Tiểu luận PLĐĐBCTT Vấn đề thực hiện đạo đức nghề nghiệp “trung thực, khách quan, công tâm” của nhà báo ở Việt Nam hiện nay

LỜI MỞ ĐẦU
Hiện nay, chúng ta đang sống trong thời kì hiện đại hóa, cơng nghiệp hóa đất nước
và đi kèm với đó là sự bùng nổ thơng tin một cách nhanh chóng trên phạm vi tồn cầu.
Chính lẽ đó đã đặt trách nhiệm của những người làm báo, những người cung cấp thông
tin đến nhân dân lên hàng đầu.
Nhà báo nói riêng và báo chí nói chung chính là những người đại diện cho tiếng
nói của nhân dân, là cơ quan ngơn luận của Đảng và Nhà nước vì thế mà đạo đức nghề
nghiệp của họ có vai trị rất quan trọng trong hoạt động báo chí.
Nhưng thực trạng hiện nay, khi đời sống báo chí càng trở nên sống động, cạnh
tranh trong hoạt động báo chí ngày càng nâng cao thì địi hỏi đến nhà báo những u cầu
khắt khe hơn.Đó là làm thế nào để thơng tin họ mang đến cơng chúng phải nóng hổi, hấp
dẫn, nhanh chóng nhất. Yêu cầu này đặt nhà báo đứng bên ranh giới giữa đạo đức nghề
nghiệp và thông tin hấp dẫn. Nhiều nhà báo đã tìm mọi cách để có được thông tin mà họ
cầnbất chấp việc vi phạm đạo đức nghề nghiệp, bán cả rẻ cả lương tâm và trách nhiệm.
Khi những sự việc đau lòng về việc vi phạm nghiêm trọng đạo đức nghề nghiệp
nhà báo liên tiếp xảy ra đặt ra một dấu chấm hỏi lớn cho nhà báo về việc thực hiện đạo
đức nghề nghiệp“trung thực, khách quan, cơng tâm” của mình.
Điều này đã địi hỏi cần phải tìm hiểu việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp của nhà
báo ở Việt Nam hiện nay.
Để từ đó có thể góp phần nâng cao phẩm chất, năng lực của nhà báo, hạn chế
những vấn đề tiêu cực đang tồn đọng trong xã hội và giúp tất cả chúng ta có cái nhìn sâu
hơn nữa đối với nhà báo cùng với việc thực hiện đạo đức báo chí hiện nay.

1


I. Cơ sở lý luận
1.1 Đạo đức
Đạo đức là phẩm chất quan trọng của nhân cách, là nền tảng để xây dựng thế giới
tâm hồn của mỗi con người.Vì thế, ở thời đại nào và ở bất cứ quốc gia nào cũng vậy, việc
giáo dục đạo đức luôn là vấn đề hàng đầu để giáo dục con người.

Ở phương Đông, khái niệm đạo đức đầu tiên xuất hiện trong kinh văn đời nhà Chu
và từ đó trở đi nó được người Trung Quốc cổ đại sử dụng nhiều. Đức dùng để nói đến
nhân đức, đức tính và nhìn chung đức là biểu hiện của đạo, là đạo nghĩa, là nguyên tắc
luân lý. Như vậy, có thể nói đạo đức của người Trung Quốc cổ đại chính là những yêu
cầu, những nguyên tắc do cuộc sống đặt ra mà mỗi người phải tuân theo.
Trong “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản”, C. Mác và Ph. Ăngghen chỉ rõ: Sự sản
xuất ra đời sống tinh thần ln biến đổi theo q trình sản xuất vật chất; những tư tưởng
thống trị của một thời đại bao giờ cũng chỉ là những tư tưởng của giai cấp thống trị.
Trong các xã hội có đối kháng giai cấp, tư tưởng đạo đức thống trị chính là tư tưởng đạo
đức của giai cấp thống trị.Tuy nhiên, cùng với sự vận động, phát triển của xã hội, địa vị
chủ đạo của các giai cấp cũng luôn biến đổi. Theo đó, đạo đức xã hội khơng phải là cái
bất biến, mà thường biến đổi theo tồn tại xã hội.
Còn theo quan điểm của chủ tịch Hồ Chí Minh, Đạo đức là gốc, là nguồn, là nền
tảng, bởi lẽ, có tâm, có đức mới giữ vững được chủ nghĩa Mác - Lênin, đưa chủ nghĩa
Mác - Lênin vào cuộc sống. Trong mối quan hệ giữa đạo đức và trí tuệ, đức và tài, Hồ
Chí Minh đã nêu một quan điểm lớn:“Phải có đức để đi đến cái trí. Vì khi đã có cái trí,
thì cái đức chính là cái đảm bảo cho người cách mạng giữ vững chủ nghĩa mà mình đã
giác ngộ, đã chấp nhận, đã đi theo”.
Ngày nay, đạo đức được định nghĩa “là hệ thống quy tắc, tiêu chuẩn, chuẩn mực
xã hội mà nhờ đó con người tự nguyện điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi
ích của cộng đồng, xã hội”.
1.2 Đạo đức nghề nghiệp
2


Đạo đức nghề nghiệp là “những quan điểm, quy tắc và chuẩn mực hành vi đạo
đức xã hội đòi hỏi phải tn theo trong hoạt động nghề nghiệp, có tính đặc trưng của
nghề nghiệp”. Trong xã hội có bao nhiêu nghề thì có bấy nhiêu đạo đức nghề nghiệp.Đạo
đức nghề nghiệp là đạo đức xã hội được thể hiện một cách đặc thù, cụ thể trong các hoạt
động nghề nghiệp.Với tính cách là một dạng của đạo đức xã hội, nó có quan hệ chặt chẽ

với đạo đức cá nhân và thể hiện thông qua đạo đức cá nhân.Đồng thời, do liên quan với
hoạt động nghề và gắn liền với một kiểu quan hệ sản xuất trong một giai đoạn lịch sử
nhất định nên đạo đức nghề nghiệp cũng mang tính giai cấp, tính dân tộc.
1.3 Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
Nhà nghiên cứu báo chí người Nga I. A. Kumyganova viết:“Thực tế lịch sử đã
chứng minh rằng, ngay từ thời điển xuất hiện nghề báo thì đạo đức nghề nghiệp đã là
một thành tố không thể tách rời của nó. Tức là trong q trình hình thành các chức năng
đặc thù của báo chí trong hệ thống các thiết chế xã hội, trong q trình phân tách báo
chí thành một nghề độc lập, đã xuất hiện sự nhận thức của con người làm trong ngành
này”.
Theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững, khi nói đến đạo đức nghề nghiệp của nhà báo
là“ nói đến các mối quan hệ ứng xử của nhà báo trong quá trình tác nghiệp”.
Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ
và hành vi ứng xử của nhà báo trong mối quan hệ nghề nghiệp.Đạo đức nghề báo là một
phần của đạo đức xã hội. Nó vừa thể hiện những giá trị chung được tồn thể lồi người,
khơng phân biệt mơi trường sống, chính kiến, niềm tin, truyền thống,…cùng chia sẻ, vừa
phản ánh những đặc thù tiêu biểu cho đời sống văn hóa, tâm linh, lí tưởng và niềm tin của
quốc gia, dân tộc nơi nền báo chí ấy ra đời.
Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo hình thành nền quy tắc tác nghiệp trong nghề
báo, và ngược lại quy tắc nghề nghiệp cũng sẽ góp phần xây dựng đạo đức nghề
báo.Những điều đó song hành và thấm sâu trong mỗi suy nghĩ lẫn hành động trong quy
trình tác nghiệp lấy tin và xử lí nguồn tin trong nghề báo.Tính tuân thủ pháp luật và cái

3


tâm là hai yếu tố tạo nên công dân tốt trong một nhà báo giỏi. Để hướng tới mục đích
chung là phục vụ độc giả, mang lại cho bạn đọc những tin tức trung thực nhất, các tổ
chức, quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới đã xây dựng những quy tắc đạo đức nghề
nghiệp. Các bản quy tắc đạo đức nghề báo không phải áp dụng được trong mọi tình

huống mà nó có ý nghĩa như sự hướng dẫn hoặc khuyến khích nhà báo tìm tịi để có hành
động đúng đắn, công bằng, trung thực và nhân đạo.
1.4 Một số mối quan hệ cơ bản của nhà báo
1.4.1 Quan hệ với người nhận tin
Mối quan hệ giữa nhà báo với người nhận tin (cơng chúng) giữ vai trị quan trọng
trong đạo đức nhà báo. Công chúng tiếp nhận thông tin từ nhà báo bằng nhiều cách tiếp
cận khác nhau từ trên tất cả các phương tiện thông tin đại chúng có thể cung cấp tin tức.
Chính vì thế, giữa cơng chúng và nhà báo có một quan hệ chủ đạo trong hoạt động báo
chí. Cơng chúng – chính là người đọc, người nghe, người trực tiếp tiếp cận với các nguồn
tin tức khác nhau nhưng thực tiễn hiện nay, khơng phải sản phẩm báo chí nào cũng an
tồn đối với công chúng. Và không phải nhà báo nào cũng đặt đạo đức lên trên hết khi
hành nghề.
Tất nhiên trong báo chí có quyền tự do ngơn luận, tự do báo chí. Nhưng nhà báo
hoạt động báo chí phải đặt quyền tự do trong khuôn khổ nhất định, không được vượt quá
quyền tự do đó. Điều 13, Luật Báo chí 2016 quy định:“Báo chí, nhà báo hoạt động
trong khn khổ pháp luật và được Nhà nước bảo hộ. Không ai được lạm dụng quyền tự
do báo chí, quyền tự do ngơn luận trên báo chí để xâm phạm lợi ích của Nhà nước,
quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân”.
Vậy nên, quan trọng hơn hết, nghĩa vụ của nhà báo là phải cung cấp thông tin một
cách chính xác đến tất cả nhóm cơng chúng trong xã hội. Dù trong bất kỳ xã hội nào thì
tự do báo chí chỉ mang tính tương đối, bởi tự do báo chí phải được thực hiện trong khn
khổ của pháp luật, bị pháp luật điều hành, quản lý và phù hợp điều kiện lịch sử cụ thể của
từng nước. Chúng ta đang phấn đấu xây dựng một nền báo chí tự do, trong đó nhà báo

4


được tự do hành nghề, tự do cống hiến sức sáng tạo của mình để phục vụ cơng chúng
theo đúng lương tâm và trách nhiệm của người làm báo chân chính vì mục đích cao cả
của đất nước, của dân tộc. Tuy nhiên, điều đó khơng đồng nghĩa với việc tùy tiện, muốn

viết gì, viết như thế nào thì viết.Ngồi sự chi phối của pháp luật, cịn có sự chi phối của
lương tâm, trách nhiệm và đạo đức hành nghề của người làm báo.Khơng thể có “tự do
báo chí tuyệt đối”. Để đảm bảo thực hiện tốt điều đó, tự do báo chí phải đựơc thực hiện
đúng với bản chất của tự do đó là tự do cho ai, tự do vì mục đích gì, và tự do trong khn
khổ nào. Nếu nhà báo cố tình lợi dụng dân chủ, tự do ngơn luận, tự do báo chí để cung
cấp những thông tin sai lệch, vi phạm đạo đức, gây tổn hại đến xã hội, đi ngược với nhà
nước và pháp luật thì sẽ bị xử phạt nghiêm minh và chịu trách nhiệm thỏa đáng với hành
động của mình.
1.4.2 Quan hệ với nguồn tin
Đây được coi là mối quan hệ cơ bản của báo chí. Bởi nếu khơng có nguồn tin, nhà
báo sẽ khơng có gì để viết, để cung cấp thơng tin cho xã hội. Nhờ có nguồn tin mà hằng
ngày nhà báo đều có thể cung cấp thơng tin về tất nhà những sự việc xảy ra trên thế giới.
Có ba kiểu nguồn tin: Thứ nhất là tài liệu, thứ hai là môi trường, thứ ba là con người.
Kiểu nguồn tin thứ ba, con người. Đây chính là khâu then chốt của nhà báo trong môi
trường thông tin. Theo truyền thống khoa học của Mỹ, khâu này được gọi là “nguồn tin
sống”.
Tại điều 38, Luật báo chí 2016 quy định:“Trong phạm vi quyền hạn, nhiệm vụ
của mình, các cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm có quyền và nghĩa vụ cung cấp
thơng tin cho báo chí và chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung thông tin đã cung
cấp(..)”.
Thế nhưng, điều đó khơng có nghĩa là bắt buộc nguồn tin phải cung cấp. Nhà báo
cũng không thể thực hiện các hành vi khác nhau như đe dọa, ép buộc,.. để nguồn tin cung
cấp thông tin.

5


Nhà báo phải quan sát, phải xem xét, cân nhắc, tôn trọng quyền của người cung
cấp thông tin. Trước những thơng tin mà nguồn tin có được nhưng lại có áp lực mạnh mẽ,
phải đảm bảo an toàn cho người cung cấp thơng tin để họ có thể giúp nhà báo thực hiện

được nhiệm vụ của mình. Nhà báo cần phải giữ bí mật và bảo vệ bí mật của nguồn tin.
Tại điều 6 của Quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam
cũng quy định rằng: “Bảo vệ bí mật quốc gia, nguồn tin và giữ bí mật cho người cung
cấp thơng tin”. Đây chính là điều thể hiện trách nhiệm của nhà báo và thực hiện trách
nhiệm đó đối với nguồn tin của mình.
1.4.3 Quan hệ với các nhân vật được phản ánh trong tác phẩm
Có thể nói, mối quan hệ giữa nhà báo và nhân vật phải luôn được điều tiết bằng
các quy chuẩn đạo đức nghề nghiệp. Bởi hiện nay, nhân vật xuất hiện và được phản ánh
trên tác phẩm báo chí đều có sự e ngại nhất định. Báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng
và nhà nước, thông tin xuất hiện trên mặt báo luôn ẩn chứa những rủi ro khơng ngờ tới
nhất. Hằng ngày, cũng có rất nhiều nhóm đối tượng xã hội tiếp cận với nó, chính vì thế
mà nhân vật e ngại khơng biết sự xuất hiện và phản ánh của mình có ảnh hưởng đến cuộc
sống của chính mình hay khơng. Do đó, nhà báo cần nghiêm túc xem xét mối quan hệ
giữa họ và nhân vật để không mang lại những phiền phức và hậu quả khó lường xảy ra
với cuộc sống của nhân vật. Trước khi đặt bút viết, nhà báo cần phải:“Trung thành với
hiện thực, không xuyên tạc cuộc đời nhân vật. Cần nhớ rằng, đây là một con người có
thực, vì thế bất kỳ ý định tô hồng hay bôi đen anh ta sẽ bị phát hiện và nó khơng chỉ làm
phức tạp mối quan hệ của nhân vật với những người xung quanh, mà cịn làm mất uy tín
của tác giả bài viết và phương tiện thông tin đại chung là nơi anh ta làm việc trong mắt
những người này”.
Trên thực tế, có khơng ít nhà báo bởi vì cơng tư không phân minh mà đã vi phạm
đạo đức nghề nghiệp là “trung thực, khách quan và công tâm” trong hoạt động báo chí.

6


1.4.4 Quan hệ với các tác giả là cộng tác viên
Cộng tác viên là thành phần không thể thiếu đối với mỗi tòa soạn báo. Đây là
những cây bút tiềm năng và nhiệt huyết. Mạng lưới cộng tác viên càng dày thì càng thể
hiện được độ phủ sóng và lan tỏa mạnh mẽ của tờ báo đó. Chính vì thế mà mối quan hệ

giữa nhà báo và cộng tác viên là mối quan hệ mật thiết.
Trách nhiệm và đạo đức của mỗi nhà báo đó là phải hưởng ứng tích cực, tiếp nhận
các tất cả các bài viết được gửi tới từ cộng tác viên. Khơng được có thải độ khơng hợp
tác, cố tình tảng lờ, im lặng trước các bài viết đó. Bên cạnh đó, nhà báo cần hưởng ứng,
ủng hộ, khích lệ tinh thần của cộng tác viên và tôn trọng các bài viết của họ. Nhà báo có
quyền chỉnh sửa các bài viết của cộng tác viên để nội dung bài báo thêm phần sâu sắc
hơn nhưng phải tôn trọng quyền tác giả, phải bàn bạc và hợp tác để có được hiệu quả bài
viết tốt nhất.
Trong cuốn “Những vấn đề cơ bản của đạo đức nhà báo”, G.V. Ladutinađã chỉ ra
rằng: “Xây dựng mối quan hệ với tác giả trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, dựa vào sự tự
nguyện trong hợp tác, kiên trì đạt được sự hiểu biết lẫn nhau cũng như ý thức trách
nhiệm, tránh sự “mạo danh tác giả”.
1.4.5 Quan hệ với các đồng nghiệp trong tịa soạn
Để có được thành cơng của một tờ báo, nhất định phải có sự liên kết giữa tất cả
các nhà báo trong tòa soạn, chỉ một cá nhân nhà báo là khơng đủ. Do đó, mối quan hệ
giữa các đồng nghiệp với nhau phải dựa trên cơ sở vì mục đich chung, cùng nhau phục vụ
cơng chúng và cùng phát triển tịa soạn.
Tuy nhiên, mỗi nhà báo là một cây bút khác nhau và là một cái tôi riêng trong xã
hội, muốn làm được điều đó, các nhà báo phải gắn kết, tương trợ lẫn nhau trong hoạt
động nghề, khơng vì vụ lợi riêng mà đánh mất đi đạo đức trách nhiệm của mình.
Có thể xem xét, trong phạm vi các quan hệ đạo đức nghề nghiệp “nhà báo – đồng
nghiệp” có hai kiểu tiêu chuẩn cùng hoạt động:“các tiêu chuẩn của đạo đức nghề nghiệp
và các tiêu chuẩn của đạo đức trong công việc”.
7


Mức độ tuân thủ chúng thể hiện cả tinh thần của cả cộng đồng nhà báo.
1.4.6 Quan hệ với chính quyền
Mối quan hệ giữa chính quyền – báo chí là bộ phận rất quan trọng trong các quan
hệ xã hội và nó được điều tiết khơng chỉ bằng luật pháp mà bằng cả đạo đức, và đây là

mối quan hệ hai chiều có sự ảnh hưởng lẫn nhau.
“Nhà báo phải thể hiện sự tơn trọng chính quyền như một thiết chế xã hội quan
trọng có chức năng điều hành đời sống xã hội”.
“Ủng hộ các cơ cấu chính quyền về mặt thơng tin để họ hồn thành các chức
năng của mình, thực hiện sự liên lạc trực tiếp và hai chiều giữa các cơ quan chính quyền
và dân chúng”.
1.5 Hành nghề “trung thực, khách quan, cơng tâm”
Có thể khẳng định rằng, nhà báo thực hiện đạo đức “trung thực, khách quan, công
tâm” là một trong những tiêu chuẩn hàng đầu của đạo đức nhà báo. Nhưng nhà báo hình
thành đạo đức nghề nghiệp không phải chỉ trong thời gian ngắn mà cần cả quá trình lâu
dài, phức tạp. Đây là vấn đề quan trọng và nghiêm túc mà nhà báo cần phải thực hiện để
tiến đến con đường báo chí chuyên nghiệp. Đến một thời điểm phù hợp, nhà báo sẽ cảm
nhận được “tiếng nói lương tri”, điều khiển được hành vi của mình trong cả quá trình
hành nghề.
Walter Lippmann (23/9/1889 – 14/12/1974) - phóng viên, tác giả nổi tiếng người
Mỹ đã khẳng định:“Trong báo chí, tơn trọng sự thật là luật tối thượng”
Tại lớp bồi dưỡng ngắn hạn phóng sự điều tra do Hội nhà báo Việt Nam và
Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc tại thành phố Hạ Long, ơng Rơ-rê-rích Mác-đơnen – Giám đốc truyền thơng Ca-na-da có chia sẻ với các nhà báo Việt Nam
rằng:“Phóng viên làm phóng sự điều tra nhằm đưa ra ánh sáng công luận những vấn đề
tiêu cực, khuất tất trong xã hội, nhưng việc điều tra đó phải mang lại lợi ích cho số đông
công chúng và lợi ích cho quốc gia, dân tộc chứ khơng phải vì lợi ích của một nhóm

8


thiểu số nào đó. Nói rộng ra, báo chí có quyền tự do thơng tin nhưng thơng tin đó khơng
làm ảnh hưởng đến sự phát triển ổn định, lành mạnh của xã hội.”
Tại điều 3 trong “Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam”
yêu cầu nhà báo phải:“Hành nghề trung thực, khách quan, cơng tâm”.
Nói đến đạo đức của nhà báo nói riêng và những người hoạt động trong lĩnh vực

báo chí nói chung trước hết phải nói đến sự trung thực.
Trung thực có nghĩa là thành thực với tất cả mọi người và cả với cả chính mình,
ln tn thủ chuẩn mực đạo đức chân thật trong từng lời nói và hành động. Đó là một
trong những phẩm chất quan trọng nhất tạo nên giá trị của một con người chân chính.
Đối với nhà báo, sự trung thực luôn phải được xem là tôn chỉ. Phải trung thực với
bản thân, với bạn bè và đồng nghiệp, với nghề báo, với cuộc sống xã hội của đất nước và
dân tộc, mà biểu hiện cụ thể đó là nhà báo cần có sự trung thực, tính chân thật tuyệt đối
trong khai thác nguồn tin.Với sự trung thực, khơng cho phép người làm báo xây dựng
hình tượng, hư cấu, bịa đặt, tưởng tượng, suy diễn dù chỉ là chi tiết, tình tiết nhỏ nhất.
Chủ tịch Hồ Chí Minh – người thầy của báo chí cách mạng Việt Nam đã từng căn
dặn người làm báo:“Quần chúng mong muốn những tác phẩm có nội dung chân thật và
phong phú, cho nên người làm báo phải luôn viết rõ sự thật: việc đó ai làm, ở đâu?
Ngày, tháng, năm nào... Nếu chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ thì chớ nói,
chớ viết”.
Ngày nay, chúng ta sống trong thời đại bùng nổ thơng tin nhanh chóng, khi mạng
Internet và thơng tin đa phương tiện phát triển mạnh mẽ, hoạt động báo chí bị ảnh hưởng
rất nhiều do có một số những sự lệch lạc trong hoạt động nghề nghiệp.
Tại hội thảo về“Đạo đức nhà báo trong bối cảnh truyền thông hiện nay” PGS, TS
Đinh Thị Thúy Hằng khẳng định:“Việc giữ gìn phẩm giá, lịng tự trọng, lương tâm nghề
nghiệp là một thử thách mà những người làm báo cần kiên tâm như một nguyên tắc tối
thượng. Một nền báo chí nhân văn là nền báo chí dựa vững chắc trên nền tảng pháp luật
và đạo đức.Thời cuộc càng biến động, xã hội hiện đại càng chịu nhiều áp lực, với sự
9


phát triển mạnh mẽ của thông tin kỹ thuật số thì tính nhân văn của báo chí càng phải
được đề cao. Mỗi người làm báo cần quan tâm, nâng cao đạo đức nghề nghiệp, hướng
ngòi bút tới những giá trị nhân văn, hữu ích cho xã hội, cho con người và vì con người”.
Về vấn đề này, Phó Tổng Biên tập Báo Đà Nẵng Hứa Văn Hải cũng cho rằng, sự
trung thực của nhà báo trong khai thác nguồn tin là vấn đề không mới. Nhưng với sự phát

triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, dẫn tới sự ra đời của nhiều phương tiện truyền
thông mới, hội tụ trên mạng internet, mạng xã hội tạo nên một môi trường thơng tin hiện
đại, khơng cịn biên giới quốc gia, trong đó hầu như mọi người đều được tiếp cận thơng
tin hay trở thành người cung cấp thông tin.Nhiều nhà báo không chịu đi thực tế mà dựa
vào những thông tin trên internet hay được đồng nghiệp chia sẻ để viết bài, đưa tin, tùy
tiện bịa đặt hoặc hư cấu chi tiết trong tác phẩm. Ông nhấn mạnh:“Trách nhiệm của người
làm báo là phải đi đến cùng của sự thật, phải thông tin một cách khách quan, trung thực,
không thiên vị và khơng bị chi phối bởi các lợi ích nhóm cũng như lợi ích bên ngồi mà
phải đặt lợi ích quốc gia và lợi ích của dân tộc lên trên hết. Có như vậy, báo chí mới
thực hiện được chức năng định hướng, giúp bạn đọc có suy nghĩ, hành động đúng để bảo
vệ cái tốt, cái đẹp, loại trừ được cái ác, cái xấu trong xã hội”.
Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo quan trọng nhưng càng quan trọng hơn nữa
trong kỷ ngun truyền thơng số, xu thế tồn cầu hóa truyền thơngvừa là cơ hội, vừa là
thách thức lớn đối với hoạt động báo chí của mỗi nhà báo ở Việt Nam nói riêng và trên
thế giới nói chung hiện nay.
Bên cạnh sự trung thực, nhà báo cần phải xem xét tất cả sự việc bằng cái nhìn
khách quan. Đây chính là một yêu cầu cần thiết của những người đã, đang và sẽ hoạt
động trong lĩnh vực báo chí. Khách quan trong hoạt động báo chí có thể hiểu là việc
thông tin, phản ánh các sự kiện và vấn đề thực tế với đầy đủ chi tiết vốn có của nó, khơng
thêm bớt, khơng thiên lệch, thiên vị; thơng tin sự kiện đúng như nó vốn có trong thực
tiễn. Tuy nhiên, khách quan theo nghĩa như vậy, có thể nói là khó có một cơ quan báo chí
nào, khó có một nhà báo nào có thể thực hiện được. Do vậy, tính khách quan chỉ mang
tính chất tương đối do nhiều lí do khác nhau.
10


Ông Nguyễn Khắc Thuyết, ủy viên Ban biên tập Báo Nhân Dân chia sẻ:“Thơng
tin chính xác là phản ánh đúng bản chất sự kiện diễn ra được thông tin trung thực, khách
quan, không suy diễn, không tô hồng, bôi đen, qua đó giúp bạn đọc nhận biết được các
sự kiện diễn ra một cách khách quan, chân thực”.

Nhà báo Hữu Thọ, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương, nguyên
Tổng biên tập báo Nhân Dân cũng đã nhận định: “Khách quan, chân thật của thông tin
bao giờ cũng là vấn đề hết sức cơ bản”.
Khách quan, chân thật của thơng tin được coi là uy tín, sự tồn tại của tờ báo và
mỗi nhà báo trong lòng độc giả. Điều đó địi hỏi mỗi tờ báo, nhà báo phải có trách nhiệm
phát huy, giữ gìn và tơn trọng tính khách quan, chân thật trên báo chí.Coi đó là tiêu chí
quan trọng để tạo niềm tin đối với cơng chúng báo chí hiện nay.
Sinh thời, chủ tịch Hồ Chính Minh đã từng dặn dị:“Mình là người làm việc cơng,
phải có cơng tâm, cơng đức. Chớ đem của cơng dùng vào việc tư. Chớ đem người tư làm
việc công. Việc gì cũng phải cơng bình, chính trực, khơng nên vì tư ân, tư huệ, hoặc tư
thù, tư oán”
Xưa kia, Nguyễn Du trong Truyện Kiều cũng đã từng nhắc nhở:
“Thiện căn ở tại lòng ta
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”
Điều này đã khẳng định rằng, nhà báo ngoài sự trung thực và khách quan, cịn cần
phải có sự cơng tâm.Cơng tâm nghĩa là lịng ngay thẳng, chỉ vì việc chung, lợi ích chung
để mà ứng xử, hành động, chứ khơng vì tư lợi hay thiên vị mà có thái độ, hành vi ứng xử
chưa chuẩn mực. Cùng với phẩm chất trung thực, tinh thần khách quan và ý thức khơng
vụ lợi, đức tính cơng tâm sẽ góp phần làm nên nhân cách chân chính của người làm báo
Cách mạng Việt Nam.
Người làm báo là một trong người làm nghề đặc biệt trong xã hội, khơng chỉ khó
khăn và gian nan mà cịn chưa đựng những nguy hiểm đang rình rập. Nhà báo không chỉ
là người đưa tin mà đồng thời cịn là người truyển tải, bồi đắp, ni dưỡng niềm tin cho
11


cơng chúng. Vì mục tiêu đấu tranh cho sự thật và truyền tải sự thật đó đến với xã hội. Thế
nên muốn làm được điều đó, muốn tạo niềm tin cho cơng chúng, tạo niềm tin cho xã hội,
địi hỏi nhà báo phải cơng tâm, tức là có cái tâm vì lợi ích chung của đất nước, xã hội và
cơng chúng; có lịng ngay thẳng, cương trực để khơng bao giờ “bẻ cong” ngịi bút. Có

phẩm giá, cơng tâm sẽ giúp nhà báo nhận diện, phân biệt được đúng-sai, phải-trái, thậtgiả, tốt-xấu, thiện-ác… vẫn luôn tồn tại.
Ngạn ngữ phương Tây có câu: "Một nửa cái bánh mì vẫn là bánh mì nhưng một
nửa sự thật thì khơng phải là sự thật". Điều này thêm một lần nữa khẳng định lương tâm,
trách nhiệm của những người viết báo quan trọng vô cùng.
"Mắt sáng, lòng trong, bút sắc",phải đặt sự trung thực, tính khách quan, và sự cơng
tâm lên trên hết để nhà báo không chỉ mang lại niềm tin đến với độc giả mà cịn tạo niềm
tin đó phát triển bền vững, lâu dài.
Từ đó, cùng hướng đến phát triển xã hội nhân văn, tích cực và tốt đẹp hơn.
II. Thực trạng việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp “trung thực, khách quan,
công tâm” của nhà báo ở Việt Nam hiện nay.
Ngày 15/12/2016, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã ký Quyết định ban hành 10
Điều quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, có hiệu lực từ 01/01/2017.

12


(Hình ảnh tại buổi họp báo cơng bố 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp người làm
báo Việt Nam. Nguồn : VOV )
Mười điều quy định đó là những tiêu chí cơ bản nhất, tương ứng với ý thức công
dân, nền tảng đạo đức nghề nghiệp người làm báo. Đây cũng có thể coi là tấm gương để
mỗi nhà báo hiện nay có thể nhìn vào đó để soi chiếu lương tâm và trách nhiệm của mình
trong việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp.
Trong năm năm qua, kể từ khi thực hiện Luật báo chí 2016 và ban hành 10 điều
quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, Nhà báo nói riêng và hoạt động
báo chí nói chung đã có những nỗ lực nhất định trong việc nâng cao cả về số lượng và
chất lượng báo chí. Đã có rất nhiều tấm gương nhà báo tận tâm với nghề, nhiệt huyết với
cơng việc, với ngịi bút trở thành tấm gương sáng soi đường cho các thế báo chí Việt
Nam hơm nay và mai sau. Càng ngày, những bài báo sâu sắc phản ánh chân thực xã hội
càng được nâng cao hơn nữa. Nhìn chung, hoạt động báo chí đã có nhiều biến động và
thay đổi đáng kể. Hơn hết, trong thế giới toàn cầu hiện nay hoạt động báo chí có vai trị

vơ cùng quan trọng, vì thế mà việc nâng cao chất lượng báo chí cũng quan trọng hơn cả.

13


2.1 Những biểu hiện tích cực trong việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp “trung
thực, khách quan, công tâm” của nhà báo ở Việt Nam hiện nay.
2.1.1 Sự trung thực, tơn trọng thực tiễn bằng cái nhìn khách quan, cơng tâm
của nhà báo trong xã hội
Xã hội chúng ta đang sống luôn tồn tại những mặt trái, mặt tối,... bên cạnh những
điều tích cực, tốt đẹp. Hàng ngày, hàng giờ có vơ vàn nguy hiểm rình rập trong xã hội,
nguy cơ con người bị nhuộm đen là không thể tránh khỏi. Từ việc dâm ô, tham nhũng,
giết người, cướp của, lừa đảo.. hàng loạt những vụ việc khác đều ảnh hưởng nặng nề đến
tất cả mọi người. Nếu khơng có báo chí, những sự việc tiêu cực sẽ khơng biết khi nào
mới được vạch trần. Bởi khơng có sức ép từ dư luận xã hội, sẽ không thể dẫn đến những
thay đổi về sau.
Kể từ khi ra đời đến nay, những người làm báo nói riêng và báo chí nói chung đã
dùng vũ khí là “ngịi bút” của mình để phản ánh đúng sự thật vẫn đang diễn ra trong xã
hội. Nêu cao sự thật và tính trung thực trong hoạt động báo chí.Có thể nói, báo chí khơng
những đem đến sự thật đang tồn tại trong xã hội mà cịnđem đến thơng tin nhanh, chính
xác, kịp thờinhất.
Cuối năm 2019, đầu năm 2020, đại dịch covid 19 - một chủng của virut corona nổ
ra trên toàn thế giới.

14


(Nguồn: internet)
Trên khắp mặt báo vẫn hằng ngày đưa tin đều đặn từ trong đến ngoài nước. Tất cả
các loại hình báo chí như báo mạng điện tử, báo truyền hình, báo phát thanh,.. đều làm tốt

vai trị tun truyền thơng tin của mình. Để qua cách thơng tin trung thực, khách quan,
cơng tâm đó mà người dân có thể kịp thời nghe theo chỉ đạo, chủ trương của Đảng và nhà
nước, kịp thời thực hiện các biện pháp phòng chống bệnh tật như đeo khẩu trang, thường
xuyên rửa tay bằng xà phòng, thực hiện kê khai y tế, thực hiện cách li, giãn cách xã hội,..
Nếu khơng có vai trị của báo chí, nhân dân từ khắp mọi miền đât nước không thể
nào nhận biết được sự tồn tại của virut và có nhận thức trong việc phịng dịch và chống
dịch.
Cho đến thời điểm hiện nay, corona vẫn chưa được đẩy lùi. Các nước trên thế giới
như Nga, Hàn Quốc, Trung Quốc,.. vẫn đang trong tình trạng báo động vì đại dịch covid
19, người Việt ở những nước có nguy cơ cao vẫn chờ đợi những chuyến bay đến giải cứu.
Tại Việt Nam, tình hình khả quan hơn vì chúng ta thực hiện chống dịch ngay từ thời điểm
đầu tiên. Trước diễn biến đó, chúng ta đang bước vào giai đoạn chống dịch đồng thời đẩy
mạnh phát triển kinh tế, xã hội. Mọi người dân hàng ngày vẫn luôn theo dõi các tin tức từ
15


các tờ báo, phương tiện thông tin đại chúng để nhận thức và có những hành động đúng
đắn nhất.
Khơng chỉ những tin tức về đại dịch covid 19 mà tất cả những sự kiện, tin tức xảy
ra hằng ngày trên xã hội cũng được báo chí đưa tin trung thực và khách quan nhất. Từ các
vấn đề tối đang còn tồn đọng trong xã hội như lừa đảo, trộm cắp, tham nhũng,.. cũng
được báo chí phơi bày trước ánh sáng.
Một trong những vụ án gây bức xúc dư luận chính là vụ án lừa đảo theo quy mô
lớn của “tập đoàn lừa đảo” Liên Kết Việt.
Ngày 24/9, Viện KSND Tối cao đã chuyển hồ sơ vụ án Đại tá “rởm” Lê Xuân
Giang, Chủ tịch HĐQT của “tập đoàn lừa đảo” Liên Kết Việt cùng đồng phạm đã phạm
tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy đến Tòa án nhân dân TP Hà Nội.

(Hình ảnh ơng Lê Xn Giang trong trang phục Đại Tá quân đội khi tham dự các sự
kiện. Nguồn: Báo Dân trí )

Đây là vụ án lừa đảo mang tính đa cấp nghiêm trọng. Theo cáo buộc của cơ quan
tố tụng, tập đoàn lừa đảo Liên Kết Việt đã lợi dụng được cấp phép kinh doanh bán hàng
đa cấp, nhiều nhà đầu tư cho rằng Nguồn hàng của Công ty Liên Kết Việt là do Công ty

16


Cổ phần tập đồn thiết bị y tế BQP (Cơng ty BQP) sản xuất. Sự mập mờ này đã đánh lừa
khách hàng.
Trong thời gian từ tháng 3/2014 đến tháng 11/2015, đã thực hiện hành vi gian dối
tạo dựng và cung cấp thơng tin sai lệch, tạo lịng tin cho các nhà đầu tư về việc Công ty
Liên Kết Việt là công ty con của Công ty BQP; Công ty BQP là cơng ty của Bộ Quốc
phịng.(Nguồn: Báo Dân Trí, 24/09/2018)
Để phanh phui sự việc ra ánh sáng, nhóm phóng viên thực hiện phóng sự đã mặc
sự de doạ đến tính mạng của bản thân, nhóm phóng viên đã làm rõ sự thật, phanh phui
được chân tướng sự việc. Để theo đến cuối cùng, những phóng viên phải thực sự vượt
qua được rào cản tâm lí và áp lực đến từ xung quanh. Phải nói, họ tận tâm với nghề, lăn
lộn trong xã hội để mang đến những hiệu quả tốt nhất.
Một trong những phóng viên điều tra đã kể lại rằng:“Trong một lần đến trụ sở
Liên Kết Việt vì nghe tin cơ quan chức năng đang kiểm tra, tôi và quay phim Ngọc Phức
bị vây quanh bởi hàng chục người, trong đó có những người khơng phải là nhân viên
cơng ty.Một người vóc dáng bặm trợn nói như nghiến vào tai tôi: “Mày đụng đến miếng
cơm manh áo của chúng tao thì chúng tao khơng để mày và gia đình chúng mày được
yên đâu. Liệu hồn mà dừng lại”. (Nguồn: Báo tuổi trẻ online; 25/06/2016 )
Để có thể tiếp tục thực hiện đề tài này, không những các nhà báo mà cịn người
thân của họ ln phải trong tình trạng cảnh giác cao. Những người phạm tội sẽ không
ngừng đe dọa, thậm chí là địi giết người thực hiện phóng sự điều tra. Bởi vậy, để lấy
được sự thật và khai quật sự thật đó, nhà báo đã phải ln bất chấp tính mạng của mình,
vượt qua những gian nan, cám dỗ và thử thách để đem đến những góc nhìn chân thật nhất
của cuộc sống hướng đến tồn xã hội.

17


Báo chí khơng chỉ nói về mặt tối mà bên cạnh đó báo chí cũng góp phần phát huy
năng lực của mình là tuyên dương, cổ vũ, động viên những hành động, việc làm tử tế, kêu
gọi các nhà hảo tâm, tham gia vào các hoạt động cơng ích xã hội.. Tổ chức phát động các
cuộc thi lành mạnh, mang tính nhân văn sâu sắc.
Cuộc thi viết “Những tấm gương bình dị mà cao quý” do Báo Quân đội nhân dân
phối hợp với một số cơ quan, đơn vị tổ chức, đã diễn ra được hơn 11 năm (cuộc thi viết
được phát động tháng 4-2008, nhân kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ ra lời kêu gọi Thi đua
Ái quốc) đã góp phần tơn vinh rất nhiều những con người bình dị, tận tuy, hi sinh và
thầm lặng.
Qua hơn 100 bài dự thi đã đăng trong cuộc thi lần thứ 10, sáng lên phẩm chất yêu
nước, thương người, cần cù, sáng tạo, khát vọng vượt khó làm giàu cho mình, cho cộng
đồng và đất nước, những “kế sách” để giáo dục, cổ vũ, bồi đắp nhân tài trong thế hệ trẻ.
(Nguồn: Báo Quân đội nhân dân,30/05/2019 )

(Hình ảnh buổi họp báo thông tin về Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi viết "Những tấm
gương bình dị mà cao quý"lần thứ 11 năm 2019-2020 và Chương trình nghệ thuật N
" oi
theo gương sáng Bác Hồ". Nguồn: internet)
Không chỉ vậy, các cơ quan báo chí hằng năm vẫn kêu gọi bạn đọc ở khắp mọi nơi
trên mọi miền tổ quốc, kêu gọi các mạnh thường qn có tấm lịng hảo tâm để giúp đỡ

18


những người có hồn cảnh khó khăn. Có thể kể đến các chương trình đang được thực
hiện và phát sóng như Điều ước thứ 7, Trái tim cho em, Tiếp sức đến trường,.. với sự hỗ

trợ của Qũy Tấm Lòng Vàng, Qũy Tấm Lịng Việt,…
Để có được nguồn tư liệu quý giá, các nhà báo đã không ngừng học hỏi, tìm tịi,
dấn thân trong hoạt động nghề, lao động và sáng tạo. Tất cả đều đang góp phần phát huy
vai trị của mình vào cơng cuộc phát triển đất nước hơm nay và mai sau.
2.1.2 Báo chí góp phần trong phong trào đấu tranh chống tiêu cực, vạch trần
tham nhũng.
Báo chí chính là ngịi bút đi tiên phong trong phong trào đấu tranh chống tham
nhũng, tiêu cực.
Tham nhũng, tiêu cực là những vấn đề vẫn đang còn tồn đọng trong xã hội và đòi
hỏi tất cả mọi người đặc biệt là những người cầm bút phanh phui sự thật trong xã hội cần
nghiêm túc đấu tranh.
Bên cạnh những khó khăn, nguy hiểm đặt ra, nhà báo còn phải đặt cược tính mạng
của mình, bởi khơng ai có thể biết được rủi ro ln hiện hữu.
Nhìn chung, trước vấn đề này báo chí đã làm tốt vai trị và trách nhiệm của những
người cầm bút. Nhà báo đã luôn theo dõi sát sao những vụ án được mang ra ngoài ánh
sáng,vạch trần những gian dối, đưa thông tin đến công chúng tiếp nhận bằng cái nhìn
phải ánh trung thực và khách quan nhất.

19


(Nguồn: Tạp chí điện tử tịa án nhân dân)
Năm 2017, cả đất nước ta xôn xao sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIV
thơng qua việc khởi tố bị can, bắt tạm giam Đinh La Thăng, Cơ quan Cảnh sát điều tra
trực thuộc Bộ Công An đã ra quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam Đinh La Thăng và
đồng phạm phạm tội “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu
quả nghiêm trọng” và “Tham ô tài sản” xảy ra tại Tập đồn Dầu khí Việt Nam (PVN).

(Hình ảnh Đinh La Thăng. Nguồn: tạp chí Tịa Án Nhân Dân điện tử)

20