Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo tổ quốc cho thanh niên ở quận ngũ hành sơn, thành phố đà nẵng hiện nay

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
----------

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Tên đề tài
GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO TỔ QUỐC
CHO THANH NIÊN Ở QUẬN NGŨ HÀNH SƠN,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG HIỆN NAY

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Văn Hoàng
Lớp

: 19SGC

Giảng viên hƣớng dẫn: Ths. Trần Phan Hiếu

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2023


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
----------

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Tên đề tài
GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO TỔ QUỐC

CHO THANH NIÊN Ở QUẬN NGŨ HÀNH SƠN,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG HIỆN NAY

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Văn Hoàng
Lớp

: 19SGC

Giảng viên hƣớng dẫn: Ths. Trần Phan Hiếu

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đề tài “Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc cho
thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay” là cơng trình nghiên cứu
khoa học do tôi thực hiện trên cơ sở tham khảo tài liệu có chọn lọc và đầu tư cẩn thận,
được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Ths. Trần Phan Hiếu và chưa từng được cơng bố
trong bất kì cơng trình nào khác.
Chúng tôi xin chịu trách nhiệm về nội dung khoa học của cơng trình này!
Đà Nẵng, tháng 05 năm 2023
Ngƣời cam đoan

Nguyễn Văn Hoàng

1


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành cơng khóa luận tốt nghiệp này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và

sâu sắc nhất đến Ths. Trần Phan Hiếu – người đã tận tình hướng dẫn, hỗ trợ, động viên,
giúp đỡ chúng tơi trong suốt q trình thực hiện đề tài. Bên cạnh đó, chúng tơi cũng xin
gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo, các anh chị và các bạn sinh viên trong khoa Giáo
dục Chính trị đã giúp đỡ để chúng tơi có thể hồn thành đề tài này. Góp phần vào hồn
thành cơng trình này, chúng tơi vơ cùng biết ơn các bạn đoàn viên, thanh niên và các anh
chị đang làm công tác giáo dục thanh niên đã tham gia phỏng vấn, khảo sát, giúp chúng
tôi thu nhận được nhiều dữ liệu khoa học, khách quan phục vụ cho việc nghiên cứu.
Trong suốt quá trình thực hiện đề tài, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do cịn
thiếu kinh nghiệm trong việc nghiên cứu nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tơi
mong nhận được sự đóng góp ý kiến q báu từ q thầy cơ giáo và các bạn để đề tài
được hồn thiện hơn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Tác giả

Nguyễn Văn Hoàng

2


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................. 6
1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................................................... 6
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................................... 8
3. Đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................................................................... 8
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................................ 8
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................................................... 9
6. Bố cục của đề tài.................................................................................................................................. 9
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu............................................................................................................ 9
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO
TỔ QUỐC CHO THANH NIÊN ............................................................................................................. 15

1.1. Các khái niệm cơ bản .................................................................................................................... 15
1.1.1. Khái niệm chủ quyền biển đảo............................................................................................... 15
1.1.2. Khái niệm ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo ....................................................................... 19
1.1.3. Khái niệm Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo....................................................... 22
1.2. Nội dung và hình thức giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên ................ 24
1.2.1. Nội dung giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên................................ 24
1.2.2. Hình thức giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên .............................. 30
1.3. Vai trò của giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên.................................... 32
1.4. Bối cảnh giáo dục ý thức chủ quyền biển đảo cho thanh niên ................................................... 38
1.4.1. Những nhân tố tác động đến việc giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh
niên hiện nay...................................................................................................................................... 38
1.4.2. Những yêu cầu đặt ra trong việc giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh
niên hiện nay...................................................................................................................................... 41
Tiểu kết chƣơng 1 .................................................................................................................................. 45
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO TỔ
QUỐC CHO THANH NIÊN Ở QUẬN NGŨ HÀNH SƠN, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG HIỆN NAY 47
3


2.1. Tổng quan về tình hình thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng .................... 47
2.1.1. Đặc điểm về tình hình kinh tế - xã hội quận Ngũ Hành Sơn............................................... 47
2.1.2. Tình hình thanh niên quận Ngũ Hành Sơn .......................................................................... 49
2.2. Thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên ở quận Ngũ Hành
Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay ....................................................................................................... 52
2.2.1. Những kết quả đạt đƣợc trong công tác giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho
thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng ................................................................ 52
2.2.2. Những mặt hạn chế trong công tác giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh
niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng ........................................................................... 63
2.3. Những vấn đề đặt ra cho công tác giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên
ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay........................................................................ 71

Tiểu kết chƣơng 2...................................................................................................................................... 73
CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO
VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO TỔ QUỐC CHO THANH NIÊN Ở QUẬN NGŨ HÀNH SƠN,
THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG HIỆN NAY .................................................................................................... 75
3.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc cho
thanh niên .............................................................................................................................................. 75
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc
cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay ............................................. 77
3.2.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể trong quá trình giáo dục ý thức bảo vệ
chủ quyền biển đảo ở quận Ngũ Hành Sơn hiện nay ..................................................................... 77
3.2.2. Nâng cao chất lƣợng giáo dục, rèn luyện ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh
niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay......................................... 79
3.2.3. Tăng cƣờng phối hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trƣờng – xã hội trong công tác giáo
dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành
phố Đà Nẵng ...................................................................................................................................... 81
3.2.4. Nâng cao tính tích cực, chủ động, tự giác của thanh niên quận Ngũ Hành Sơn trong học
tập, rèn luyện ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo ........................................................................... 84
Tiểu kết chƣơng 3...................................................................................................................................... 85
4


C. KẾT LUẬN ........................................................................................................................................... 86
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................................... 87
E. PHỤ LỤC .............................................................................................................................................. 92

5


A. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Văn kiện Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định: “Tăng cường tuyên
truyền, giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ chủ
quyền, lợi ích quốc gia kiến thức quốc phịng, an ninh, làm cho mọi người hiểu rõ những
thách thức lớn tác động trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới” [28,
tr.26]. Trong đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức, trách nhiệm
và tình u biển đảo, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ
là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài, là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và
cả hệ thống chính trị.
Thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay đa phần có năng lực và phẩm chất tốt, biết suy nghĩ
đến tương lai của mình, ý thức được trách nhiệm cơng dân, nghĩa vụ của mình đối với Tổ
quốc. Đại bộ phận giới trẻ luôn giữ vững và phát huy truyền thống u nước, hiếu học,
đồn kết, tin tưởng vào cơng cuộc đổi mới đất nước do Đảng lãnh đạo. Song, bên cạnh
đó, vẫn cịn có một bộ phận khơng nhỏ thanh thiếu niên có biểu hiện lệch lạc về tư tưởng,
nhận thức. Đó là sự thờ ơ về chính trị, là thái độ bàng quang trước những sự kiện chính
trị của đất nước; là lối sống buông thả, đi ngược lại với những chuẩn mực đạo đức; là lối
sống thực dụng, sống gấp, sùng bái đồng tiền,…Do đó, việc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ
trẻ trở thành con người mới XHCN, có khả năng đảm đương những nhiệm vụ của cách
mạng là việc làm có ý nghĩa quyết định; trong đó, phải đặc biệt coi trọng việc giáo dục ý
thức chính trị cho họ bởi ý thức chính trị của thế hệ trẻ sẽ quyết định hướng đi của đất
nước trong tương lai.
Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực diễn biến mau lẹ, phức tạp và khó lường; tình
hình tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo tiếp tục diễn ra căng thẳng,
quyết liệt hơn. Đặc biệt, gần đây Trung Quốc gia tăng các hoạt động quân sự trên Biển
Đơng, trên Quần đảo Hồng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam làm cho tình
hình càng thêm căng thẳng. Trước tình hình đó, nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo của

6


Tổ quốc đang đặt ra những yêu cầu mới. Trong đó, giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ chủ

quyền biển cho thế hệ trẻ, nhất là thanh niên là vấn đề quan trọng và cấp thiết.
Nằm ở khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, huyện đảo Hoàng Sa thành phố Đà
Nẵng có vị trí trọng yếu về quốc phịng - an ninh của khu vực Miền Trung - Tây
Nguyên và cả nước. Quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, nghị quyết của
Chính phủ, Đảng bộ và nhân dân thành phố Đà Nẵng đã tích cực khắc phục những khó
khăn và những hạn chế, đã phát huy được những nội lực, chủ động, sáng tạo, tự lực, tự
cường, đẩy mạnh phát triển kinh tế biển đảo, gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia và đạt
được nhiều thành tựu quan trọng.
Thanh niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay giàu
lòng u nước, u thành phố, có ý chí tự cường, tự hào dân tộc; có lý tưởng cách mạng,
hồi bão, khát vọng vươn lên xây dựng thành phố và đất nước; có đạo đức, ý thức cơng
dân, chấp hành pháp luật; có sức khỏe và lối sống lành mạnh; có văn hóa, kiến thức, trình
độ học vấn, kỹ năng sống, nghề nghiệp và việc làm. Tuy nhiên, bên cạnh đó các vấn đề
biển Đông trong những năm gần đây tác động rất lớn đến thanh niên ở quận Ngũ Hành
Sơn ở nhiều góc độ khác nhau một số bộ phận thanh niên giảm sút niềm tin, với các chủ
trương của Đảng và Nhà nước trong vấn đề bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của đất nước.
Thực tế, công tác giáo dục ý thức chủ quyền biển đảo Tổ quốc cho thanh niên trên
địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay đã được chú trọng nhưng chưa
tương xứng với nhu cầu, kỳ vọng đặt ra. Một trong số ngun nhân chính đó là chúng ta
chưa thật sự chú trọng đúng mức việc giáo dục ý thức thức chủ quyền biển đảo cho tầng
lớp thanh niên. Để củng cố và tiếp tục xây dựng niềm tin cho thanh niên vào sự lãnh đạo
của Đảng, Nhà nước trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo, đồng thời gắn liền với trách
nhiệm, nghĩa vụ của thanh niên với vấn đề này, tôi quyết định chọn đề tài: “Giáo dục ý
thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành
phố Đà Nẵng hiện nay” làm hướng nghiên cứu.

7


2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở luận giải làm rõ một số vấn đề lý luận và thực trạng giáo dục ý thức
bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng, đề
tài đề xuất giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả công tác giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền
biển đảo cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được những mục tiêu trên, đề tài có những nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, hệ thống hoá cơ sở lí luận của việc giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền
biển đảo cho thanh niên.
Thứ hai, phân tích thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thanh
niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đã Nẵng hiện nay
Thứ ba, đề xuất một số giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả công tác giáo dục ý
thức bảo vệ chủ quyền biền đảo cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà
Nẵng trong thời gian đến.
3. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo tổ
quốc cho thanh niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng trong giai
đoạn hiện nay.
4. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung nghiên cứu: Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ
quốc cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.
- Về không gian nghiên cứu: Thanh niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn, thành
phố Đà Nẵng.

8


- Về thời gian nghiên cứu: Đề tài tiến hành nghiên cứu trong thời gian từ năm
2018 cho đến nay.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Đề tài dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh; đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu văn bản, hệ thống hóa, khái
quát hóa tài liệu; phân tích và tổng hợp, phương pháp phỏng vấn chuyên sâu, điều tra xã
hội học giúp thu thập được những thơng tin phục vụ q trình nghiên cứu và hoàn thiện
đề tài.
6. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc
cho thanh niên.
Chương 2: Thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc cho
thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay.
Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức bảo vệ chủ
quyền biển đảo cho thanh niên ở quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng hiện nay.
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Chủ quyền biển đảo nói chung, giáo dục ý thức chủ quyền biển đảo nói riêng là
vấn đề quan trọng được nhiều nhà khoa học và giáo dục quan tâm nghiên cứu. Ở Việt
Nam, trong những năm qua, có khá nhiều cơng trình, đề tài, bài báo, luận án, luận văn,
khóa luận tốt nghiệp của nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề này và được công bố. Trong
quá trình tiếp cận, tìm kiếm, tham khảo các nguồn tài liệu nghiên cứu của đề tài, tôi nhận
thấy, xoay quanh chủ đề tài này có các hướng nghiên cứu sau:
* Hướng nghiên cứu thứ nhất, các cơng trình nghiên cứu về chủ quyền biển đảo
Tổ quốc.
9


Tác giả Trần Công Trục (2013) trong “Dấu ấn Việt Nam trên biển Đơng” đã nhấn
mạnh về vị trí vai trị của biển Đơng trong lịch sử dân tộc, đồng thời tác giả đã giới thiệu
rõ những định nghĩa mang tính chuyên ngành về nội thủy, lãnh hải, chủ quyền, quyền chủ
quyền và quyền tài phán quốc gia. [52]

Bộ ngoại giao, ủy ban biên giới quốc gia “Những vấn đề liên quan đến chủ quyền
biển, đảo của Việt Nam trên biển Đông”, nhà xuất bản Tri thức, Trần Duy Hải chủ biên,
2013. Cuốn sách đã khái quát về biển Đông và tình hình biển Đơng hiện nay, đưa ra các
cơ sở pháp lí khẳng định quần đảo Hồng Sa, Trường Sa là của Việt Nam [36].
Để tăng thêm bằng chứng lịch sử làm cơ sở khẳng định chủ quyền của Việt Nam
trên Biển Đông, đồng thời phổ biến rộng rãi đến nhân dân, đầu năm 2015, Nxb Thông tin
và Truyền thông phát hành cuốn “Chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo Hoàng Sa
và Trường Sa - sức mạnh từ tài liệu lưu trữ” do Nguyễn Văn Kết chủ biên. Đây là sách
có giá trị do Cục Thơng tin Đối ngoại - Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo biên soạn,
kết hợp với Tạp chí Văn thư - Lưu trữ (Bộ Nội vụ). Từ sức mạnh tài liệu lưu trữ, các tác
giả khẳng định cơ sở lịch sử và pháp lí về chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đơng, trong
đó có hai quần đảo Hồng Sa và Trường Sa [36].
Đến năm 2019, cuốn sách “Chủ quyền của Việt Nam ở Hoàng Sa, Trường Sa - Tư
liệu và sự thật lịch sử” của Nguyễn Quang Ngọc được Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội
phát hành. Đây là kết quả nghiên cứu công phu của các chuyên gia về chủ quyền biển,
đảo, qua đó tiếp tục khẳng định vững chắc quá trình xác lập, thực thi và bảo vệ chủ quyền
của Việt Nam ở Biển Đơng. Cơng trình này là nguồn tư liệu quý giá trong công tác giáo
dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho thanh niên hiện nay [47].
Hiện nay, có khá nhiều bài viết trên tạp chí chuyên ngành nghiên cứu về chủ
quyền biển đảo Tổ quốc. Tiêu biểu trong đó có các tác giả như, Phạm Khánh Ngọc với
“Bảo vệ chủ quyền biển đảo ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”[48]. Tác giả Nguyễn
Tất Hùng, Nguyễn Thị Huyền với bài báo “Quan điểm, chủ trương của Đảng về công tác
bảo vệ chủ quyền biển đảo, kiên quyết đấu tranh với luận điệu sai trái” [35]. Hay tác giả
10


Nguyễn Thị Anh với bài báo “Một số quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vấn đề
bảo vệ chủ quyền vùng biển đảo Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay” [2].
Trong những năm qua có khá nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về
vấn đề này, tiêu biểu trong số đó là các cơng trình như:

Luận án “Quá trình xác lập chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa” của Nguyễn Nhã, bảo vệ năm 2002 là một cơng trình nghiên cứu công phu
nhằm cung cấp những bằng chứng xác thực về quá trình xác lập và thực thi chủ quyền
của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa qua hệ thống các nguồn tài
liệu phong phú, nhất là tài liệu gốc và tài liệu tiếng nước ngoài [46].
Luận án của Vũ Hải Đăng với đề tài “Những định hướng pháp lý và chính trị
nhằm xây dựng một mạng lưới khu vực các khu bảo tồn biển trên Biển Đông”, bảo vệ
vào năm 2013 tại trường Đại học Dalhousie, Canada. Đây là một hướng đi mới trong việc
giải quyết tranh chấp trên Biển Đông thông qua việc hợp tác bảo vệ tài nguyên - môi
trường biển ở khu vực. Đây là một giải pháp hữu hiệu nhằm giải quyết những tranh chấp
trên Biển Đông theo quan điểm của Đảng và Nhà nước ta, phù hợp với luật pháp quốc tế
và những thỏa thuận của các nước ven Biển Đông [19].
Luận văn của Tạ Thị Vui, “Xung đột chủ quyền ở quần đảo Trường Sa - Những
vấn đề đặt ra và hướng giải quyết”. Luận văn thạc sĩ chính trị học (2013). Đây là một
luận văn cập nhật được tính thời sự cao, phân tích rõ tình hình căng thẳng ở quần đảo
Trường sa giữa nước ta với các nước láng giềng. Luận văn cũng đề ra được hướng giải
quyết thích đáng của Đảng và nhà nước ta trong tình hình hiện nay [62].
Nhìn chung, các cơng trình nêu trên đã nghiên cứu đã cung cấp đầy đủ và toàn
diện những tư liệu về bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền biển,
đảo của Việt Nam trên Biển Đơng, trong đó có hai quần đảo Hồng Sa và Trường Sa. Qua
đó, chúng ta có thể thấy được rằng bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc là nhiệm vụ quan
trọng, thường xuyên, lâu dài, là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống
chính trị góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ.
11


* Hướng nghiên cứu thứ hai, các cơng trình nghiên cứu về ý thức bảo vệ Tổ quốc,
giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo
cho thế hệ trẻ, dưới sự chỉ đạo của Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo

liên tiếp phát hành các văn bản, tài liệu:
Tài liệu tập huấn giáo viên cốt cán giáo dục quốc phòng - an ninh đã khẳng định
về chủ quyền biển, đảo của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trên cơ sở những
văn bản của Đảng và Nhà nước về biển, đảo; các chứng cứ lịch sử và pháp lý chứng minh
chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; giáo dục học sinh
về ý thức chủ quyền biển, đảo trong tình hình hiện nay [3].
Tài liệu tập huấn cơng tác tuyên truyền về biển, đảo, Nxb Thông tin và Truyền
thông, Hà Nội, 2013 đã tập hợp những bài viết của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu
hàng đầu về biển, đảo và những cơ sở để đấu tranh bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo
Việt Nam, trong đó có bài viết của các tác giả Nguyễn Bá Diến, Nguyễn Trường Giang…
Trên cơ sở những tư liệu lịch sử và pháp lý thuyết phục, các tác giả khẳng định: “việc xác
lập và thực thi chủ quyền của Việt Nam qua các triều đại cho đến ngày nay là phù hợp
với tập quán và pháp luật quốc tế. Vì vậy, Việt Nam vẫn ln khẳng định và có đủ căn cứ
lịch sử, khoa học, pháp lí để chứng minh Hồng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền Việt
Nam”[4].
Đáp ứng nhu cầu tìm hiểu về biển, đảo của thế hệ trẻ, Ban Tuyên giáo Trung ương
chỉ đạo biên soạn cuốn “100 câu hỏi đáp về biển, đảo dành cho tuổi trẻ Việt Nam”, Nxb
Thông tin và Truyền thông, 2014 [11]; Hà Nguyễn với “500 câu hỏi đáp về biển, đảo Việt
Nam”, Nxb Thông tấn, Hà Nội, 2015 [45]. Hai cuốn sách nêu rõ vị trí, vai trị và tiềm
năng của biển, đảo; các vùng biển, đảo Việt Nam; quyền và bảo vệ các quyền của Việt
Nam ở Biển Đông; xây dựng và phát triển các lĩnh vực liên quan đến biển, đảo; một số
hoạt động của thanh niên hướng về biển, đảo Tổ quốc. Các tài liệu trình bày nội dung cơ

12


bản, ngắn gọn, minh họa hình ảnh phong phú, phù hợp với tuổi trẻ nói chung, học sinh
nói riêng nên mang lại ý nghĩa giáo dục cao.
Tại Đà Nẵng, từ năm học 2014-2015, Sở GD&ĐT phát hành tài liệu “Chủ quyền
của Việt Nam tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”. Tài liệu được sắp xếp nội dung

phù hợp với chương trình học và độ tuổi của học sinh hai khối THCS và THPT. Ngoài
những nội dung trong sách giáo khoa, bộ tài liệu đã bổ sung nhiều kiến thức về chủ quyền
biển đảo, đưa thêm những khái niệm về thềm lục địa, phạm vi chủ quyền biển, đảo... Tài
liệu biên soạn dựa trên bằng chứng lịch sử, cơ sở luật pháp Việt Nam và công ước quốc
tế, trong đó nhấn mạnh chủ quyền của Việt Nam tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường
Sa. Đây là tài liệu để giáo dục học sinh không chỉ trên địa bàn Đà Nẵng mà cịn có thể áp
dụng trên phạm vi cả nước [57].
Nguyễn Đức Vũ, Trần Thị Tuyết Mai biên soạn “Giáo dục về biển - đảo Việt
Nam”. Qua 3 tập sách, các tác giả giới thiệu những vấn đề về biển đảo một cách ngắn
gọn, sinh động, dễ hiểu, phù hợp với các em học sinh, đặc biệt, cuốn sách hướng dẫn cho
giáo viên và học sinh nội dung và phương pháp giáo dục về biển, đảo trong giờ lên lớp
cũng như trong các hoạt động ngoại khóa, phù hợp với đặc điểm sinh lí lứa tuổi và điều
kiện trường học ở nước ta [59].
Lê Thông, Đặng Duy Lợi, Đỗ Anh Dũng, Nguyễn Thanh Long, Nguyễn Minh Tuệ,
Lê Mỹ Dung, Lưu Hoa Sơn, Đỗ Văn Thanh biên soạn bộ sách “Kể chuyện biển đảo Việt
Nam”. Bộ sách là các câu chuyện kể về các vùng biển đảo Việt Nam với những hình ảnh
sinh động, dễ hiểu, dễ nhớ. Tài liệu này dễ phổ biến trong các nhà trường, nhất là trong
các hoạt động ngoại khóa lịch sử để giáo dục học sinh [56].
Hiện nay, có khá nhiều bài viết trên tạp chí chuyên ngành nghiên cứu về chủ
quyền biển đảo Tổ quốc. Tiêu biểu trong đó có các tác giả như, Bùi Minh Tuấn với bài
viết “Cần giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh” [54]. Lương Thị Vân,
Trương Thị Trang, Hoàng Văn Điền với bài viết “Nhận thức về chủ quyền biển, đảo Việt
Nam trong học sinh, sinh viên” [60]. Hay tác giả Nguyễn Thanh Hải với bài viết “Phát
13


huy vai trò thanh niên trong bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc” [38]. Quỳnh Vũ
với bài viết “Thanh niên cần phát huy hơn nữa vai trò của mình trong cơng tác bảo vệ
chủ quyền biển, đảo việt nam” [61]. Trần Khánh Ly với bài viết “Nâng cao ý thức bảo vệ
chủ quyền biển đảo của đoàn viên, thanh niên trong bối cảnh hiện nay” [41].

Trong những năm qua có khá nhiều luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về
vấn đề giáo dục ý thức chủ quyền biển đảo cho thanh niên, tiêu biểu trong số đó là các
cơng trình như: Luận án Tiến sĩ ngành Lý luận Phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử của
Hồ Văn Toàn “Giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh trong dạy học lịch sử
Việt Nam ở trường trung học phổ thông” [55]; Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Triết học
của Huỳnh Thị Thúy Linh với “Giáo dục ý thức chính trị với vấn đề bảo vệ độc lập, chủ
quyền quốc gia dân tộc cho thế hệ trẻ trong giai đoạn hiện nay” [40]; Luận văn Thạc sĩ
chuyên ngành Triết học của Đinh Quốc Triệu với “Vai trị của gia đình trong giáo dục ý
thức BVTQ XHCN cho thanh niên ở tỉnh Phú Thọ hiện nay” [53].
Vấn đề giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo đã có một số cơng trình nghiên
cứu và biên soạn. Tuy nhiên, hầu hết các cơng trình nghiên cứu khoa học trên chỉ mới
nghiên cứu về vấn đề chủ quyền biển đảo trên cơ sở lịch sử dân tộc. Các hướng nghiên
cứu chỉ mới luận chứng chủ quyền biển đảo dựa trên cơ sở của luật pháp quốc tế và vai
trị của nó đối với vấn đề độc lập của dân tộc. Hầu như chưa có cơng trình nào đi sâu
nghiên cứu về giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo nói chung, đặc biệt là tầng lớp
thanh niên mà cụ thể ở đây là thanh niên quận Ngũ Hành Sơn, thành Phố Đà Nẵng. Vì
vậy, đây là vấn đề cần thiết và cũng là lý do, động lực thôi thúc tôi thực hiện đề tài này.

14


CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ CHỦ QUYỀN
BIỂN ĐẢO TỔ QUỐC CHO THANH NIÊN
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm chủ quyền biển đảo
Trong lịch sử loài người, lãnh thổ quốc gia xuất hiện cùng với sự ra đời của nhà
nước. Ban đầu lãnh thổ quốc gia chỉ được xác định trên đất liền dần dần mở rộng ra trên
biển, trên trời và trong lòng đất. Do vậy, lãnh thổ quốc gia là một phần của trái đất, bao
gồm: Vùng đất, vùng nước, vùng trời trên vùng đất và vùng nước, cũng như lịng đất dưới
chúng thuộc chủ quyền hồn tồn và riêng biệt của một quốc gia nhất định.

Chủ quyền lãnh thổ quốc gia là quyền tối cao, tuyệt đối, hoàn toàn và riêng biệt
của quốc gia đối với lãnh thổ và trên lãnh thổ của mình. Đó là quyền thiêng liêng bất khả
xâm phạm, quốc gia có quyền đặt ra quy chế pháp lý đối với lãnh thổ. Nhà nước có
quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt đối với lãnh thổ thông qua hoạt động của nhà
nước như lập pháp và tư pháp. Quốc gia có quyền tự lựa chọn chế độ chính trị, kinh tế,
văn hóa, xã hội phù hợp với cộng đồng cư dân sống trên lãnh thổ mà khơng có sự can
thiệp hay áp đặt dưới bất kỳ hình thức nào từ bên ngồi. Quốc gia có quyền tự do lựa
chọn phương hướng phát triển đất nước, thực hiện những cải cách kinh tế, xã hội phù hợp
với đặc điểm quốc gia. Quốc gia tự quy định chế độ pháp lý đối với từng vùng lãnh thổ,
đồng thời có quyền sở hữu hồn tồn tài ngun thiên nhiên trên lãnh thổ của mình. Quốc
gia thực hiện quyền tài phán (xét xử) đối với những người thuộc phạm vi lãnh thổ của
mình (trừ những trường hợp pháp luật quốc gia, hoặc điều ước quốc tế mà quốc gia đó
tham gia là thành viên có quy định khác). Quốc gia có quyền và nghĩa vụ bảo vệ, cải tạo
lãnh thổ quốc gia theo nguyên tắc chung quốc tế, có quyền thay đổi lãnh thổ phù hợp với
pháp luật và lợi ích của cộng đồng dân cư sống trên lãnh thổ.
Nói cách khác, thuật ngữ “chủ quyền” trong góc độ nghiên cứu của đề tài là quyền
lực tối cao của nhà nước trong lãnh thổ mà nhà nước quản lý. Trong khn khổ quốc gia
dân tộc, khơng có quyền lực nào cao hơn quyền lực nhà nước. Trong quan hệ quốc tế,
tính tối cao của quyền lực nhà nước đã tạo nên chủ quyền quốc gia dân tộc. Khái niệm
15


chủ quyền biển, đảo nằm trong khái niệm chủ quyền lãnh thổ quốc gia, là khái niệm pháp
lý được quy định trong pháp luật về biển của các quốc gia ven biển trên cơ sở Công ước
Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (gọi tắt là Công ước 1982).
Từ cách hiểu trên, có thể quan niệm: Chủ quyền biển, đảo là một bộ phận chủ
quyền về lãnh thổ của mỗi quốc gia có đường biên giới trên biển, phản ánh và thể hiện
tính chất quyền lực (quyền làm chủ) của quốc gia (nhà nước) đó đối với các vùng biển,
đảo thuộc lãnh thổ của mình theo pháp luật hiện hành và những công ước quốc tế tương
ứng mà họ thừa nhận và tham gia.

Chủ quyền biển, đảo là một bộ phận chủ quyền về lãnh thổ dành riêng cho những
quốc gia có đường biên giới trên biển. Bởi vậy, chỉ nước nào có đường biên giới trên biển
thì mới có chủ quyền biển, đảo. Chủ quyền biển, đảo mang đầy đủ những đặc trưng về
chủ quyền lãnh thổ: Tính thiêng liêng, tính bất khả xâm phạm, tính thống nhất, tồn
vẹn… Do vậy, đối với những quốc gia có đường biên giới trên biển, thì nhà nước đó phải
đặc biệt quan tâm, phải chú trọng đến xây dựng nội lực để bảo vệ tồn vẹn chủ quyền
biển, đảo của mình. Tuy nhiên, biển, đảo nói chung lại có vai trị đặc biệt quan trọng đối
với mọi quốc gia, cho nên nó thường trở thành mối quan tâm chung của hầu hết các nước.
Bàn đến chủ quyền biển, đảo trước hết là bàn đến các quyền và tính chất quyền lực
của một quốc gia đối với các vùng biển, đảo thuộc lãnh thổ của mình. Các quyền đó bao
gồm: Chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán và tính chất quyền lực có thể là tuyệt
đối, đầy đủ, tồn vẹn hay một phần, tùy theo từng trường hợp cụ thể. Vấn đề này được
quy định rõ trong Công ước 1982, cụ thể:
Chủ quyền là quyền làm chủ tuyệt đối của quốc gia độc lập đối với lãnh thổ của
mình. Chủ quyền của quốc gia ven biển là quyền tối cao của quốc gia được thực hiện
trong phạm vi nội thủy và lãnh hải của quốc gia đó.
Quyền chủ quyền là các quốc gia ven biển được hưởng trên cơ sở chủ quyền đối
với mọi loại tài nguyên thiên nhiên trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của
mình, cũng như đối với những hoạt động nhằm thăm dò và khai thác vùng đặc quyền
16


kinh tế và thềm lục địa của quốc gia đó vì mục đích kinh tế, bao gồm cả việc sản xuất
năng lượng từ nước, hải lưu, gió, v.v.
Quyền tài phán là thẩm quyền riêng biệt của quốc gia ven biển trong việc đưa ra
các quyết định, quy phạm và giám sát việc thực hiện chúng như: Cấp phép, giải quyết và
xử lý đối với một số loại hình hoạt động, các đảo nhân tạo, thiết bị và cơng trình trên
biển, trong đó có việc lắp đặt và sử dụng các đảo nhân tạo các thiết bị và cơng trình
nghiên cứu khoa học về biển, bảo vệ và giữ gìn mơi trường biển trong vùng đặc quyền
kinh tế hay thềm lục địa của quốc gia đó.

Theo Cơng ước 1982, những quốc gia ven biển có chủ quyền đối với các vùng
biển của mình, theo đó:
Trong vùng nội thủy, quốc gia có biển thực hiện chủ quyền của mình như trên
lãnh thổ đất liền.
Trong vùng lãnh hải, các quốc gia ven biển có chủ quyền đối với lãnh hải của
mình. Chủ quyền đối với đáy biển và lòng đất dưới đáy biển của lãnh hải là tuyệt đối.
Chủ quyền đối với vùng trời phía trên lãnh hải cũng là tuyệt đối. Tuy nhiên, chủ quyền
đối với vùng nước lãnh hải không được tuyệt đối như trong nội thủy bởi vì ở lãnh hải của
quốc gia ven biển, tàu thuyền của các quốc gia khác được quyền qua lại không gây hại.
Trong vùng tiếp giáp lãnh hải, quốc gia ven biển có quyền thi hành sự kiểm soát
cần thiết nhằm ngăn ngừa việc vi phạm các luật và quy định về hải quan, thuế khóa, nhập
cư... trên lãnh thổ hay trong lãnh hải của mình. Quốc gia ven biển cũng có quyền thi hành
sự kiểm soát cần thiết trong vùng tiếp giáp lãnh hải để trừng trị việc vi phạm các luật và
quy định nói trên xảy ra trên lãnh thổ hay trong lãnh hải của mình.
Trong vùng đặc quyền kinh tế, các quốc gia ven biển có quyền chủ quyền đối với
các nguồn tài nguyên thiên nhiên, sinh vật hoặc không sinh vật ở đó. Quốc gia ven biển
cũng có quyền chủ quyền đối với các hoạt động khác như sản xuất năng lượng từ nước,
hải lưu và gió. Quốc gia ven biển có quyền tài phán đối với việc lắp đặt và sử dụng các
đảo nhân tạo, các thiết bị, công trình; nghiên cứu khoa học biển; bảo vệ và giữ gìn mơi
17


trường biển. Công ước 1982 quy định các quốc gia khác, bất kể là quốc gia có biển hay
khơng có biển, được hưởng một số quyền nhất định ở trong vùng đặc quyền kinh tế của
quốc gia ven biển như quyền tự do hàng hải, quyền tự do hàng không.
Trong vùng thềm lục địa, các quốc gia ven biển thực hiện các quyền thuộc chủ
quyền đối với thềm lục địa về mặt thăm dò và khai thác tài nguyên thiên nhiên của mình,
đồng thời các quốc gia khác có quyền thực hiện các quyền tự do biển cả trên thềm lục địa
của quốc gia ven biển với điều kiện tôn trọng các quyền của quốc gia đó.
Tùy theo tính chất quyền lực được quy định ở mỗi vùng biển khác nhau mà các

quốc gia ven biển có những quy định về bảo vệ các vùng biển, đảo của mình cho phù hợp
với quy định chung của luật pháp quốc tế. Đồng thời, đây là những quy định bắt buộc mà
các quốc gia ký kết phải nghiêm túc thực hiện, nhằm tạo sự thống nhất, giữ gìn an ninh,
tự do hàng hải chung trên biển. Mọi quốc gia phải tôn trọng chủ quyền lãnh thổ bất khả
xâm phạm của quốc gia có biển, khơng vì các lợi ích riêng của quốc gia mình mà vi phạm
những quy định trong Cơng ước 1982. Các quốc gia cần thấy rõ trách nhiệm của mình đối
với việc thực hiện Cơng ước 1982, kiên quyết đấu tranh với những tư tưởng, hành vi
bành trướng, vi phạm các quy định trên.
Vùng biển Việt Nam bao gồm nội thủy, lãnh hải, vùng biển tiếp giáp lãnh hải,
vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài
phán quốc gia của Việt Nam, được xác định theo pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế về
biên giới lãnh thổ mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và phù
hợp với Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982 [51, tr.8]. Và “Đảo, quần
đảo thuộc chủ quyền của Việt Nam là bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Việt Nam”
[51, tr.8].
Như vậy, chủ quyền biển, đảo Việt Nam là một bộ phận quan trọng của chủ quyền
lãnh thổ quốc gia Việt Nam. Cũng như các quốc gia có biển khác, Việt Nam có đầy đủ
những quyền cơ bản trên các vùng biển, đảo của mình theo quy định của Cơng ước 1982

18


đối với các quốc gia ven biển như: Chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia
trên biển và những lợi ích quốc gia khác.
1.1.2. Khái niệm ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, ý thức là sự phản ánh năng
động, sáng tạo thế giới khách quan vào bộ óc người, là hình ảnh chủ quan của thế giới
khách quan. Sự phản ánh ý thức là hình ảnh chủ quan vì nó khơng có tính vật chất, nó là
hình ảnh tinh thần, nó cải biến cái vật chất cái vật chất được duy truyền vào trong bộ não
con người thành cái tinh thần. Ở đây không phải là sự phản ánh tùy tiện, xuyên tạc hiện

thực khách quan và cũng không phản ánh thụ động đơn giản mà là sự phản ánh sáng tạo
hiện thực khách quan.
Ý thức có kết cấu phức tạp gồm nhiều thành tố có quan hệ biện chứng với nhau, có
thể phân chia kết cấu đó theo nhiều cách tiếp cận khác nhau. Theo chiều ngang, ý thức
bao gồm: tri thức, niềm tin, tình cảm và ý chí; trong đó tri thức là nhân tố cốt lõi. Theo
chiều dọc, ý thức được chia theo những “lát cắt” của chiều sâu nội tâm con người bao
gồm: tự ý thức, tiềm thức, vô thức.
Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả tiếp cận và nghiên cứu ý
thức thông qua những đặc trưng của tri thức, thái độ và hành vi. Trong đó, thái độ được
xem là những biểu hiện của tình cảm, niềm tin; hành vi được biểu hiện bằng hành động
thực tiễn cụ thể.
Ý thức bảo vệ bảo vệ chủ quyền biển, đảo là một loại hình của ý thức xã hội, được
hình thành, phát triển gắn liền với hoạt động thực tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo của
mỗi quốc gia, dân tộc có biển, đảo. Đồng thời, đó là một biểu hiện đặc thù của ý thức bảo
vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia, dân tộc và phản ánh nội dung, yêu cầu bảo vệ chủ quyền
biển, đảo trên cả hai phương diện lịch sử - tự nhiên và chính trị - xã hội. Bên cạnh đó, cịn
phản ánh các mặt lợi ích về kinh tế, văn hóa của giai cấp, nhà nước, đảng phái ở mỗi
quốc gia, dân tộc.

19


Từ những quan niệm trên, tác giả đưa ra quan niệm: Ý thức bảo vệ chủ quyền biển,
đảo là sự phản ánh của cộng đồng người (giai cấp, tầng lớp, nhóm xã hội, tập thể, quốc
gia, dân tộc,…) về một hiện tượng khách quan trong tiến trình lịch sử ở vùng lãnh thổ
trên biển của họ; thể hiện ở tri thức, thái độ và hành vi tương ứng để phòng, chống mọi
tác nhân làm phương hại đến quyền làm chủ đối với các vùng biển, đảo thuộc lãnh thổ
của mình trong những điều kiện, hoàn cảnh xác định.
Về bản chất (hay dưới góc độ nhận thức luận cơ bản), ý thức bảo vệ chủ quyền
biển, đảo phản ánh một hiện tượng khách quan, có thật trong tiến trình lịch sử ở các vùng

lãnh thổ trên biển của cộng đồng người. Nó phản ánh thực tiễn bảo vệ chủ quyền biển,
đảo ở quốc gia, dân tộc có đường biên giới trên biển. Sự phản ánh đó ln chịu sự chi
phối bởi lăng kính chủ quan của các cộng đồng người (đặc biệt về mặt lợi ích). Vì thế nó
liên quan và được giải quyết không chỉ, không thể chỉ bằng bởi luật pháp của một quốc
gia mà có thể và cần phải có luật pháp, cơng ước quốc tế.
Ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo dù nội dung là khách quan nhưng hình thức lại
mang tính chủ quan, gắn liền với từng chủ thể, phản ánh và thể hiện đặc điểm lăng kính
chủ quan của mỗi chủ thể. Ở mỗi chủ thể khác nhau hồn tồn có thể có một ý thức bảo
vệ chủ quyền biển, đảo riêng, với sự khu biệt rõ ràng vấn đề này ở các chủ thể khác. Do
vậy, có thể khẳng định ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo vừa tồn tại trong ý thức của
mỗi cá nhân, vừa tồn tại trong ý thức cộng đồng xã hội và phù hợp với từng điều kiện cụ
thể của mỗi quốc gia, dân tộc.
Về phương diện cấu trúc, ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo được thể rất phong
phú, đa dạng, trong đó được biểu hiện qua: Tri thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo; thái độ
bảo vệ chủ quyền biển, đảo; hành vi bảo vệ chủ quyền biển, đảo. Trong đó tri thức bảo vệ
chủ quyền biển, đảo ln đóng vai trị nịng cốt, cơ bản của ý thức bảo vệ chủ quyền biển,
đảo. Tri thức, thái độ và hành vi bảo vệ chủ quyền biển, đảo của các chủ thể đều hướng
tới mục tiêu phòng, chống mọi tác nhân làm phương hại đến quyền làm chủ đối với chủ
quyền biển, đảo thuộc lãnh thổ của quốc gia, dân tộc mình.

20


Về mặt vai trò, ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo chính là một cơ sở, nền tảng để
chủ thể tự giác hóa thực tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo phù hợp với lợi ích của họ. Bảo
đảm thực tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo của các chủ thể được dẫn dắt, hướng dẫn bởi
một nhận thức nhất qn, có cơ sở khoa học. Bảo đảm tính phong phú, muôn vẻ của thực
tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo ở các chủ thể khác nhau và trong những điều kiện, hồn
cảnh khác nhau. Đồng thời, đó là nhân tố quan trọng góp phần củng cố, hồn thiện thực
tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tiến trình lịch sử.

Đối với dân tộc Việt Nam, ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo gắn liền với quá
trình dựng nước và giữ nước, đó cũng là q trình từng bước xác lập và bảo vệ chủ quyền
của Việt Nam trên biển, đảo. Ý thức đó ln tiềm tàng, ẩn chứa trong mỗi người dân Việt
Nam, đồng thời được hình thành, củng cố và phát triển thơng qua q trình giáo dục, bồi
dưỡng, trên hết là q trình tích lũy trong hoạt động thực tiễn bảo vệ chủ quyền biển, đảo
của mỗi người dân Việt Nam. Ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo Việt Nam dần được lan
tỏa, phát triển trong cộng đồng các giai tầng xã hội, hòa quyện với ý thức truyền thống
dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.
Ý thức chủ quyền biển đảo là nhiệm vụ, trách nhiệm của tất cả mọi công dân Việt
Nam ở trong nước và kiều bào ở nước ngoài nhằm thực thi chủ quyền ở vùng biển, hải
đảo Tổ quốc. Trong giai đoạn hiện nay thanh niên Việt Nam ln được sự quan tâm đặc
biệt của tồn xã hội, điều đó đã tạo ra mơi trường hết sức thắng lợi để học có điều kiện
phát triển tồn diện, nhưng cũng đặt ra trách nhiệm cho thanh niên cần tham gia tích cực
hơn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng:
“Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị… bảo vệ vững
chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; giữ vững chủ quyền biển đảo,
biên giới, vùng trời…” [28, tr.125].
Trong giai đoạn hiện nay, bối cảnh thế giới, khu vực và trong nước có những biến
động phức tạp và khó lường; nhiều vấn đề mới đang đặt ra nhiệm vụ bảo vệ độc lập, chủ
quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc đã tác động đến nhận thức, tư tưởng,
tình cảm, trách nhiệm của thế hệ trẻ và cũng là một thử thách mới đối với sự nghiệp cách
21


mạng của Đảng. Do đó, việc quan trọng cấp thiết hiện nay để phát huy được vai trị xung
kích, sáng tạo, tinh thần tình nguyện, khơi dậy tiềm năng to lớn, lòng nhiệt huyết của các
tầng lớp thanh niên… tạo mơi trường để thanh niên tự rèn luyện, tìm được lối sống cao
đẹp cho bản thân mình. Thơng qua những hoạt động phong trào hành động cách mạng
góp phần khơi dậy niềm tự hào, nâng cao nhận thức, vai trò trách nhiệm của thanh niên
nói chung và thanh niên trên địa bàn quận Ngũ Hành Sơn nói riêng đối với nhiệm vụ bảo

vệ tổ quốc.
1.1.3. Khái niệm Giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo
Trong bối cảnh đất nước đổi mới và hội nhập nền kinh tế trên thế giới, khi đời
sống kinh tế - xã hội luôn có những biến động vơ cùng phức tạp, âm mưu của các thế lực
thù địch đã ảnh hưởng đến tâm tư, tình cảm, trách nhiệm của thế hệ trẻ. Vì vậy, việc quan
trọng cấp thiết hiện nay để phát huy được vai trị xung kích, sáng tạo, tinh thần tình
nguyện, khơi dậy tiềm năng to lớn, lòng nhiệt huyết của các tầng lớp thanh niên… tạo
môi trường để thanh niên tự rèn luyện, tìm được lối sống cao đẹp cho bản thân mình. Bên
cạnh đó, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cịn góp phần khơi dậy tinh thần dân
tộc cho thanh niên, hình thành nhân cách và phát triển con người Việt Nam toàn diện.
Như vậy có thể hiểu: “Giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho thanh niên là sự phản
ánh hiện thực khách quan về chủ quyền biển, đảo thông qua hoạt động giáo dục mang
tính hệ thống, khoa học, đa dạng nhằm trang bị cho thanh niên những hiểu biết cơ bản về
biển, đảo và chủ quyền biển, đảo một cách đúng đắn, phù hợp với lịch sử, luật pháp Việt
Nam và công ước quốc tế. Từ việc nhận thức, hiểu biết đúng đắn đó, thanh niên Việt Nam
sẽ có những hành động phù hợp để góp phần khẳng định và bảo vệ vững chắc chủ quyền
biển, đảo Tổ quốc”. Được thể hiện cụ thể qua các điểm sau:
Một là, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo là sự phản ánh, sự tác động
của hiện thực khách quan thông qua quá trình giáo dục con người, nhằm hướng tới một
con người tốt đẹp có tư tưởng trong sáng, có ý thức dân tộc, ý thức bảo vệ chủ quyền
biển, đảo Tổ quốc, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.

22


Hai là, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo nhằm khơi dậy các suy nghĩ, ý
chí, hành động, làm cho con người nhận thức đúng đắn, ý thức được thái độ, hành động
của mình trong việc bảo vệ tồn vẹn lãnh thổ cho đất nước. Nói một cách ngắn gọn “Giáo
dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo” là quá trình người giáo viên sử dụng các biện
pháp sư phạm hay phương pháp dạy học để truyền đạt kiến thức về chủ quyền biển, đảo

cho học sinh sao cho đạt hiệu quả cao nhất, qua đó hình thành cho học sinh ý thức bảo vệ
chủ quyền biển, đảo.
Ba là, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo là việc giáo dục để đối tượng
được giáo dục hiểu khái niệm, thuật ngữ về chủ quyền biển, đảo, đường cơ sở, nội thủy,
lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa, pháp luật về biển;
cũng như những tư liệu khẳng định bằng chứng về chủ quyền biển, đảo Việt Nam…
Bốn là, giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo góp phần tích cực vào việc
khắc phục những quan niệm lệch lạc về tư tưởng, nhận thức. Đó là sự thờ ơ về chính trị,
là thái độ bàng quang trước những sự kiện chính trị của đất nước. Giúp cũng cố và tiếp
tục xây dựng niềm tin cho thanh niên vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước trong việc bảo
vệ chủ quyền biển đảo, đồng thời gắn liền với trách nhiệm, nghĩa vụ của thanh niên.
Năm là, nói tới giáo dục ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo là nói tới chủ thể, đối
tượng, nội dung, phương pháp giáo dục; trong đó, cần chú ý tới đối tượng giáo dục, bởi
đối tượng giáo dục khác nhau sẽ có những yêu cầu về phẩm chất, nội dung, phương pháp
giáo dục khác nhau. Xây dựng ý thức chủ quyền biển đảo trước hết phải tác động vào
nhận thức, đẩy mạnh việc giáo dục, từ trong gia đình đến nhà trường, tập thể và tồn xã
hội trong đó người làm cơng tác giáo dục có trách nhiệm trực tiếp.
Tóm lại, nếu chúng ta thật sự muốn nắm bắt được suy nghĩ, tư tưởng, tình cảm và
tâm trạng của thế hệ trẻ đối với chế độ, với Đảng, với thời cuộc và đất nước thì nội dung
của giáo dục ý thức chính trị với việc xây dựng ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thế
hệ trẻ hiện nay phải phong phú và đa dạng, không được đơn điệu, xơ cứng, khô khan,
giáo điều. Nội dung giáo dục càng phong phú và hồn thiện bao nhiêu thì sự thẩm thấu
23