P h o n g T h ổ , N ậ m M u ộ i, x u n g q u a n h th ị x ã H o à B ìn h ,
k h u v ự c M ư ờ n g T è , L a i C h â u b a o g ồ m c á c đ á c ủ a h ệ t ầ n g B ả n D i ệ t ( C 3P ị bd) v à h ệ t ầ n g S ô n g Đ à .
C á c thành tạ o trầ m tích lụ c n guyên, trầm tích phun trà o M e z o z o i (M Z)

T r o n g k h u v ự c n g h i ê n c ứ u c ó m ặ t c á c đ á l ụ c n g u y ê n , c á c t r ầ m tí c h
p h u n t r à o t u ổ i T r i a s , í t h ơ n là J u r a v à K r e t a .
Ở p h ía đ ô n g v à b ắ c B ắ c B ộ , lộ ra ở Đ ồ n g V ă n , C a o B ằ n g , L ạ n g S ơ n
l à c á c đ á c ủ a h ệ t ầ n g S ô n g H i ế n ( T ị _2sh). C á c đ á c á t k ế t , c u ộ i k ế t b ộ t k ế t , đ á
p h i ế n s é t c ủ a h ệ t ầ n g M ẫ u S ơ n ( T 3m ) p h â n b ố r ộ n g r ã i ở k h u v ự c L a n g S ơ n .

Ớ khu vực Tây bắc chủ yếu là các đá vơi, phần dưới có chứa sét của hệ tầng
Đ ồ n g G i a o (T ,< Í£ ) p h â n b ố t h à n h d ả i k é o d à i s u ố t t ừ S ơ n L a , M ộ c C h â u ,
H o à B ìn h . N g o à i r a c ị n c ó m ặ t c á c th à n h tạ o trầ m tíc h lụ c n g u y ê n th u ộ c h ệ
tầng Cò Nòi (Tị Cìi), Nậm Thẳm (T2a nt), Mường Trai (T2.3m/), Nậm Mu
( T 3c lim ). T ạ i k h u v ự c M ư ờ n g T è g ặ p c á c đ á p h i ế n s é t đ e n , c á t k ế t , s é t k ế t ,
b ộ t k ế t v à c á c l ớ p đ á v ô i , v ô i s é t t h u ộ c c á c h ệ t ầ n g L a i C h â u ( T 2_3/c ) , S u ố i
B à n g ( T 3 n - r sb).
C á c th à n h tạ o tr ầ m tíc h v à tr ầ m tíc h n ú i lử a th u ộ c 2 h ệ J u r a v à K r e ta
p h â n b ố h ẹ p ở p h ía h ắ c B ắ c b ộ và p h ổ b iế n h ơ n ở tâ y B ắc h ộ và M ư ờ n g T è
g ồ m c á c đ á c ủ a h ệ t ầ n g N ậ m P ô ( J j _2np), h ệ t ầ n g V ă n C h ấ n ( I j - K j V c ) , h ệ
t ầ n g S u ố i B é ( J 3- K ịSb), h ệ t ầ n g n g ò i T h i a ( K nt), h ệ t ầ n g B ả n H a n g ( K 2bh),
h ệ t ầ n g Y ê n C h â u ( K 7y c ) .
C á c thành tạ o K a in o z o i (K Z )
13
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C á c tr ầ m líc h v à trầ m tíc h n ú i lử a P a le o g e n p h â n b ố rấ t h ạ n h ẹ p tr o n g
k h u v ự c n g h iê n c ứ u g ồ m c á c đ á c ủ a 2 h ê tầ n g : N ậ m B a y và P u T ra . C á c
tr ầ m tíc h N e o g e n tro n g k h u v ự c n g h iê n c ứ u g ặ p ở d ọ c th e o c á c đớ i đ ứ t g ã y :
S ô n g C h ả y v à S ô n g H ồ n g m à t h à n h p h ầ n c h ủ y ế u là c u ộ i k ế t , s ỏ i k ế t x e n c á t
k ế t, b ộ t k ế t v à đ á p h iế n th a n , th a n n â u .

C á c t h à n h t ạ o b a s a l t N e o g e n - Đ ệ tứ r ấ t h ạ n c h ế v à p h â n h ổ r ả i r á c ở
b ắ c t h u n g l ũ n g Đ i ệ n B iê n , L ù n g P ô H ồ ( L a o C a i ) . B a s a l t c ó c ấ u t ạ o h ạ n h
n h â n c a rb o n a t, c h a lc e đ o n .
C á c th à n h ta o x â m n h â p
H oạt động m agm a
B ắ c đ ư ợ c c h ia th à n h 5
C a m b ri (P a le o - M e s o
M eso zo i sớm , M esozoi

x â m n h ậ p v à p h u n trà o tro n g k h u v ự c m iề n n ú i p h ía
g i a i đ o ạ n t ư ơ n g ứ n g v ớ i 5 n h ị p m a g m a lớ n : T r ư ớ c
P ro te ro z o i), P a le o z o i s ớ m - g iữ a , P a le o z o i m u ộ n m u ộ n - C en o z o i sớ m và C en o z o i m u ộ n . M ỗ i n h ịp

l ớ n m a g m a g ồ m m ộ t s ố tổ h ợ p x â m n h ậ p h o ặ c p h u n t r à o đ ư ợ c đ ặ c t r ư n g b ở i
m ộ t tổ h ợ p c ộ n g s in h tự n h iê n c á c đ á m a g m a g ầ n g ũ i n h a u v ề tư ớ n g , v ị trí
c ấ u trú c , th à n h p h ầ n v ậ t c h ấ t v à tu ổ i.
C á c đ á m a g m a trư ớ c C a m b r i c ó th à n h p h ầ n th a y đ ổ i từ s iê u m a f ic ,
m a f i c tớ i s i a l i c v à k i ề m . V à o P a l e o z o i s ớ m - g i ữ a , h o ạ t đ ộ n g m a g m a k h á đ a
d ạ n g v ớ i t h à n h p h ầ n t i ế n h ó a t h u ậ n t ừ s i ê u m a f i c , m a f i c tớ i s i a l i c v à k i ề m ,
liê n q u a n c h ặ t c h ẽ g iữ a h o ạ t đ ộ n g p h u n trà o v à x â m n h ậ p th u ộ c c á c b ố i
c ả n h k iế n tạ o k h á c n h a u .
C á c th à n h tạ o m a g m a P a le o z o i m u ộ n - M e s o z o i s ớ m p h â n b ố tư ơ n g đ ố i
r ộ n g , ít n h i ề u l i ê n q u a n đ ế n h o ạ t đ ộ n g n ú i l ử a , c ó t h à n h p h ầ n t ừ s i ê u m a f i c ,
m a f i c tớ i t r u n g t í n h - s a l i c v à k h ơ n g c ó x â m n h ậ p k i ề m t h ự c t h ụ . C h ú n g h ì n h
( h à n h v à o 4 th ờ i đ o ạ n : C a r b o n m u ộ n - P e rm i s ớ m , P e r m i m u ộ n - T r ia s s ớ m ,
T ria s g iữ a v à T ria s m u ộ n .
M e s o z o i m u ộ n - C e n o z o i s ớ m l à m ộ t n h ị p m a g m a lớ n , c ó t h à n h p h ầ n t ừ
s iê u m a f ic , m a f i c đ ế n tr u n g tín h , s a lic k iề m , b a o g ồ m 3 n h ịp n h ỏ đ ư ợ c
t h à n h t ạ o t ư ơ n g ứ n g 3 th ờ i đ o ạ n : J u r a m u ộ n - K r e t a s ớ m , K r e t a m u ộ n v à
K re ta m u ộ n - P a le o g e n .

C á c t h à n h t ạ o n ú i l ử a m a f i c C e n o z o i m u ộ n b a o g ồ m 2 tổ h ợ p n ú i l ử a
b a s a lt th o le it v à b a s a lt o liv in k iề m N e o g e n - Đ ê T ứ p h â n b ố rấ t h a n c h ế ở
h ắ c t h u n g l ũ n g Đ i ệ n B iê n .
Đ ă c đ i ể m c ấ u t r ú c k i ế n t a o - t â n k i ế n ta o
V ù n g n g h i ê n c ứ u tr ả i q u a h a i q u á t r ì n h k i ế n t ạ o c h í n h :
+ Q u á trìn h k iế n sin h (A R - P Z j)
+ Q u á t r ì n h h i ế n c ả i ( P Z 2- K Z )
Q u á trìn h h iế n cải h a o g ồ m c á c p h a k iế n tạ o c h ín h sau :
14
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- P h a t ạ o l i f t P a l e o z o i m u ộ n - T r i a s s ớ m ( đ ể lạ i c á c d i c h ỉ t r ê n lư u v ự c
S ổ n g Đ à).
- P h a t ạ o n ú i N o r i - K r e t a ( đ ể lạ i d ấ u v ế t t r ê n t o à n b ộ k h u v ự c n g h i ê n
cứ u).
- P h a tạ o n ú i H y m a l a ia (K a in o z o i): P h a n à y đ ó n g v ai trị c h ín h tạ o n ê n
h ìn h đ ồ k iế n trú c k h u v ự c và đ ịa h ìn h h iệ n đ ại.
C á c p h a k iế n tạ o trư ớ c K a in o z o i đ ó n g vai trị tạ o s ự đ a d ạ n g v ậ t c h ấ t.
P h a k iế n tạ o K a in o z o i đ ó n g vai trị tạ o c ả n h q u a n x â m th ự c . C ư ờ n g đ ộ x â m
t h ự c p h á t t r i ể n p h ụ t h u ộ c v à o t í n h c h ấ t c ơ !ý c ủ a đ ấ t đ á ( t h à n h p h ầ n c ủ a đ ấ t
đ á ), c ấ u trú c và c ư ờ n g đ ộ c h u y ể n đ ộ n g (đ ộ c a o , đ ộ n ứ t n ẻ ) (ở đ â y k h ô n g x ét
đ ế n c á c y ế u tố k h í h ậ u , m ư a , n h iệ t đ ộ ,...)
P h a k iế n tạ o K a in o z o i đ ư ợ c c h ia ra 3 g ia i đ o ạ n :
1. G i a i đ o ạ n E o c e n - đ ầ u M i o c e n .
2. G ia i đ o ạ n cu ố i M io c e n - P le isto c e n .
3. G ia i đ o ạ n h iệ n đ ại.
G i a i đ o ạ n đ ầ u c h í n h l à th ờ i g i a n c h u y ể n đ ộ n g H y m a l a i a h o ạ t đ ộ n g

m ạ n h m ẽ n h ấ t tạ o ra c á c đ ớ i c ấ u trú c th ạ c h h ọ c c ơ b ả n , tro n g đ ó c á c c ấ u
trú c P h a n x ip a n , S ô n g M ã là c á c đ ớ i đ ịa lu ỹ vớ i đ ịa h ìn h n ú i n â n g c a o , đớ i
S ô n g Đ à là h ẻ m d ạ n g đ ị a h à o v à đ ị a h à o “ S ô n g H ồ n g ” .
Ở đ ớ i S ô n g H ồ n g , S ô n g M ã x ả y ra q u á trìn h n â n g c a o v à b ó c m ị n , ở
d ổ i S ơ n g Đ à c ũ n g b ị lô i c u ố n v à o q u á t r ì n h n â n g c a o c h u n g c ủ a đ ớ i S ô n g
H ồ n g v à S ô n g M ã n h ư n g lín h th e o b iê n đ ộ v à c ư ờ n g đ ộ n ã n g th ì đ ớ i S ô n g
Đ à là m ộ t đ ớ i s ụ t t ư ơ n g đ ố i v ề b i ê n đ ộ c h u y ể n đ ộ n g v à p h á t t r i ể n m ạ n h q u á
trìn h x â m th ự c .
C á c đ ứ t g ã y c h í n h ( b ậ c 1) l à h ệ t h ố n g đ ứ t g ã y S ổ n g H ồ n g , đ ứ t g ã y
Ư t a r a d i t - Đ i ệ n B i ê n , c á c đ ú t g ã y t h ứ c ấ p là đ ứ t g ã y S ơ n L a , F a n x i p a n , đ ứ t
g ã y S ô n g L ô . T r o n g v ù n g c ò n p h á t triể n n h iề u h ệ th ố n g đ ứ t g ã y b ậ c c a o .
C á c đ ứ t g ã y s â u c ổ tá i h o ạ t đ ộ n g t r o n g T â n k i ế n t ạ o c h i a c ắ t v ù n g
Đ ỏ n g B ắ c th à n h 7 k h ố i k iế n tr ú c với tê n g ọ i: S ô n g L ô , S ô n g G â m , Đ ồ n g
V ă n - B ắc S ơn, H ạ L a n g , A n C h âu , Đ ìn h L ậ p và Y ên T ử .
K h u v ự c T â y B ắ c đ ư ợ c c h ia th à n h 6 k h ố i k iế n trú c , c á c k h ố i k iế n trú c
n à y tá c h b iệ t với n h a u b ằ n g c á c đ ứ t g ã y th u ộ c c á c c ấ p k h á c n h a u (từ c ấ p I
đến cấp
gồm có

III h o ặ c l ớ n h ơ n ) , h a o g ồ m :
K h ố i kiến trúc nâng mạnh đến đ ộ ca o > 2 5 0 0 m
K h ố i kiến trú c nâng trung bình mạnh đến đ ộ ca o 1500- 2500m :
k iế n trú c n â n g tru n g h ìn h m ạ n h d ạ n g tu y ế n , k iế n trú c n â n g tru n g

h ìn h m ạ n h d ạ n g v ò m - k h ố i tả n g .
- K h ố i kiến trú c nâng trung bììiìi đến độ ca o 1000- 2 0 0 0 m : gồm có
k iế n trú c n â n g tru n g b ìn h d ạ n g tu y ế n và k iế n trú c n â n g tru n g b ìn h d ạ n g
k h ố i.
15
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- K h ô i kiến trúc nâng trung bình yếu đến độ cao 8 0 0 - lOOOm: gồm
c ó k iế n trú c n â n g tru n g h ìn h y ế u d ạ n g lu y ế n v à k iế n trú c n â n g tru n g h ìn h
y ế u d ạ n g k h ố i.
- K h ố i kiến trúc nâng yêu đến đ ộ ca o < 5 0 0 m : gồm có kiến trúc Mỹ
Đ ứ c , k iế n trú c T â n L ạ c và k iế n trú c Đ ồ n g G ia o .
- K h ố i kiến trúc hạ lún yểu: g ồ m c ó h a i k i ế n t r ú c N h o Q u a n v à H o a
L ư n ằ m ở p h ía đ ơ n g n a m v ù n g n g h iê n c ứ u bị k h ố n g c h ế b ở i đ ứ t g ã y S ô n g
H ồ n g ở p h ía đ ô n g b ắ c v à đ ứ t g ã y S ô n g Đ à ở p h ía tâ y n a m .
1.2. Đ ặ c đ iể m k in h t ế - x ã h ộ i
1.2.1. D ân cư, dâ n tộc:

K h u v ự c m i ề n n ú i p h ía B ắ c b a o g ồ m c ó tấ t c ả 3 0 c ộ n g đ ổ n g d â n tộ c
k h á c n h a u đ a n g s in h s ố n g n h ư : K in h , T h á i, M è o , M á n , N h ắ n g , T à y , D ao ,
L ô L ô , P h ù L à , H à N h ì, N g ư ờ i X á , M ư ờ n g , H o a . M ậ t đ ộ d â n c ư ở đ â y p h â n
b ố k h ô n g đ ồ n g đ ề u , c h ủ y ế u t ậ p t r u n g ở c á c k h u đ ô th ị , th ị t r ấ n , h u y ệ n lỵ v à
t ỉ n h lỵ ( m ậ t đ ộ t ừ 5 0 - 5 0 0 n g ư ờ i / k m 2), d â n c ư c ò n lạ i p h ầ n l ớ n s ố n g r ả i r á c
ở c á c v ù n g n ú i c a o , h ẻ o lá n h , đ ầ u n g u ồ n n ư ớ c , trê n c á c v ù n g sư ờ n d ố c (m ậ t
đ ộ d ư ớ i 5 0 n g ư ờ i / k m 2). D â n đ ị a p h ư ơ n g c h ủ y ế u s ố n g b ằ n g n g h ề n ô n g v à
c h ă n n u ô i v ớ i q u y m ô h ộ g ia đ ìn h , h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t p h ầ n n h iề u là c a n h
tá c trê n đ ấ t d ố c vớ i c á c tậ p q u á n c a n h tá c c ổ tru y ề n . T h ê m v à o đ ó , th ó i
q u e n d u c a n h , d u c ư c ủ a đ ồ n g b à o d â n tộ c đ ã là m c h o rừ n g bị c h ặ t p h á n ặ n g
n ề , g â y x ó i m ò n n g h iê m trọ n g . T u y n h iê n , n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y , c á c d â n tộ c
v ù n g c a o p h ía B ắ c đ ã d ầ n d ầ n đi v à o ổ n đ ịn h th e o h ìn h th ứ c đ ịn h c a n h đ ịn h
c ư n ê n n ạ n c h ặ t p h á rừ n g và đ ố t n ư ơ n g là m rã y c ũ n g p h ầ n n à o đ ư ợ c cải
th iệ n .
1.2.2. V ề sản x u ấ t nông- lâm nghiệp:

Đ ã c ó s ự c h u y ể n d ịc h q u a n trọ n g từ trạ n g th á i th u ầ n n ô n g , q u ả n g
c a n h , tự c ấ p , tự tú c s a n g s ả n x u ấ t h à n g h o á , đ ẩ y m ạ n h th â m c a n h , tă n g vụ,
tíc h c ự c ứ n g d ụ n g tiế n b ộ k h o a h ọ c - k ỹ th u â t, c ô n g n g h ệ v à o s ả n x u ấ t n ê n
k h ố i lư ợ n g n ô n g s ả n h à n g h o á tă n g c a o . T ừ n ă m 1 9 9 6 - 2 0 0 0 , d iệ n tíc h c â y
lư ơ n g th ự c tr ê n đ ấ t d ố c g iả m m ạ n h , Ih a y v à o đ ó là d iệ n tíc h tr ồ n g c â y ă n
q u ả , c â y c ô n g n g h i ệ p . Đ â y đ ư ợ c c o i là n h ữ n g t h à n h t ự u q u a n t r ọ n g c ủ a c á c
lín h m iề n n ú i p h ía B ắc n ó i c h u n g trê n h ư ớ c đ ư ờ n g c ô n g n g h iệ p h o á , h iệ n
cíại h o á n ơ n g n g h i ệ p n ô n g t h ô n t h e o h ư ớ n g p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g . T u y n h i ê n ,
d o n h ữ n g k h ó k h ă n v ề đ iề u k iệ n đ ịa h ìn h , k h í h ậ u n ê n v iệ c h ìn h th à n h
n h ữ n g v ù n g c h u y ê n c a n h n ô n g n g h i ệ p lớ n b ị h ạ n c h ế . M ộ t p h ầ n lớ n d i ệ n
t í c h đ ấ t c a n h t á c b ị t h i ế u n ư ớ c v ề m ù a k h ô , c á c h i ệ n t ư ợ n g t h ờ i t i ế t b ấ t lợ i
c ũ n g ả n h h ư ở n g k h ô n g n h ỏ đ ố i v ớ i n ô n g n g h i ệ p , n h ấ t là h i ệ n t ư ợ n g s ư ơ n g
m u ố i , d ô n g , lũ q u é t , x ó i m ị n . T h ê m v à o đ ó , t ậ p q u á n s ả n x u ấ t c ổ t r u y ề n
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

v ẫ n c ò n p h ổ h iế n ở n h iề u n ơ i, lìn h tr ạ n g p h á rừ n g , đ ố t n ư ơ n g là m r ẫ y v ẫ n
d iễ n ra.
1.2.3. V ề cô n g nghiệp, tiểu thú công nghiệp và x â y dựng:

N h ữ n g n ă m g ầ n đ â y , n g à n h c ô n g n g h iệ p c h ế b iế n n ô n g , lâ m sản , v ật
l i ệ u x â y d ự n g đ ư ợ c p h á t t r i ể n v à đ ầ u t ư đ ú n g m ứ c . M á y m ó c , t h i ế t b ị, d â y
c h u y ề n c ô n g n g h ệ từ n g h ư ớ c đ ư ợ c đ ổ i m ớ i th e o h ư ớ n g h iệ n đ ại h o á, g ó p
p h ầ n n â n g c a o h i ệ u q u ả k i n h tế , g i á trị s ả n x u ấ t c ô n g n g h i ệ p , t i ể u t h ủ c ô n g
n g h i ệ p t ă n g , đ ặ c b i ệ t là n g à n h s ả n x u ấ t c h è , c à p h ê , s ữ a , . . . đ ã c ó ư u t h ế t r ê n
th ị t r ư ờ n g . T u y n h i ê n , q u á t r ì n h p h á t t r i ể n K T - X H g ắ n l i ề n v ớ i s ự n g h i ệ p
c ô n g n g h i ệ p h o á , h i ệ n đ ạ i h o á c ò n h ộ c lộ n h i ề u b ấ t c ậ p . V ù n g n g u y ê n l i ê u

c h o c á c n h à m á y , x í n g h iệ p c h ế h iế n c h ư a đ ư ợ c tín h to á n , q u y h o ạ c h đ ầ y
đ ủ , c ộ n g v ớ i m á y m ó c , c ô n g n g h ệ lạ c h ậ u n ê n d ẫ n đ ế n tìn h trạ n g lã n g p h í,
k h ơ n g h iệ u q u ả tro n g sả n x u ấ t k in h d o a n h , m ộ t s ố lĩn h v ự c sả n x u ấ t k h á c
n h ư c h ế b i ế n d â u t ằ m tơ , k h a i t h á c đ á l ợ p v ẫ n c ò n k h ó k h ă n t r o n g v i ệ c t ì m
k iế m đ ầ u ra.
ỉ.2.4. C á c ngành dịch vụ:

C ó b ư ớ c p h á t t r i ể n m ớ i q u a n t r ọ n g , th ị t r ư ờ n g đ ị a p h ư ơ n g t h ố n g n h ấ t
v ớ i th ị t r ư ờ n g c ả n ư ớ c , b ư ớ c đ ầ u h ộ i n h ậ p v ớ i t h ị t r ư ờ n g k h u v ự c v à q u ố c tế .
H à n g h o á d ịc h v ụ đ a d ạ n g , g iá c ả ổ n đ ịn h , đ á p ứ n g n h u c ầ u s ả n x u ấ t tiê u
d ù n g v à cải th iệ n đ ờ i s ố n g n h â n d â n . T u y n h iê n , d o n h ữ n g k h ó k h ă n về
n h iề u m ặ t n ê n n h ìn c h u n g , c á c tỉn h m iề n n ú i p h ía B ắ c v ẫ n c h ư a tậ n d u n g
đ ư ợ c c á c lợ i t h ế s o s á n h đ ể p h á t t r i ể n l ĩ n h v ự c d ị c h v ụ t ư ơ n g x ứ n g v ớ i t i ề m
năng.
1.2.5. V ề g ia o thông vậ n tải:

N h ữ n g n ă m g ẩ n đ â y , h ệ t h ố n g g i a o t h ô n g , đ ư ờ n g s á , c ầ u c ố n g ở cấc
tỉn h m iề n n ú i p h ía B ắ c đ ư ợ c c ả i th iê n m ộ t c á c h rõ rệt. H ệ th ố n g đ ư ờ n g q u ố c
lộ , tỉn h lộ đ ư ợ c n â n g c ấ p v à s ử a c h ữ a . T u y n h iê n , d o đ iề u k iệ n đ ịa h ìn h
p h ứ c tạ p n ê n h ệ th ố n g g ia o th ô n g ở đ â y v ẫn c h ư a đ á p ứ n g đ ư ợ c n h u cầu
p h á t t r i ể n K T - X H c ủ a k h u v ự c . H ệ t h ố n g đ ư ờ n g câ'p h u y ệ n , c ấ p x ã c ị n c ó
n h iề u h ạ n c h ế , n h iề u nơ i c á c x ã c h ư a c ó đ ư ờ n g ô tô đ ế n tru n g tâ m , c h ấ t
lư ợ n g đ ư ờ n g c ò n y ế u , c ò n lệ th u ộ c v à o n h ữ n g ả n h h ư ở n g c ủ a tự n h iê n . V ề
m ù a m ư a , ở n h iề u n ơ i trê n c á c đ ư ờ n g liê n x ã, liê n h u y ệ n , đ ặ c b iệ t ở c á c x ã
v ù n g s â u , v ù n g x a g ia o ih ô n g th ư ờ n g b ị n g ừ n g trệ d o đ ư ờ n g c h ấ t lư ợ n g
k é m , n h ỏ h ẹ p lạ i b ị s ạ t lử , l ầ y l ộ i , ả n h h ư ở n g k h ô n g n h ỏ đ ế n s ự p h á t t r i ể n
k in h tế và x ã h ộ i tro n g v ù n g .
/.2.6. V ề thông tin liên lạc:

17

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Đ ã đ ư ợ c t r a n g b ị, l ắ p đ ặ t c á c t r ạ m t h u p h á t t r u y ề n h ì n h , p h á t t r i ể n
m ạ n g lư ớ i đ i ệ n t h o ạ i , b ư u c h í n h v i ễ n t h ô n g . L ư ớ i đ i ệ n đ ã đ ư ợ c tả i v ề c á c x ã ,
h à c o n đ ã c ó đ i ệ n t h ắ p s á n g v à c ó đ i ề u k i ê n t i ế p c â n v ớ i c á c t h ô n g ti n đ ạ i
c h ú n g v à g i ả i trí.
1.2.7. V ê g iá o dụ c và y tế:

C ô n g t á c g i á o d ụ c , n â n g c a o d â n trí, b ồ i d ư ỡ n g n h â n l ự c , đ à o t ạ o n h â n
tà i đ ã đ ư ợ c c h ú t r ọ n g v à ư u l i ê n đ ú n g m ứ c . T r ổ e m t r o n g đ ộ t u ổ i đ i h ọ c
đ ư ợ c c ắ p s á c h tớ i t r ư ờ n g . S ố h ọ c s i n h p h ổ t h ô n g , h ọ c s i n h t ố t n g h i ệ p t r u n g
h ọ c c h u y ê n n g h iệ p , c a o đ ẳ n g , đ ạ i h ọ c tă n g h à n g n ă m . M ộ t
đ ộ n g đ ư ợ c c h u y ể n g ia o k ỹ th u ậ t sả n x u ấ t và k h o a h ọ c c ô n g
c á n h ộ đ ư ợ c đ à o t ạ o , b ồ i d ư ỡ n g v ề lý l u ậ n q u ả n lý k i n h
n ư ớ c , đ ộ i n g ũ c á n h ộ c ơ s ở c ũ n g đ ư ợ c q u a n tâ m đ à o tạ o ,
h ằ n g d â n trí từ n g b ư ớ c đ ư ợ c n â n g lê n .
n g ũ cán hộ y tế được bổ xung và n ân g
N h ìn c h u n g , tìn h h ìn h p h á t triể n
B ắc tro n g n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y đ ã có

s ố l ư ợ n g lớ n la o
n g h ệ m ớ i, n h iề u
tế , q u ả n lý n h à
bồi dưỡng. M ặt

H ầ u h ế t c á c x ã đ ề u c ó t r ạ m y tế . Đ ộ i
c a o trìn h đ ộ c h u y ê n m ô n h à n g n ă m .

K T - X H c ủ a c á c tỉn h m iề n n ú i p h ía
n h ữ n g b ư ớ c p h á t triể n m ớ i. C ơ b ản

n g ư ờ i d â n p h ầ n n à o đ ã th o á t k h ỏ i c ả n h đ ó i n g h è o , lạ c h ậ u trư ớ c đ â y d o chỉ
c ó n ề n k in h t ế tự c u n g tự c ấ p . N h ữ n g tiề n đ ề c ô n g n g h iệ p h o á , h iệ n đ ạ i h o á
đ ã x u ấ t h iệ n . T u y n h iê n , trư ớ c m á t v ẫ n c ò n n h iề u k h ó k h ă n , c h ấ t lư ợ n g p h á t
triể n k in h tế - x ã h ộ i c ò n th ấ p , c ơ s ở v ậ t c h ấ t k ỹ th u ậ t v à trìn h đ ộ n g u ồ n
n h â n l ự c c ò n c ó n h i ề u bâ't c ậ p s o v ớ i y ê u c ầ u c ô n g n g h i ệ p h o á , h i ệ n đ ạ i h o á
v à k i n h t ế th ị t r ư ờ n g .
Đ i đ ô i v ớ i c ô n g c u ộ c p h á t t r i ể n k i n h tế , d â n s ố g i a t ă n g v à t ố c đ ộ đ ô
th ị h o á , c ô n g n g h iệ p h o á là v ấ n đ ề m ô i trư ờ n g tự n h iê n n g à y c à n g c ó n g u y
c ơ b ị h u ỷ h o ạ i m ạ n h . Đ â y c ũ n g là m ộ t tr o n g n h ữ n g n g u y ê n n h â n c h ủ y ế u
g ó p p h ầ n l à m g i a t ă n g c á c ta i b i ế n t ự n h i ê n c ũ n g n h ư ta i h i ế n đ ị a c h ấ t t r o n g
k h u vực.

18
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

C h u ũ n g II

HIỆN TRẠNG x ó ĩ MỊN KHƯ v ự c MĩỀN n
Q ua kết quả khảo
m iề n n ú i p h ía B ắc ch ịu
cả xói m ị n hó a họ c và
đ a n x e n lẫ n n h a u , s o n g

sá t,

tá c
xói
tu ỳ

ú i

p h ía

b ắ c

n g h iê n cứ u c ó th ể n h ậ n th ấ y rằ n g k h u vự c
đ ộ n g r ấ t lớ n c ủ a q u á trìn h x ó i m ị n b a o g ồ m
m ò n c ơ lý h ọ c . C á c q u á t r ì n h n à y b i ể u h i ệ n
từ n g n ơ i từ n g c h ỗ , q u á trìn h n à y th ể h iệ n rõ

n é t h ơ n q u á t r ì n h k i a v à n g ư ợ c lạ i. T á c đ ộ n g t ổ n g h ợ p c ủ a c á c q u á t r ì n h
x ó i m ị n k h ơ n g n h ữ n g đ ã tạ o n ê n c á c h ìn h th á i b ề m ặ t đ ịa h ìn h k h á c n h a u
m à c ò n t ạ o n ê n c ả k h ô n g g i a n k é p ở n h ữ n g đ ộ s â u k h á c n h a u tạ i n h ữ n g
k h u v ự c đ á v ô i t r o n g l ư u v ự c . C h í n h v ì v ậ y p h â n l o ạ i c á c k i ể u x ó i m ò n tạ i
k h u v ự c th e o h ìn h th á i v à m ứ c đ ộ b iể u h iệ n c ủ a c h ú n g tr o n g k h ô n g g ia n
c ù n g n h ữ n g n g u y ê n n h â n h ìn h th à n h c h ú n g k h ô n g n h ữ n g tạ o ra n h ữ n g
h iể u b iế t trự c q u a n v ề q u á trìn h x ó i m ò n m à c ò n là tiề n đ ề đ ể đ á n h g iá
đ ú n g đ ắ n q u á trìn h n ày .
I I .1. P h â n lo ạ i x ó i m ò n

Đ ố i v ớ i c á c y ế u tố đ ịa h ìn h k h á c n h a u c ó th ể g ặ p c á c lo ạ i h ìn h x ó i
m ị n k h á c n h a u . Đ ị a h ì n h n ú i p h â n c ắ t c ó đ ộ d ố c l ớ n t h ì h ì n h th á i x ó i
m ị n c h ủ y ế u là x ẻ r ã n h th e o d ạ n g tu y ế n . Đ ố i v ớ i đ ịa h ìn h c ó m ặ t s ư ờ n
p h ơ i v à đ ị a h ìn h th ấ p th o ả i th ì x ó i m ị n th e o d ạ n g d iê n c h i ế m ư u th ế . Đ ố i
v ớ i đ ịa h ì n h đ á v ồ i th ì c h ủ y ế u là x ó i m ị n th e o c á c đ ớ i n ư ớ c n g ầ m tạ o ra

cá c h a n g đ ộ n g k a rslo ở n h ữ n g đ ộ sâu k h á c n h au .
N h ư v ậ y , t r o n g p h ạ m vi m i ề n n ú i p h í a B ắ c c ó t h ể p h â n r a c á c lo ạ i
h ìn h x ó i m ò n n h ư sa u : x ó i m ị n b ề m ặ t, x ó i m ị n x ẻ r ã n h v à x ó i m ị n trê n
đ á v ơ i.

//.7.7. Xói m ồn b ề m ặt
X ó i m ị n b ề m ặ t là q u á trìn h v ậ n c h u y ể n s ả n p h ẩ m p h o n g h o á từ c á c
đ á k h á c n h a u th e o b ề m ặ t đ ịa h ìn h ; d o đ ó v ấn đ ề n à y g ắ n n ố i m ố i q u a n
h ệ g iữ a q u á trìn h p h o n g h o á c á c đ á v ớ i c á c k iể u đ ịa h ìn h . T r o n g p h ạ m vi
m i ề n n ú i p h í a B ắ c t h e o đ ặ c đ i ể m đ ị a h ì n h c ó t h ể p h â n r a 3 lo ạ i đ ị a h ì n h
k h á c b i ệ t n h a u r õ n é t , đ ó là : v ù n g n ú i , v ù n g đ ồ i , v ù n g đ ồ n g b ằ n g . N ế u
x é t v ề n g u ồ n g ố c th ì v ù n g n ú i v à đ ồ i đ ư ợ c x ế p v à o lo ạ i đ ịa h ìn h x ó i m ị n ,
c ò n v ù n g đ ồ n g b ằ n g t h u ộ c l o ạ i đ ị a h ì n h b ồ i tụ . T u y n h i ê n , k h ô n g p h ả i
c h ỉ tạ i c á c đ ị a h ì n h n ú i đ ồ i m ớ i x ả y r a q u á t r ì n h x ó i m ò n b ề m ặ t m à c ả
v ù n g đ ồ n g b ằ n g c ũ n g x ả y r a h i ệ n t ư ợ n g r ử a tr ô i đ ấ t m à u .

/ / . / . / . / . Sự hình thành x ố i m ồn b ề m ặt
19
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Chỳ g

TRNG QUC

Q)

im l

A

im

ã

im

ng

o (\

ng

Sụng s

------KH ằô

THANH HO

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

t-

Ranh g

Ranh g

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

S ự h ìn h th à n h xói m ị n b ề m ặ t đ ư ợ c th ể h iệ n hở i y ế u tố đ ịa h ìn h .
M ố i l i ê n q u a n g i ữ a x ó i m ị n b ề m ặ t v à đ ị a h ì n h lạ i đ ư ợ c t h ể h i ệ n t h ô n g
q u a q u á trìn h h ìn h th à n h c á c m ặ t c ắ t p h o n g h o á - đ ấ t. T á c d ụ n g tổ n g h ợ p
c ủ a c á c y ế u tố x ó i m ị n tạ o ra n h ữ n g đ ặ c đ iể m riê n g c ủ a c ấ u trú c c á c m ặ t
c ắ t p h o n g h o á - đ ất. N h ư vậy , n g h iê n cứ u đ ặ c đ iể m c ủ a m ặ t c ắ t p h o n g
h o á - đ ấ t c h o p h é p đ á n h g iá b ả n c h ấ t v à p h â n lo ạ i c á c k iể u x ó i m ị n b ề
m ặ t th e o đ ịa h ìn h .
T r ư ớ c h ế t, đ ố i vớ i x ó i m ị n b ề m ặ t th ì m ố i q u a n h ệ g iữ a x ó i m ò n
b ề m ă t v ớ i đ ịa h ìn h th ể h iê n ở đ ộ th ấ m n ư ớ c v à th o á t n ư ớ c c ủ a m ă t c ắ t
p h o n g h o á . K h ả n ă n g t h ấ m n ư ớ c v à t h o á t n ư ớ c lạ i q u y ế t đ ị n h c á c p h ả n
ứ n g p h o n g h o á h o á h ọ c x ả y r a tr o n g tầ n g đ ấ t m ặ t. S ự tíc h tụ n ư ớ c m ư a
trê n b ề m ặ t p h ụ th u ộ c rấ t n h iề u v à o đ ộ th ấ m n ư ớ c c ủ a đ ấ t đ á . M ư a rơ i
x u ố n g , n ư ớ c th ấ m v à o đ ấ t th e o tr ọ n g lự c v à lự c m a o đ ẫ n . T r ọ n g lự c c h ủ
y ế u là m c h o n ư ớ c c h u y ể n đ ộ n g x u ố n g tầ n g s â u . B ê n c ạ n h đ ó , n h ờ c ó lự c
m a o d ẫ n m à n ư ớ c c ó th ể c h u y ể n đ ộ n g từ n ơ i ư ớ t đ ế n n ơ i k h ô h ơ n th e o
m ọ i h ư ớ n g . N h ờ tá c d ụ n g tổ n g h ợ p c ủ a tr ọ n g lự c v à lự c m a o d ẫ n , ở
n h ữ n g n ơ i đ ấ t k h ô v à x ố p , q u á trìn h th ấ m n ư ớ c v à o c á c lớ p đ ấ t m ặ t d iễ n
ra k h ô n g n h ữ n g th e o c á c k h e n ứ t v à ố n g tr ọ n g lự c ( tr o n g c ấ u trú c đ ấ t) m à
n ư ớ c c ò n đ i t h e o c á c t u y ế n m a o d ẫ n đ i v à o k h ắ p b ề m ặ t h ấ p p h ụ . K h i đâ't
tr ở n ê n ư ớ t h ơ n th ì tiề m n ă n g tu y ế n m a o d ẫ n g iả m đ i v à c ư ờ n g đ ộ th ấ m
d ầ n đ ạ t tớ i tr ị s ố ổ n đ ị n h d o t á c đ ộ n g c ủ a q u á t r ì n h t h ấ m t r ọ n g l ự c .
T ấ t n h iê n , q u á trìn h th ấ m n ư ớ c m ư a v à o b ề m ặ t đ ấ t p h ụ th u ộ c v à o
n h i ề u y ế u t ố , đ ó là : l ư ợ n g m ư a v à c ư ờ n g đ ộ m ư a , đ ộ d ố c đ ị a h ì n h , đ ặ c
tín h c ủ a đ ấ t v à lớ p p h ủ th ự c v ật. T h ự c t ế c h o th ấ y r ằ n g đ iề u k iệ n đ ịa h ìn h
c ó đ ộ d ố c > 1 5 ° ả n h h ư ở n g r ấ t lớ n đ ế n q u á trìn h th ấ m . T ỷ lệ g iữ a lư ợ n g
n ư ớ c th ấ m v à o đ ấ t v à lư ợ n g m ư a rơi x u ố n g m ặ t đ ấ t g iả m đ i rõ rệ t k h i đ ộ
d ố c tă n g lê n .
ì 1.1.1.2. C á c kiểu hình thái x ó i mồn b ề m ặ t th eo đ ịa hình

a. K iể u hình thái x ó i mồn trên đ ịa hình núi ca o

V ớ i n h ữ n g đ ỉn h n ú i c ó đ ộ c a o trê n 2 .0 0 0 m , đ ộ d ố c ỉớ n , k h ả n ă n g
th o á t n ư ớ c tố t n ê n tố c đ ộ th ấ m c ũ n g th ấ p n ê n c á c p h ả n ứ n g p h o n g h o á
h o á h ọ c y ế u , d o đ ó v ỏ p h o n g h o á và lớ p th ổ n h ư ỡ n g th ư ờ n g là k h ô n g
đáng kể.
C á c tà i l i ệ u đ ã t h u t h ậ p đ ư ợ c t r o n g q u á t r ì n h k h ả o s á t c h o t h ấ y l ớ p
v ỏ p h o n g h o á v à đ ấ t tạ i c á c s ư ờ n n ú i c a o T â y B ắ c t ừ 2 . 0 0 0 - 2 4 0 0 m t r ê n
d ã y H o à n g L iê n S ơ n th ư ờ n g m ỏ n g v à đ ộ p h â n d ị r ấ t k é m , n h i ề u n ơ i đ ể lộ
đ á g ố c p h o n g h o á y ế u . M ặ t c ắ t v ỏ p h o n g h o á v à đ ấ t trê n đ á g ra n it th u ộ c
p h ứ c h ệ P o S e n đ ã đ ư ợ c k h ả o s á t v à m ô t ả tạ i s ư ờ n d ố c 3 5 ° d ã y F a n x i p a n

2 0
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

ờ đ ộ c a o 2 8 0 0 m t h u ộ c đ ịa p h ậ n h u y ệ n S a P a , ( p h ẫ u d iệ n L C 6) c h o th ấ y
th à n h
p h ầ n v ậ t c h ấ t h iế n đ ổ i k h á đ ơ n đ iệ u , từ trê n x u ố n g d ư ớ i ch ỉ c ó c á c
tầ n g n h ư sau :
T ừ 0 - 3 0 c m : m ù n th ô , n h iề u rễ cỏ .
30- 60cm : đất m ùn m àu nâu đen.
> 6 0 c m : g ra n it h án p h o n g hoá.
R a n h g iớ i g iữ a từ tầ n g đ ấ t m ù n s a n g tầ n g g ra n it b á n p h o n g h o á rấ t
r õ r ệ t . B ề d à y v ỏ p h o n g h o á tạ i đ â y c h ỉ k h o ả n g d ư ớ i 1 0 m . T l i à n h p h ầ n
k h o á n g v ậ t c ủ a đ ớ i g r a n i t h á n p h o n g h o á c h ủ y ế u là k a o l i n i t ( 6 0 - 7 0 % ) ,
c ò n lạ i là t h ạ c h a n h v à m i c a . T ạ i đ â y k h ô n g q u a n s á t t h ấ y s ự p h â n d ị m ặ t
cắt p h o n g h o á Ih eo c h iề u th ẳ n g đ ứ n g , v ỏ p h o n g h o á và đ ấ t k é m p h á t

t r i ể n ở c á c s ư ờ n d ố c là d o t ố c đ ộ t h o á t n ư ớ c q u á l ớ n l à m c h o đ ộ t h ấ m
n ư ớ c m ư a v à o l ớ p đ ấ t b ề m ặ t là k h ô n g đ á n g k ể v à v ậ t c h ấ t b ị x ó i m ị n
c ũ n g k h ô n g lớ n . V ấ n đ ề n à y rấ t q u a n trọ n g tro n g v iệ c lu ậ n g iả i tố c đ ộ
p h o n g h o á v à x ó i m ị n b ề m ặ t tạ i m i ề n n ú i .
M ă t c ắ t p h o n g h o á - đ ất ở c h ân d ố c có n h ữ n g đ ă c đ iể m k h á c h ẳn
với p h ầ n đ ỉn h sư ờ n d ố c . T ạ i đ â y th ư ờ n g g ậ p tầ n g d e lu v i h a o g ồ m c á c v ật
l i ệ u t h ô v ậ n c h u y ể n t h e o t r ọ n g l ự c . X e n k ẽ c á c v ậ t l i ệ u t h ô là đâ't m ù n .
M ặ t c ắ t p h o n g h ó a - đ ấ t t r ê n g r a n i t p h ứ c h ệ Đ i ệ n B i ê n tạ i s ư ờ n n ú i c ó đ ộ
d ố c 3 0 ° ( p h ẫ u d i ệ n T G 2 ) đ ư ợ c q u a n s á t tạ i k h u v ự c T u ầ n G i á o t ừ t r ê n
x u ố n g n h ư s a u ( ả n h 2 . 1 ):
T ừ O - 1 0 c m : lớ p th ổ n h ư ỡ n g c ó lẫ n n h iề u rễ c â y
10- 3 0 c m : đ ấ t m ù n m à u v à n g c ó lẫ n s ạ n s ỏ i n h ỏ
30- 40cm : đất m ùn m àu nâu sẫm
40- 60cm : sét m à u nâu n h ạt hơi vàng
C h í n h t ầ n g n à y t ạ o đ i ề u k i ệ n c h o t h ự c v ậ t p h á t t r i ể n k h á tố t . D o
đ ộ g iữ ẩ m ở c h â n đ ố c k h á tố t n ê n v ỏ p h o n g h o á ở đ â y p h á t triể n tư ơ n g
đ ố i d à y , t h ư ờ n g đ ạ t tớ i 2 5 - 3 0 m .
Ớ m iề n Đ ô n g B ắc, c á c d ả i n ú i c a o trê n 2 .0 0 0 m h ạ n c h ế h ơ n ở T â y
B ắ c . T u y v ậ y , t h e o c á c k ế t q u ả k h ả o s á t c ủ a c h ú n g tô i , t r ê n c á c đ ỉ n h n ú i
c a o T â y C ô n L ĩ n h ( H à C ii a n g ) , lớ p v ỏ p h o n g h ó a p h á t t r i ể n t r ê n đ á g r a n i t
p h ứ c h ệ S ô n g C h ả y c ũ n g h o à n to à n tư ư n g tự n h ư trê n d ã y H o à n g L iê n
S ơ n ở T â y B ắ c , t ứ c là m ặ t c ắ t p h o n g h ó a - đ ấ t k é m p h á t t r i ể n v à k h á đ ơ n
đ i ệ u , c h ủ y ế u là l ớ p b á n p h o n g h ó a k h ô n g đ à y . R õ r à n g là đ ộ c a o đ ị a
h ìn h v à đ á g ố c đ ã q u y ế t đ ịn h đ ặ c tín h x ó i m ò n c ủ a k h u v ự c.
b. K iểu hình thái x ó i mịn trên địa hình núi trung bình

Đ ịa h ìn h n ú i tru n g h ìn h với lư ợ n g m ư a h à n g n ă m

từ 2 3 0 0 -

2 5 0 0 m m v ớ i m ù a k h ô n g ắ n , k h ả n ă n g b ố c h ơ i c h ỉ đ ạ t tớ i 9 0 0 - lO O O m m .
21
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

L ư ợ n g t r ữ t h ấ m t r o n g đ ấ t t ố t h ơ n s o v ớ i v ù n g n ú i c a o v à đ ạ t tớ i 1 . 3 0 0 m m ,
n ên x ó im ò n hồ m ặ t m a n g đ ặ c tín h k h á c b iệ t h ẳ n . Đ iề u n à y th ể h iệ n r õ ở
cấu trú c c á c m ặ t c ắ t p h o n g h o á th u ộ c đ ịa p h ậ n T u ầ n G iá o , S ơn L a, H o à
B ìn h ( T â y B ắ c ), H à G ia n g , C a o B ằ n g , B ắ c K ạ n ( Đ ô n g B ắ c ). S ự p h â n d ị
c á c m ặ t c ắ t p h o n g h o á th ể h iệ n rấ t rõ n é t th e o c h iề u th ẳ n g đ ứ n g c ũ n g n h ư
th e o c h iề u sư ờ n d ố c . T h ô n g th ư ờ n g , ở p h ầ n đ ỉn h d ố c đ ặ c trư n g h ở i c ấ u
tr ú c k h u n g x ư ơ n g c ò n ở p h ầ n d ư ớ i d ố c t h ư ờ n g là c ấ u t ạ o h ạ t m ị n . T ạ i c á c
k h u v ự c n à y , n g o ạ i trừ đ ịa h ìn h đ á v ơ i, rấ t k h ó p h á n đ o á n đ ư ợ c m ố i liê n
q u a n g iữ a đ ấ t p h o n g h o á ở sư ờ n d ố c với đ á g ố c n ằ m d ư ớ i. T r o n g m ặ t c ắ t
đ ấ t v à v ỏ p h o n g h o á t h ư ờ n g c ó m ặ t c á c lớ p c h ứ a v ậ t l i ệ u d e l u v i ; ở p h ầ n
c h á n d ố c th ư ờ n g q u a n sá t th ấ y sự p h ủ c h ồ n g v ậ t liệ u x ó i m ị n .
K ế t q u ả n g h i ê n c ứ u đ ố i s á n h c á c m ặ t c ắ t v ỏ p h o n g h o á - đ ấ t tạ i c á c
đ ịa p h ư ơ n g k h á c n h a u c h o t h ấ y s ự p h â n d ị v ậ t c h ấ t t h e o c h i ề u t h ẳ n g đ ứ n g
v à t h e o s ư ờ n d ố c c h ủ y ế u p h ụ t l n i ộ c v à o đ i ề u k i ệ n t h o á t n ư ớ c , m à ít p h ụ
th u ộ c v à o lo ạ i đ á g ố c n ằ m d ư ớ i. M ặ t c ắ t p h o n g h ó a - đ ấ t trê n đ á p h iế n k ế t
tin h h ệ t ầ n g N ậ m C ô ở T u ầ n G i á o ( p h ẫ u d i ệ n T G 3 ) t ừ t r ê n x u ố n g n h ư
s a u ( ả n h 2 . 2 ):
T ừ 0 - lO c m : lớ p đ ấ t m ù n m à u n â u đ e n
2 0 - 4 0 c m : sé t m à u n â u đ ỏ c ó lẫ n m ả n h v ụ n th ạ c h a n h
40- 6 0cm : sét m à u nâu đ ỏ hơi vàng
T ầ n g trê n c ù n g d à y k h o ả n g 3 0 c m tư ơ n g ứ n g với tầ n g A (th e o p h â n
lo ạ i c á c t ầ n g đ ấ t ) c h ủ y ế u là s é t m ị n , t h ạ c h a n h c h i ế m tớ i 2 0 % v à h o à n
lo à n k h ơ n g c ó g ib s it. S ự p h â n d ị v ậ t c h ấ t n à y k h á đ ặ c trư n g c h o v ỏ p h o n g

h o á v à đ ấ t ở c á c v ù n g n ú i tru n g b ìn h tro n g k h u vự c.
M ặ t c ắ t p h o n g h ó a - đ ấ t p h á t t r i ể n t r ê n đ á g r a n i t k h ố i P h i a Bi O o c ,
N g u y ê n B ìn h , C a o B ằ n g ờ đ ộ c a o đ ịa h ìn h 1 .8 0 0 m ( p h ẫ u d iệ n P N Ỉ 3 ) c ó
cấu trú c n h ư sau:
T ừ 0 - 2 5 c m : lớ p đ ấ t m ù n m à u đ e n , c ó n h iề u rễ th ự c v ật
2 5 - 3 7 c m : s é t m à u n â u s á n g , x á m s á n g , lẫ n s ạ n t h ạ c h a n h
3 7 - 5 0 c m : s é t t r ắ n g , lẫ n n h i ề u t h ạ c h a n h v à m ả n h đ á g ố c .
N h ư v ậy , đ ộ d à y c ủ a tầ n g p h o n g h ó a -đ ấ t th ự c tế ch ỉ d à y k h o ả n g
5 0 c m , trê n b ề m ặ t c ó lớ p m ù n th ự c v ậ t k h á d à y . T u y n h iê n , đ ấ t ở đ â y rất
d ễ bị x ó i m ò n m a n g đ i n ế u lớ p p h ủ ih ự c v ậ t b ị tà n p h á . N g a y c ả k h i có
lớ p p h ủ t h ự c v ậ t t h ì p h ả n ứ n g c ủ a t ầ n g đ ấ t n à y c ũ n g m a n g t í n h a c i d ( p H =
4, 4- 4 ,6 ) và c á c c a tio n k iề m tra o đ ổ i c ũ n g n g h è o .
C ũ n g có th ể q u a n sá t th ấ y s ự p h â n dị v ật c h ấ t m ộ t c á c h k h á rõ n ét
t h e o s ư ờ n d ố c tạ i m ộ t s ố m ặ t c ắ t ở c á c k h u v ự c t r ê n : t h ô n g t h ư ờ n g , từ
Irên đ ỉ n h d ố c x u ố n g c h â n d ố c h à m l ư ợ n g s é t m ị n ( < 2 |.im ) g i ả m d ầ n m ộ t
c á c h c ó q u y lu ậ t, tạ o ra n h ữ n g đ ư ờ n g đ ẳ n g h à m lư ợ n g s é t th e o c h iề u d ố c ;
tới c u ố i d ố c th ì h à m l ư ợ n g s é t m ị n g i ả m n h a n h t h e o đ ộ s á n g m à u c ủ a đ ấ t
22
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn