Mô hình phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh các trường dạy nghề trong quân đội

5

Bộ Quốc phịng
Học viện Chính trị

Dỗn Thái Trí

Mơ hình phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho học
sinh các trƣờng dạy nghề trong quân đội

Mã số: 62 14 01 01
Họ và tên nghiên cứu sinh: Dỗn Thái Trí
Cán bộ hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS Trần Khánh Đức
2. PGS, TS Nguyễn Văn Phán

Tai ngay!!! Ban co the xoa dong chu nay!!!


6
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án
Nghiên cứu cơ bản, toàn diện, hệ thống chuyên sâu vấn đề: Phát triển bản
lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay,
là thực sự cấp thiết về lý luận và thực tiễn, là sự vận dụng lý luận triết học mácxít
vào giải quyết một vấn đề quân sự có ý nghĩa thực tiễn. Thành cơng của đề tài sẽ
góp phần vào làm sáng tỏ hơn các vấn đề lý luận về chuẩn bị nguồn nhân lực cao
cho quân đội, cho bảo vệ Tổ quốc trong tình hình biến động phức tạp, khó lường.
Lý luận và các giải pháp thực tiễn của luận án sẽ góp phần nâng cao chất lượng của
đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội và sức mạnh chiến đấu của đơn vị cơ sở.
Quá trình triển khai đề tài luận án, tác giả đã nghiên cứu và cơng bố các
cơng trình khoa học có liên quan, như: “Phát triển bản lĩnh chỉ huy của cán bộ

chỉ huy cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt nam”; “Những nhân tố quy
định phát triển bản lĩnh chỉ huy của người cán bộ chỉ huy cấp phân đội trong
Quân đội nhân dân Việt nam”. Đồng thời, dựa trên cơ sở những báo cáo và tổng
kết, đánh giá về đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội của một số đơn vị; một số
nghị quyết của đảng bộ các cấp trong quân đội. Đề tài luận án còn sử dụng tư
liệu, kết quả điều tra của một số công trình khoa học nghiên cứu về người chỉ
huy cấp phân đội đã công bố, cùng với số liệu điều tra, khảo sát và những vấn đề
thực tế liên quan đến phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội
ở các đơn vị thuộc binh chủng hợp thành từ năm 2005 đến nay.
Việc làm rõ nội hàm của bản lĩnh, bản lĩnh chỉ huy, cũng như chỉ ra thực
chất phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, từ đó làm rõ
những nhân tố cơ bản quy định sự phát triển của quá trình này là rất cần thiết để
khảo sát thực trạng và luận chứng những yêu cầu mới trong phát triển bản lĩnh
chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội. Trên cơ sở đó, đưa ra giải pháp cơ bản,
đồng bộ, có tính khả thi phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân
đội, giúp họ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, chức trách được giao.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án


7
Sức mạnh chiến đấu của đơn vị, của quân đội phụ thuộc vào chất lượng
toàn diện của cấp phân đội, đặc biệt trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội
chủ nghĩa chống chiến tranh xâm lược bằng vũ khí công nghệ cao, sự xâm
chiếm lãnh thổ, biển đảo... Trong các nhân tố tạo nên sức mạnh chiến đấu cấp
phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam, vai trò người chỉ huy, trước hết là bản
lĩnh chỉ huy của người chỉ huy giữ vai trò đặc biệt quan trọng đảm bảo cho
đơn vị hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ được giao. Phát triển bản lĩnh chỉ
huy của người chỉ huy cấp phân đội là vấn đề có tính quy luật trong giáo dục,
rèn luyện đội ngũ cán bộ chỉ huy. Mặc dù là thường xuyên, liên tục nhưng
luôn nổi lên tính cấp bách, bởi thực tiễn yêu cầu nhiệm vụ chỉ huy ở đơn vị cơ

sở không ngừng phát triển và đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn.
Quá trình xây dựng và chiến đấu của quân đội ta đã khẳng định, người
chỉ huy cấp phân đội có sự phát triển, trưởng thành về mọi mặt, có bản lĩnh
chính trị vững vàng, có trình độ kiến thức, năng lực lãnh đạo, tổ chức chỉ huy,
quản lý và chuyên môn nghiệp vụ quân sự, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây
dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc ngày càng tốt hơn. Tuy nhiên, so với yêu
cầu nhiệm vụ liên tục phát triển, một số cán bộ chỉ huy cấp phân đội hiện nay
còn bộc lộ những hạn chế nhất định trong thực tiễn hoạt động chỉ huy, như:
“Hiểu biết và thực hành tổ chức chỉ huy hiệp đồng quân binh chủng; sự nhạy
bén, linh hoạt phát hiện và xử trí tình huống nảy sinh; sự hiểu biết về khoa
học công nghệ hiện đại, khoa học xã hội nhân văn. Hiện tượng vi phạm
nguyên tắc; những biểu hiện quyền lực (gia trưởng, độc đoán) thiếu dân chủ,
lợi dụng chức quyền, vi phạm kỷ luật” [32, tr.9], “hạn chế về năng lực quản lý
vũ khí trang bị, tài sản, tài chính và phong cách chính qui” [31, tr.2].
Trước “xu hướng hiện đại hố qn đội, nhất là vũ khí, trang bị có
chiều hướng gia tăng. Chiến tranh sử dụng vũ khí cơng nghệ cao là phổ biến”
[108, tr.4], ln địi hỏi cao về trình độ tri thức chỉ huy, sự thơng thái, ý chí,
nghị lực, khả năng chỉ huy độc lập, quyết đoán, kiên định, sáng tạo của người
chỉ huy. Trong khi hầu hết người chỉ huy cấp phân đội hiện nay chưa trải qua


8
chiến đấu và phục vụ chiến đấu, nhất là qua chiến đấu ở cương vị chỉ huy,
chưa trải qua những khó khăn, gian khổ của chiến tranh, cịn thiếu kinh
nghiệm thực tiễn hoạt động chỉ huy, còn biểu hiện của “bệnh” giáo điều, sách
vở, lý luận suông... đã đưa tới nhiều bất cập trong hoạt động chỉ huy và bản
lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội. Những hạn chế trên, nếu không
được nhận thức và khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ sĩ
quan chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Nhiệm vụ xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ

nghĩa hiện nay có đặc điểm mới, trong điều kiện mới, như: “chiến tranh bằng
vũ khí cơng nghệ cao, tranh chấp chủ quyền biển đảo, vùng trời, “diễn biến
hồ bình”, bạo loạn chính trị, khủng bố, tội phạm cơng nghệ cao, tội phạm
xuyên quốc gia...” [29, tr.234]. Kẻ thù dùng uy lực về vũ khí cơng nghệ cao
để đe doạ, đè bẹp ý chí đối phương ngay từ lúc chưa có chiến tranh. Với điều
kiện như vậy, việc giành thắng lợi trong các trận chiến đấu sẽ phụ thuộc rất
lớn vào tài nghệ, bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy các cấp, trong đó có
người chỉ huy cấp phân đội. Vì thế, địi hỏi người chỉ huy cấp phân đội phải
có bản lĩnh chỉ huy phát triển ở trình độ đủ độ vững chắc, bền vững và có “tư
chất chỉ huy” mới có thể chỉ huy đơn vị hồn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Theo đó, phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội là vấn đề
thực sự cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn đặt ra hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn của phát triển
bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, góp phần nâng cao chất
lượng, hiệu quả hoạt động chỉ huy của đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội
trong Quân đội nhân dân Việt Nam, nhằm đáp ứng yêu cầu chức trách, nhiệm
vụ của họ trong tình hình mới.
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Luận giải, làm rõ thực chất và những nhân tố cơ bản quy định phát triển
bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.


9
- Đánh giá đúng thực trạng và luận chứng những yêu cầu mới trong
phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân
Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ
huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

* Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề về bản chất và thuộc tính quy
định quá trình phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội
Quân đội nhân dân Việt Nam.
* Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn ở phát
triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội thuộc binh chủng hợp thành
Quân đội nhân dân Việt Nam; thời gian khảo sát, nghiên cứu từ năm 2005 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận: Hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về con người,
về đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực toàn diện cho
cán bộ, đảng viên; kế thừa kết quả của các cơng trình khoa học liên quan đến
phạm vi nghiên cứu của luận án.
* Cơ sở thực tiễn: Tình hình thực tiễn chỉ huy và phát triển bản lĩnh chỉ
huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Đề tài luận án còn sử dụng số liệu điều tra, nghiên cứu, khảo sát của tác giả;
một số nghị quyết của đảng bộ các cấp trong quân đội; một số báo cáo tổng
kết của các nhà trường, đơn vị cơ sở và kết quả nghiên cứu về đội ngũ cán bộ
chỉ huy cấp phân đội những năm gần đây.
* Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Từ tiếp cận phát triển, đề tài sử
dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể, như: phân tích và tổng hợp, quy


10
nạp và diễn dịch, hệ thống và cấu trúc, lịch sử và lơgíc, khái qt hố, trừu
tượng hố, điều tra xã hội và phương pháp chuyên gia để nghiên cứu.
6. Những đóng góp mới của luận án
- Làm sâu sắc thêm một số khía cạnh bản chất của phát triển bản lĩnh
chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.
- Luận chứng và chỉ ra những nhân tố cơ bản quy định phát triển bản

lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.
- Xác định yêu cầu và đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển bản lĩnh
chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
Luận án đã khái qt, luận giải có tính hệ thống các vấn đề cơ bản về lý
luận, thực tiễn và giải pháp phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp
phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, góp phần vào hệ thống lý
luận xây dựng quân đội nói chung và xây dựng người sĩ quan chỉ huy nói
riêng. Kết quả nghiên cứu của luận án là cơ sở khoa học cho hoàn thiện các
chủ trương giáo dục, đào tạo, quản lý và rèn luyện người chỉ huy ở các cấp,
các đơn vị trong quân đội. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận án có thể
dùng làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, giảng dạy, giáo dục chính trị ở
nhà trường, đơn vị trong tồn qn hiện nay.
8. Kết cấu của luận án
Mở đầu; tổng quan về vấn đề nghiên cứu; 3 chương (7 tiết); kết luận;
danh mục các cơng trình khoa học của tác giả đã cơng bố có liên quan đến đề
tài luận án; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Những năm gần đây đã có nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về bản
lĩnh và đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện, phát triển bản lĩnh của người
cán bộ chỉ huy trong Quân đội nhân dân Việt nam ở các góc độ khác nhau.


11
1. Các cơng trình khoa học tiêu biểu liên quan đến bản lĩnh, bản lĩnh chỉ huy
Liên quan đến bản lĩnh:
Hoàng Xuân Việt, “Người bản lĩnh” [139]; Dương Tự Đam, “Bản lĩnh
thanh niên sinh viên ngày nay” [21]; Phạm Văn Đồng, “Văn hố và đổi mới” [40].
Các cơng trình khoa học này đã làm rõ những yếu tố thuộc về bản lĩnh của con
người trong hoạt động thực tiễn. Quan niệm bản lĩnh là phẩm chất cơ bản chủ đạo,

quyết định suy nghĩ và hành vi của con người, nhất là trong việc tiếp nhận, kế
thừa, chọn lọc các giá trị để khơng ngừng phát triển hồn thiện nhân cách. Tác giả
Hoàng Xuân Việt cho rằng, người bản lĩnh là người có bộ óc sáng suốt, ý chí gang
thép và tình cảm tế nhị [139, tr.39]. Bản lĩnh khơng tách rời nhận thức, ý chí và
tình cảm của con người trong hoạt động thực tiễn. Có được bản lĩnh con người sẽ
nhanh chóng đạt đến mục đích đã xác định. Tác giả Dương Tự Đam nhấn mạnh:
thanh niên sinh viên ngày nay khơng chỉ cần trang bị cho mình một kiến thức
chuyên môn vững vàng, một phẩm chất đạo đức cao đẹp, mà hành trang vào đời
của họ cần phải có bản lĩnh chính trị, bản lĩnh khoa học, bản lĩnh chuyên môn [21,
tr.54]. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng lại khẳng định: Bản lĩnh cá nhân khơng
vững chắc thì cũng dễ du nhập từ nước ngoài cả những điều sai lầm thậm chí độc
hại [40, tr.39]. Như vậy, bản lĩnh có vai trị rất quan trọng, quyết định sự thành
công của mỗi con người trong nhận thức, cải tạo thế giới và chính mình.
Bộ Quốc phịng, Ban Tư tưởng Trung ương, “Đại thắng mùa xuân 1975
bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam” [10]. Cơng trình khoa học đã khẳng định: Cuộc
kháng chiến chống Mỹ, cứu nước thắng lợi vĩ đại của bản lĩnh và trí tuệ Việt
Nam. Quyết đánh và biết đánh, anh dũng và thông minh, chủ nghĩa anh hùng
cách mạng và sáng tạo, đó là bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam vượt mọi thách
thức, và chính trong hồn cảnh khó khăn, ác liệt, hiểm nghèo, bản lĩnh quyết
đánh và biết đánh của dân tộc Việt Nam toả sáng [10, tr.69].
Bản lĩnh và trí tuệ Việt nam là sự hội tụ của nhiều nhân tố trong tổng
hoà các phẩm chất cách mạng và khoa học của Đảng, nhân dân, quân đội
trong quá trình thực hiện cuộc chiến tranh chống Mỹ, cứu nước [10, tr.239].


12
“Dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng” là những thành tố quan trọng
trong nhân tố chính trị - tinh thần, là sự thể hiện ý chí, niềm tin, bản lĩnh và trí
tuệ của dân tộc Việt Nam. Trong quá trình lịch sử của mình, để tồn tại và phát
triển, dân tộc Việt Nam đã phải không ngừng chiến đấu chống hết quân xâm

lược này đến quân xâm lược khác, và chính những cuộc chiến đấu lâu dài, bền
bỉ đó đã dần dần tạo thành bản lĩnh thể hiện những nét đặc trưng của một dân
tộc thiết tha yêu chuộng hồ bình, nhưng cũng khơng sợ chiến đấu, hy sinh để
bảo vệ những quyền cơ bản và phẩm chất cao đẹp của dân tộc [10, tr.250].
Bản lĩnh là khả năng và ý chí kiên định trước mọi hồn cảnh khắc
nghiệt của lịch sử. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là
thắng lợi của bản lĩnh của một dân tộc đã được xây dựng nên bởi hàng ngàn
năm văn hiến, được hun đúc bởi khí phách bất khuất chống giặc ngoại xâm
trong quá trình dựng nước và giữ nước trước vô vàn những thách thức nghiệt
ngã của lịch sử để tồn tại, vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong dịng
chảy chung của nhân loại [10, tr.289]. Bản lĩnh Việt Nam thể hiện ở sự kiên
định, quyết tâm và ý chí giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước trước
những tác động hết sức phức tạp của tình hình quốc tế. Thắng lợi của cuộc
kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thắng lợi của khí phách, bản lĩnh và trí
tuệ của chính con người Việt Nam, của cả dân tộc Việt Nam [10, tr.296]. Bản
anh hùng ca của dân tộc Việt Nam được làm nên bởi bản lĩnh Việt Nam, bản
lĩnh của một dân tộc ln giữ vững tính độc lập tự chủ trước mọi biến cố của
lịch sử và kiên định mục tiêu mà mình đã lựa chọn [10, tr.297]. Cơng trình
khoa học đã tập trung làm nổi bật bản lĩnh và trí tuệ của dân tộc, của các thế
hệ người Việt Nam nói chung mà không đi vào một đối tượng, một con người
cụ thể. Song, cơng trình khoa học trên đã giúp cho tác giả luận án phương
pháp tiếp cận để làm rõ thực chất bản lĩnh của người chỉ huy cấp phân đội.
Liên quan đến bản lĩnh chỉ huy:
Dương Kim Hoa, “Đối sách về nâng cao hiệu quả chỉ huy tác chiến của
quân đội ta (Trung Quốc)” [51]; Herry J Hewson, “Người chỉ huy hải quân đánh


13
bộ thế kỷ 21 - sau ý tưởng giúp cho sự thành cơng trong q trình thay đổi triệt
để” [50]; Robert Carmona, “Lãnh đạo và chỉ huy ở thế kỷ 21” [14]. Những cơng

trình khoa học trên đã làm rõ tác động của cuộc cách mạng quân sự đến nhận
thức, tư duy của người chỉ huy trong chuẩn bị và tiến hành chiến tranh. Sự phát
triển và sử dụng vũ khí kỹ thuật cao khơng những đưa lại một loạt những thay đổi
về tư tưởng tác chiến và phương thức tác chiến, mà cịn có ảnh hưởng to lớn đến
chỉ huy tác chiến đặt ra yêu cầu cao mới đối với phương thức chỉ huy, thể chế chỉ
huy và nghệ thuật chỉ huy [51, tr.2]. Trong chiến tranh kỹ thuật cao tình hình thay
đổi rất nhanh, nhịp độ tác chiến nhanh, thời cơ xuất hiện nhanh và trôi qua cũng
nhanh, chu kỳ chỉ huy ngắn lại, nếu chỉ dựa vào tổ chức chỉ huy theo kiểu “tuỳ cơ
ứng biến” thì sẽ rất khó hồn thành nhiệm vụ chỉ huy. Hiện nay, sự phát triển mới
của tình hình, nhất là sự bùng nổ của cách mạng khoa học công nghệ đã tạo nên
“sự chuyển hướng tới một kiểu chiến tranh hoàn tồn mới dựa trên tri thức”. Do
đó, để người chỉ huy thực hiện tốt cương vị, chức trách được giao, họ phải biết tự
giáo dục bản thân, trau dồi kỹ năng, luôn linh hoạt, sẵn sàng tiếp thu mọi ý kiến,
nắm bắt nhanh sự thay đổi, đặt lòng tin của mình vào tương lai, vào chính mình,
vào đơn vị mình [50, tr.7]. Người chỉ huy luôn hành động trong những tình huống
khó khăn, phức tạp, phải tự mình đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về những
quyết định cũng như kết quả hoạt động của đơn vị. Vì vậy, đã là người chỉ huy
phải có nghị lực, có năng lực và có “tư chất của mình” [14, tr.7]. Sự tác động của
cuộc cách mạng quân sự đã và đang đặt ra những thách thức, yêu cầu mới đối với
đội ngũ cán bộ quân đội nói chung, người chỉ huy cấp phân đội nói riêng. Vấn đề
cấp thiết hiện nay là phải đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện người chỉ huy
cấp phân đội có đủ trình độ, năng lực, bản lĩnh chỉ huy đáp ứng yêu cầu, chức
trách, nhiệm vụ của họ trong tình hình mới.
Đ.A. I-va-nốp, V.P. Xa-vê-li-ép, P.V. Sê-man-xki, “Những vấn đề cơ bản
của chỉ huy bộ đội chiến đấu” [57]. Cơng trình khoa học đã làm rõ một số vấn đề
lý luận, thực tiễn về sự chỉ huy, cơ quan chỉ huy, các phương tiện kỹ thuật chỉ
huy, các khâu công việc cụ thể của sự chỉ huy bộ đội... Việc nghiên cứu lý luận


14

khoa học về chỉ huy chiến đấu hiện đại và rèn luyện kỹ năng chỉ huy bộ đội
trong thực tiễn của đội ngũ sĩ quan có tác dụng quan trọng trong việc nâng cao
sức mạnh chiến đấu của bộ đội. Đối với người chỉ huy, chức năng chỉ huy không
những trở thành chức năng chủ yếu mà còn là chức năng duy nhất. Nhiệm vụ
quan trọng nhất và thậm chí nhiệm vụ duy nhất của người chỉ huy là chỉ huy bộ
đội dưới quyền mình, tác động đến bộ đội bằng sự chỉ đạo cần thiết để hoàn
thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Thành công trong hoạt động của toàn
bộ hệ thống chỉ huy trước hết tuỳ thuộc vào sự tôi luyện về tư tưởng, tinh thần,
bản lĩnh chiến đấu và tất cả những phẩm chất khác hoàn tồn thuộc về con người
của họ [57, tr.36]. Chính vì vậy, việc bồi dưỡng và rèn luyện kỹ năng chỉ huy bộ
đội trong thực tiễn của người chỉ huy cấp phân đội hiện nay là rất cần thiết.
Trần Thái Bình, “Mấy vấn đề đặt ra đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc qua
10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (Khoá IX)” [8]; Trần Duy Hương,
“Mấy vấn đề cơ bản về tăng cường sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trong
thời kỳ mới” [56]; Tơ Đình Phùng, “Quân đội tiếp tục đẩy mạnh xây dựng chính
quy trong tình hình mới” [107]. Những cơng trình khoa học trên đã làm rõ quan
niệm và chỉ ra những nhân tố hợp thành sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, quần
chúng nhân dân bao giờ cũng giữ vai trị quyết định, nhưng khơng thể phủ nhận
vai trò của người đứng đầu. Bởi, trong những điều kiện cụ thể, đơi khi các quyết
sách mạnh dạn, có tính đột phá của người đứng đầu có tác dụng làm thay đổi cục
diện chiến lược, vận mệnh của đất nước, thậm chí tạo ra bước ngoặt lịch sử của
quốc gia, dân tộc. Người đứng đầu phải là người có đạo đức, bản lĩnh chính trị;
ln vững vàng trong mọi khó khăn, thử thách, kiên định mục tiêu, con đường đã
chọn; suy nghĩ và hành động vì lợi ích của Đảng, của nhân dân và lợi ích quốc gia,
dân tộc; biết đạt đến mục đích bằng con đường sáng tạo; biết biến ý chí, quyết tâm
của tồn dân, các quyết sách, chiến lược, sách lược của Đảng thành hiện thực; có
tài năng xuất chúng, biết nhìn xa trơng rộng, dự đốn trước đường đi, nước bước,
dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám quyết đoán vào khâu đột phá, tạo ra

15
những bước ngoặt có tính lịch sử. Do đó, trong bảo vệ Tổ quốc, cần lựa chọn, bồi
dưỡng người đứng đầu có tài năng, đức độ, có đủ dũng khí và uy tín đối với nhân
dân và lực lượng vũ trang, làm cho kẻ thù chống đối phải e dè, vị nể; có tầm ảnh
hưởng rộng lớn đối với quốc gia và uy tín, vị thế với các quốc gia khác; có khả
năng hố giải các thách thức, tình huống phức tạp về quốc phòng, an ninh, đối
ngoại; giữ được hồ khí với các nước láng giềng khi có tranh chấp [8, tr.96].
Việc đổi mới tư duy về quân sự, quốc phịng cho phù hợp với sự phát triển
của tình hình, nhiệm vụ cách mạng là tất yếu khách quan. Vì thế, địi hỏi đội ngũ
cán bộ qn đội nói chung, người chỉ huy cấp phân đội nói riêng cần có nhận thức
đúng, tích cực, nhạy bén, linh hoạt, sáng tạo, kịp thời để thực hiện tốt cương vị
chức trách được giao. Trong tình hình hiện nay, cần xây dựng, rèn luyện đội ngũ
cán bộ chỉ huy có tác phong chính quy, ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực quản lý,
chỉ huy ở đơn vị. Cán bộ chỉ huy phải có tác phong xơng xáo, miệng nói tay làm,
quyết đoán, làm đúng chức trách, quyền hạn và dám chịu trách nhiệm.
Phạm Thanh Ngân, “Bản lĩnh chính trị Bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới”
[94], “Xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
cách mạng trong giai đoạn cách mạng mới” [95]. Các cơng trình khoa học trên đã
bàn khá sâu sắc về bản lĩnh chính trị đối với cán bộ, đảng viên trong quân đội.
Trước tình hình, yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, đòi hỏi quân đội nhân dân phải nâng
cao sức mạnh tổng hợp, trước hết là bản lĩnh chính trị, năng lực trí tuệ để xử lý
đúng đắn những vấn đề thực tiễn đang đặt ra trong quá trình thực hiện đường lối
của Đảng thời kỳ mới [94, tr.10]. Bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ trong thời
kỳ mới được thể hiện ở việc “nắm vững mục tiêu chiến đấu; trước những diễn
biến phức tạp của tình hình và sự tấn cơng hiểm độc của các thế lực thù địch luôn
luôn vững vàng không dao động, ngả nghiêng, kiên định nguyên tắc, quan điểm,
đường lối của Đảng, đồng thời biết cách xử lý những vấn đề phức tạp một cách
khôn khéo, mềm dẻo để giành thắng lợi trong những hoàn cảnh cụ thể” [94, tr.11].
Sự vững vàng về bản lĩnh chính trị của quân đội ta là sức mạnh trực tiếp làm phá

16
sản chiến lược “diễn biến hồ bình” của các thế lực thù địch; là sức mạnh răn đe,
đập tan mọi âm mưu hịng thực hiện ý đồ “phi chính trị hố qn đội”.
2. Các cơng trình khoa học tiêu biểu liên quan đến phát triển bản
lĩnh chỉ huy của ngƣời chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
Liên quan đến bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân
đội nhân dân Việt Nam:
Hoàng Văn Thái, “Mấy vấn đề về chỉ huy và tham mưu” [117]. Tác giả đã
khẳng định, trong thực hiện các nhiệm vụ, cán bộ luôn là người “quyết định hết
thảy”. Việc thực hiện chế độ một người chỉ huy là nhằm phát huy cao nhất và
đầy đủ nhất trách nhiệm của người chỉ huy đơn vị, nâng cao hiệu lực chỉ huy và
quản lý bộ đội, quản lý cơ sở vật chất - kỹ thuật thuộc quyền, kiên quyết và kịp
thời tổ chức thực hiện thắng lợi các mệnh lệnh và chỉ thị của cấp trên và của cấp
mình. Người chỉ huy (trưởng) là người có quyền hạn cao nhất, đồng thời là
người chịu trách nhiệm trước nhất và nặng nhất về kết quả thực hiện các nhiệm
vụ quân sự, nhiệm vụ chính trị, hậu cần, kỹ thuật, kinh tế cũng như toàn bộ đời
sống vật chất và tinh thần của đơn vị [117, tr.419]. Người chỉ huy phải là người
tiêu biểu trên tất cả các lĩnh vực: quan điểm, tư tưởng vững vàng, đạo đức cách
mạng trong sáng thể hiện được cần, kiệm, liêm chính, chí cơng, vơ tư, có tri thức
cơ bản về khoa học chung cũng như khoa học quân sự và nghệ thuật quân sự, có
khả năng đoàn kết và biết lắng nghe ý kiến, biết phát huy trí tuệ tập thể, có bản
lĩnh, dám chịu trách nhiệm, dám quyết đốn nhưng khơng độc đốn và dựa dẫm,
dũng cảm, linh hoạt, sáng tạo và nhân nghĩa, biết nhìn xa trơng rộng, tích cực
chủ động trong chiến đấu và cơng tác. Người chỉ huy có tài năng khơng bị ràng
buộc trong những tình huống hiểm nguy, mà trái lại, đối với hiểm nguy lại chắp
cánh cho tài năng [117, tr.422]. Vì vậy, đào tạo và bồi dưỡng, rèn luyện phát
triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
mới của quân đội và của cách mạng trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết.

Lê Quang Hoà, “Kỷ luật quân đội và trách nhiệm của người chỉ huy” [52].
Tác giả đã chỉ rõ trách nhiệm hàng đầu của người chỉ huy là làm cho đơn vị luôn


17
luôn ở tư thế sẵn sàng chiến đấu, bất kỳ ở đâu, lúc nào cũng không bao giờ để bị
bất ngờ, đã chiến đấu là thắng lợi. Những người chỉ huy là người chịu trách
nhiệm trước Đảng, trước nhân dân về chính trị - tinh thần, về tính mạng của
chiến sĩ, về những tài sản mà quân đội giao cho, về thắng lợi của nhiệm vụ chiến
đấu. Người chỉ huy có năng lực, bản lĩnh, biết chỉ huy đơn vị là người luôn luôn
lấy yêu cầu của chiến đấu để quản lý, chỉ huy bộ đội [52, tr.31]. Muốn quản lý
tốt đơn vị, người chỉ huy phải có trình độ hiểu biết nhất định về chính trị, qn
sự, văn hố, nghiệp vụ cần thiết. Trình độ, năng lực của người chỉ huy khơng
phải tự nhiên mà có; trái lại, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện trong
hoạt động thực tiễn. Người chỉ huy có tinh thần phụ trách khơng bao giờ nản
lịng lùi bước mà ln ln tỉnh táo tìm ra trong vấp váp sai lầm, những cái hay,
cái dở để cùng đơn vị sửa chữa, cải tiến, bổ sung, hoàn chỉnh [52, tr.67].
Phạm Văn Nhuận, “Giáo dục, rèn luyện bản lĩnh chính trị cho cán bộ
quân đội trong hội nhập kinh tế quốc tế” [97]; Hồ Kiếm Việt, “Bản lĩnh chính
trị - chuẩn mực cơ bản trong đào tạo chính ủy, chính trị viên” [140]. Các cơng
trình khoa học trên đã làm rõ vai trị bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ quân
đội. Bản lĩnh chính trị là phẩm chất chính trị phát triển đến trình độ cao, tự giác
và sáng tạo, thể hiện rõ năng lực làm chủ về chính trị trong những nhiệm vụ
đặc biệt, trước những thách thức cao độ, nhất là vào những thời điểm có tính
chất bước ngoặt [97, tr.39]. Trong bối cảnh hiện nay, việc đặt “bản lĩnh” thành
mục tiêu đào tạo chính uỷ, chính trị viên là rất cần thiết. Bởi, nó là giá trị kết
tinh từ tồn bộ những phẩm chất nhân cách, trí tuệ, tài năng của mỗi người,
đảm bảo cho cán bộ chính trị ở vị thế và chức trách đảm nhiệm luôn luôn tự
chủ, điềm tĩnh, vững vàng, kiên nghị ứng xử mọi tình huống gay cấn nhất nẩy
sinh từ chiến đấu, cơng tác hoặc quan hệ cá nhân [140, tr.43]. Bản lĩnh của mỗi

người bao giờ cũng biểu hiện ra trong hành động xử lý các tình huống chiến
đấu, cơng tác và ứng xử các quan hệ. Do đó, để có bản lĩnh vững vàng, cần
thực hiện đồng bộ việc bồi dưỡng kiến thức với thực hành, thực tập, rèn luyện


18
trong thực tiễn, trên cơ sở tính tự giác cao, gắn tri thức với tình cảm, ý chí, nghị
lực, niềm tin và phải được rèn luyện, thể nghiệm trong thực tiễn các nhiệm vụ.
Phạm Xuân Nguyên, “Năng lực ra quyết định của Sư đoàn trưởng trong
chỉ huy chiến đấu” [96]. Tác giả đã làm rõ những đặc trưng cơ bản của hoạt
động chỉ huy sẵn sàng chiến đấu, các yêu cầu đối với việc ra quyết định chiến
đấu. Những phẩm chất cơ bản giúp người chỉ huy quân sự đưa ra quyết định
chính xác, tức thời và tối ưu như: bản lĩnh chỉ huy, trí thơng minh, kiến thức
khoa học quân sự, nghệ thuật quân sự và nghệ thuật lãnh đạo chỉ huy, tư duy, ý
chí, tình cảm, sáng tạo, chủ động, quyết đoán táo bạo, trực giác, kinh nghiệm
chiến đấu và các biện pháp phát triển năng lực ra quyết định [96, tr.16]. Để đưa
ra quyết định chính xác, kịp thời và hiệu quả, người chỉ huy quân sự phải có
các phẩm chất trí tuệ, ý chí cao, sự vững vàng, tính chủ động, nhanh nhạy, linh
hoạt, sáng tạo, quyết đoán táo bạo và sự thành thạo nghiệp vụ chun mơn
qn sự [96, tr.20]. Do đó, đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện phát triển
bản lĩnh cho người chỉ huy cấp phân đội hiện nay, là cơ sở, tiền đề quan trọng
quyết định mọi thành công trong hoạt động thực tiễn chỉ huy của họ.
Song Hào, “Rèn luyện bản lĩnh người cán bộ chỉ huy” [47]. Tác giả đã
chỉ rõ trách nhiệm, bản lĩnh và sự cần thiết phải rèn luyện bản lĩnh người cán
bộ chỉ huy trong quân đội. Người chỉ huy là người có nhiệm vụ giáo dục,
huấn luyện, đào tạo những cán bộ, chiến sĩ dũng cảm, mưu trí, có trình độ kỹ
thuật, chiến thuật tinh thông, là người tổ chức, chỉ huy đơn vị chiến đấu và
chiến thắng kẻ địch [47, tr.25]. Bản lĩnh của người chỉ huy được thể hiện ở:
tinh thần chiến đấu ngoan cường, dũng cảm, ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm
minh, tinh thần đoàn kết hiệp đồng chặt chẽ. Trình độ hiểu biết quân sự phù

hợp với yêu cầu của nhiệm vụ chiến đấu và thực tế đòi hỏi của chiến trường.
Tác phong chỉ huy tích cực, chủ động; mưu trí, sáng tạo, linh hoạt; dân chủ và
quyết đốn; xơng xáo, sâu sát, cụ thể; khẩn trương, chín chắn và táo bạo. Gắn
bó mật thiết với cấp dưới và chiến sĩ bằng tư tưởng, tình cảm trong nhiệm vụ
chung cũng như trong đời sống riêng [47, tr.26]. Công trình khoa học trên đã


19
có cái nhìn rõ hơn về bản lĩnh chỉ huy của người cán bộ chỉ huy. Tuy nhiên,
tác giả mới chỉ đề cập tới trách nhiệm, bản lĩnh và rèn luyện bản lĩnh người
cán bộ chỉ huy nói chung, mà chưa đưa ra giải pháp đào tạo và giáo dục, bồi
dưỡng, phát triển bản lĩnh chỉ huy cho người chỉ huy cấp phân đội.
Vũ Lăng, Nguyễn Việt, Phạm Lê, Lê Hạng, Huỳnh Đáp, Đinh Lê, “Mấy
kinh nghiệm rèn luyện bản lĩnh chỉ huy” [62]. Cơng trình khoa học đã làm rõ
những kinh nghiệm về rèn luyện bản lĩnh chỉ huy, tổ chức và chỉ huy chiến đấu
từ thực tiễn chiến trường đánh Mỹ. Để làm tròn trách nhiệm nặng nề của mình,
để phát huy hết sức mạnh của nghệ thuật quân sự của ta, sức mạnh của quân đội
ta, hạn chế và tước bỏ những chỗ mạnh về vật chất kỹ thuật, lợi dụng triệt để
những chỗ yếu về chính trị, tinh thần và về quân sự của địch, đánh địch trong
những tình huống gay go, phức tạp nhất, cán bộ chúng ta phải có một bản lĩnh
chỉ huy vững chắc, ngày một điêu luyện. Công tác rèn luyện bản lĩnh chỉ huy có
tầm quan trọng đặc biệt và rất cấp thiết [62, tr.6]. Cơng trình khoa học trên mới
chỉ đề cập đến công tác rèn luyện bản lĩnh chỉ huy từ kinh nghiệm thực tế chiến
trường. Do đó, cần bổ sung cơ sở lý luận, khoa học trong đào tạo, bồi dưỡng
phát triển bản lĩnh chỉ huy cho người chỉ huy cấp phân đội, đáp ứng sự phát triển
mới các nhiệm vụ của quân đội và của cách mạng hiện nay.
Phan Hữu Đại, “Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp - Người
Anh Cả của Quân đội nhân dân Việt Nam” [20]. Cơng trình khoa học đã bàn
khá sâu sắc về tài năng, đức độ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong đó nổi
lên một đặc điểm chung đó là: bản lĩnh cầm quân của Tổng Tư lệnh Võ

Nguyên Giáp - một trong những nhân tố thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến
của nhân dân Việt Nam [20, tr.70]. Nét đặc sắc trong bản lĩnh cầm quân của
Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp là: trước những tình huống hết sức khẩn
trương, Tổng chỉ huy đã bình tĩnh kịp thời đánh giá cục diện chiến trường một
cách nhạy bén, sắc sảo, để rồi dũng cảm sửa chữa sai lầm, thay đổi cách đánh
cho phù hợp, nên đã lật ngược thế cờ, giành phần thắng [20, tr.77]. Cơng trình
khoa học khẳng định: với bản lĩnh cầm quân đã được thử thách suốt cuộc


20
kháng chiến chống Pháp, Tổng Tư lệnh cùng đội ngũ tướng lĩnh đã trưởng
thành đó dẫn dắt tồn qn bước vào cuộc kháng chiến thứ hai với một tư thế
khác xa so với những ngày đầu kháng chiến thứ nhất [20, tr.81].
Những cơng trình khoa học trên có nhiều nội dung liên quan đến đề tài luận án,
nhất là nội dung bản lĩnh, được tác giả kế thừa và làm sâu sắc hơn trong quan niệm về
bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.
Liên quan đến phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân
đội Quân đội nhân dân Việt Nam:
Nguyễn Văn Tài, “Tích cực hố nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan
trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” [114]. Tác giả đã chỉ
rõ thực chất q trình tích cực hố nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan
trong xây dựng quân đội hiện nay, đề cập một cách hệ thống về “lợi ích, dân
chủ, trí tuệ”, coi đó là những động lực cơ bản kích thích tính tích cực của
đội ngũ sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, một số phương hướng và giải
pháp cơ bản nhằm tích cực hoá nhân tố con người của đội ngũ sĩ quan trong
xây dựng qn đội. Thực chất tích cực hố nhân tố con người của đội ngũ sĩ
quan là một quá trình nâng cao khơng ngừng tính tích cực xã hội của đội ngũ
sĩ quan, tạo nên động lực phát triển của sự nghiệp xây dựng quân đội [114,
tr.36]. Đây cũng chính là động lực phát triển các phẩm chất, năng lực của đội
ngũ cán bộ quân đội, trong đó có bản lĩnh chỉ huy.

Hoàng Quang Đạt, “Nâng cao chất lượng con người trong sức mạnh
chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” [37]. Tác giả đã làm rõ
vai trò và chất lượng nhân tố con người trong sức mạnh chiến đấu của quân
đội. Trong sức mạnh chiến đấu của quân đội, con người ở vị trí trung tâm và
đóng vai trị chủ thể. Trong tổng thể các yếu tố vật chất và tinh thần tạo thành
sức mạnh chiến đấu thì chất lượng nhân tố con người có vai trò quyết định.
Việc nâng cao chất lượng nhân tố con người trong sức mạnh chiến đấu là vấn
đề của mọi quân đội, dù với quan niệm khác nhau như thế nào về con người.


21
Đó cũng là vấn đề có tính cơ bản thường xuyên đối với quá trình nâng cao chất
lượng tổng hợp và xây dựng sức mạnh chiến đấu của quân đội ta hiện nay.
Bùi Mạnh Hùng, “Chú trọng bồi dưỡng, rèn luyện để nâng cao khả năng
trực giác cho cán bộ chỉ huy các cấp” [54]. Tác giả đã làm rõ sự cần thiết phải có
trực giác đối với người chỉ huy trong các hoạt động. Có trực giác tốt, người chỉ
huy sẽ phân tích một cách nhanh chóng tìm ra phương hướng trong tất cả tính
phức tạp của các hiện tượng xung quanh, dừng lại ở cái chủ yếu nhất và trên cơ
sở đó có được những nhận định, phán đốn chính xác, đưa ra những kết luận,
chủ trương, quyết tâm chiến đấu đúng đắn, nhanh chóng, thậm chí có những
quyết định làm thay đổi toàn bộ cục diện chiến trường [54, tr.23]. Có trực giác
tốt, giúp người chỉ huy nắm được thời cơ, chớp thời cơ giải quyết được nhiều
tình huống bất ngờ có tính chất ngẫu nhiên trong các hoạt động quân sự, nâng
cao hiệu năng chiến đấu và sẽ giảm đáng kể sự hy sinh xương máu của cán bộ,
chiến sĩ trong chiến đấu; giảm hao tổn của cải trong chiến tranh.
Dương Quốc Dũng, “Nâng cao bản lĩnh cá nhân của sĩ quan trẻ Quân đội
nhân dân Việt Nam hiện nay” [15]. Tác giả đã làm rõ quan niệm về bản lĩnh cá
nhân, bản lĩnh cá nhân của sĩ quan trẻ, phân tích cấu trúc, đặc điểm và đưa ra
những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao bản lĩnh cá nhân của sĩ quan trẻ hiện nay.
Bản lĩnh cá nhân là sự kết tinh những phẩm chất xã hội của cá nhân, bảo đảm cho

cá nhân làm chủ cuộc sống và hoạt động của mình, vững vàng trước mọi khó khăn
thử thách, kiên quyết đạt đến mục đích [15, tr.21]. Bản lĩnh cá nhân của sĩ quan trẻ
là sự kết tinh những phẩm chất xã hội của sĩ quan trẻ, bảo đảm cho sĩ quan trẻ làm
chủ cuộc sống và hoạt động trên cương vị lãnh đạo, chỉ huy phân đội [15, tr.27].
Hoàng Ngọc Tú, “Nâng cao năng lực chính trị của người sĩ quan chỉ
huy cấp phân đội binh chủng tăng - thiết giáp Quân đội nhân dân Việt Nam
hiện nay” [131]. Tác giả đã làm rõ khái niệm năng lực chính trị, những biểu
hiện của nó ở đội ngũ sĩ quan chỉ huy cấp phân đội binh chủng tăng - thiết
giáp. Sĩ quan chỉ huy cấp phân đội là người trực tiếp giáo dục, tổ chức, chỉ


22
huy bộ đội thực hiện những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp
luật của nhà nước, nhiệm vụ của quân đội. Mặt khác, họ còn là lực lượng kế
cận phát triển lên các cấp lãnh đạo, chỉ huy lữ đoàn, binh chủng và cán bộ cao
cấp của toàn quân trong tương lai [131, tr.20].
Nguyễn Đình Tu, “Nâng cao bản lĩnh chính trị của sĩ quan trẻ Quân
đội nhân dân Việt Nam hiện nay” [130]. Tác giả đã đưa ra quan niệm bản
lĩnh chính trị, chỉ ra một số vấn đề có tính quy luật và đề xuất một số biện
pháp cơ bản nâng cao bản lĩnh chính trị của sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân
Việt Nam hiện nay. Bản lĩnh chính trị của sĩ quan trẻ là một phẩm chất xã
hội cơ bản, chủ đạo trong nhân cách, là phẩm chất chính trị tinh thần phản
ánh mặt giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc của người sĩ quan cấp phân
đội; là phẩm chất chính trị đã phát triển cao làm cho sĩ quan trẻ tự quyết
định một cách độc lập, sáng tạo ý nghĩ và hành vi chính trị của mình, có
lịng tin sắt đá vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
đường lối chính trị qn sự của Đảng, khơng dao động lay chuyển trước
những tác động bên ngoài [130, tr.9].
Trần Danh Bích, “Nâng cao bản lĩnh chính trị, năng lực hoạt động thực tiễn
của cán bộ chủ trì cơng tác đảng, cơng tác chính trị ở đơn vị cơ sở” [7]. Cơng trình

khoa học đã nghiên cứu bản lĩnh chính trị trong mối quan hệ với năng lực hoạt
động thực tiễn của cán bộ chủ trì cơng tác đảng, cơng tác chính trị ở đơn vị cơ sở.
Đây là biểu hiện tập trung nhất hai mặt đức và tài của người cán bộ. Hai yếu tố
này thống nhất với nhau đều được hình thành từ quá trình giáo dục, bồi dưỡng rèn
luyện trong thực tiễn. Khi nó đã được hình thành phát triển trong nhân cách của
người cán bộ nó sẽ đóng vai trị định hướng chính trị cho mọi hoạt động của người
cán bộ chính trị ở đơn vị cơ sở. Để xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị ở đơn vị cơ
sở có phẩm chất năng lực chun mơn tốt, có bản lĩnh chính trị và năng lực hoạt
động thực tiễn, cơng trình khoa học vạch ra những nguyên tắc trong nâng cao bản
lĩnh chính trị và năng lực hoạt động thực tiễn. Khẳng định là người cán bộ của


23
Đảng thì phải có tri thức vững vàng, tồn diện, có như vậy mới khơng sa vào tình
trạng mị mẫm, lúng túng hoặc mắc bệnh chủ nghĩa kinh nghiệm trong hoạt động
thực tiễn. Cơng trình khoa học đưa ra những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao bản
lĩnh chính trị trong mối quan hệ với năng lực hoạt động thực tiễn của cán bộ chủ
trì cơng tác đảng, cơng tác chính trị ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay.
Nguyễn Mạnh Hải, “Nâng cao bản lĩnh chính trị của đội ngũ phi công
quân sự đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới” [45]. Cơng trình khoa
học đã làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn nâng cao bản lĩnh chính trị của
đội ngũ phi cơng qn sự. Để hình thành và nâng cao bản lĩnh chính trị phải có
thêm nhiều yếu tố, điều kiện khách quan và chủ quan, đặc biệt là những yêu
cầu cao hơn về năng lực trí tuệ và hành động, trải nghiệm thực tiễn và các cơ
hội được thử thách, rèn luyện trong các môi trường công tác [45, tr.16-17].
Lương Thanh Hân, “Phát triển bản lĩnh chính trị và tri thức khoa học của
giảng viên trẻ khoa học xã hội nhân văn ở các trường sĩ quan Quân đội nhân
dân Việt Nam hiện nay” [48]. Tác giả đã làm rõ một số vấn đề lý luận và thực
tiễn của phát triển bản lĩnh chính trị và tri thức khoa học của giảng viên trẻ
khoa học xã hội nhân văn ở các trường sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.

Phát triển bản lĩnh chính trị của giảng viên trẻ khoa học xã hội nhân văn là q
trình chuyển hố các yếu tố cấu thành bản lĩnh chính trị theo hướng tiến lên từ
trình độ bản lĩnh chính trị được hình thành trong giai đoạn đào tạo đại học với
nhận thức chính trị chưa sâu sắc, chưa trải nghiệm trong thực tiễn đến bản lĩnh
chính trị dựa trên cơ sở hiểu biết sâu sắc về chính trị và trải qua thực tiễn sư
phạm đạt đến trình độ vững chắc, được thử thách trong giảng dạy, nghiên cứu
khoa học và đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm đường lối của Đảng và phê phán các quan điểm sai trái [48, tr.42].
Những cơng trình khoa học trên có nhiều nội dung liên quan trực tiếp
đến đề tài luận án, đặc biệt là nội dung bản lĩnh. Mặc dù, nội dung trọng tâm


24
của các cơng trình đó là bản lĩnh chính trị, không phải là bản lĩnh chỉ huy,
nhưng đã giúp cho tác giả luận án về phương pháp tiếp cận, cũng như sự luận
giải vấn đề phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân
đội nhân dân Việt Nam hiện nay một cách khoa học, cơ bản.
3. Đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu của các cơng trình khoa
học đã cơng bố và những vấn đề luận án tập trung giải quyết
Một là, sau năm 1975 đến nay và nhân kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện
Biên Phủ đã có khá nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu về trí tuệ, bản lĩnh của
dân tộc Việt Nam, Quân đội nhân dân Việt Nam, của một số cán bộ, chiến sĩ và
công dân tiêu biểu. Nhưng chưa có cơng trình khoa học, luận án nghiên cứu trực
tiếp vào sự phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội của quân
đội ta. Bên cạnh các kết quả nghiên cứu tương đối toàn diện và sâu sắc về bản
lĩnh chính trị, bản lĩnh người thì nghiên cứu bản lĩnh chỉ huy sẽ làm phong phú
hơn, sâu sắc hơn người cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam.
Những cơng trình khoa học có liên quan đã nghiên cứu các góc độ khác
nhau về vấn đề lý luận và thực tiễn đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện
bản lĩnh người cán bộ chỉ huy trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Tuy nhiên,

chưa có tác giả nào bàn một cách sâu sắc, tồn diện về bản lĩnh chỉ huy, nhất
là bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội. Vì vậy, tác giả tiếp tục
nghiên cứu làm rõ thực chất và những nhân tố quy định phát triển bản lĩnh chỉ
huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là vấn
đề mới, nội dung quan trọng cần nghiên cứu làm rõ trong luận án.
Hai là, những cơng trình khoa học có liên quan đã nghiên cứu khá toàn
diện về bản lĩnh của con người trong hoạt động thực tiễn. Thực chất đó là
năng lực làm chủ của con người trong những điều kiện, hoàn cảnh lịch sử xã
hội nhất định. Các cơng trình khoa học cũng đã khẳng định: bản lĩnh của con
người luôn gắn liền với hoạt động nhận thức, hoạt động thực tiễn lao động sản


25
xuất, chiến đấu... trong mọi hoạt động đều cần có trí tuệ và bản lĩnh để đạt
đến mục đích đã xác định. Thực tiễn đó đã giúp cho tác giả phương pháp tiếp
cận nghiên cứu làm rõ thực trạng trình độ phát triển bản lĩnh chỉ huy của
người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt nam hiện nay.
Về thực trạng bản lĩnh người cán bộ chỉ huy của những cơng trình khoa
học có liên quan đã thành công trong nghiên cứu, đánh giá ở một số lĩnh vực,
khía cạnh khác nhau, tuy nhiên chưa được đánh giá một cách hệ thống, tồn
diện. Do đó, tác giả luận án tiếp tục nghiên cứu, đánh giá thực trạng trình độ
phát triển bản lĩnh chỉ huy của họ trên cơ sở các tiêu chí đã xác định, đồng
thời, phân tích, chỉ rõ những yêu cầu mới trong phát triển bản lĩnh chỉ huy của
người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Ba là, các công trình khoa học có liên quan đã chỉ rõ vị trí, vai trị, tầm
quan trọng của bản lĩnh và sự cần thiết phải rèn luyện bản lĩnh người cán bộ
chỉ huy; đề xuất giải pháp giáo dục, rèn luyện bản lĩnh người cán bộ chỉ huy
trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Các cơng trình khoa học khẳng định: người
cán bộ chỉ huy phải có một bản lĩnh chỉ huy vững chắc, ngày một điêu luyện.
Công tác rèn luyện bản lĩnh chỉ huy có tầm quan trọng đặc biệt và rất cấp thiết.

Tuy nhiên, các giải pháp của các công trình khoa học có liên quan chỉ
tập trung vào giáo dục và rèn luyện bản lĩnh người cán bộ chỉ huy trong thực
tiễn chiến đấu ở chiến trường, với những kinh nghiệm là chủ yếu, mà chưa có
giải pháp cụ thể, đồng bộ, khoa học về đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng, rèn
luyện phát triển bản lĩnh chỉ huy cho người chỉ huy cấp phân đội, đáp ứng yêu
cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Tình hình đó, tác giả luận án đã tiếp tục
nghiên cứu trên cơ sở thực trạng và những nhân tố cơ bản quy định sự phát
triển của q trình này, để phân tích và làm rõ những giải pháp phát triển bản
lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
hiện nay, đó là: đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo tại nhà
trường và tập huấn, bồi dưỡng ở đơn vị của người chỉ huy cấp phân đội; tăng


26
cường rèn luyện bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội trong thực
tiễn hoạt động chỉ huy hiện nay; tích cực hố nhân tố chủ quan người chỉ huy
cấp phân đội trong hoạt động chỉ huy hiện nay.
Qua nghiên cứu các cơng trình, đề tài, bài viết, tác giả nhận thấy, việc tiếp
cận và giải quyết một cách cơ bản có hệ thống dưới góc độ triết học, xã hội học,
vấn đề: “Phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội
nhân dân Việt Nam hiện nay” chưa có cơng trình nào đề cập tới. Với đề tài nghiên
cứu đã lựa chọn, tác giả hy vọng sẽ góp phần nhỏ bé làm sâu sắc hơn các vấn đề
lý luận và thực tiễn cấp bách đang đặt ra trong quá trình phát triển bản lĩnh chỉ huy
của người chỉ huy cấp phân đội nói riêng và người cán bộ quân đội nói chung.

Chƣơng 1
THỰC CHẤT VÀ NHỮNG NHÂN TỐ CƠ BẢN QUY ĐỊNH
PHÁT TRIỂN BẢN LĨNH CHỈ HUY CỦA NGƢỜI CHỈ HUY
CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
1.1. Thực chất phát triển bản lĩnh chỉ huy của ngƣời chỉ huy cấp

phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
1.1.1. Quan niệm về bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội
Quân đội nhân dân Việt Nam
Người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
Người chỉ huy cấp phân đội là những cán bộ, sĩ quan, được đào tạo theo
chuyên ngành chỉ huy, tham mưu, giữ chức vụ từ trung đội trưởng đến tiểu đoàn
trưởng hoặc các chức vụ tương đương, trực tiếp chỉ huy, quản lý, huấn luyện và
giáo dục bộ đội ở các phân đội làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, lao
động sản xuất và công tác. Họ là lực lượng quan trọng quy định kết quả thực
hiện mọi nhiệm vụ ở các đơn vị cơ sở trong toàn quân, đồng thời, là nguồn bổ


27
sung, kế tục cho đội ngũ cán bộ trung, cao cấp trong và ngoài quân đội. Hiện
nay, người chỉ huy cấp phân đội đã, đang và sẽ góp phần quan trọng vào sự
nghiệp xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Người chỉ huy đề cập trong luận án này là những cán bộ, sĩ quan được
đào tạo chuyên ngành chỉ huy, tham mưu, có chức vụ cán bộ cấp phân đội
(trung đội trưởng, đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng) ở các đơn vị chủ lực
thuộc binh chủng hợp thành Quân đội nhân dân Việt Nam.
Chỉ huy bộ đội: “hành động của người chỉ huy và cơ quan chỉ huy
nhằm hướng mọi nỗ lực của bộ đội vào việc hoàn thành nhiệm vụ được giao”
[132, tr.146]. Quá trình chỉ huy bộ đội, người chỉ huy phải nắm vững nội
dung, phương thức, các căn cứ, nguyên tắc chỉ huy, thực hiện đúng cương vị,
chức trách được giao. Đối với người chỉ huy phải có các phẩm chất cần thiết,
như: có tính giai cấp, giác ngộ chính trị cao, có kiến thức, kỹ xảo, kỹ năng
chun mơn, am hiểu các đặc điểm hoạt động quân sự, có kinh nghiệm quản
lý, chỉ huy; có tư duy mạch lạc, sáng suốt, trí nhớ nhanh, nhiều, lâu; ngơn ngữ
giản dị rõ ràng; có lịng dũng cảm, có ý chí quyết tâm cao trong chỉ huy bộ
đội, thận trọng, tỉ mỉ, chính xác khi ra quyết định, mệnh lệnh.

Người chỉ huy: “người đứng đầu một đơn vị lực lượng vũ trang theo quyết
định bổ nhiệm của cấp có thẩm quyền. Trong lực lượng vũ trang nhân dân Việt
nam, người chỉ huy thực hiện nhiệm vụ theo chức trách, quyền hạn quy định và
phải chịu trách nhiệm cá nhân trước Đảng, Nhà nước, trước cấp trên, cấp ủy cấp
mình, trước tập thể cán bộ chiến sĩ thuộc quyền về mọi mặt quân sự, chính trị,
hậu cần, kỹ thuật của đơn vị” [132, tr.736]. Là người quản lý, điều hành mọi
hoạt động của đơn vị, chịu trách nhiệm cao nhất về chất lượng hồn thành các
nhiệm vụ được giao. Người chỉ huy có quyền hạn, nghĩa vụ theo quy định trong
điều lệnh, điều lệ của quân đội. Mục đích hoạt động của người chỉ huy là duy trì
khả năng sẵn sàng chiến đấu thường xuyên của bộ đội và xây dựng đơn vị vững
mạnh toàn diện. Nội dung cơ bản hoạt động của người chỉ huy là ra quyết định,
tổ chức, kiểm tra, đôn đốc và giúp đỡ cán bộ, chiến sĩ dưới quyền thực hiện


28
quyết định, tiến hành sơ, tổng kết rút kinh nghiệm để hoạt động chỉ huy đạt hiệu
quả hơn. Trong thực tiễn hoạt động chỉ huy, quản lý đơn vị, đòi hỏi người chỉ
huy phát huy cao độ các phẩm chất và năng lực, nêu cao tính độc lập, tự chủ,
quyết đoán, kiên quyết trong thực hiện quyết định đã đề ra.
Năng lực chỉ huy của người chỉ huy được biểu hiện ở việc sử dụng
một cách linh hoạt phương pháp, nghệ thuật lãnh đạo, chỉ huy dân chủ tập
thể và tập trung quyền uy cao. Như Ph. Ăngghen đã giải thích: “Quyền uy
nói ở đây, có nghĩa là ý chí của người khác mà người ta buộc chúng ta phải
tiếp thu; mặt khác, quyền uy lấy sự phục tùng làm tiền đề” [2, tr.418]. Đó là
sự thống nhất trí tuệ, ý chí, tình cảm, sức sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ; kỹ
năng ứng xử khéo léo mối quan hệ với bộ đội; biết tạo thời cơ, nắm thời cơ
trong mọi tình huống để hồn thành nhiệm vụ.
Từ tiếp cận trên, có thể quan niệm: Người chỉ huy cấp phân đội Quân đội
nhân dân Việt Nam là người đứng đầu, có quyền hạn và trách nhiệm cao nhất
trong tổ chức chỉ huy, quản lý bộ đội ở một phân đội (trung đội, đại đội, tiểu đoàn).

Người chỉ huy cấp phân đội là cán bộ của Đảng trong quân đội, có quyền
hạn và trách nhiệm cao nhất ở một phân đội, trực tiếp lãnh đạo, chỉ huy, quản lý,
huấn luyện, giáo dục và chăm lo đời sống mọi mặt cho cán bộ, chiến sĩ ở đơn vị.
Chịu trách nhiệm trước cấp ủy, người chỉ huy cấp trên và cấp ủy cấp mình về
tồn bộ các hoạt động theo phạm vi được phân công. Chức năng là chỉ huy cán
bộ, chiến sĩ dưới quyền thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao trên cơ sở các
quyết định, bằng kế hoạch, chỉ thị và mệnh lệnh... Nghị quyết số 51/NQ-TW của
Bộ chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX chỉ rõ: “Người chỉ huy
có trách nhiệm chấp hành và tổ chức thực hiện nghiêm túc chỉ thị, mệnh lệnh của
cấp ủy cấp trên và cấp ủy cấp mình về tồn bộ hoạt động qn sự của đơn vị...
Khi có tình huống khẩn trương, người chỉ huy phải chủ động quyết đoán, xử trí
kịp thời để hồn thành nhiệm vụ, sau đó phải kịp thời báo cáo và chịu trách
nhiệm trước cấp ủy, người chỉ huy cấp trên và cấp ủy cấp mình” [27, tr.12].


29
Chức trách, nhiệm vụ cơ bản của người chỉ huy cấp phân đội: chấp hành và
tổ chức thực hiện nghiêm túc chỉ thị, mệnh lệnh của các cấp ủy đảng và người chỉ
huy cấp trên về toàn bộ hoạt động quân sự của đơn vị; chịu trách nhiệm và trực
tiếp tham gia xây dựng các tổ chức trong đơn vị vững mạnh tồn diện; đảm nhiệm
cơng tác tác chiến, huấn luyện và xây dựng lực lượng ở đơn vị; trực tiếp chỉ huy,
quản lý và giáo dục bộ đội. Trong thực tiễn hoạt động chỉ huy, người chỉ huy cấp
phân đội cịn phải phát huy tính chủ động của cấp dưới trong việc xác định
phương pháp thực hiện nhiệm vụ được giao, kiên quyết và kiên định trong thực
hiện quyết tâm, linh hoạt trong xử trí tình huống, vững chắc, liên tục, bí mật, nêu
cao trách nhiệm cá nhân về quyết tâm, biện pháp và kết quả hoạt động của bộ đội.
Người chỉ huy cấp phân đội là một bộ phận trong đội ngũ cán bộ quân
đội, do đó, họ khơng những mang đặc điểm chung, mà cịn có các đặc điểm
riêng tác động, chi phối tới hoạt động chỉ huy ở phân đội như sau:
Về trình độ học vấn, họ được đào tạo cơ bản trong các nhà trường quân

đội, được trang bị hệ thống kiến thức cơ bản, tồn diện, chun sâu, có phẩm
chất chính trị, đạo đức tốt, có trình độ và năng lực chỉ huy, quản lý, huấn luyện
bộ đội ở phân đội, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong
thời kỳ mới. Tuy nhiên, cịn một bộ phận trình độ kiến thức, sự tu dưỡng, rèn
luyện, phương pháp tác phong cơng tác có những hạn chế nhất định, dẫn đến
trình độ, năng lực chỉ huy chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Thực hiện
chức trách, nhiệm vụ được phân cơng chủ yếu bằng kinh nghiệm, giải quyết
các tình huống nảy sinh trong đơn vị còn lúng túng, bị động, khơng ít trường
hợp bi quan, chán nản trước những khó khăn, vướng mắc. Trên thực tế cho
thấy, trong đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội hiện nay, nhất là cấp trung đội,
mặt bằng kiến thức còn chưa đều, sự trải nghiệm trong tu dưỡng, rèn luyện còn
khá chênh lệch, nên chất lượng chính trị, trình độ, năng lực chỉ huy, quản lý,
huấn luyện và giáo dục của một bộ phận còn hạn chế, bất cập.
Về tâm lý lứa tuổi, họ sinh ra và lớn lên trong thời bình, có nhiều thuận lợi
trong q trình phát triển, hồn thiện về nhân cách. Tuổi quân chưa nhiều, tuổi đời