Bài giảng Cơ sở kỹ thuật lập trình: Chương 2 - Biến, hằng, kiểu dữ liệu và toán tử

CƠ SỞ KỸ THUẬT LẬP TRÌNH
Chương 2: Biến, hằng,
kiểu dữ liệu và toán tử

Biên soạn: Trương Vĩnh Trường Duy
()
Từ tài liệu trên Internet và các nguồn khác


Nội dung


Cấu trúc của chương trình C



Biến



Kiểu dữ liệu



Các tốn tử số học, luận lý, so sánh



Phương pháp chạy thử bằng tay

Ngơn ngữ lập trình C

•Tập lệnh phù hợp lập trình cấu trúc
•Kiểu dữ liệu phong phú
•Cú pháp linh động


Ngơn ngữ lập trình C
Với C:


có thể đọc và viết mã
chương trình trên
hầu hết các hệ thống



chuyển lên C++ và có
thể viết các kịch bản
CGI (CGI script) cho
các Website



C là ngôn ngữ biên
dịch (complied
language)

Hello

Chương trình C


Chương trình C


Một chương trình phải có hàm void main()



Dấu { và } chỉ ra vị trí bắt đầu và kết thúc
của chương trình



Các câu lệnh ban đầu được dùng để khai
báo biến



Các câu lệnh sau phần khai báo là các câu
lệnh xử lý



Tất cả các câu lệnh đều kết thúc bằng dấu
chấm phẩy

Biến


Tham chiếu đến vùng nhớ mà tại đó có
lưu trữ giá trị



Kiểu dữ liệu quyết định kích thước của
vùng nhớ được cấp phát cho các biến



Dùng toán tử & để nhận địa chỉ của biến
 &tên_biến;



Tên biến giúp chúng ta khôi phục dữ liệu
khi cần thiết


Biến (Ví dụ)


Diện tích của hình chữ nhật được tính bởi
cơng thức:
 Diện



tích = A = Dài x Rộng = D x R

Lãi suất được tính theo cơng thức:
 Lãi

suất = I = Vốn vay x Thời gian x Tỉ lệ lải
suất / 100



Tổng điểm của 5 sinh viên được tính bằng
cơng thức sau:
 Sum



= 24 + 56 + 72 + 36 + 82

Để tính điểm trung bình, ta có thể sử dụng
biến Sum trong công thức sau:
 Avg

= Sum / 5


Hướng dẫn đặt tên biến


Phải bắt đầu bằng một ký tự alphabet



Sau kí tự đầu tiên là một chuỗi các chữ cái
hoặc số hoặc ký tự ‘dấu gạch dưới’



Tránh dùng ký tự O do dễ nhầm lần với số
0 và chữ thường l có thể nhầm lẩn với số
1



Phân biệt chữ hoa và chữ thường



Tên của biến phải mô tả giá trị mà nó đang
lưu trữ


Biến đếm


Lưu lại số lần vòng lặp được thực hiện



Lúc đầu nó được khởi gán giá trị zero, sau

đó sẽ tăng dần lên khi vịng lặp được thực
hiện



Thường có tên là cnt


Biến đếm (Ví dụ)
Bắt đầu
cnt=0, odd=0, even=0

Nhập một số
cnt = cnt+1
Đếm

Là số lẻ?

Sai
even = even+1

odd = odd+1

Sai
cnt=5?
Đúng
Hiển thị số lẻ và số chẳn

Dừng

Kiểu dữ liệu


Quyết định kích thước vùng nhớ được cấp phát
cho một biến để lưu trữ dữ liệu



Khai báo một biến





Cấp phát vùng nhớ



Vùng nhớ được tham chiếu bằng tên biến

Cú pháp tổng quát để khai báo một biến




Kiểu_dữ_liệu danh_sách_tên_biến;

Những kiểu dữ liệu cơ sở


Kiểu ký tự (char)



Kiểu số nguyên (int)



Kiểu số thực dấu chấm động chính xác đơn (float),
chính xác kép (double)



Kiểu void


Kiểu dữ liệu




Kiểu ký tự (char)


Chiếm 1 byte và biểu diễn một ký tự ASCII đặt
trong dấu nháy đơn. VD: 48 cho ‘0’, 65 cho ‘A’, 97
cho ‘a’



Có hai kiểu: char biểu diễn -128  127 và unsigned
char biểu diễn 0  255



Khai báo: char ch1; unsigned char ch2;

Kiểu số nguyên (int)


int: 2 byte, biểu diễn -32768  32767



unsiged int biểu diễn 0  65535



long (int): 4 byte, -2147483648  2147483647



usigned long (int): 0  4294967295


Kiểu dữ liệu


Kiểu số thực dấu chấm động

 float:

4 byte, biểu diễn 3.4E-38  3.4E+38

 double:

8 byte, 1.7E-308  1.7E+308

double: 10 byte, 3.4E-4932 
1.1E+4932

 long
 Số

con số chính xác được lưu trữ bằng kiểu
dữ liệu float và double phụ thuộc vào từng
hệ thống cụ thể



Kiểu void
 Kiểu

khơng có giá trị

 Biểu

diễn kết quả của hàm hay của con trỏ

Kiểu dữ liệu


Kiểu dữ liệu Date bao gồm
 Ngày

(Day)

 Tháng
 Năm



(Month)

(Year)

Kiểu dữ liệu Time bao gồm
 Giờ

(Hour)

 Phút

(Minute)

 Giây

(Second)

Kiểu dữ liệu


Kiểu dữ liệu luận lý (boolean)
 Chỉ

có thể có hai giá trị - True hoặc
False

 Trong

C, kiểu dữ liệu luận lý được thực
hiện bằng các giá trị 1 và 0 tương ứng
của kiểu dữ liệu số nguyên

 Không

phải cơng cụ lập trình nào cũng
hỗ trợ kiểu này


Các kiểu dữ liệu đặc biệt


Vài cơng cụ lập trình hỗ trợ các kiểu dữ liệu đặc
biệt để lưu trữ dữ liệu:


Kích thước lớn

Âm thanh



Hình ảnh





Các kiểu dữ liệu đặc biệt thường dùng:






Blob
Memo
Long Binary

Kích thước các kiểu dữ liệu này phụ thuộc vào
dữ liệu được chứa , chúng có thể chứa 1.2
Gigabyte dữ liệu


Từ khố


Các tên dành riêng cho một mục đích nào

đó và lập trình viên khơng thể dùng những
tên đó để đặt tên cho tên biến



Tất cả các kiểu dữ liệu đều được xem như
là từ khoá


Từ khóa của C
auto

break

const

continue default

do

double

else

enum

extern

float

for

goto

if

int

long

register return

short

signed

sizeof

static

struct

switch

typedef

union

unsigned void

case

char

volatile while


Biểu thức và toán tử


Biểu thức là sự kết hợp hợp lệ của những
phép toán (toán tử) thực hiện trên các
biến, hằng hoặc các giá trị của hàm (toán
hạng)



Các loại toán tử
 Các

toán tử số học

 Các

toán tử so sánh

 Các

toán tử luận lý

 Các

toán tử tăng giảm

 Câu

lệnh gán

 Toán

tử điều kiện – biểu thức điều kiện


Các tốn tử số học
Toá
n tử

Chứ
c nă
ng

Ví dụ

Kế
t quả

+

Cộ
ng

9+2

11

-

Trừ

9-2

7

/

Chia

9/2

4.5

*

Nhâ
n

9*2

18

^

Sốmũ

9^2

81

-

Phủđịnh

-9

-9

%

Modulus

9%2

1


Độ ưu tiên các toán tử số học


Các toán tử có cùng độ ưu tiên thì thứ tự
thực hiện sẽ là từ trái sang phải

Độ ưu tiên

Toán tử

1

-

2

^

3

*,/

4

+, -

5

%


Độ ưu tiên các toán tử số học


4+3*6/2-5+5

Được giải quyết như sau:


4 + [3 * 6 / 2] - 5 + 5



4 + [18 / 2] - 5 + 5



[4 + 9] - 5 + 5



[13 - 5] + 5



8+5



13


Các tốn tử so sánh
Toá
n tử

<

<=

>

Chứ
c nă
ng

Nhỏhơn

Nhỏhơn hoặ
c bằ
ng

Lớ
n hơn

Ví dụ

Kế
t
quả

2<9

True

9<2

False

2<2

False

2<=9

True

9<=2

False

2<=2

True

2>9

False

9>2

True

2>2

False

Các tốn tử so sánh
Toá
n tử

>=

=

!=

Chứ
c nă
ng

Lớ
n hơn hoặ
c bằ
ng

Bằ
ng

Khá
c

Ví dụ

Kế

t
quả

2>=9

False

9>=2

True

2>=2

True

2=9

False

9=2

False

2=2

True

2!=9

True

9!=2

True

2!=2

False