Luận án tiến sĩ quản lý giáo dục quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tỉnh tuyên quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------

VŨ ĐÌNH HƯNG

óa

Kh

QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TỈNH TUYÊN QUANG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

ận

lu

tn

tố
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

gh

MÃ SỐ: 9.14.01.14

p

iệ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. HÀ THẾ TRUYỀN
2. PGS.TS. TRẦN THỊ MINH HẰNG


HÀ NỘI - 2019

óa
Kh

ận
lu

p
iệ
gh
tn
tố


i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và
kết quả nghiên cứu trình bày trong Luận án là trung thực và chưa từng được cơng
bố trong bất cứ cơng trình nghiên cứu nào khác. Trong quá trình nghiên cứu Luận
án, tơi có tham khảo một số tư liệu trong các tác phẩm được ghi trong danh mục tài
liệu tham khảo.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Kh

Vũ Đình Hưng

óa
ận

lu
p

iệ

gh

tn

tố


ii

LỜI CẢM ƠN
Luận án này được hoàn thành với sự cộng tác, giúp đỡ, hỗ trợ của nhiều cá
nhân và tập thể.
Tơi xin chân thành tỏ lịng biết ơn đối với tồn thể các vị GS, PGS, TS đã có
cơng giảng dạy, truyền thụ kiến thức khoa học cho tôi trong suốt thời gian tôi làm
nghiên cứu sinh tại Học viện Quản lý giáo dục từ cuối năm 2014 đến nay.
Cám ơn sự giúp đỡ tích cực của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tuyên Quang;

các trường Trung học phổ thông, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục
thường xuyên của tỉnh Tuyên Quang trong việc tổ chức khảo sát, điều tra, thử
nghiệm một số giải pháp do luận án đề xuất và tư vấn khoa học cho tơi trong q

Kh

trình nghiên cứu.

óa

Tơi xin đặc biệt dành sự kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Hà Thế

ận

hoàn thành luận án này.

lu

Truyền và PGS.TS. Trần Thị Minh Hằng đã tận tình chỉ dạy và hướng dẫn tôi

tố

Tôi cũng dành lời cám ơn đến những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

p

iệ

gh

thành nhiệm vụ học tập và nghiên cứu.

tn

nghiệp đã dành nhiều tình cảm, thời gian, lời động viên và tạo động lực cho tơi hồn

Vũ Đình Hưng


iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BCHTW

Bộ mơn

BM

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH, HĐH

Cán bộ quản lý

CBQL

Dạy nghề

DN

Đại học

ĐH

Đại học Sư phạm

ĐHSP

Đại học và Cao đẳng

ĐH&CĐ

Đào tạo giáo viên

ĐTGV

Giáo sư, Phó giáo sư

GS, PGS

Giáo viên

GV

óa

Kh

Ban chấp hành Trung ương

Giáo dục đại học

lu

GD&ĐT

ận

Giáo dục và Đào tạo

GDĐH
GDNN-GDTX

Hướng Nghiệp

HN

p

Kỹ thuật tổng hợp

iệ

Kinh tế - Xã hội

HS

gh

Khoa học và Công nghệ

tn

Học sinh

tố

Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục Thường xuyên

KH&CN
KT - XH
KTTH

Nghiên cứu khoa học

NCKH

Nghiệp vụ sư phạm

NVSP

Nhà xuất bản

NXB

Phương pháp dạy học

PPDH

Phụ huynh học sinh

PHHS

Quản lý giáo dục

QLGD

Sinh viên

SV

Trung học cơ sở

THCS

Trung học phổ thông

THPT


iv

MỤC LỤC

óa

Kh

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. iii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................... xi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ .......................................................................................... xii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................4
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu ........................................................................4
4. Giả thuyết khoa học .............................................................................................4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................5
6. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................5
7. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................5
8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ..................................................6
9. Những luận điểm bảo vệ......................................................................................9
10. Đóng góp mới của luận án.................................................................................9
11.Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án ................................................................9
12. Cấu trúc luận án ...............................................................................................10
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI
CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................................................................................11
1.1. Tổng quan nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông ........................................................11
1.1.1. Nghiên cứu về GDHN cho học sinh ở trường phổ thông ........................11
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở
trường phổ thông...............................................................................................18
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ................................................24
1.2.1. Quản lý .....................................................................................................24

1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp............................................................................25
1.2.3. Quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................27
1.3. Một số vấn đề lý thuyết về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
trung học phổ thông ............................................................................................27
1.3.1. Năng lực hướng nghiệp của học sinh THPT ...........................................27
1.3.2. Quy trình hướng nghiệp ...........................................................................29

ận

lu

p

iệ

gh

tn

tố


v

óa

Kh

1.4. Những vấn đề của bối cảnh đổi mới giáo đục đặt ra đối với giáo dục

hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông ..............................................................................................................30
1.4.1. Yêu cầu về đổi mới cách tiếp cận các thành tố của giáo dục hướng
nghiệp và phân luồng sau trung học phổ thông .................................................31
1.4.2. Yêu cầu về đổi mới nội dung, phương thức giáo dục hướng nghiệp ......32
1.4.3. Yêu cầu về đổi mới cơ chế, chính sách ...................................................32
1.4.4. Yêu cầu về xã hội hóa hoạt động giáo dục hướng nghiệp và phân
luồng sau trung học phổ thông...........................................................................33
1.5. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh trung học phổ thông ảnh hưởng
đến giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp ......................33
1.5.1. Sự phát triển của tự ý thức .......................................................................33
1.5.2. Lí tưởng sống của thanh niên ..................................................................33
1.5.3. Tính tích cực xã hội của thanh niên .........................................................34
1.5.4. Hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông .............................34
1.5.5. Sự phát triển trí tuệ và nhận thức liên quan đến định hướng nghề
nghiệp.................................................................................................................34
1.5.6. Định hướng giá trị nghề nghiệp của học sinh trung học phổ thông ........34
1.6. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông trong bối
cảnh đổi mới giáo dục ...........................................................................................35
1.6.1. Mục tiêu giáo dục hướng nghiệp ở trung học phổ thông.........................35
1.6.2. Nội dung giáo dục hướng nghiệp ở trung học phổ thông ........................37
1.6.3. Các hình thức giáo dục hướng nghiệp .....................................................39
1.6.4. Phương tiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ
thông ..................................................................................................................45
1.6.5. Phương pháp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ
thông ..................................................................................................................45
1.6.6. Giáo viên với hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thông.....................................................................................................47
1.6.7. Học sinh với hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT ............48
1.6.8. Kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp cho học sinh

trung học phổ thông ...........................................................................................48
1.7. Quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
trong bối cảnh đổi mới giáo dục .........................................................................49
Nội dung quản lý GDHN cho HSTHPT cụ thể gồm: ........................................53
1.7.1. Quản lý mục tiêu giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông ...........................................................................................................53
1.7.2. Quản lý nội dung giáo dục hướng nghiệp................................................55
1.7.3. Quản lý các hình thức giáo dục hướng nghiệp ........................................57
1.7.4. Quản lý các phương pháp và phương tiện giáo dục hướng nghiệp .........58

ận

lu

p

iệ

gh

tn

tố


vi

óa

Kh

1.7.5. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh
trong giáo dục hướng nghiệp .............................................................................59
1.7.6. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ....................61
1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục .............................63
1.8.1. Nhóm các yếu tố chủ quan.......................................................................63
1.8.2. Nhóm các yếu tố khách quan ...................................................................65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................68
Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH TUYÊN
QUANG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................................69
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ........................................................................69
2.2. Thực trạng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ
thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục..............................71
2.2.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục hướng
nghiệp .................................................................................................................72
2.2.2. Thực trạng sử dụng các hình thức giáo dục hướng nghiệp......................75
2.2.3. Thực trạng sử dụng phương tiện giáo dục hướng nghiệp ........................76
2.2.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học giáo dục hướng nghiệp ........78
2.2.5. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên trong giáo dục hướng
nghiệp.................................................................................................................80
2.2.6. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh trong giáo dục hướng
nghiệp.................................................................................................................81
2.2.7. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ...............83
2.3. Thực trạng quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục ......................85
2.3.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu giáo dục hướng nghiệp trong
bối cảnh đổi mới giáo dục..................................................................................85
2.3.2. Thực trạng quản lý nội dung, chương trình giáo dục hướng nghiệp

trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................87
2.3.3. Thực trạng quản lý hình thức giáo dục hướng nghiệp trong bối cảnh
đổi mới giáo dục ................................................................................................89
2.3.4. Thực trạng quản lý thực hiện phương pháp, sử dụng phương tiện
giáo dục hướng nghiệp.......................................................................................91
2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học trong giáo dục hướng nghiệp .....92
2.3.6. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục hướng
nghiệp.................................................................................................................95
2.4. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................99

ận

lu

p

iệ

gh

tn

tố


vii

óa

Kh

2.4.1. Thực trạng tác động của các yếu tố chủ quan ........................................101
2.4.2. Thực trạng tác động của các yếu tố khách quan ....................................102
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới
giáo dục ...............................................................................................................103
2.5.1. Những ưu điểm và nguyên nhân ............................................................104
2.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân.............................................................104
2.5.3. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng quản lý giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi
mới giáo dục ....................................................................................................106
2.6. Kinh nghiệm về quản lý giáo dục hướng nghiệp của một số nước trên
thế giới .................................................................................................................107
2.6.1. Ở Australia .............................................................................................107
2.6.2. Ở Philipines ...........................................................................................108
2.6.3. Ở Malaysia .............................................................................................108
2.6.4. Ở Hoa Kì ................................................................................................109
2.6.5. Ở Nhật Bản ............................................................................................110
2.6.6. Ở Hàn Quốc ...........................................................................................110
2.6.7. Ở Trung Quốc ........................................................................................110
2.6.8. Ở Inđônêsia ............................................................................................111
2.6.9. Ở Hà Lan ................................................................................................111
2.6.10. Một số bài học kinh nghiệm giáo dục hướng nghiệp và quản lý
giáo dục hướng nghiệp của nước ngoài áp dụng cho Việt Nam......................112
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................114
Chương 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH TUYÊN QUANG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC......................................................115

3.1. Những nguyên tắc để xây dựng các giải pháp .........................................115
3.1.1. Đảm bảo đồng bộ hoá đối với hệ thống giải pháp .................................115
3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn của mọi giải pháp .............................................115
3.1.3. Đảm bảo chất lượng và hiệu quả cho các hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ...............................................................................................................116
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi của các giải pháp .................................................116
3.2. Đề xuất các giải pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..117
3.2.1. Lập kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
tỉnh Tuyên Quang gắn với nhu cầu phát triển nguồn nhân lực .......................117
3.2.2. Quản lý mơ hình tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các
trường THPT tỉnh Tuyên Quang phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục........124

ận

lu

p

iệ

gh

tn

tố


viii

óa

Kh

3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên, nhân viên ở các trường
trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang và các bên liên quan về giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ..............................................................................134
3.2.4. Xây dựng kênh thông tin phản hồi thông qua đổi mới kiểm tra
đánh giá kết quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo
yêu cầu đổi mới giáo dục ...............................................................................143
3.2.5. Mối quan hệ giữa các giải pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo
dục ....................................................................................................................153
3.3. Đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các giải pháp quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..........................................................155
3.3.1. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các giải pháp
quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tỉnh Tuyên
Quang ...............................................................................................................155
3.3.2. Thử nghiệm ............................................................................................163
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................176
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................178
1. Kết luận ...........................................................................................................178
2. Khuyến nghị ....................................................................................................180
DANH MỤC CÁC BÀI BÁO CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG BỐ CĨ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................................182
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................183
PHỤ LỤC

ận

lu

p

iệ

gh

tn

tố


ix

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Năng lực hướng nghiệp cần đạt ở học sinh THPT sau q trình
GDHN .................................................................................................28

Bảng 2.1.

Quy mơ mẫu khảo sát định lượng .......................................................70

Bảng 2.2.

Đánh giá thực trạng xây dựng và thực hiện mục tiêu, nội dung,
chương trình GDHN ............................................................................72

Bảng 2.3.

Kết quả đánh giá về thực hiện các hình thức tổ chức GDHN .............75

Bảng 2.4.

Ý kiến đánh giá về nội dung hoạt động học ........................................82

Bảng 2.5.

Ý kiến về mức độ sử dụng phương pháp đánh giá kết quả GDHN
cho học sinh .........................................................................................84
Ý kiến đánh giá của CBQL, GV, HS về việc quản lý thực hiện

Kh

Bảng 2.6.
Bảng 2.7.

óa

mục tiêu GDHN ..................................................................................87
Ý kiến về quản lý thực hiện nội dung chương trình giáo dục

Bảng 2.8.

ận

lu

hướng nghiệp .......................................................................................88
Ý kiến đánh giá của CBQL, GV, HS, CBDN về việc quản lý
Đánh giá về quản lý thực hiện phương pháp dạy học

tn

Bảng 2.9.

tố

hình thức GDHN .................................................................................90

Kết quả đánh giá quản lý hoạt động dạy của giáo viên trong

iệ

Bảng 2.10.

gh

trongGDHN .........................................................................................91

p

GDHN .................................................................................................92
Bảng 2.11.

Căn cứ xây dựng tiêu chí đánh giá kết quả học tập.............................97

Bảng 2.12.

Mức độ quan tâm của cơ sở sản xuất đối với các yêu cầu cơ bản
của lao động kỹ thuật nghề phổ thông ................................................98

Bảng 2.13.

Đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý
GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới
giáo dục .............................................................................................100

Bảng 3.1.

Bộ khung các tiêu chí đánh giá hiệu quả của quản lý hoạt động
GDHN ...............................................................................................152


x

Bảng 3.2.

Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các giải pháp quản
lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi
mới giáo dục ......................................................................................156

Bảng 3.3.

Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các giải pháp quản
lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi
mới giáo dục ......................................................................................158

Bảng 3.4.

Kết quả khảo sát đánh giá năng lực GDHN của giáo viên hai
nhóm trước thử nghiệm .....................................................................165

Bảng 3.5.

Kết quả đánh giá năng lực GDHN của giáo viên hai nhóm sau
thử nghiệm lần 1 ................................................................................169
Kết quả đánh giá năng lực GDHN của giáo viên hai nhóm sau

Kh

Bảng 3.6.

thử nghiệm lần 2 ................................................................................170

óa

Bảng 3.7.

Kết quả đánh giá năng lực GDHN của giáo viên hai nhóm sau

ận

lu

hai lần thử nghiệm .............................................................................172

p

iệ

gh

tn

tố


xi

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1.

Hướng nghiệp theo quan điểm mới .....................................................16

Sơ đồ 1.2.

Quy trình hướng nghiệp ......................................................................29

Sơ đồ 1.3.

Mối quan hệ giữa các thành tố trong hoạt động GDHN .....................31

Sơ đồ 1.4.

Miền chọn nghề tối ưu.........................................................................36

Sơ đồ 1.5.

Các hình thức GDHN cho học sinh trung học ....................................40

Sơ đồ 1.6.

Chu trình quản lý giáo dục hướng nghiệp ...........................................50

Sơ đồ 1.7.

Mối liên hệ giữa các thành tố trong quản lý hoạt động GDHN ..........50

Sơ đồ 1.8.

Quản lý GDHN cho học sinh THPT trong bối cảnh đổi mới giáo
dục .......................................................................................................51
Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến quản lý GDHN

Kh

Sơ đồ 2.1.

óa

cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo
Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến quản lý

ận

Sơ đồ 2.2.

lu

dục .....................................................................................................102
GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới

tố

giáo dục .............................................................................................103

tn

Mơ hình lập kế hoạch nghề ...............................................................120

Sơ đồ 3.2.

Mơ hình tổ chức kết hợp giáo dục thường xuyên với GDHN ..........126

Sơ đồ 3.3.

Mơ hình tổ chức phối hợp giữa các ngành, các cơ sở sản xuất

p

iệ

gh

Sơ đồ 3.1.

trong hoạt động GDHN .....................................................................127


xii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1.

Xếp loại học tập và rèn luyện của học sinh THPT ............................71

Biểu đồ 2.2.

Ý kiến đánh giá về thực hiện mục tiêu và chương trình GDHN .......73

Biểu đồ 2.3.

Kết quả đánh giá của CBQL, người dạy về sử dụng phương tiện
DH trong GDHN ...............................................................................77
Đánh giá của học sinh về mức độ sử dụng phương tiện dạy học ......77

Biểu đồ 2.5.

Đánh giá về sử dụng phương tiện trong dạy học GDHN ..................79

Biểu đồ 2.6.

Đánh giá về khả năng đảm bảo GDHN khi dạy (khơng tích hợp) ....81

Biểu đồ 2.7.

Ý kiến về mức độ sử dụng PPĐG kết quả học tập của học sinh .......84

Biểu đồ 2.8.

Ý kiến đánh giá về quản lý hoạt động học tập của học sinh .............94

Biểu đồ 2.9.

Ý kiến đánh giá về thực trạng quản lý việc kiểm tra đánh giá ..........96

Kh

Biểu đồ 2.4.

óa

Biểu đồ 2.10. Thực trạng quản lý xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá ..................97
Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các giải pháp

ận

Biểu đồ 3.1.

lu

Biểu đồ 2.11. Ý kiến về quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả GDHN .......................98

tố

quản lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh

Kết quả khảo nghiệm về mức độ khả thi của các giải pháp quản

gh

Biểu đồ 3.2.

tn

đổi mới giáo dục ..............................................................................158
lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi

iệ

p

mới giáo dục ....................................................................................161
Biểu đồ 3.3.

So sánh kết quả khảo sát đánh giá năng lực trước thử nghiệm .......165

Biểu đồ 3.4.

So sánh kết quả đánh giá năng lực GDHN của giáo viên hai
nhóm sau thử nghiệm lần 1 .............................................................169

Biểu đồ 3.5.

So sánh kết quả đánh giá năng lực sau thử nghiệm lần 2 ................171

Biểu đồ 3.6. So sánh kết quả đánh giá năng lực GDHN của GV sau thử

nghiệm 2 lần ....................................................................................172


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục hướng nghiệp (GDHN) là một bộ phận cấu thành và giữ vai trị rất
quan trọng của q trình giáo dục tồn diện, có mối quan hệ chặt chẽ và hỗ trợ các
mặt giáo dục đức, trí, thể, mỹ, tạo nên một chỉnh thể thống nhất và toàn vẹn của
nhân cách học sinh. Giáo dục hướng nghiệp nếu được thực hiện tốt sẽ giúp HS lựa
chọn được nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở thích của mình và nhu cầu xã hội.
Nhờ đó giúp q trình đào tạo nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Để GDHN trong nhà trường PT được thực hiện tốt, quản lý GDHN có vai trị quan
trọng và là trách nhiệm của tất cả các cấp quản lý trong hệ thống GD.
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương

Kh

Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo..., đã xác định:

óa

"Trước mắt, ổn định hệ thống giáo dục phổ thông như hiện nay. Đẩy mạnh phân
luồng sau trung học cơ sở; định hướng nghề nghiệp ở trung học phổ thông. Tiếp tục

lu

nghiên cứu đổi mới hệ thống giáo dục phổ thông phù hợp với điều kiện cụ thể của

ận

đất nước và xu thế phát triển giáo dục của thế giới"[6]

tố

Ngày 14 tháng 5 năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định

tn

phê duyệt Đề án “GDHN và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ

iệ

trong giáo dục phổ thông". [81, tr1].

gh

thông giai đoạn 2018 - 2025”, đã chỉ rõ: “Tạo bước đột phá về chất lượng GDHN

p

Thực hiện đổi mới giáo dục, theo hướng giáo dục HS phát triển toàn diện
năng lực, phẩm chất, khắc phục những bất cập của chương trình GDPT hiện hành,
ngày 26 tháng 12 năm 2018, Bộ GD &ĐT đã ban hành chương trình giáo dục phổ
thông kèm theo thông tư số 32/2018/TT- Bộ GDĐT. Trong chương trình GDPT
2018, giáo dục hướng nghiệp cho học sinh được hướng dẫn thực hiện thông qua tất cả
các môn học như Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Giáo dục công dân ở cấp trung
học cơ sở, các môn học ở cấp trung học phổ thông và thông qua các hoạt động trải
nghiệm, cùng với Nội dung giáo dục của địa phương, gắn với các hoạt động sản xuất,

kinh doanh, dịch vụ tại địa phương. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà
trường phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, trong đó tập trung vào
các năm học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn
giáo dục định hướng nghề nghiệp. Ngoài các hoạt động hướng đến cá nhân, xã hội,


2

tự nhiên, nội dung Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học phổ thông
tập trung hơn vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm phát triển năng lực định
hướng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, học sinh được đánh
giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, nhu
cầu nhân lực của xã hội, làm cơ sở để tự lựa chọn cho mình một nghề phù hợp;
đồng thời rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương
lai[15]. Để thực hiện tốt các yếu cầu của CTGDPT 2018 cần đổi mới hoạt động
quản lý, trong đó có quản lý giáo dục hướng nghiệp.
Mặt khác, thực tế hiện nay, giáo dục đại học phát triển nhưng chưa được quy
hoạch phù hợp với cơ cấu nền kinh tế và nhu cầu nhân lực trong thời kỳ cách mạng
công nghiệp lần thứ tư (cách mạng 4.0). Không ít sinh viên đại học ra trường khơng

Kh

có việc làm, phải tiếp tục học thêm nghề khác với trình độ trung cấp để đáp ứng nhu

óa

cầu lao động nghề hoặc lao động phổ thơng; tình trạng thiếu nhân lực lao động lành
nghề, thừa nhân lực lao động thủ công chiếm tỉ lệ rất cao; từ năm 2015 trở lại đây tỉ

lu

lệ học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông không đăng ký thi đại học mà tìm hướng

ận

học nghề hoặc xuất khẩu lao động tăng dần. Chỉ tiêu chất lượng đầu ra của các nhà

tố

trường trung học phổ thông đều được dừng lại ở việc phấn đấu có tỉ lệ học sinh tốt

tn

nghiệp cao và thi đỗ vào đại học, cao đẳng; vấn đề hướng dẫn HS chọn nghề, chọn

gh

trường để học bậc học cao hơn hay tham gia vào đời sống lao động sau khi tốt
nghiệp không được các nhà trường kiểm soát, là thực tiễn minh chứng về "lỗ hổng"

p

iệ

của thực hiện GDHN và quản lý GDHN trong trường phổ thông.
Là một tỉnh miền núi, trong những năm qua, quản lý GDHN cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang mặc dù đã đạt được những kết
quả tích cực như: tạo nên nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp cho học sinh, phụ
huynh học sinh và cả xã hội; góp phần cho sự dịch chuyển và những thay đổi tích
cực về kết quả phân luồng học sinh trước và sau khi tốt nghiệp. Nhưng hiệu quả của

hoạt động GDHN còn thấp chưa đáp ứng yêu cầu xã hội. Điều đó được thể hiện là
nhiều học sinh rất lúng túng trong việc lựa chọn hướng đi của mình sau khi tốt
nghiệp và khơng xác định được khả năng của mình để định hướng nghề nghiệp
tương lai. Đa số học sinh đều đi theo hướng học xong THCS phải vào THPT, học
xong THPT phải vào đại học hoặc cao đẳng, rất ít học sinh chấp nhận vào học các
trường TCCN hoặc trung cấp nghề, mặc dù xã hội rất cần các nhân lực được đào tạo


3

nghề ở trình độ trung cấp. Đây chính là ngun nhân dẫn đến tình trạng mất cân đối
trong cơ cấu trình độ, ngành nghề đào tạo của nhân lực cả nước nói chung và của
tỉnh Tun Quang nói riêng. Tình trạng nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp đại học
không xin được việc làm hoặc làm những công việc trái với ngành nghề được đào
tạo, phải đào tạo lại gây lãng phí lớn cho gia đình và xã hội. Mục tiêu của hướng
nghiệp, dạy nghề và phân luồng học sinh chưa đạt yêu cầu.
Nguyên nhân cơ bản là giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong các trường
học của tỉnh Tuyên Quang chưa thật hiệu quả; Từ chủ trương của Tỉnh đến việc
thực hiện chưa định hướng tốt cho việc đào tạo và sử dụng công nhân lành nghề,.
Chất lượng hoạt động GDHN trong các trường phổ thông và nhất là các trường
THPT vẫn cịn nhiều bất cập. Chưa có một hướng dẫn cụ thể nào về kiểm tra, đánh

Kh

giá chất lượng GDHN; khơng có tổ chun mơn chun trách về GDHN; sự dàn trải

óa

lồng ghép GDHN trong các hoạt động giáo dục khác, sự thiếu quan tâm về đánh giá
chất lượng GDHN, chưa tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân tham gia tuyên

lu

truyền nghề nghiệp cho học sinh ngay trong các nhà trường, chính là những vấn đề

ận

bất cập dẫn đến không đạt được kết quả GDHN cho học sinh trung học phổ thông

tố

như mong muốn. Là một tỉnh nghèo, kém phát triển, cơ cấu và trình độ lao động của

tn

Tuyên Quang hiện nay không đáp ứng cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của

gh

Tỉnh theo hướng cơng nghiệp, hiện đại. Có thể nói, thiếu hụt lao động đang là rào
cản của Tuyên Quang trên con đường phát triển nếu như Tuyên Quang không giải

p

iệ

được bài toán việc làm và định hướng nghề nghiệp cho học sinh trong các trường
phổ thơng. Với những khó khăn, hạn chế đã nêu trên, việc đầu tư phát triển ngành
giáo dục nói chung, trong đó, việc định hướng cho học sinh THPT vào các lĩnh vực
nghề nghiệp hoặc tiếp tục học lên đang trở thành một trong những yêu cầu cấp bách

để đáp ứng cho nhu cầu lao động về số lượng lẫn chất lượng. Chính vì vậy, Tuyên
Quang cần phải quan tâm nhiều hơn và có giải pháp hiệu quả hơn để thực hiện chủ
trương hướng nghiệp và phân luồng học sinh sau THPT.
Nghiên cứu về GDHN và quản lý GDHN ở trường trung học phổ thông đã
được nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước quan tâm. Tuy nhiên ở Việt Nam, lý
luận về GDHN và quản lý GDHN trong nhiều năm vẫn chưa có nhiều sự thay đổi
và phát triển theo xu thế phát triển của xã hội. Nghiên cứu về quản lý giáo dục
hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông cho một khu vực có nhiều đồng bào


4

dân tộc thiểu số sinh sống vẫn còn chưa được khai thác một cách phù hợp trong bối
cảnh hiện nay. Theo đó, việc tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận cũng
như thực tiễn GDHN và quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông là một trong những vấn đề khoa học rất có ý nghĩa nhằm thực hiện mục
tiêu giáo dục và đào tạo, sự phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo an ninh, quốc
phòng cho tỉnh Tuyên Quang nhất là trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ
thơng mới được ban hành.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Quản lý GDHN cho học
sinh trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục” để
triển khai nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu

Kh

Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về GDHN và quản lý

óa

GDHN, luận án đề xuất các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh ở các trường
trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục, nhằm nâng

lu

cao chất lượng GDHN, kiểm sốt được hiệu quả giáo dục tồn diện, làm tốt công

ận

tác phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp đáp ứng nhu cầu tạo nguồn đào tạo nhân
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu

gh

3.1. Khách thể nghiên cứu

tn

tố

lực trong tỉnh cũng như cả nước.

Gíao dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông.

p

iệ

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang mặc dù đã tạo được nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp cho học sinh, phụ
huynh học sinh và cả xã hội; góp phần cho sự dịch chuyển và những thay đổi tích
cực về kết quả phân luồng học sinh trước và sau khi tốt nghiệp. Nhưng trong bối
cảnh đổi mới giáo dục, vấn đề này vẫn còn nhiều bất cập. Nếu nghiên cứu xác định
được nội dung quản lý GDHN theo tiếp cận tích hợp các chức năng quản lý với các
thành tố của quá trình GDHN trong bối cảnh đổi mới giáo dục sẽ đánh giá rõ thực trạng
quản lý GDHN và đề xuất được các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh THPT phù


5

hợp với thực tế của tỉnh Tuyên Quang, góp phần nâng cao chất lượng GDHN cũng như
chất lượng giáo dục nói chung.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận về GDHN và quản lý GDHN cho học sinh trung
học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng GDHN và quản lý GDHN cho học sinh trung
học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Đề xuất các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh trung học phổ thông tỉnh
Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Khảo nghiệm các giải pháp và thử nghiệm một số giải pháp quản lý đã đề xuất.
6. Câu hỏi nghiên cứu

Kh

- Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề gì

óa

để quản lý GDHN ở các trường THPT, phát triển ở HS những năng lực hướng nghiệp,
lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân gắn kết với yêu cầu xã hội?

lu

- Dựa vào nội dung quản lý GDHN được xác định theo tiếp cận tích hợp các

ận

chức năng quản lý với các thành tố của q trình GDHN có thể xác định được thực

tố

trạng GDHN và quản lý GDHN cho HS ở các trường THPT tỉnh Tuyên Quang hiện

tn

nay như thế nào? Đâu là những vấn đề cần giải quyết trong quản lý GDHN cho HS ở

gh

các trường THPT tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục?
- Có thể giải quyết các vấn đề đó bằng các giải pháp quản lý cơ bản nào?

p

iệ

7. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung nghiên cứu: Căn cứ vào Chương trình giáo dục phổ thơng của Bộ
Giáo dục và Đào tạo đã ban hành theo thông tư số 32/2018/ TT-BGD ĐT ngày 28
tháng 12 năm 2018: GDHN là một môn học nhưng khơng có kiểm tra đánh giá, GDHN
được xem là một "Hoạt động giáo dục bắt buộc" của cấp trung học phổ thông, nên luận
án tập trung nghiên cứu trong phạm vi quản lý hoạt động GDHN của nhà trường trung
học phổ thông.
Về chủ thể quản lý: Phạm vi chủ thể quản lý là các cá nhân, tổ chức trong
nhà trường trung học phổ thông theo Điều lệ trường Trung học cơ sở, trường trung
học phổ thông và trường trung học phổ thơng có nhiều cấp học quy định: Gồm hội
đồng trường, hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, các tổ chức trong nhà trường, các tổ
chuyên môn, các lực lượng giáo dục liên quan.


6

Về địa bàn nghiên cứu: Các trường THPT tỉnh Tuyên Quang.
Về khách thể điều tra, khảo sát: cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh, học sinh,
cựu học sinh của một số trường trung học phổ thông, công chức, viên chức là lãnh đạo
ở một số phịng chun mơn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc địa bàn nghiên cứu;
công chức thuộc một số Vụ quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, một số chuyên
gia nhà khoa học thuộc Viện nghiên cứu thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Về thời gian, các số liệu sử dụng cho quá trình nghiên cứu luận án được khảo
sát, điều tra, tổng hợp từ năm 2013 đến năm 2017; Thử nghiệm được thực hiện làm
hai lần: Lần thứ nhất vào đầu học kỳ II, năm học 2015 - 2016; lần thứ hai vào đầu
học kỳ II, năm học 2016 - 2017; Quá trình đo kết quả được thực hiện hai lần trong
khoảng thời gian thích hợp của năm học thứ nhất và năm học thứ hai.

Kh

8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

óa

8.1. Phương pháp luận
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa

lu

duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm

ận

của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục, đào tạo, quản lý giáo dục; quan điểm xây

tố

dựng và thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước ta.

tn

Phương pháp tiếp cận của đề tài: Để nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản

gh

lý GDHN cho học sinh một cách toàn diện, luận án sử dụng phương pháp " tiếp cận
tích hợp các chức năng quản lý với các thành tố của quá trình GDHN trong bối cảnh

p

iệ

đổi mới giáo dục". Mặt khác, GDHN trong nhà trường phổ thông bao gồm nhiều
thành tố; các thành tố của quá trình giáo dục có mối liên hệ chặt chẽ và tương tác
qua lại với nhau cho nên để đánh giá một quá trình giáo dục cần phải xem xét các
thành tố của quá trình giáo dục. Chất lượng GDHN phản ánh rõ nét hiệu quả quản
lý GDHN của chủ thể, trong đó quản lý GDHN được tiếp cận là một quá trình thực
hiện các chức năng quản lý tác động lên đối tượng quản lý với phương tiện, công cụ
và phương pháp phù hợp. Vì vậy tiếp cận theo hướng xem xét chủ thể quản lý thực
hiện các chức năng quản lý như thế nào trong quá trình tác động vào các thành tố
của quá trình GDHN sẽ cung cấp cơ sở để nghiên cứu về thực tiễn quản lý GDHN
cho học sinh THPT. Lấy kết quả hoạt động GDHN làm thước đo hiệu quả quản lý
và phát hiện các vấn đề nảy sinh trong quá trình thực hiện các chức năng quản lý.
Bên cạnh đó, tác giả luận án cịn vận dụng linh hoạt các quan điểm: phát triển, hệ


7

thống - cấu trúc, lịch sử - lơgíc, thực tiễn, mối quan hệ cung- cầu; mơ hình hố, khái
qt hố,... trong xem xét, giải quyết vấn đề nghiên cứu.
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Đề tài đã sử dụng kết hợp
các phương pháp sau đây:
Phân tích, tổng hợp, phân loại, khái qt hố các tài liệu về hướng nghiệp;
GDHN; quản lý GDHN cho học sinh phổ thơng của các tác giả trong và ngồi nước
để xây dựng khung lý luận của vấn đề nghiên cứu.
Sử dụng phương pháp hồi cứu, tổng hợp hoá trong việc phân tích các tài liệu
khoa học về giáo dục và quản lý GDHN đã có nhằm phát hiện các xu hướng, các

trường phái nghiên cứu, từ đó xây dựng tổng quan về vấn đề nghiên cứu làm cơ sở

Kh

để phát hiện những thành tựu lý thuyết đã có và tìm ra những khoảng trống trong

óa

vấn đề nghiên cứu để đề xuất nhiệm vụ nghiên cứu.
8.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Đề tài sử dụng các

lu

phương pháp nghiên cứu sau:

ận

Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến đối

tố

với các đối tượng có liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu (cán bộ quản lý giáo

tn

dục các cấp; giáo viên; cán bộ các ban ngành địa phương; phụ huynh học sinh và

gh

học sinh trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang), lựa chọn đối tượng được hỏi có tính đến

vị trí trong xã hội, đảm bảo mỗi mẫu phiếu có số lượng thơng tin đủ tin cậy.

p

iệ

Phương pháp này được sử dụng để khảo sát đánh giá nhận thức của các bên liên
quan về GDHN và quản lý GDHN; về thực trạng thực hiện các nội dung của quá
trình GDHN và quản lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang
Phương pháp trao đổi, phỏng vấn sâu: Tổ chức tọa đàm với cán bộ quản lý
giáo dục, giáo viên,... về GDHN và quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung
học phổ thông . Trao đổi với lãnh đạo, chính quyền địa phương, với các phụ huynh
học sinh và học sinh ở các trường trung học phổ thông, sinh viên một số trường đại
học, cao đẳng trên địa bàn về vấn đề GDHN trong những năm qua để tìm hiểu về
những vấn đề có liên quan đến quản lý GDHN cho học sinh ở các trường THPT
tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh hiện nay. Gửi phiếu phỏng vấn đến một số Hiệu
trưởng trường THPT tỉnh Tuyên Quang để làm rõ thêm một số khía cạnh của thực
trạng quản lý GDHN cho HS THPT tỉnh Tuyên Quang.


8

Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các kế hoạch, báo
cáo tổng kết năm học, chương trình GDHN cho học sinh ở các trường trung học
phổ thông của tỉnh Tuyên Quang; qua đó, đánh giá thực trạng quản lý giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang
một cách khách quan, chính xác và đầy đủ.
Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát quá trình quản lý GDHN; tập
trung vào các chức năng quản lý; phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và tổ
chức thực hiện kế hoạch GDHN, kiểm tra, đánh giá kết quả GDHN cho học sinh

của các trường, nhằm đánh giá thực trạng quản lý GDHN cho học sinh ở các trường
trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
Tham gia dự một số hoạt động tổ chức GDHN cho học sinh ở một số trường

Kh

trung học phổ thông, làm cơ sở đánh giá thực trạng quản lý GDHN vào học sinh ở

óa

các trường trung học phổ thơng tỉnh Tun Quang.
Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm: Từ việc phân tích làm rõ

lu

những ưu điểm, hạn chế của thực trạng quản lý GDHN, tác giả luận án khái quát

ận

thành những kinh nghiệm nhằm củng cố, phát triển lý luận và làm cơ sở để đề xuất

tố

các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh

tn

Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

gh

Phương pháp chuyên gia: Tiến hành trao đổi xin ý kiến chuyên gia là các nhà
giáo dục, quản lý giáo dục có kinh nghiệm để tư vấn một số nội dung, cách thức tiến

p

iệ

hành nghiên cứu thực trạng; xin ý kiến đánh giá về các yếu tố tác động đến quá
trình quản lý; đồng thời, xin ý kiến đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các giải
pháp quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục; trên cơ sở đó, hồn thiện những nội dung
nghiên cứu của đề tài luận án.
8.2.3. Nhóm phương pháp khác
Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm: Tiến hành đánh giá mức độ cần thiết và
khả thi của các giải pháp đề xuất trong luận án qua khảo nghiệm lấy ý kiến về các giải
pháp và thử nghiêm 01 giải pháp đề xuất trong luận án tại 2 trường trung học phổ thông
của tỉnh Tuyên Quang.
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu khảo sát,
lập biểu bảng, phân tích số liệu đã thu thập được trong quá trình nghiên cứu.


9

9. Những luận điểm bảo vệ
- Sử dụng tiếp cận chức năng quản lý kết hợp với các thành tố của quá trình
GDHN để xác định các nội dung quản lý GDHN cho học sinh THPT sẽ có cơ sở để
làm rõ điểm mạnh, yếu, xác định các vấn đề cần giải quyết của quản lý GDHN
trong các trường THPT tỉnh Tuyên Quang gắn với yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Những bất cập trong quản lý GDHN ở các trường THPT tỉnh Tuyên Quang

thể hiện ở tất cả các khía cạnh của q trình thực hiện các chức năng quản lý tác
động đến các thành tố của quá trình GDHN địi hỏi phải có các giải pháp quản lý để
kịp thời khắc phục các khâu yếu nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này.
- Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, với hệ thống các giải pháp bao quát các
khâu Kế hoạch hóa hoạt động GDHN, Xây dựng mơ hình tổ chức GDHN cho học

Kh

sinh THPT phù hợp địa bàn tỉnh Tuyên Quang, Tổ chức tác động làm thay đổi nhận

óa

thức, nâng cao năng lực về GDHN cho các lực lượng tham gia GDHN; xây dựng
kênh thông tin phản hồi thông qua chỉ đạo đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả hoạt

lu

động GDHN cho HS sẽ khắc phuc được các khâu yếu, giải quyết được các vấn đề

ận

đặt ra cho GDHN và quản lý GDHN cho HS trường THPT của tỉnh Tuyên Quang.

tố

10. Đóng góp mới của luận án

tn

Luận án đã luận giải, làm sáng tỏ cơ sở lý luận của quản lý GDHN cho học

gh

sinh THPT và thực tiễn của vấn đề quản lý GDHN cho học sinh trung học phổ
thông tỉnh Tuyên Quang, cụ thể: khái quát và làm rõ khái niệm GDHN, quản lý

p

iệ

GDHN cho học sinh trung học phổ thông, chỉ rõ con đường thực hiện các chức năng
quản lý và những yếu tổ tác động đến quản lý GDHN cho học sinh trung học phổ
thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục; khái quát bức tranh toàn cảnh về GDHN và
quản lý GDHN cho học sinh ở các trường THPT tỉnh Tuyên Quang. Đặc biệt, luận
án đã đề xuất các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục phù hợp với điều kiện
thực tiễn của địa phương.
11.Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
11.1.Ý nghĩa lý luận: Luận án tổng hợp, hệ thống hoá cơ sở lý luận để đề
xuất các giải pháp quản lý GDHN cho học sinh trung học phổ thông tỉnh Tuyên
Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục, góp phần bổ sung, phát triển làm phong


10

phú thêm lý luận quản lý, quản lý giáo dục, quản lý GDHN cho học sinh trung học
phổ thông.
11.2.Ý nghĩa thực tiễn: Cung cấp các giải pháp quản lý GDHN cho các
CBQL các trường trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang để nâng cao chất lượng
GDHN. Các giải pháp có thể vận dụng cho các trường THPT của các địa phương

khác có điều kiện tương đồng. Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu
tham khảo phục vụ cho công tác lãnh đạo, quản lý GDHN cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Cung cấp cơ sở thực
tiễn để đề xuất cho các cấp uỷ, chính quyền địa phương tỉnh Tuyên quang trong
lãnh đạo và ban hành các chính sách của địa phương để hỗ trợ các trường THPT
trong quản lý GDHN đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Kh

12. Cấu trúc luận án

óa

Ngồi phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và
phụ lục, luận án được trình bày trong 3 chương. Cụ thể là;

lu

Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh

ận

trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

tố

Chương 2. Cơ sở thực tiễn của quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh

tn

trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

gh

Chương 3. Một số giải pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
trung học phổ thông tỉnh Tuyên Quang trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

p

iệ


11

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Tổng quan nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh phổ thông
1.1.1. Nghiên cứu về GDHN cho học sinh ở trường phổ thông
Năm 1848, trong cuốn sách "Hướng nghiệp chọn nghề" xuất hiện ở Pháp, các
tác giả đã đề cập tới xu thế phát triển đa dạng của nghề nghiệp do sự phát triển của
công nghiệp tạo nên và việc nhất thiết phải giúp đỡ thanh niên trong sự lựa chọn
nghề nghiệp. Người ta nhận thấy hệ thống nghề nghiệp đã phức tạp, sự chun mơn

Kh

hóa đã vượt lên hẳn so với giai đoạn sản xuất công nghiệp và thủ cơng nghiệp. Theo

óa

đó khẳng định tính cấp thiết phải định hướng, giúp thanh thiếu niên, học sinh đi vào

lu

“thế giới nghề nghiệp” nhằm sử dụng lực lượng lao động trẻ có hiệu quả.

ận

Ở Mỹ vào năm 1883, nhà tâm lý học Ph. Ganton đã nghiên cứu thử nghiệm
(Test) với mục đích lựa chọn nghề. Vào đầu thế kỷ XX, đã xuất hiện các cơ sở dịch

tố

vụ hướng nghiệp ơt Anh, Mỹ, Pháp. Đặc biệt vào năm 1908 F.Pason thuộc đại học

tn

tổng hợp Garvared (Mỹ) đã tổ chức ở Boston lần đầu tiên ở Mỹ hội đồng nghề

iệ

ngữ “hướng nghiệp” [dẫn theo 89].

gh

nghiệp giúp đỡ việc chọn nghề cho người lao động và được xem là cha đẻ của thuật

p

Ở Nga trong cuốn sách về hướng nghiệp “Lựa chọn Khoa và điểm qua
chương trình đại học tổng hợp” của một giáo sư trường đại học tổng hợp PetecbuaB.F.Kpeev, xuất bản năm 1897 có nêu rõ ý nghĩa về lựa chọn nghề khi thi vào
trường đại học. Nhưng việc chọn nghề chỉ giới hạn trong sự bất bình đẳng xã hội.
Tất cả các tác phẩm nghiên cứu về hướng nghiệp chỉ nhằm vào mục đích tăng
cường lợi nhuận thơng qua việc bóc lột tối đa sức lực của người lao động [dẫn theo
88. tr77].
Các

nhà

khoa

học:

N.K.Krupxkaia,

A.V.Lunasatsky,

M.I.Kalinin,

N.O.Bionxkii, MZ.Akmaliv, P.R.Atutov... trong những năm 70 của thế kỷ XX đã có
nhiều đóng góp quan trọng trong lĩnh vực giáo dục lao động KTTH. Các nhà khoa
học đã đi sâu nghiên cứu ý tưởng "học tập kết hợp với lao động sản xuất" để hình