Sơ lược về nội mệnh phụ thời joseon

NH~XETCUAGVHUONGDAN
Day la khoa lu~n t6t nghi~p do sinh vien Banh Minh Duc khoa 2015 nganh Hfm
Qu6c hQc th\Ic hi~n dum S\I hu6ng dftn cua ThS. Luong Qu6c An. Cong trinh nghien
cUu nay kha cong phu, doi hoi co ki~n thuc sau rQng tren nhi~u linh

V\JC

Van hoa, Lich

su, Han van ... va cling da du<;ycth\Ic hi~n mQt cach rdt nghiem ruc va chin chu. D~ tai
nay co nhi~u tinh m6i, se trO' thanh tai li~u tham khflOhfru ich cho nhfrng ai co quan
tam d~n Lich su Han Qu6c. D~c bi~t, tac gia co th~ phat tri~n len thflnh lu~n van th(;l.c
si ho~c lu~n an ti~n si trong tuong lai v6i nhfrng d~ tai nhu so sanh ch~ dQ H~u cung
gifra nha Joseon (ban dao Korea) v6i nha Nguy~n (Vi~t Nam). Giang vien huang dftn
da dQc qua va d6ng

y vm

ban chinh sua cu6i cung nay theo gop

y

cua HQi d6ng ch~m

lu~n van.
Tp, H6 Chi Minh, ngayJJ

thangr

Giang vien huang dftn

ThS. Luang Qu6c An

nam 2019


MVCLVC
pHAN MO DAu

1

1. Ly do chQn d~ tai

1

2. M\lc dich nghien cUu

1

3. Lich su nghien cUu vftn d~

2

4. Doi tm;mg va ph;;tm vi nghien cUu

.4

5.

Y nghia khoa hQc va y nghia
5.1. Y nghia khoa hQc

5.2. Y nghia thl,l'cti~n

thl,l'cti~n

6. Tu li~u va phuong phap nghien clru

.4
4
4
5

6.1. Tu li~u

5

6.2. Phuong phap nghien cuu

5

7. B6 C\lCcua kh6a lu~n

6

CHUONG 1. NHUNG vAN DE L Y LuAN vA THl)'C TIEN
.;.. d';;tlJ oseon
1..1 Kh"al qua't;"ve trleu

7
.7

1.1.1. Dia ly va hanh chinh

7

1.1.2. Lich su

9

1.1.2.1. Sa ki Joseon (1392 - 1506)

9

1.1.2.2. Trung ki Joseon (1506 - 1637)

12

1.1.2.3. H~u ki Joseon (1637 - 1897)

13

1.2. NQi m~nh ph\l (~ ~

-¥-, pq iP~)

15

1.1.1. Khai ni~m

15

1.1.2. Qua trinh hoan thi~n ch~ dQNQi m~nh ph\l

16

Ti~u k~t chuong 1

25

CHUONG 2. pHAM cAP vA QUYEN HAN CVA NHUNG NGUCH TRONG.NOI
MBNH PHl)'
27
2.1. Chinh thftt phu nhan (:IE ~ ~ A)
2.1.1. Khai ni~m lien quan va quy dinh tuy~n chQn

27
27

2.1.1.1. Khai ni~m lien quan

27

2.1.1.2 CUQcs6ng truoc hon nhan va quy dinh tuy~n chQn

29

2.1.2. Phil tin (~18) va quy~n h;;tn

33

2.1.2.1. Phil tin (~18)

34

2.1.2.2. Quy~n h;;tnva chuc trach

35

2.2. NQiquan (pq 15)

38

2.3. Cung quan (g15)

42


2.3.1. ThUQ11gcung (f5J'8)

46

2.3.2. N Qinhc1n(F9A)

49

2.3.3. NQi nhc1nt~p S\l (J!~ F9A)

50

2.3.4. Thi nu cdp thdp

51

2.3 .4.1. Thtiy tu

Cf~)
(If-4- c.1, 7J\. M,)

51

2.3.4.2. No ti (~~ -=t-)

52

nu ('!i~)

53

2.3.4.3. Y

TiSu k~t chuong 2

55

CHVdNG 3. NIfONG QUY CHE TRONG NOI MJ;:NH PHl)

56

3.1. DiSn ch~ sach phong

57

3.1.1. V~t tuQ11gtrung

57

3.1.2. Gia L~ va Sach phong

58

3.1.2.2. D6i vo; Vuong phi

59

3.1.2.2. D6i vai NQi m~nh ph\l

63

3.2. Quy ch~ d6i vo; Vuong phi va H~u cung khi Tan Vuong k~ vi
3.2.1. D6i vo; Vuong di;liphi (3:::k~c.)

69

69

3.2.1.1. Xung ho va V~t tuQ11gtrung

69

3.2.1.2. Thuy liem thinh chinh (iIHfn:tl&)

70

3.2.2. D6i vo; Thdt cung (-(:;'8)

77

3.2.2.1. Tni Khanh Cung (f~It'8)

78

3.2.2.2. Di;liTdn Cung (::kP?J'8)

79

3.2.2.3. D\lc TUOng Cung (~nr+'8)

81

3.2.2.4. Dien H6 Cung (~Ji5'8)

82

3.2:2.5. Tuyen Hi Cung (~ffJj'8)

83

3.2.2.6. Cfmh H\lU Cung (~ff~'8)

83

3.2.2.7. Duc An Cung (~~

84

'8)

3.3 . Tang ch~

87

3.3.1. D6i vo; Vuong phi C=E~c.)
3.3.2. D6i vaL H~u cung (JI5'8)
TiSu k~t chuong 3

87
90
95

KET LUAN

96

TAl LIJ;:U THAM KHAo

98

A - T'"al

r~
.J,.

I~U tleng

V'~
l~t

B - Tai li~u ti~ng Han

. 98
98


. C - Cae trang m;;lng

99

DANH Ml)C BANG
DANH M{)C SO DO

100

:

100

DANH M{)C HINH ANH

100

PHlJ Ll)C

101


pHANMODAu
1. Ly do chQn d~ tili
Joseon la mQt qu6c gia thuQc cac nuoc d6ng van (vimg van'hoa chil Han) chiu
imh huimg sau s~c nhftt ill Trung Qu6c trong nhi~u linh V\l'Cnhu van hoa, chinh tri,
kinh t~ va ca van hoa cung dinh. Tuy nhien trong lich su thi Trung Qu6c la mQt cUOng
qu6c thuOng xuyen gay chi~n vo; cac qu6c gia l~n c~n dS thu ph\!c cac nuoc y~u hon
minh va ep qu6c gia do th~n ph\!c minh, gQi la nuoc chu h~u. Trung Qu6c 1:l,rxung
minh la Thien tri~u va Quan chu cua Thien tri~u 1:l,rxung la Hoang d~ con Quan chu 6
cac nuoc chu h~u chi duqc xung la Qu6c vuong hay Vuong. Theo do, cac nuoc chu
h~u phai tri~u c6ng theo

y chi cua Thien

tri~u va m6i khi nuoc chu h~u do xay ra bi~n

c6 IOn nhu thay d6i qu6c hi~u, tan vuong k~ vi sau khi tien vuong bang ha ... d~u phai
chieu cao thien h~ va cu su sang xin

y cua Thien

tri~u.

Do chi la mQt nuoc chu h~u nen tir moc vi Quan chu cho d~n cac moc vi cua
quan vien, Tong than, Vuong tU, Vuong nil va ca cac cftp b~c trong h~u cungl 6 thai
Joseon d~u thftp hon moc vi mong duong cua tri~u Thanh - Trung Qu6c. Hon nila, sau
khi

Ly

Thanh Qu~21~p ra Joseon thi v~n su d\!ng cac quy ch~ h~u cung theo cac tri~u

d~i truoc nen ten gQi cac mac vi cling co ph~n khac so vo; diSn ch~ h~u cung nha
Thanh. Tir do d~n d~n diSn ch~ h~u phi cua Joseon co nhi~u khac bi~t so vai nha
Thanh va cling nhu la cach chia phAm cftp moc vi. Vi v~y, chung toi quy~t dinh th\Ic
hi~n kh6a lu~n t6t nghi~p vo; d~ tai "SO' lU{1c vi Npi minh phI} thili Joseon" dS lam
ro cac thong tin lien quan d~n van hoa cung dinh Joseon, rna C\!thS 6 day la NQi m~nh
ph\!. D~ tai kh6a lu~n nay cling phil hqp vai nganh hQCrna chung toi dang theo hQc, do
la nganh Dong Phuong hQc (Han Qu6c hQc).
2. My.c dich nghien cuu

(~*,~tVIT:)6

Vai S\I n6i len cua van h6a Hallyu

Chau

A n6i

chung va Vi~t

Nam n6i rieng thi phim anh Han Qu6c dii khong con qua xa l~ vai nguai Vi~t Nam.

Chung toi se th6ng nh~t trong kh6a lu~n mlY "H~u cung" se chi nguai va "h~u cung" se chi neri ch6n.
2 Ly Thanh Qu~ [0] Ad7-ll,2¥JPttE](11/10/1335 - 24/05/1408): TriSu Tien Thai T6 (3::{l Ell3::,.iliIU~*i1ill.) la
nguai sang I~p ra triSu d~i Joseon hay con duQ'c gQi la Ly Thi TriSu Tien (°1 ~l3::{l,2¥If;:iliIJ~). Ong tri vi tir
nam 1392 d~n nam 1398 trong vong 6 nam.
Trong kh6a lu~n nay chung toi su d\1Ilg tiI Han Vi~t d~ chi ten nguai hay nhfrng danh tir rieng nhu phAm cftp,

mac vi d~d~ dang so sanh vai nha Thanh (Trung Qu6c). Con rieng thu~t ngft chi triSu d;;tiphong ki~n cu6i cung
6 ban dao Korea la Joseon (3::{l,:iliIJ,g)chung toi se gift nguyen d~ tranh nhAm I~n vai qu6c gia nim 6 phia b~c
cua ban dlio Korea. Trir nhfrng danh tir rieng d~ chi ngu6n g6c nhu Ly Thi TriSu Tien (°1 ~]3::{l,2¥If;:iliIJ~) hay
mi~u hi~u TriSu Tien Thai T6 (3::{l Ell3::,:iliIJ~*ff~)thi Joseon chung toi se dich la TriSu Tien.
I

t


Tuy nhien, truac khi phim anh vS cung dinh Han Qu6c tham nh~p vao Vi~t Nam thi
cac bQ phim vS van hoa cung dinh Trung Qu6c dli hi mon an khong th~ thi~u d6i vai
ngum yeu thich th~ lo~i phim c6 trang va nhAt la chu dS cung dinh. Do dli co 16i quen
dich vai cac danh xung cua mQt D~ qu6c nen khi dich cac bQ phim cung dinh cua Han
Qu6c vS thai Joseon (mQt nuac chu hAu - Vuong qu6c) dli co nhiSu nhAm lin va sai
sot khi~n cho ngum xem ngQ nh~n nhiSu khai ni~m trong cung dinh Joseon. Vi v~y,
khoa lu~n nay duQ'c chung toi thlJc hi~n nh~m m\!c dich lam ro nhfrng khai ni~m cua
NQi m~nh ph\! trong van hoa cung dinh Joseon nh~m dong gop cho nhfrng nguai co
hi~u bi~t vS van hoa Han Qu6c cling nhu nguai xem khong bi nhAm lin va ngQ nh~
cac khai ni~m. Ben c~nh do, khoa lu~n nay cling t~p trung nghien Clm vS nhfrng phAm
cAp, tuac vi cua nhfrng nguai ph\! nu trong N Qi m~nh ph\! va mQt s6 quy ch~ rna tAt ca
mQi ngum phai tuan theo khi dli nh~p cung.
3. Lich

Stf

nghien cuu vin d~

Phftn Ian cac tai li~u nghien Clru vS Vuong triSu Joseon dSu do hQc gia Han
Qu6c thlJc hi~n rna hdu nhu la nhfrng dS tai xoay quanh cac vAn dS dai s6ng cua Quan
chu Joseon va cac dS tai lien quan d~n NQi m~nh ph\! thm Joseon cling da d~g. Tuy

nhien l~i it nhUng thong tin vS phAm cApva quySn h~n cua hQ.
BQ "TriJu Tien Vuang triJu th"c hlc" (~1i

%~~~)

duQ'c xem la tai li~u C\!

th~ va chi ti~t nhAt ghi chep vS cac vAn dS sinh ho~t hang ngay, ho~t dQng chinh tri va
sinh ho~t VQ'ch6ng cua Quan chu Joseon. Tai li~u nay khong co tac gia C\!th~ vi no
duQ'c sir quan cua timg thm ki ghi chep l~i t6ng cQng co 2124 quy~n duQ'c bien so~n tit
nam 1413 d~n nam 1865, ghi chep nhUng vi~c trong Vuong triSu sau khi l~p qu6c tit
nam 1392 d~n nam 1863. Trong do cling dS c~p d~n cUQcs6ng va ~h(rc nang cua NQi
m~nh ph\! theo timg thai ki.
MQt trong nhUng tac phAm tieu bi~u lien quan d~n NQi m~nh ph\! co th~ k~
d~n "TriJu Tien Vuang phi th~rc1~lc"(~1i

% 1:11 ~

~)

cua Shin Myung Ho (2007) k~

vS cUQcdm huy hoang cling nhu thang tdm cua nhUng ngum dli timg dUng ddu trong
NQi m~nh ph\! (y timg thai ki cua Vuong triSu Joseon. Tac phAm nay cho nguai dQc cai
nhin chan th~t vS cUQcs6ng cua nhUng nguai ph\! nu trong cung, timg buac timg buac
di d~n ngoi vi cao nhAt trong h~u cung va dUng ddu NQi m~nh ph\!. Ngoai ra Shin
Myung Ho con chiu trach nhi~m cho dS tai nghien Clru "Cu9Csang cua Vuong phi

Hqu cung Vuong that TriJu Tien" (~1i%~
2

%1:I19}

4-.::;?-9l A~tr) duQ'c bao

va

cao


nam 2013. Co thS xem day la mQt trong nhfrng dS tai nghien Clm C\! thS nh~t vS NQi
m~nh ph\! thOi Joseon, vi~t vS cac diSn ch~ sach phong, tang ch~ va mieu ta vS cUQc
s6ng hang ngay ill an m~c, lam d«p, sinh nO' cho d~n cac v~n dS IS nghi, ph\!c suc khi
xu~t hi~n tru6c ba quan va ba tanh.
Ngoai ra con co "CU9C s6ng cua nhirng nguai ph~l nu Vuong that Tri~u Tien"
(3::~

%{lo:P'd ~ 9.1 ~)

cua Park Ju (2018) la mQt cong trinh gAn day nh~t nghien

Clm co lien quan d~n NQi m~nh ph\! thai Joseon. Trong do dS c~p d~n cac chuc nang
chinh tq, kinh t~, tin nguang va ca cUQcdai cua nhfrng NQi m~nh ph\! tieu biSu. Tac
gia dii chi ra duQ'c tAm quan trQng cua ph\! nfr trong Vuang th~t dil cho Joseon la mQt
qu6c gia mang n~ng tu tuang "TrQng nam khinh nfr" cua Nho giao.
Tren th\Ic t~ nhfrng dS tai nghien Clm duqc neu tren phAn Ian chi dS c~p Vuang
phi va H~u cung TAn ng\I la chinh, it khai thac vS cac cung nfr trong cung. Chi co
"Nhfmg cau chuy~n v~ ph~ nu cung dinh Joseon"

(3::~

i?-T~ Ad °1 01=71)

cua

KOCCA3 (2004) la mQt trong s6 it nhfrng cong trinh nghien Clm co kS d~n NQi m~nh
ph\! rna bao g6m ca cung nfr trong cung.
T~i Vi~t Nam phai kS d~n Lu~n van Th~c si "lflnh tU(Y1lgnguai ph~ nu trong
Van h(Jc hi~n dqi Him Qu6c qua cai nhin cua cac nha van nu" cua Cao Thi Lan (2012)
la mQt trong nhfrng dS tid hi~m hoi nghien Clm vS nguai ph\! nfr a ban dao Korea mieu
ta hinh tuqng nguOi ph\! nfr theo tUng thai ki. BS tai gAn day nh~t co thS nh~c d~n
Lu~n van Th~c si "lflnh imh nguai ph~ nu Han Qu6c qua t~c ngu" cua Mai Thi My
Trinh (2018) dii dS c~p d~n quan ni~m vS nguai ph\! nfr Joseon qua t\!Cngfr. M~c dil ca
hai cong trinh nghien Clm tren chi noi d~n hinh anh nguai ph\! nfr qua tUng thai ki
thong qua tl,lcngfr rna it dS c~p d~n NQi m~nh ph\! thOi Joseon nhung nhfrng cong trinh
duQ'c neu tren

a trong nuac

va ca ngoai nuac se la ngu6n tai li~u tham khao quan trQng

k~t hqp vm k~t qua t6ng hqp va phan tich lam ro nhfrng khai ni~m trong h~u cung giup
ich cho chung toi trong qua trinh nghien Clm vS NQi m~nh ph\! thai Joseon - khai ni~m
khong chi noi rieng Vuang phi va H~u cung TAn ng\I.

3 KOCCA C~}-:;:;-~'ill'*'~.:f~
- KOREA CREATIVE CONTENT AGENCY): Vi~n sang te;tOnQi dung Korea
dUdoanh nghi~p, b6i dUOng nhan mi, h6 trQ'nghien cUu, sang te;tO,
..

3


4. Doi tUQ1lgva ph~m vi nghien cUn
D6i tm;mg nghien CUllclla khoa lu~ llCiyla NQi m~nh ph\! (~~.!f-,

pq-$":$)

xoay quanh cac vdn d~ phAm cdp, tuac vi, quy~n h~n va di~n ~h~ quy dinh Clla H~u
cung.
Ph~m vi nghien CUll,v~ m~t khong gian chung toi gi6i h~n trong Vuang thdt va
H~u cung Joseon. V~ m~t thOi gian, chung toi giai h~n ill luc l~p qu6c nam 1392 cho
d~n truac khi vua Cao Tong (.::LIJ&.,~*)tv xung Hoang d~ nam 1897. Co nghia la
khoa lu~n nay khong bao g6m thai ki D~i Han D~ Qu6c (1897 - 1910). Con v~ quy
mo, m~c du Th~ ill cung cilng thuQc NQi m~nh ph\! nhung trong khoa lu~n nay chung
toi chi t~p trung vao h~u cung clla D~i wang

va chi giai thi~u khai quat v~ nhfrng

thanh phfrn trong Th~ tir cung t~i chuang 1.
5.

Y nghia
5.1.

khoa hQCva

Y nghia

y nghia

th\fC ti~n

khoa hQc

Khoa lu~ nghien CUllv~ cac vdn d~ xoay quanh NQi m~nh ph\! thai Joseon, co
xac di$

duQ'c dUng cac danh xung trong h~u cung thai Joseon

a timg

thai ki. Cling

nhu la gop mQt phfrn y nghia cho vi~c nghien CUllv~ lich sir thai Joseon noi chung va
NQi m~nh ph\! thOi Joseon noi rieng. Lu~n van nay se tra thanh ngu6n tu li~u cho
nhfrng cong trinh nghien v~ lich sir va van hoa Korea noi chung va tri~u d~i Joseon noi
rieng.
Nghien CUllv~ NQi m~nh ph\! thOi Joseon la vi~c lam thi~t th\Ic nh~m gop phfrn
xac dinh dung dim danh xung va vai tro cling nhfrng nguai ph\! nu trong h~u cung thai
Joseon qua cac thai ki. Sau khi hoan thanh, khoa lu~n nay se tra thanh ngu6n tu li~u
cho nhfrng cong trinh sau nay nghien v~ lich sir va van hoa Korea noi chung va tri~u
d~i Joseon noi rieng.
5.2.

Y nghia

th\Ic ti~n

K~t qua nghien CUllclla d~ tM khoa lu~n nay co th~ duQ'c sir d\!ng trong cong tac
hQCt~p va giang d~y nhfrng mon hQc v~ van hoa va lich sir t~i cac truang d~i hQc co
chuyen nganh Han Qu6c hQc. Di~n hinh nhu tim hi~u v~ lich sir Joseon ill cai nhin clla
nhfrng nguai ph\! nu trong Vuang thdt hay tim hi~u v~ Nho giao trong bQ may chinh
tri nha nuac Joseon. D6ng thai, khoa lu~n nay se tra thanh ngu6n tai li~u tham khao
cho nhfrng nguai mu6n tim hi~u v~ lich sir va van hoa Joseon, nhdt la nhfrng nguai
dang cong tac trong linh V\ICgiao d\!c, ngh~ thu~ta Vi~t Nam va Han Qu6c.
4


6. TO'Ii~u va phO'ong phap nghien

CtfU

6.1. Tu Ii~u
Ngu6n tu Ii~u khong th~ Ia nhfrng cong trinh cua nguai khac rna phai Ia nhfrng
su li~u, nhfrng ghi chep lich su cua c6 nhan d~ I;.tiching h;.tn nhu bQ "Tri~u Tien
VU07lg tri~u th~rc !l:tC"(~~

%~~ ~).

Cac phap di~n duai thai Joseon nhu Kinh

Qu6c d;.tidi~n4, T\!c d;.tidi~n5, B;.tidi~n thong bien6 hay B;.tidi~n hQi thong?
Ben c;.tnh do, trong qua trinh nghien Clm chung toi cling se tham khao them
nhfrng cong trinh nghien Clm, sach chuyen khao va cac bai bao khoa hQc da duQ'c cong
b6 co lien quan dSn NQi m~nh ph\! thai Joseon nhu "Cu{>cs6ng ctia VU07lgphi
cung Vtr07lg that Tri~u Tien"

(~~%~

%l:J1S4-+??-9.1 A~~)

va Hq.u

duQ'c bao cao nam

2013 do Shin Myung Ho chiu trach nhi~m. Cimg vai "Nhimg diu chuy~n v~ phl:t nit
cung dinh Joseon" (~~

??-~0:1 Aj 01 01=71) cua KOCCA Ia tai li~u co lien quan dSn

cac ho;.tt dQng sinh ho;.tt hang ngay khong chi rieng H~u cung T~n ng\l' rna co ca dai
s6ng sinh ho;.tt va chuc trach cua cung nft trong h~u cung. Ca hai cong trinh tren Ia
nhfrng tai li~u d~y du nhAt vS NQi m~nh ph\! thai Joseon rna hi~n nay vdn chua duQ'c
bien dich sang tiSng Vi~t.
6.2. Phuang phap nghien Clm
Trong khoa Iu~n nay, chung toi se su d\!ng cac phuang phap chinh sau day:
Phu07lg phap phiin tich

va t6ng h(YJJ:Bay

Ia phuang phap chinh xuyen su6t dS

tai khoa Iu~n. Thong qua vi~c phan tich nhfrng ngu6n tai li~u c6 duQ'c viSt bing chft
Han dum triSu d;.tiJoseon, chung toi se lam ro duQ'c phfrm cAp va tuac vi cua nhfrng
nguai trong NQi m~nh ph\!, til do t6ng hqp dua ra nhfrng thong tin chinh xac cua H~u
cung T~n ng\l' va cung nft thai Joseon.

Kinh Qu6c dlilidi~n (7J ~t:l1 ~U~~:*::!JI!.): la Phap di~n cua ca tho; ki Joseon d~ qmin Iy d~t nuac. No dUQc b~t

dAu bien sOlilntil nam Th~ T6 thu 7 (1461) va hoan thanh vao nam Thanh Tong thu 16 (1485). No la Di~n tjch
phap ch~ dUQc t~p hqp dAy du nhfrng phap I~nh til sa ky Joseon d~ xac I~p nhfrng tr~t tv ca ban d~ cai trj Joseon.
5T\lc dlilidi~n (4i't:l111,*fi:*::!JI!.):
la mQt phap di~n th6ng nh~t dUQc bien SOl,lnvao nam Anh T6 thu 22 (1746) til
nhfrng phap I~nh chinh dn phai thi hanh trong nhfrng phap I~nh dUQc ban b6 sau khi thi hanh Kinh Qu6c dl,li
di~n. Trir 76 m\lc trong 213 m\lC Clla Kinh Qu6c dl,lidi~n thi dii cai bien Il,lih~t 137 m\l~ va them vao 18 m\lc.
6 Dl,lidi~n thong bien (t:l111~3t1,:*::!JI!.~~): la mQt phap di~n th6ng nh~t dUQc bien SOl,lnvao nam Chinh T6 thu
9 (1785) k~t hqp nhfrng phap I~nh thai b~y gia cung vai Kinh Qu6c dl,lidi~n va T\lc dl,lidi~n. DUQc s~p x~p theo
thu tv dAu tien la Kinh Qu6c dl,li di~n sau do d~n Tv Dl,li Di~n va cu6i cling la nhfrng phap I~nh b6 sung. Theo
thu tv dUQc ki hi~u "~(JJj!)"'-"4i'(*Jf),,_••~(ti)".
7 Dl,li di~n hQi thong (rJ1 11~ ~,:*::!JI!.@"~):Ia phap di~n th6ng nh~t cu6i cimg vao nam Cao Tong thu 2 (1865)
dii b6 sung va s~p x~p cac Giao m~nh cung vOi di~u I~ trong 80 nam sau khi ban b6 Dl,lidi~n thOng bien.

4

5


Phuang phiLp sa siLnh: Phuang phap nay duQ'c ap d\Ing trong khoa lu~ nh~m
m\!c dich so sanl) vm cac nuac d6ng van tho; bfty gia vS cach phan chi a phdm cftp va
mac vi. C\! thS, chung t6i se t~p trung so sanh h~u cung Joseon (triSu dC;licu6i cling
tren ban dao Korea) vai triSu dC;linha Thanh (Trung Qu6c) cling la triSu dC;licu6i cling

a qu6c

gia mly. Han h~t, chung t6i se so sanh cac quy ch~ va diSn ch~ h~u cung dS

thfty ra Sl,lkhac bi~t trong cach d~t phdm cftp va mac vi, d~c bi~t la Sl,lthay d6i cac quy
ch~ phdm cftp va mac vi CllaNQi m~nh ph\! qua timg thai ki CllaVuang triSu Joseon.
Phuang phiLp nghien cUu lien ngimh: Sir d\Ing cac ki~n thuc cua cac chuyen

nganh co lien quan nhu van hoa va lich sir nh~m m\!c dich lam ra them nQi dung
nghien Clm clla dS taL
7. Ba c\lc clla khoa lu~n
Ngoai phAn rna dAu, k~t lu~n va ph\!l\!c, khoa lu~n co ba chuang chinh:
Chuang 1: Nhimg win d~ Ii luq.n va th,!c tiJn.
Chuang nay se giai thi~u cac khai ni~m, thu~t ngii va cac giai dOC;lnc6 dinh
trong cac m li~u co lien quan khoa lu~n. Ben cC;lnhdo, chung toi cling khai quat vS thai
gian va kh6ng gian nghien Clm la triSu dC;liJoseon (bao g6m cac giai dOC;ln
Clla triSu dC;li
Joseon, nm

a va

cac bi~n dQng Ian) va H~u cung TAn ngl,l (sl,l thay d6i trong diSn ch~,

quy ch~ H~u cung qua cac tho; ki).
Chuang 2: Pham cap

va quy~n hq.n cua nhimg

nguai trang N9i m?nh ph1:l.

Chuang nay se di sau vao cac khai ni~m phdm cftp va mac vi Clla nhfrng nguai
trong NQi m~nh ph\!. QuySn hC;lnva chuc trach Clla m6i ca nhan trong NQi m~nh ph\!,
til NQi quan cho d~n Cung quan. Lam ra cac khai ni~m phdm cftp va mac vi, Sl,lthay
d6i qua cac thai ki cling vai Sl,lkhac bi~t so vai cac qu6c gia phong ki~n thai bfty gia.
Ben cC;lnhdo la cac vftn dS xoay quanh vS sinh hOC;lt
hang ngay, tdm di~n va duc h(;lnh
clla mQt s6 nhan v~t tieu biSu.
Chuang 3: Nhfmg quy chi trang N9i m?nh ph~l.

Chuang nay se trinh bay cac diSn ch~ sach phong, phong vi, tang ch~ va xung
ho trong h~u cung thai Joseon. Sl,lkhac bi~t giua phdm cftp va mac vi se co nhfrng quy
dinh vS cach sach phong, cir hanh tang ch~ va ca xung ho giua cac NQi m~nh ph\! vai
nhau. Ngoai ra chuang nay con lam ra cac thai gian, CQtm6c phai thay d6i phong hi~u
cling nhu la quy ch~ diii ngQ d6i vm cac N Qi quan khi con tC;lith~ hay dii tC;lth~ cling
nhu la khi Quan ChllJoseon con tC;lith~ hay sau khi mftt.
6


CHUONG

1. NHirNG VAN

DE LY

LU~N

vA

THVC TIl!:N

1.1. Khai quat v~ tri~u d,i Joseon
1.1.1. Bia ly va hanh chinh
Vuong tri~u Joseon la mQt qu6c gia co chil quy~n tren toan bQ ban dfw Korea
n~m 6 Bong B~c A giap ranh vai phi a b~c la Trung Qu6c va Nga, ba m{ltcon l~i d~u
giap biSn. Theo do, diSm C\rc b~c la bien giai tv nhien song Ap L\lc
va song B~u Man

(T~7J-,-,I~rr).

diSm C\l'Cdong 1a Dok Do

(~~7J-,"~*Jd[)

BiSm C\l'Cnam 1a dfw Ma Ra (p}c.}.s:..,,~m~),

(~:s:.) thuQc huy~n

DUeung (% ~ -r) va diSm C\l'Ctay la

dao Ma An (p}C{}.s:..,,~~~). Vai t6ng di~n tich dit li~n la 222,300km2 va t6ng dan s6
duQ'c uac tich vao nam 1753 1a 18,660,000 nguai (BQi ngii Giao su khoa Su ph~m
Lich Str truang B~i hQc Su ph~m Han Qu6c 2004: 104]. Sau khi l~p qu6c, vua Thai T6
vdn Str d\lfig h~ th6ng hanh chinh cila thai Cao Ly va khi Thai Tong k€ vi dii chi a dit
mrac (ca ban dao Korea) lam bat d~o 8.
Kinh do duQ'c chQn la Han Duong
(~Aa

,1l~) va

C~l-°J,1l~~)
v~ sau d6i

ten thanh Han Thanh

thS ch€ chinh tri duQ'c neu ro trong Kinh Qu6c d~i diSn liy trung uong

1a Van ban (~lfl-,)CEff) va Vo ban (.!f-lfl-,:lEtEff)gQi la Luang ban (oJlfl-,~:Eff). Quan
chuc dum thai Joseon duQ'c chia lam Kinh Quan Chuc (7cH1~,~1f~) la quan chuc
trung uong va Ngo~i Quan Chuc

(~¥t~ ,7i-1f~) la quan

chuc 6 cac dia phuong.

Theo do Kinh Quan Chuc liy Nghi Chinh Phil9 va L\lC Tao lam trung tfun va co
them mQt s6 quan chuc khac. Nhiing Kinh Quan Chuc khac do 1a Ti Hi€n Phil

e+~ -¥-, O);@Jff), Ti Gian Phil (J-}:{!--¥-, o)~Jff)

va Ho~ng Van Quan

(-%-~¥t,5l)(i1f)

la tam ti quan trQng chuyen trach can gian B~i di~nlO. Ngoai ra, con co Nghla Cim
Phil (~~-¥-,~~Jff)

la co quan di~u tra tf\l'CthuQc cila B~i di~n dS nang cao vuong

quy~n va Thira Chinh Vi~n (~

Aa ~,*l&~)

dam nhi~m vi~c ban b6 cling nhu thu h6i

Bat d~o (~£,j\~):
III tam tinh dm;ycvua Thai Tong chia ra him tam khu V\lChanh chinh vao nam 1413. G6m
Kinh Ky fJ~o (7cl71£,*~~), Giang Nguyen fJ~o (7J~£,rr}J.lUi), Khanh Thu<;rng fJ~o (7clAJ£,~faHfil),
Toan La fJ~o (~Cl-£,3dliHfil),Trung Thanh fJ~o (%-78£),Binh An fJ~o (3!J~£,zp.~~), Ham Canh fJ~o
(~7cl£,J9\Gjl~) va Hoang Hai fJ~o (~"8"~£,Jitj'ftf~).

9 Nghl Chinh Phil (~ Aa ..!f-,~i&Jff): Ia C<'1 quan hanh chinh dAu tien th6ng linh ba quan Van Vo va quan Iy chinh
V\l, con dUQ"cgQi Ia Do fJuOng (£ l:J/a~R:)hay Hoang Cac (~zt,Ji'iOO) dUng dAu Ia Uinh Nghl Chinh Phil S\l
('2l ~ Aa ..!f-.AL
fffl~i&Jff~) va tf\lc tiSp quan iy L\lC Tao.
10 fJ~i di~n (t:l1 ~,j;;:~): Y chi tAm di~n cila fJ~i vuong, nen cung di~n cila fJ~i vuong con dUQ"cgQi Ia fJ~i NQi
(t:l1 41,j;;: ~). fJoi khi ciing gQi fJ~i vuong Ia fJ~i di~n (t:l1 ~ o}o}).
8

7


cac chi~u l~nh cua f)~i di~n. Han Thanh Phu (~Aa If-,~:!BtJff) dam nh~n tti an 6 kinh
thanh va cling la cO'quan hanh chinh cao nh~t 6 day. Xuan Thu Quan (~~:B-,*f;)(~)
co nhi~m V\l bien so~n va bao quan su sach va Thanh Quan Quan (Aa TI-:B-,$;~~) la
cO'quan giao dl,lc dftu tien cua Vuong tri~u Joseon (wong tv vai Qu6c Tu Giam cua
nha Ly 6 Vi~t Nam). Con Ngo~i Quan Chirc thi my theo khu Vl,l'Chanh chinh dia
phuong duQ'Cphai di rna dinh, theo do dum bat d~o co Phu (If-,Jff) - Ml,lc (-&,1&) Qu~n c~,tt~)- Huy~n

C~,Yi%). Nhfrng

nguai nh~n vuong m~nh di khai hoang cac nm

duQ'cphong lam Quan Sat Sir (:B-~At,fi~{~).
N ghi Chinh Phu

Ll,lc Tao

Thira Chinh Vi~n

HQ Tao

Nghia C~m Phu

L~ Tao

Ti Hi~n Phu

Binh Tao

Ho~ng Van Quan

Tam
Ti

Han Thanh Phu
Xuan Thu Quan
Thanh Quan Quan
Bat f)~o

Phu
Ml,lc
Qu~n
Huy~n

da 1. T6 cbuc cO"quan

banb cbinb tbOi Joseon

8

Hinh Tao
Cong Tao

Ti Gian Vi~n

SO"

L~i Tao


1.1.2. Lich Sll'
Vuong tri~u Joseon duQ'c vua Thai T6 la Ly Thanh QuS kiSn qu6c vao nam
1392, tnii qua 26 dm vua va chinh thuc kSt thuc chS dQ Quan chli chuyen chS chuy~n
sang th~ chS Quan Chll l~p hiSn vao nam 1897 do vua Cao Tong tv xung Hoang dS d~
tach ly S\l'bao hQ d6i vm nha Thanh (Trung Qu6c). Trong su6t 505 nam t6n t~i, Joseon
co 26 vi vua dang ca va 2 vi bi phS truftt do la YSn Son Quan (\1{!-~,~ LlJ;g) Ly
Long (01 %,*~) va Quang Hai Quan (~ii~ ~,J'C$;g) Ly H6n (01 ~,*$). Qu6c
hi~u d~y dll Clla Vuong tri~u Joseon la D~i Tri~u Tien Qu6c (~~~

~-,j(~JH~~)

duQ'c su d\lIlg chinh thuc trong van ban va ftn giam nhu Ng\I baoll va Qu6c thu12• Co
th~ chia ljch su Vuong tri~u Joseon la sa ki va h~u ki ho{lc ciing co th~ chia lam sa ki trung ki - h~u ki. NSu chia lam sa ki va h~u ki thi ta co th~ lfty m6c la Nham Thin Oa
Lo~nI3. Con nSu chia lam sa ki - trung ki - h~u ki thi thm di~m giao thoa giua sa ki va
trung ki la S\l'ki~n Trung Tong Phan Chinhl4 va di~m m6c giua trung ki va h~u ki co
th~ lfty S\l'ki~n Binh Ti H6 Lo~n 15.
1.1.2.1. Sa ki Joseon (1392 - 1506)
Vo th~n dum tri~u Cao Ly la Ly Thanh QuS muqn ca hQi chinh ph~t Lieu Dong
(Trung Qu6c) vao nam 1388 d~ tiSn hanh dao chinh va gianh lfty chinh quy~n. Sau khi
l~n luQ't dua Xuong Vuong (%%,~:E) va Cung Nhuqng Vuong (.:g-0J:%,~~:E)

len vuong vi r6i phS thi Ly Thanh QuS dli thau tom duQ'c chinh quy~n va quan quy~n
r6i tiSp t\,lctiSn hanh cai cach tren mQi m{lt, n~m ca quy~n l\l'c v~ kinh tS. TiSp dSn con
trai Ly Phuong Vi~n (01 BJ~,*7J3!)clia Ly Thanh QuS trir khu duQ'c Trinh MQng
Chau CAJ%9-,~~)i!iJ). Thang 7 nam 1392, Ly Thanh QuS dli bUQc Cung Nhuqng
Vuong thoai vi r6i t\l' l~p ra mQt tri~u d~i mai tra thanh Tri~u Tien Thai T6. Nam 1393,
xin phep nha Minh (Trung Qu6c) d6i Qu6c hi~u la Joseon va do long dan co ac cam

11 Ng\l' bao (~.!i!..,twllf):dm;>,csir d\lIlg nhu la con dAu cua VUO'llgthAt dung trong cac nghi I~ va ten di~n l~ ti~n
hanh se duQ'c khic len Ng\l' bao.
12 Qu6c thu (~A'i,~:W):
la van thu ngo~i giao vo-i mQt qu6c gia khac, vao thai Joseon chu y~u duQ'c chi dinh
nhu 1<\van thu ngo~i giao vo-i cac qu6c gia Ian c~n nhu Nh~t Ban.
13 Chi~n tranh Nhftm Thin (~~911 ~,::ERH~~L): la cUQc xam lang IAnthir 2 cua Nh~t Ban vao ban dao Korea,
di~n ra til nam 1592 d~n nam 1598.
14 Trung Tong Phan Chinh (~~~~J,a:p*)jjE):
la S\l'ki~n ph~ vi Y~n SO'llQuan va l~p TAn Thanh E>~iQuan
t:l1-iC,tfM:*:tt) Ly Dich (°1
lam Tan VUO'llgk~ vi.
15 Binh Ti HB Lo~n (113 At ~ ~, jSI'j T M ~L)(28/12/1636 - 24/02/1637): la cUQc chi~n n6 ra giua nha Thanh va
Joseon d~ co duQ'c Mu phuO'llg vfin chic lam ban d~p tAn cong nha Minh.

(~Aa

~,*r,)

9


vo; Khai Kinhl6. Nen ong d3 dm do d~n Han Duong vii th\IC hi~n nhi~u cai cacho
Trong thm gian t~i vi, Thai T6 hAu nhu d3 trao. quy~n l\Ic cho cac khai quf>ccong thAn,

tuy nhien ngum rna khong long quy~n trong sf>nhfrng khili quf>ccong thAn cua Joseon
thi co

Ly

Phuong Vi~n Iii ngum d3 gay ra S\l' bi~n "Vuong tlr chi Io~

IAn 1"

(A~l 1 ~}%A}~ \i-,~ 1 ~:=ET~ ~L) r6i thau tom chinh quy~n. Sau S\I bi~n tren Thai
T6 d3 thoai vi nhuOng ngoi cho con trai thu hai cua minh Iii

Ly

Phuong Qua

(Oll:lJ-:i7},$7.¥=*), mc vua Trung Tong (%-"5-,$*). Nhung 2 nam sau do I~i xay ra S\I
ki~n tuong tl,I Iii Vuong ill chi Io~n IAn2 (A~12~}%A}~\i-,~
Tong d3 nhuOng ngoi cho ngum em thu nam cua minh

Ly

2 ~:=ET~~L), Trung

Phuong Vi~n len ngoi tr6

thanh vua Thai Tong (Ell "5-). Trong nhfrng nam t~i vi Thai Tong d3 hom thi~n ch~ do
quan lieu d~ dfty m~nh vuong quy~n va xay d\Ing mot th~ ch~ thf>ng tri Idy vua lam
trung tam. f)~n thm cua Th~ Tong f)~i vuong

(A~l"5- cR % ;Iit *:*:=E)

t~i vi ill nam

1418 d~n nam 1450 Iii mot thm ki chinh tri 6n dinh nen ong d3 t~p trung vao phat tri~n
6 mQi m~t nhu giao d\lc, quan S\I, khoa hQc vii van hoa. Trong quan S\I co th~ k~ d~n
vi~c duy tri S\I yen binh 6 bien gio; phi a b~c, vua Th~ Tong d3 xac dinh l~i bien gi6i
bfulg Tu qu~n I\lc trdn17 va thong qua vi~c chinh ph~t f)f>iM3 f)ao (cRp}.£,Jt,~~) d3
ngan can duQ'c S\I cu6p boc cua quan Nh~t. Con v~ giao d\lc ong d3 thi~t l~p T~p Hi~n
f)i~n (11 ~ ~,~~~)

Iii nm nghien cUu nhfrng chinh sach d~ phat tri~n giao d\lc va

sang t~o ra Hudn Dan Chinh Am (~1il

AJ g ,wll.a: lE tf)

Ia bang chfr cM dAu tien cua

nguai Joseon, n~n tang cua Hangeul C~.~) ngay nay. Khoa hQc ky thu~t san sinh ra
nhfrng phat minh mang tinh dot pha di dAu nhu

(~Jf-71,¥JWffi~)

va ban in kim Io~i (ij-4f~A},~JijM*)

d\lng C\l do Iuqng

mua

dAu tien tren th~ gi6i giup

cho thm bay gia co th~ in sf>Iuqng sach Ian truy~n ba d~ giao hoa dan chung. Vua Th~
Tong con gop phAn dinh hinh I~i am nh~c truy~n thf>ng, am nh~c dan toc 6 ban dao
Korea, sang t~o ra Nh~c T~ L~ Tong Mi~u ("5- RA~l ~lQ{,*JWj~ma~)

ph\lc V\l cho

vi~c t~ I~ trong Vuong thdt.

16 Khai Kinh (7H 7J ,j;iLij\): la kinh do duai thai Cao Ly nAm 0 Tay B~c tinh Kinh Ky. Nay la Thanh Ph6 D~c Cdp
Clla CQng Hoa Dan Chli Nhiin Dan Tri~u Tien.
17 Tu qu~n h,lCtrdn (l+~.-it~,~m~~):
Tu qu~n y chi b6n qu~n nAm 0 thuQ11gluu song Ap L\lc la Lfr Dien
(O:j~,IMl~), Tir Thanh C;l;FJ.r~~), M~u Xuong (.!f-%,&@\) va Nguu Nhu€ (4LoJl,)!jiI*j). L\lc trdn y chi sau
trdn nAm 0 h~ luu song Dfru Man hi Chung Thanh ("8-.AJ,ii~),6n
Thanh (-€:-.AJ,~~), HQi Ninh (~ra,~$),
Khanh Nguyen (7J~,!l~), Khanh Hung (7J':},.~) va Phu Ninh (If-ra,'M$).

10


Ngo~i giao trong thm ki mlY duQ'c ap d\lng theo chinh sach S\I B~i Giao Uin

(A}~JiliB,.*5t~) dS thi~t l~p quan h~ ngo~i giao vai nha Minh va cac qu6c gia
hill c~n. Theo do S\I B~i la vi~c tri~u c6ng cho nha Minh va nh~n sach phong ban
thuemg nhu la mQt nuac chu hAu. BiSm nay Joseon da co tinh 1\I chil va la mQt nuac
dQc l~p hem so vai Cao Ly vi thm diSm truac do Cao Ly duQ'c xem la mQt nuac thuQc
dia cila nha Nguyen (Trung Qu6c) khong co nhi~u quy~n 1\I chilo Them vao do b~ng
vi~c thao ph~t tQc ngum Nfr Chan (exl ~ ~,:9:~~) va chinh ph~t B6i Ma Bao thi

Joseon cling da b~t dAu nh~n tri~u c6ng tir nhfrng tQc nguai Nfr Chan va D6i Ma Bao
nhu la mQt nuac chu hAu, chinh Ia Giao Lan.
Trong giai do~n vua Th~ Tong tri vi da ap d\lllg "Nghi Chinh Phil th\I S\I ch~"
(~;AJ

If-Ai A}All,~i&Jff~.1lJU) gi6ng

vai thai Thai T6, nghia la quy~n l\Ic khong t~p

trung nhi~u trong tay vua rna se phan quy~n cho co quan t6i cao la Nghi Chinh Phil 10
li~u cac vi~c Ian nh6 sau khi Tam Thira Chinh18 hQi Y va L\lC Tao Phan Thu19 co nghia
V\l

phai bao cao cong vi~c len Nghi Chinh Phil va lam theo chi thi cila co quan nay.

Nhung sau khi Thil Duemg B~i Quan (~°d=~iC,1ff~~*~)
D~u TInh N~

(7-11%;AJ\:!-,~@~B)

gay ra chinh bi~n Quy

dS tm khir Kim Tong Th\lY ({)%-Ai,:Ifi:*:IWff) la

c6 m~nh B~i thAn pho ta Au Vuemg Doan Tong Ct:!-%-,YIffi*) va luu day ho~c thil tieu
nhfrng B~i Quan va B~i thAn cua Th~ Tong. Cu6i cimg la ep Boan Tong u6ng thu6c
dQc 1\I tir

a tu6i

17 va gianh ldy chinh quy~n dS tra thanh Th~ T6 (All:f::., titffIll). Nh~m

nang cao vuemg quy~n trong tay vua Th~ T6 da bai b6 "Nghi Chinh Phu th\I S\I ch~"
rna thay b~ng "L\lC Tao tf\IC khai ch~" (~:f::.~

7-11
All,hl!rffi[~1lJU)rna

vua Thai Tong

da tUng chil truemg. Nghia la thay vi phai bao cao va lam theo chi thi cua Nghi Chinh
Phu thi nay L\lc Tao Phan S\I phai tf\IC ti~p bao cao len D~i vuemg lam cho Nghi
Chinh Phu chi hfru danh rna vo th\Ic va lam tang quy~n l\Ic trong tay vua. Trong qua
trinh nay vua Th~ T6 cling da thanh trirng khong it cac quan l~i va bai b6 T~p Hi~n
Bi~n nm nuoi dUOng hi~n tai cho qu6c gia rna chu y~u noi theo vua Thai Tong la t~p
trung vao vi~c thau tom quy~n l\Ic v~ tay vua va giai h~n quy~n hanh cua ba quan.
Nhung d~n thai chau cua Th~ T6 la vua Thanh Tong (AJ %-,$;*) l~i khuy~n khich

Tam Thira Chfnh (,*%;;>:a,=*i&): la ba ehire quan dirng dAu Nghi Chfnh Phli g6m Lanh Nghi Chfnh
(c::l9.];;>:a,~~i&), Ta Nghi Chfnh (~9.] ;;>:a,tc~i&)va Hiiu Nghi Chfnh (4-9.] Aa,;;b~i&).
19 Phlin Thu (.lfrA-j j!ljiJ): la ehire quan Chfnh nhi phdm dirng dAu cae tao. Tuong duong ehire ThuQ'Ilg thu (fEJiJ)
18

11


Nho hQc nen dff cho thanh I~p Ho~ng van Quan dam nh~n chtcc nang gi6ng vai T~p
HiSn Di~n.timg bi bai bo. D~n cu6i th~ ki IS thi Si Lam Phai20 a cac dia phuang da b~t
dftu nuoi dUOng th~ l\rc trong chinh truIUQ1lgIan Nho si qua hai S\l'ki~n Ian la M~u NgQ Si HQa (If-.2..A}~,J:X;q:.:f:iji{;1}) va

Giap Ti Si HQa ({}-:A} A} ~, Ef3 -=f ::f:iji{;1}).
Nhung cu6i cimg Y~n San Quan l~i bi chinh Si
Lam Phai l~t d6 thong qua chinh bi~n Trung Tong Phan Chinh va thong qua do rna Si
Lam Phai da co th~ ti~n than 6 ~t vao chinh quySn trung uang. S\l' ki~n Trung Tong
Phan Chinh cling chinh la m6c thai di~m k~t thuc giai do~n Sa ki Joseon - thai ki l~p
qu6c va xay d\l'TIgnha nuac cling nhu la hoan thi~n cac th~ ch~, phap lu~t.
1.1.2.2. Trung ki Joseon (1506 - 1637)
Thai gian troi qua thi khi~m khuy~t cua ch~ dQ cling dftn IQ ra. D~c bi~t la do
vi~c khong cong b~ng trong ch~ dQ ddt dai rna phai Huan C\l'U21sa hfru phftn Ian ddt
dai da gay ra bdt man trong nhom Si Lam, nhfrng nguai rna khong nh~ duqc

Uti

dai

trong vi~c phan chia ddt dai. Sau nhiSu lftn nhu th~ dff d~n d~n tham kich "Si HQa"
(A}~,:f:iji{;1}). Ban dftu th~ l\l'c cua cac nhom Si Lam tien ti~n nhiSu lftn g~p n~n nen hQ
co khuynh huang tir quan vS cac dia phuang va t~p trung vao vi~c d~y hQc. Tuy nhien
d~n thai vua Tuyen T6 (~3:, ~ff!l1),phai Si Lam duqc tin nhi~m va hQ cling co nhiSu
th~g

lqi tren chinh tW
mong mu6n chi co dang phai cua minh n~m duqc chinh quySn, hi~n tuqng nay duqc
gQi la "Dang tranh" (~A~,.~).

ctc

nhu th~, ban dftu hQ cho xay d\l'TIgcac thu vi~n

a

dia phuang d~ b6i dUOng d~ ill r6i sau do sa hfru tdt ca cac phftn ddt rQng Ian. Ldy
trung tam quySn l\l'c dia phuang lam nSn tang vfrng ch~c d~ ti~n hanh Dang tranh va
no da xudt hi~n nhfrng thoi xdu lam bi~n chdt ho~t dQng Dang tranh. Do la tinh hinh
cua cu6i th~ ki 15 va ti~p d~n th~ ki 16, 17, mQt phftn Ian lanh th6 cua Joseon tra nen
hoang tan bai cac cUQcxam lang cua Ian bang nhu "Binh Ti H6 Lo~n" do nha Thanh
(Trung Qu6c) gay ra va gi~c Oa (Nh~t Ban) xam chi~m Joseon trong cUQc chi~n
"Nham Thin Oa Lo~n". Trong Nham Thin Oa Lo~n thi Do d6c Ly Thudn Thftn

Si Urn Phlii (A~ijJ nt,::l=*tVR): chi nhUng van nhan hQc gia hQc ~p Nho hQc C1 di~n vien. Co th~ hi~u Si C1 day
lil Nho si con Urn lil rimg nul. Dii xufit hi~n ill thai Cao Ly vil lil t6 chuc chinh tri chu ch6t trong chinh quy~n
trung uong Joseon sau th~ ki 15.
21 Huan C\lU PMi (-t-..:rnt,!bljVR):
chi nhUng hQc gia quan lieu quy tQc n~m duQ'Cth\l'c quy~n chinh tri sau khi
h6 trQ'vua Th~ T6 len ngoi. Huan C\lU C1 day y noi Huan C\l'U Cong ThAn hay Huan C\lU D~i thAn, nhUng nguoi
conhi~u cong lao lau nam.
20

12


(Ol.:i!:-{l,*~~)

da phat minh ra "Thuy~n Rua" (71~{:i,~J!Ia) hi mQt chi~n thuy~n

d~c bi~t da chi~n th~ng duQ'c gi~c Oa hIc trong Nhfun Thin Oa Lo~n. Tuy nhien qua
nhUng cUQcchi~n vm Ian bang, qu6c kh6 dfut tr6 nen ~~n ki~t va dOi s6ng cua ba tanh
cang bi tham h(Ytl.Sau do xm1t hi~n "B~c Ph~t Lu~n" (~~-E,~t{Jt~)

chu tru(Ytlg

chinh ph~t nha Thanh dS rna m6i nh\lC do nha Thanh gay ra trong Binh Ti Hd Lo~n va
m~c du da chuftn bi quan dQi nhung khong thS ti~n hanh. NguQ'c l~i vai B~c Ph~t Lu~
da xufit hi~n "B~c HQc Lu~n"(~~-E,~t~~)

l~i chu tru(Ytlgphat triSn kinh t~ trong

nuac. Binh Ti Hd Lo~n cling chinh la S\!ki~n chfim dirt giai do~n trung ki Joseon. Thai
ki nay chinh tri trong nuac co nhi~u thay d6i, Ngo~i thich chuyen quy~n, dfit nuac bi
hoang tan do nhi~u cUQcxam Hing cua ngo~i bang va hinh thanh nhi~u dang phai trong
bQ may chinh trio
1.1.2.3. H~u ki Joseon (1637 - 1897)
Tinh hinh chinh tri cua h~u ki Joseon duQ'c hinh thanh tren S\! phan chia dang
phai. Dang phai Tay nhan nhuang l~i quy~n l\!c cho phai Nam nhan (\f~,mA) trong
cUQc"Tranh lu~n L~ T\lng" (0i1%~A~JJI~~~)

vao gifra th~ ki 17. Tuy nhien trong

phai Nam Nhan cling chia ra Thanh Nam (78 \f,mm) va Tr~c Nam (~\f,~m)

nen

da d~n d~n tranh cai. Sau S\! ki~n Canh Tan Hoan C\lC (7d {l¥l-~,~ $ ~mJ) vao nam
1680, phai Tay Nhan da co duQ'c quy~n l\!c cao nhfit nen ap dao tren mQi m~t. Theo do
trong phai Tay Nhan cling chia ra Lao Lu~ CI:.-E,~~1fij) va Thi~u Lu~n (~-E,Y~),
d6i l~p rfit kich li~t vai nhau. Di~u nay d~n d~n trong tri~u chinh Joseon xay ra hi~n
tuQ'l1g "Nhfit Dang chuyen ch~ hoa" (~l:J-~A~l~,-.WllJU1t). Vua Anh T6

(~~J!fff!fi) va vua Chinh T6

C~J~,IEff!fi) nh~m

chinh sach "Dang Binh Sach" (EJ-~ ~.~zp.~).
Thuftn T6 (tr-~,*~ff!fi),Hi~n Tong (~~,~*)

din b~ng dang phai nen da th\!C hinh
Ba dai vua trong th~ ki 19 la vua
va Tri~t Tong (~~,

:g-*) da bi m~c

phai Th~ D~o Chinh Tri (A~1'£AJ.7.1 ,~m!&tEJ) la quy~n l\!c cua Ngo~i thich hQ Kim 6
An Dong (~%~~l,~*{E~)

va hQ Tri~u 6 Phong NhuOng

(%°J:~~l,=:lftm~)

tdn t~i trong h(Ytl60 nam. Sau khi vua Tri~t Tong mfit thi khong co VU(Ytlgill dich h~
con s6ng nen vua Cao Tong la con trai cua Hung Tuyen Quan

13

(t ~~,J!1r~) tirc vi


nen ong cling tnt thanh D~i vi~n quan22 nb

trong tay quySn h,rc t6i cao. Han nfra con

th\lc hi~n chinh sach b~ quan toa cang khong giao thuang cung nguai My va nguai
Phap. Narn 1890 sau khi Hung Tuyen D~i vi~n quan S\lP d6 thi chinh quySn rai vao
tay hQ Mful

a Li Hung

(~

!lil~l,,m gij 00 ~)

rna ra cac chinh sach d6i ngo~i cfip ti~n.

Theo do, Joseon rna Clla vm cac nuac nhu Nh~t va My. Vao nhUng narn 1880 da xay
ra

S\l

bi~n "Nharn N gQ Quan Lo~n" (~..2.. iC tt:!", 3:

'f- • ~L)

do

S\l

ch6ng d6i vai vi~c

phan bi~t d6i xu cua quan dQi cli va cilng lilc do cling n6 ra "Giap Than Chinh Bi~n"

(:q'~P
la buac dAu thi~t l~p chinh quySn khai hoa. Ti~p d~n la vao

nhUng narn 1890 d~ ch6ng d6i vi~c cu6p boc nong dan, da n6 ra "Phong trao nong dan
Dong hQc"

(%~~lil-&-%,*~.~jiib).

Vai ly do la trfin ap phong trao nong dan

Dong hQc thi quan Thanh va quan Nh~t da xung dQt vai nhau tren dfit Joseon r6i ti~n
hanh cai cach than Nh~t vai "Giap NgQ Cai Cach" (:q..2..7R ~,Ef3 'f-~1jt). Th~ l\lc than
Nh~t da am sat Minh Thanh Hoang H~u (~./-c3 %+,sJl$:~J5)

nguai chu truang than

Nga va trong thai gian quan Nh~t thao ph~t quan khai nghia thi Cao Tong phai lanh
n~n

a Cong

su quan Ngao ThcYiki h~u ki Joseon duqc chfirn dm khi vua Cao Tong tlJ

xung d~ d6i qu6c hi~u thanh D~i Han D~ Qu6c chfirn dm 505 narn tri vi cua rnQt qu6c
gia co th~ ch~ Quan chu chuyen ch~ chuy~n sang th~ ch~ Quan chu l~p hi~n. Thai ki
nay rna dAu vm cUQcchi~n xarn lang cua nha Thanh va ti~p d~n la rnQt thai gian dai
rna th~ ch~ chinh tIi trung uang bi thay d6i do cac t6 chuc dang phai tranh chfip va th~
l\lc Ngo~i thich chuyen quySn. Cling la lilc ban dao Korea phai chiu anh huang Ian til
Th~ chi~n thu nhfit cua cac nuac d~ qu6c va th\lC dan.

Nhin t6ng quan lich sir cua Vuang triSu Joseon, co th~ thfiy duqc tuy vua Thai
T6 dung vo d~ l~p qu6c nhung cling nha cac mUll si tieu bi~u nhu Trinh D~o TruySn
rnm co th~ xay d\lllg nen Vuang triSu. Han nfra, cac cUQc chiOO bi~n chu y~u trong
triSu d~i nay dSu lien quan d~n gim Nho si, tieu bi~u OOu"Vuang ill chi n~n" IAn 1 va
IAn 2, "Quy D~u DOO N~n", "Trung Tong Phan Chinh" , "Nhan T6 Phan Chinh"
(Cd 35:.~ Aa ,1= ffLEI. JX.IE), ... Chinh vi th~, trong su6t qua triOOt6n' t~i cua Joseon ta co th~
thfiy ro duqc quySn haOOqu6c gia va Nho si chinh la g6c r~ cua dfit nuac. C\l th~ trong

22 f)~i vi~n quan (t:l1~ ~,:*:IrfG;g-): cha cua vua nhung Ia nguai khong th~ len ngoi vua vi khong phai Ia nguai
thuQc dai k€ vi ngai vang (cac vi vua duQ'c vinh danh t~i Tong Mi€u Vuong thftt - .:g. E,
phai Ia dai cao
nhftt Clla ngoi vi hi~n t~i duQ'c thO' t~i day). Co nhi~u truang hQ'Pcac Vuong tir n~m quy~n nhi€p chinh cho con
trai cua minh, nguai cuBi dmg lam di~u nay la nhi€p chinh Hung Tuyen f)~i vi~n qufin.

*~-

14


Kinh Qu6c d~i di~n cling neu ro Van ban chinh hi Dong ban (%lfr,J4Uiff), trong quan
ni~m ngum A Dong thi huang Dong khong nhUng Iil huang chi chu, huang chi ton,
huang m~t trm mQc mil con Iil huang cua Quan chu. Vi v~y til xua ngum ta da: dung
huang Dong d~ chi nhUng ngum ton quy nhu Dong cung chi nO'i 6 cua Trfr quan23.
Them vilo do, hAu nhu t~t ca cac tri~u d~i phong kiSn thuQc cac qu6c gia d6ng van d~u
dung va I~p qu6c nhung I~i dung van tri qu6c. Do Iil do Nho giao co chu truong thuySt
"Tam cuong ngii thuOng", truac tien phai biSt "Trung Quan Ai Qu6c" mc Ia trung
thanh vm vua vil yeu thuong d~t nuac. Nhin I~i cac tri~u d~i "d6t sach chon Nho" nhu
thm TAn Thuy Hoang hay DS chS Mong C6 - Nha Nguyen t6n t~i khong daL Vi v~y
vi~c cac vua thai Joseon nhin vao nhUng bai hQc do rna coi trQng Nho giao cling Iil
chuy~n t~t ySu. Ngoai ra, thai Joseon con ap d\!ng "Van quan

(~{!-Jf-~

~,Xrg~f}lJft) neu

Uti

vi sach"

ra vi thS cua quan van trong tri~u d~i nily hon h~n Tay

ban mc quan vo. Cho nen dSn ca hi~n nay m~c du cai noi cua Nho hQc Ia xu~t phat til
Kh6ng Tu cua Trung Qu6c nhung trong s6 cac qu6c gia chiu anh huang cua Nho hQc
thi Han Qu6c (South Korea) v~n Iil nm co anh huang tu tuang Nho giao m~nh me nh~t.

1.2. NQi m~nh pht} (L1l~-¥-,P'J1frrf8)
1.1.1. Khai ni~m
NQi m~nh ph\! Ia cach gQi chung cua Nit quan (O:l

{!-,~rg)

duQ'c phong chuc

trong cung duai thm Cao Ly (.TI.~,~J.m) va Joseon. M~nh ph\!Ia nhUng nguai ph\! nit
duQ'c phong tuac my theo phAm c~p va duQ'c phan ra thanh NQi m~nh ph\! va Ngo~i
m~nh ph\!24.NQi m~nh ph\! co ngu6n g6c til thai ki Tam QU6c25,khi ~y Ia mQt t6 chuc
cung nit I~y Phi tAn lam trung tam, nh~m quan Iy mQi vi~c trong cung sau khi vuong .
quy~n duQ'c xac I~p. DSn cu6i thm Cao Ly v~n chua co tieu chuAn nh~t dinh cho t6
chuc cung nit dUng dAu Ia Phi tAn, nen vao sa ky Joseon da:thilnh I~p chS dQ NQi m~nh
ph\! tren n~n tang cua ChS dQ NQi chuc thai Cao Ly va tham khao cac chS dQ cua nha
Tni' quan (Al r,f~;g):la nguOi dugc I~p ra d~ k~ VI trong tu

Hoang tni' (%Al,~f~) con k~ vi QU6e vuTni' (%Al,:Ef~).
24 Ngo~i m~nh ph\! (~ ~ ¥-,7'i-iP-tfrit): dung saeh phong eho vg ho~c me;:clla Tong than va vg ho~e me;:Clla quan
van va quan vo my theo phAm cAp ella hQ. Theo nhu Kinh Qu6c d~i di~n (78';;-r:Jl ~J~OO1.l:*~) quy dinh ro rang
Ngo~i m~nh ph\!la Nhu mau Clla Qu6e vuphi, VUnft (Cong
ChUa ho~c la 6ng Chua), VUth~ ill nft (Con gai Clla Th~ ill), vg clla Tong than va vg Clla ba quan.
25 Thoi ki Tam Qu6c (%';;-;"1 1:\1,.=:~ffi¥-R): la thoi ki rna ba qu6c gia (] ban dao Korea b~t diu thanh I~p g6m
Tan La (~2.},Wdi) nam 57 TCN, Cao Cau Ly (.:il.:r-r;j,~{ij!ii)nam 37 TCN va Bach T~ (illjjjl,B~) nam 18
TCN dii. t6n ~i trong khoang 400 nam cho d~n khi Tan La tieu di~t Bach T~ vao nam 660 va Cao Cau Ly vao
nam 668.
23

15


DuOng, nha T6ng va nha Minh cua Trung Qu6c. T6 chilc nu gim trong cung duai thai
Joseon dm;rc hinh thilnh vm Vuong phi (%1:ll,::E~c) co phftm vi cao nhdt, duQ'c xem la
chinh thdt cua Qu6c vuong. NQi m~nh ph\! la nhfrng nguai mang tnich nhi~m tren
nguai va cung nhan t~p dich la nhfrng nguai khong co phftm cdp. NQi m~nh ph\! vm tu
cach la nguai nh~ duQ'cphong vi phai ph\!c rung b~ tren la Qu6c vuong va Vuong phi,
mang trong minh nhfrng trach nhi~m nhdt dinh

a trong

cung va sai bao ke duai la cung

nu t~p dich. HQ duQ'c chia ra lam hai tAng, g6m NQi quan (L1l ~,pqrg) la H~u cung cua

Qu6c vuong duQ'c tinh til Chinh nhdt phftm

CAJ

1 %,1E-db)

dSn Tong tU ph~m

(% 4 %, 1)£~ db) va Cung quan la tAng lap cung nu co quan ham tinh

til

Chinh ngu

phftm e~J5 %,1Elidb) cho dSn Tong cUu phftm (% 9 %,1)£1Ldb).
1.1.2. Qua trinh hoan thi~n chS dQNQi m~nh ph\!
Vao thai ki truac va sau khi l~p ra tri~u d~i Joseon, trong giai Tan tiSn SI d~i
phu (~~}+t:l1-¥-,~il-=f::*~)

dang dfty m~nh chS dQ "Nhdt phu nhdt the" nen dil Ia

Qu6c vuong thi cung chi duQ'c co mQt Vuong phi va nhfrng nguai nh~p thdt con l~i
d~u duQ'c xSp vao H~u cung. ChS dQ H~u cung cua tri~u d~i Joseon phai dSn thai ThS
Tong

(Ai1%;tlt*)

mm duQ'c ban hanh va da duQ'c phap chS hoa

a m\!c NQi m~nh ph\!

trong Kinh Qu6c d~i di~n. Truac thai ThS Tong, so vai vi~c phong lam H~u cung theo
mQt chS dQ nhdt dinh thi da phAn l~i lam theo thong l~ cua thai Cao Ly. Ch~ng h~n
nhu Thai T6 da n~p con gai cua Kim Nguyen H~o ({l ~~,4:JJjO*), con gai cua Li~u
Tudn (%~,

1»P711),

Sinh (~71 ~ ~

A~ ,

con gai cua Nguyen TUOng (~AJ-,7C~)

va quan ky Thdt Di~m

'g t&~ ~Mt) vao h~u cung. Phong con gai cua Li~u Tudn lam

Trinh Khanh Ong Chua

rAJ 7cJ %"T-,J~L~~-=t)26 va

lam Hoa Nghla Ong Chua (~9l

%"T-,fD~~-=t).

Thdt Di~m Tien (~~

11,~~1l1J)

Vao thang 5 nam Thai T6 thil 6

(1406) con gai cua Li~u Tudn duQ'c tdn phong la Trinh Khanh Cung Chua

CAJ 7cJ i?-"T-,JUl'8-=t).

Nhu thS ta co th~ biSt duQ'c sau khi Joseon duQ'c thilnh l~p thi

H~u cung cua Qu6c vuong duQ'c phong la Ong Chua ho~c la Cung Chua va dimg dAu
Ia Vuong phi. Tuy nhien cung co nguai khong duQ'c sach phong trong h~u cung cua
Qu6c vuong do Iuc bdy gia chua thiSt l~p ChS dQ H~u cung.
Ong Chua (%"?,~.:l:.): Vao sa ki Joseon day la moe hi~u ella H~u eung nhung sau khi eh~ dQ NQi m~nh ph1,1
xudt hi~n thi day la moe vi phong eho Vuang nu ella D~i vuang va H~u eung sinh Ta. Co th~ hi~u la eon thu, eon
ella vg Ie sinh Ta.

26

16


Ngay 15 thang 3 nam Thai T6 thu 6 (1397), ngay sau khi Thai T6 n~p con gai
Clla Kim Nguyen H~o vao h~u cung thi 10 ngay sau Tri~u Tuftn (5:.~,~~)
f)~o TruySn

el:as:.~,~ili:{')
da

So'

dang

va Trinh

len thinh cAu dS ra cach xung h6 cho NQi

quan. Luc bfty gia, Tri~u Tuftn va Trinh f)~o TruySn da dS xuftt cach xung h6 Clla NQi

"i~)

quan vm 9 phdm cftp til Chinh nhftt phdm la HiSn nghi (~~

d~n Tong ciru

phdm la Ti Suc (A}~, 0]~)27. M~c diI cach xung h6 Clla NQi quan luc bfty gia vftn
chua ap d\lllg ngay vao h~u cung. Nhung ki~n nghi Clla Tri~u Tuftn va Trinh f)~o
TruySn chinh la buac dAu trong vi~c hoan thi~n Ch~ dQ H~u cung Clla Vucmg triSu
Joseon.

Phim cip

sa hrf}'llg

TuO'chi~u
Hien nghi

Chu thich

Nhom

Chinh nhftt phdm (1)

Nhfttphdm

2
Tong nhftt phdm (1)

(~~,jf~)
Thl)Cnghi

Chinh nhi phdm (1)
2

Nhiphdm

Tong nhi phdm (1)

(~~,~~)

NQi quan
Tan duc
Tamphdm

Chinh tam phdm (1)
3

(%~,W~)

Tong tam phdm (2)

Thu~nthanh

Tuphdm

Chinh ttl phdm (1)
3

(~Aa ,JII&$:)

Tong ttl phdm (2)

Thuqngcung
Ngiiphdm

Chinh ngii phdm (1)
3

eJ.??-,~g)

Tong ngii phdm (2)

Thuqng quan
Ll)c phdm

Chinh ll)c phdm (1)
3

(~~:!-'~1r)

Tong ll)c phdm (2)

Gia l~nh

Chinh thftt phdm (2)

Thftt phdm

Cung quan

4
Tong thftt phdm (2)

(7}~,*~)
Ti cap

Chinh bat phdm (2)

Batphdm

4
(A}if-,o]*3)

Tong bat phdm (2)

Ti suc
Ciruphdm

Chinh ciru phdm (2)
4

(A}~, O]~)
.,

Tong ciru phdm (2)
;.

A

,

A

.

,

.

,

.

A

Bang 1. Che dq H~u cung duO'lthoo Thai To•
27

Thai T6 thlJc h.IC: quy~n 11, di~u M~u Than, thang 3 nam Thai T6 thu 6 (1397).

17

Thai Tong

(~%,**)

dfi ti~p buac n6 hIc cua Tri~u Tuftn va Trinh D~o

TruySn dS hoan thi~n Ch~ dQ H~u cung. Ong dfi "l~nh cho Li TC1028,Liinh Xuan Thu
Quem 811 (cg ff~:r!fA/, fffi1flVlJJJ1$j
Ha Luan (is/if-, Iii] tiff) va Tri Xuan Thu Quan 811

(Alff~:r!fA/,ftJ1flfj(fi$j

QuyJn C~n (t!2,lllf!i) nghien cUu s6 lU(TflgPhi tan clla

Itch aqi Quan chti sau ba triJu aqi Hq, An, Chu (Tam Dqi,
tan va Thi nit clla cac triJu aqi tmac

#C/I,

ft) va s6 lU(TflgPhi

,,29.

Ch~ dQ Nft quan co lien quan d~n H~u cung duai thai Thai Tong xuftt hi~n IAn
dAu vao ngay 15 thang 1 nam Thai Tong thu 5 (1405). Theo do Thu~n thanh duQ'c d6i
thanh Thu~n duc (i!:- ~ ,JI~t!)va nhfrng cung nft duQ'c xung ho phil hQ'Pvai cong vi~c
rna minh lam nhu Ti nghi (A}9.1, o}~), Ti tfun (A}{J, Q]~), Ph\lng y

(%9.1 ,*~)

va

Ph\lfig thi~n (%{l,*Jm)30. Liic bfty gia Ch~ dQ Nft quan g6m co tam cftp g6m ca H~u
cung nhung dli cho la hiC do thi th\Ic t~ H~u cung va cung nft vftn chua duQ'c philn chia
ro rang. Vi~c philn ro H~u cung va cung nft phai d~n ngay 8 thang 3 nam Th~ Tong thu
10 (1428). Ch~ dQ hIe do gQi H~u cung la NQi quan va Cung nft la Cung quan. Ch~ dQ
NQi quan vao thai ki dAu I~p qu6c dfi mo ph6ng I~i ch~ dQ cua triSu d~i truac va ap
d\lfig ngay vai NQi quan nhung vftn chua hoan thi~n. Thai Thai Tong, vi mu6n chQn
ngum k~ vi dang tin c~y nen dfi hoan thi~n s6 IUQ'llgtheo ch~ dQ cua Trung Qu6c la
"Nhat thit CUu nit chi" g6m nhftt Phi, tam Th~ ph\l

(%A~llf-,-t!t~)

va ngfi The

(-2..~~,1i.~) rna cach xung ho chi ki~n nghi ap d\lng ch~ dQ tam TAn ngfi D~ng

(%lil-2.. cd,

~1i.~),

gQi Th~ ph\lla TAn va The Ia D~ng. Nhfrng danh xung nay tren

th\Ic t~ la vftn dUng theo thong I~ cua thai Cao Ly chu chua thay d6i. Han nfta dUOng
nhu khong co Cung quan nen khong co nguai dUng dAu chuc trach cua Cung nft. Khi
xem xet ch~ dQ cac dai N Qi quan va Cung quan nguai ta thfty r~ng chi co nha DuOng
la ro rang nhftt nen dfi d\Ia vao ch~ dQ cua nha DuOng cling vai vi~c tham khao lich sir
cua cac triSu d~i r6i thi~t I~p ch~ dQ.
Ch~ dQNQi quan duai thai vua Th~ Tong nhu sau:

L~ Tao (01]5:,JiI "IW): hi mQt co quan hanh Chinh dum thai Cao Ly va Joseon. La mQt trong L\lc Tao
(~5:,~IW) dam nMn cac cong vi~c v~ I~ nghi, am nhl;lc, t~ I~, dl;liy~n, ngol;li giao va giao d\lC. Trung Qu6c
va Vi~t Nam gQi la L~ BQ (iiilim) va Ll,lc BQ (~im).
29 Thai Tong th\l'c l1,1c:
quy~n 3, di~u Tan Mao, thang 1 nam Thai Tong thu 2 (1402).
30 Thai Tong th\l'c l\lc: quy~n 9, di~u Nham Ti, thling 1 nam Thai Tong thu 5 (1405).
28

a

18


"Chinh nhdt phdm g6m Tdn ('t!,6J va Quy nhiin (i1?1J1lA) wyi vai tro Ia
pho ta cho VU01lgphi va ban v~ phtt Ii (4- O//,ftiill). Chinh nht phdm Chieu nghi

(::t.E/, IlllIi) mQt ngum va Thl;lcnghi (.s;:.E/, ifJf6l) mQt nguai vai nhi~m Vl;lIa giup afJ
va ban v~ nghi Ii cua VU01lgphi. Chieu dung (::t -e-, Illlm mQt nguai va Thl;lc dung

(.s;:-e-, lkm

mQt nguai Ia Chinh tam phdm aam nhi~m vi~c t~ Ii va ti~p alii khach.

Chieu vien (::t f!, Illl/tl) mQt nguai va Thl;lCvien (.s;:f!, lk/tl) mQt nguai Ia Chinh tuphdm phl;l trach tdm ai~n thuang ngay va quan Iy kim ti ,,31.
TruOng hQ'PTAn va Quy nhan chi quy dinh v~ chuc tnich la pho ta Vuang phi
va bim v~ ph\! l~ nhung khong noi ro v~ s6 lugng nguai. So vm truOng hqp tren thi
phftm vi til Chieu nghi d~n Th\!C vien l~i co quy dinh ro rang v~ s6 lugng nguai. Vi~c
nay duQ'c ly ghH r~ng vm vi~c khong quy dinh ro v~ s6 lugng TAn va Quy nhan chinh
la t~o di~u ki~n cho nhfrng ngum trong h~u cung sinh con cai cho Qu6c wang d~ co
th~ duqc tftn phong him TAn ho~c Quy nhan mai [Bao tang c6 cung qu6c gia 2013: 8].

Ch~ dQ Cung quan la cung nfr nhu sau: Chinh ngii phftm Thugng cung nhan

e'd-?i-va f)i~n ngon (~


Ti kY mQt nguai thuQc Chinh l\!c phftm chiu trach nhi~m

van thu va ghi chep ra vao trong cung. f)i~n ngon mQt nguai thuQc Chinh thftt phftm
dam nhi~m vi~c thong truy~n va b6 cao. Chinh ngii phftm, Thugng nghi

e'd-.9.1, ~.)

mQt ngum ph\! trach l~ nghi va trinh tl! sinh ho~t thuOng ngay, th6ng linh Ti tan
(A} lfl, O]~) cling vm f)i~n tan (~~l-,~.).

Chinh l\!c phftm Ti tan mQt ngum dam

nh~ ti~p don khach, tri~u ki~n, thi~t y~n va ban thuOng. Chinh thftt phftm f)i~n tan
mQt ngum ph\! trach ti~p don khach, tri~u ki~n, y~n thlJc, h6 trq va dftn dUOng cho f)~i
thAn trong tri~u. Chinh ngii phftm Thugng ph\!c

e'd-~,~m~)

nhi~m cung cftp s6 lugng y ph\!c va ch~ tac thai chuang
(A}9-l,O]~) va f)i~n suc (~~

,~~).

mQt ngum chiu trach
32

va th6ng linh Ti y

Ti y mQt nguai la Chinh l\!c phftm dam nhi~m y

ph\!c va thu SUC33•Chinh thftt phftm Di~n suc mQt ngum chiu trach nhi~m v~ cao mQc34

31

32
33
34

Th~ Tong th\lc h.1C:quy~n 39, di~u Canh D~n, thang 3 nam Thai Tong thu 10 (1410).
Thai chuang (~H;z.,f,,*:!jt): chi nhfrng d6 v~t duQ'c theu hoa van trang tri s~c sa. Nhu co, ki~u, trang phl,lC,...
Thu suc (9-~, tHfli): nhfrng m6n trang suc cai tren d~u Phi t~n.
Cao mQc (.Jl&-,ltl*): thu dUng d~ gQi d~u va trang di~m.

19


va din trfrt35. ThuQ1lg thlJc e-J-~,fi5Jjt) Chinh ngii ph~m mQt nguai ph\l trach chu~n bi
thi~n thlJC va d6 an kern (lil-{!-), th6ng linh Ti thi~n
(~Q..}=,~~)_

(J+~i,OJJm)

va Di~n duQ'c

Chinh l\lc ph~m Ti thi~n mQt ngum dam nh~n cac mon an kern lUQCva

chung. Chinh thfrt ph~m Di~n duQ'c mQt nguai co trach nhi~m quan ly cac dan thu6c.
ThUQ1lgt~m e-J-{J,fi5J~) mQt ngum la Chinh ngii ph~m chiu trach nhi~m khi co thu tlJ
D:;lithftn y~t ki~n D:;livuang va thu tlJ an m~c dung thi~n thlJc cua D:;livuang, th6ng
va Di~n dang (~ ~ ,~m). Chinh l\lc ph~m Ti thi~t mQt

linh Ti thi~t (J-}1i, OJ~)

ngum dam nh~n man truOng, d~m ng6i, dQn d¥P v~ sinh va phai kho d6 v~t khong bi
~m. Chinh thfrt ph~m Di~n dang mQt ngum chiu trach nhi~m th~p sang den l6ng va n~n
& trong cung. ThuQ1lg cong

nhi~m dao t:;lONft cong

(~~R,~*).

e'J-.:g-, fi5J:;V)mQt ngum la Chinh ngii ph~m chiu trach

(~.:g-,:R:;V)

va th6ng linh Ti ch~ (J-}A~l, OJ1lJU)va Di~n thai

Chinh l\lc ph~m Ti ch~ mQt nguai ph\l trach vi~c may va theu thua.

Chinh thfrt ph~m Di~n thai mQt ngum dam nh~n vi~c d~t l\la va vaL ThUQ1lgchinh

e-J- Ac3,fi5JIE) co mQt ngum

la Chinh ngii ph~m co vai tro troy b~t va xu tQi nhfrng cung

nft lam trai ph~m h:;lnh va cong vi~c. Chinh thfrt ph~m Di~n chinh (~Ac3,~
ngum co nhi~m

V\l

IE) mQt

h6 trQ'ThUQ1lgchinh.

Nha vao nhfrng cai cach cua Th~ Tong rna tinh tr:;lng khong phan bi~t ra rang
gifta H~u cung va Cung nft tir sau khi l~p qu6c dii duQ'c cai thi~n tri~t d~. Nhfrng ch~
dQ duQ'c quy djnh tir thm Th~ Tong duQ'c ghi chep trong Kinh Qu6c d:;lidi~n duQ'c cac
dm sau xem nhu la quy chu~n cua Ch~ dQ H~u cung va Ch~ dQ cung nft.
Phan lo~i

Tmrc hi~u

PhAm cip

sa hrqng

Chuc trach

Tan

Chinh nhat

Voh:;ln

Pho ta Vuang phi va

Quy nhan

ph~m

dinh

ban v~ ph\l l~

Chieu nghi

Chinh nhi

1

Giup do va ban ve nghi l~ cua

Th\lc nghi

ph~m

1

Vuang phi

Chieu dung

Chinh tam

1

Th\lc dung

ph~m

1

Chieu vien

Chinh ill

1

Quan ly tam di~n thuOng ngay

Th\lC vien

ph~m

1

va kim ti trong cung

NQi quan
T~ l~ va ti~p diii khach

35

Can

trfit (:cl ~ , r\Jffp): y chi

khan va lm,c.

20


ThuQ'Ilgcung

1

ThuQ'Ilgnghi

1

ThuQ'Ilgph1,1c

1

Y ph1,1C
va thai chuong

1

Thi~n th\lC va do an kern

ThuQ'Ilgth\lc
ThUQ'Ilgtftm

Chinh ngii

D~n dUOng cho Vuong phi
L~ nghi va trinh

Thu

phftm

1

nr sinh ho~t

nr yet kien B~i than va an
m~c cua B~i vuong

ThUQ'Ilgcong

1

Bao t~o Nil cong

ThuQ'Ilgchinh

1

Xu tQi cung nil

Ti kY

I

Ghi chep ra vilOva quan

I

Iy

so

sach trong cung
Bon khach, trieu ki€n, thi€t

Ti tan
y€n va ban thu6ng
Cung

Chinh l1,1c

Ti y

1

Y ph1,1C
va thu suc

Ti thi~n

1

Mon an kern lUQCva chung

Ti thi€t

1

Ti che

1

May va theu thua

Bien ngon

1

Thong truyen va bo cao

Bi~n tan

1

quan

phftm
Man truang, d~rn ngoi, dQn
d¥P va phai kho d6 v~t

Bon khach, trieu kien, yen

th\lc, h6 trQ'va d~n dUOng.

Bien suc

Chinh thftt

1

Cao rnQcva can trat

Bien duQ'c

phftm

1

Quan ly cac don thuoc

Bien dang

1

Thap sang den long va nen

Bien thai

1

D~t l1,1ava vai

Bien chinh

1

H6 trQ'Cung chinh

?

A

Bang 2. Che

"'.
'" NC)I
dC)

,

,

.

A

'"
quan va Cung quan th01 The Tong.

Nhu v~y quy dinh cua NQi m~nh ph1,1duQ'c ghi trong Kinh Qu6c d~i di~n duQ'c
vua Th€ Tong ban b6 nhu tren chinh la buac dftu hoan thi~n ch€ dQ nay. TruOng hQ'P
cua H~u cung co th~ thfty duQ'c vi~c th6ng nhftt cac danh xung nhung phftm vi va s6

lUQ'Ilgco phftn da thay d6i so vm truac. Ngay 16 thang 12 narn Th€ Tong thu 12

21