SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THCS

PHÒNG GD & ĐT ……………..
TRƯỜNG THCS ………….
----------

TÊN CHUYÊN ĐỀ
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THCS

Họ và tên: ……………………..
Môn: Lịch sử
Đơn vị công tác: Trường THCS ……………..

..............., tháng 10 năm 2023


MỤC LỤCC LỤC LỤCC
STT

Nội dung

Trang

1

Lời giới thiệu

1

2

Tên chuyên đề

2

3

Tên tác giả

2

4

Chủ đầu tư sáng tạo ra chuyên đề

2

5

Lĩnh vực áp dụng chuyên đề

2

6

Ngày chuyên đề được áp dụng

2

7

Mô tả bản chất của chuyên đề

2

7.1. Mục đích nghiên cứu

2

7.2. Thực trạng của vấn đề

3

7.2.1 Đối với giáo viên

3

7.2.2. Đối với học sinh

4

7.2.3. Kết quả thực trạng trước khi thực hiện chuyên đề

4

7.3 Biện pháp thực hiện

5

7.3.1 Bản chất của phương pháp thảo luận nhóm

6

7.3.2 Cách chia nhóm

6

7.3.3 Các kiểu nhóm

7

7.3.4 Cơ cấu nhóm

7

7.3.5 Vai trị của giáo viên trong trong dạy học Lịch sử thảo
luận nhóm

8

7.4 Một số giải pháp cụ thể

9

8

Những thông tin cần bảo mật

13

9

Các điều kiện cần thiết để áp dụng chuyên đề

13

10

Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng chuyên đề

13

11

Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử
hoặc áp dụng chuyên đề (nếu có)

16


CHUYÊN ĐỀ
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THCS
1. Lời giới thiệu
Cũng như các bộ môn khoa học khác, bộ môn Lịch sử ở trường THCS là vô
cùng quan trọng, giúp các em hiểu được cội nguồn dân tộc, sự hình thành và phát
triển của xã hội loài người... để phù hợp với xu thế phát triển của xã hội, trình độ
tiếp nhận và học tập của các em. Bộ giáo dục đã thực hiện chương trình thay sách,
thực hiện phương pháp dạy học theo phương hướng tích cực. Muốn giờ học trở
nên sinh động, hấp dẫn, gây hứng thú lôi cuốn học sinh học tập chủ động, tích cực
thì giáo viên phải biết sử dụng các phương pháp dạy học Lịch sử theo đúng đặc

trưng bộ môn như: Dạy học vấn đáp, đàm thoại, dạy và học phát hiện và giải
quyết vấn đề, dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm.... Trong đó phương
pháp dạy học vấn đáp, đàm thoại, dạy và học phát hiện và giải quyết vấn đề là
những phương pháp dạy học đã có từ trước. Cịn phương pháp dạy học thảo luận
nhóm là một trong những phương pháp mới. Một số giáo viên trong quá trình
giảng dạy cũng đã tìm hiểu phương pháp này nhưng chưa mạnh dạn đưa vào
giảng dạy. Nhưng từ khi cải cách giáo dục, thực hiện dạy học theo chương trình
giáo dục phổ thơng 2018, qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng ... bản thân tôi nhận
thấy một trong những phương pháp hiệu quả trong dạy học Lịch sử đó là phương
pháp thảo luận nhóm.
Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử THCS là một trong những
hình thức tổ chức dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo giúp tăng
cường sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, đồng thời thu hút học sinh vào các
hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bằng chính khả năng của mình dưới sự tổ
chức hướng dẫn của giáo viên.
Mục đích của phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử là giúp các
thành viên trong nhóm chia sẻ các kiến thức, kinh nghiệm của bản thân cùng nhau
lĩnh hội tri thức mới. Từ đó, mỗi người có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình
1


về chủ đề nêu ra, đồng thời bổ sung thêm những kiến thức, kĩ năng mình thiếu sót.
Qua cách học này, bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải là
sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên.
Thành công của một bài học Lịch sử phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của
các thành viên trong nhóm. Trong hoạt động nhóm, tư duy tích cực của học sinh
được phát huy và tác dụng của phương pháp này giúp rèn luyện năng lực hợp tác
giữa các thành viên trong tổ chức hoạt động. Thông qua hoạt động thảo luận nhóm
như vậy, học sinh nắm vững, nhớ sâu kiến thức bài học, đồng thời giúp các em rèn
luyện và phát triển kỹ năng làm việc nhóm, tạo thói quen học hỏi lẫn nhau, phát

huy vai trị, trách nhiệm, tính tích cực trên cơ sở hợp tác. Có như vậy mới dần dần
xố bỏ thói quen thụ động “ghi chép” của học sinh.
2. Tên chuyên đề: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THCS
3. Tên tác giả: ..............................
4. Chủ đầu tư sáng tạo ra chuyên đề: ............................
5. Lĩnh vực áp dụng chuyên đề: Phân môn Lịch sử
6. Ngày chuyên đề được áp dụng: Tháng 09/2022
7. Mơ tả bản chất của chun đề
7.1. Mục đích nghiên cứu
Trong chương trình giáo dục phổ thơng 2018, Bộ GD&ĐT đã có rất nhiều
những thay đổi về nội dung của bài học, về số lượng câu hỏi, bài tập, bài thực
hành, sơ đồ, biểu đồ, lược đồ… Những sự thay đổi đó nhằm mục đích nâng cao
chất lượng giáo dục ở đối tượng học sinh, mà chất lượng của học sinh phụ thuộc
chủ yếu vào phương pháp dạy học của đội ngũ giáo viên đứng lớp.
Nếu như trước đây việc truyền thụ kiến thức là nhiệm vụ quan trọng và địi hỏi
người dạy phải đóng vai trị chủ đạo, tận dụng hết mọi năng lực của mình để giúp
học sinh nắm bắt vấn đề bằng phương pháp thuyết giảng là chính, thì nay phương
pháp này khơng phù hợp. Phương pháp dạy học hiện đại lấy học sinh làm trung
tâm, học sinh đóng vai trị chủ đạo trong tiến trình học đòi hỏi người giáo viên khi
2


soạn bài phải xây dựng tổ chức những phương pháp dạy học mới, tích cực và phù
hợp, tạo niềm đam mê và hứng thú học tập cho học sinh.
Trong chuỗi những phương pháp mà tôi đã sử dụng và đổi mới trong nhiệm vụ
dạy học của mình thì tơi tâm đắc nhất là phương pháp thảo luận nhóm. Từ đó tôi
quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài “Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm
trong dạy học Lịch sử THCS.”
7.2. Thực trạng của vấn đề

7.2.1. Đối với giáo viên
Qua nhiều năm thực hiện chương trình cải cách giáo dục, thay sách và đặc biệt
là thực hiện phương pháp dạy học theo hướng tích cực, nhiều giáo viên Lịch sử đã
có ý thức, sáng kiến sử dụng phương pháp thoả luận nhóm trong bài dạy, tiết dạy
của mình. Thơng qua phương pháp dạy học thảo luận nhóm chúng ta đã tạo cơ
hội, môi trường thuận lợi để các em tham gia tích cực, chủ động vào q trình học
tập, cịn giáo viên chỉ là người tổ chức, hướng dẫn các em tham gia hoạt động để
làm sao đạt được hiệu quả giáo dục cao nhất. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn cịn
nhiều bất cập cần khắc phục như giáo viên khơng sử dụng hoặc ít sử dụng phương
pháp thảo luận nhóm trong dạy các kiểu bài, hoặc sử dụng mang tính hình thức,
đối phó qua loa cho là có sử dụng phương pháp dạy học mới mà khơng hoặc ít
đem lại kết quả cao (hiệu quả giáo dục chưa cao).
Nguyên nhân của thực trạng này là do:
- Một số giáo viên chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng của phương pháp dạy
học thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử của từng bài, từng tiết, từng chương,
từng phần.
- Do giáo viên cịn lúng túng trong phương pháp áp dụng, khơng định hình rõ nên
sử dụng phương pháp này trong từng dạng bài nào, áp dụng máy móc, nội dung
câu hỏi chưa thành thạo.
- Trong q trình giảng dạy có một số tiết dung lượng kiến thức quá nhiều (đặc
biệt là phần Lịch sử Việt Nam ở khối 8, khối 9) sợ không hết bài nên nhiều giáo
viên thường lướt qua câu hỏi thảo luận nhóm hoặc khơng sử dụng.
3


- Dập khn một hình thức thảo luận nhóm mà chưa có sự đầu tư (về thời gian,
kinh tế...) dẫn đến tiết dạy nhàm chán, kết quả không cao.
7.2.2. Đối với học sinh
Như đã nói ở trên, mơn Lịch sử bị học sinh xem như là một môn học phụ dù
chưa bao giờ Lịch sử mang tên “phụ”. Việc học bài, chuẩn bị bài của học sinh hầu

như chỉ mạng tính chất đối phó với việc kiểm tra bài cũ và các con điểm thường
xuyên hay định kì trong năm học.
Theo kinh nghiệm và trong thực tế cho thấy: khi hoạt động cả lớp, có một số
em khơng chú ý, nói chuyện hoặc làm việc riêng… khi giáo viên gọi đến tên thì
khơng biết trả lời về vấn đề gì. Chỉ có những học sinh khá, giỏi, tập trung nghe
giảng thì thường hay phát biểu và trả lời câu hỏi dạn dĩ, lưu lốt và chính xác nội
dung u cầu.
Chúng ta thấy với những nguyên nhân nói trên làm cho việc dạy học Lịch sử
sử dụng phương pháp thảo luận nhóm gặp nhiều khó khăn, dẫn đến hiệu quả giáo
dục chưa cao và đặc biệt không lôi cuốn được học sinh tham gia vào quá trình
học.
7.2.3. Khảo sát thực trạng trước khi thực hiện chuyên đề
Lớp

Tổng
số học
Sinh

Số
lượng

Tỉ lệ %

Số
lượng

Tỉ lệ %

Số
lượng

Tỉ lệ %

8

131

27

20%

73

55,7%

31

24,3%

Hứng thú

Bình thường

Khơng hứng thú

Bảng 1: Bảng kết quả khảo sát mức độ hứng thú học môn Lịch sử của học sinh
trước khi áp dụng chuyên đề
Tôi từng tiến hành một cuộc khảo sát nhỏ đối với khối 8 (131 học sinh) trường
THCS Thanh Trù – Thành Phố Vĩnh Yên nơi tôi công tác năm học 2022- 2023 và
kết quả chỉ có 20% (27 học sinh) có thái độ tích cực, hứng thú với mơn Lịch sử;

24,3% (31 học sinh) khơng thích và 55,7% (73 học sinh) có thái độ bình thường.
Lí do mà các em đưa ra để lí giải vì sao khơng thích chủ yếu là do bài học Lịch sử

4


quá dài, có nhiều mốc thời gian, có nhiều sự kiện và nhân vật khiến học sinh khó
nhớ, khó tiếp thu.
Đối với phương pháp thảo luận nhóm: có khoảng 74% (97 học sinh) được hỏi
khơng biết cách thảo luận nhóm, khơng mạnh dạn đóng góp ý kiến và khơng nắm
được nội dung cần học ở lớp cũng như nội dung cần luyện tập ở nhà. Khoảng
26% (34 học sinh) có khả năng trình bày, diễn đạt kiến thức trước cả lớp.
Trước yêu cầu thực hiện phương pháp dạy học theo hướng tích cực của
nghành giáo dục nói chung và bộ mơn Lịch sử nói riêng, trước tầm quan trong, ý
nghĩa của việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm để dạy tốt bộ môn Lịch sử
trong nhà trường THCS và trước thực trạng hiện nay. Là giáo viên được đào tạo
chuyên môn sư phạm Lịch sử, tại trường THCS Tân Tiến tôi được phân công
giảng dạy bộ môn Lịch sử. Để từng bài, từng tiết dạy đạt kết quả cao bản thân tôi
luôn trăn trở, suy nghĩ, thử nghiệm, trao đổi cùng đồng nghiệp trong tổ, trong
trường cùng với nghiên cứu tài liệu và đặc biệt là tài liệu bồi dưỡng thường xuyên
và Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS môn Lịch sử.
Do thời gian và khuôn khổ của đề tài có hạn, tơi chỉ áp dụng phương pháp dạy
học thảo luận nhóm với các kiểu bài cung cấp kiến thức mới, ôn tập, làm bài tập
Lịch sử, quan sát tranh ảnh và lược đồ. Tôi hi vọng chuyên đề này sẽ góp phần
vào việc nâng cao năng lực của giảng dạy của giáo viên dạy học Lịch sử ở trường
THCS và hoàn thành mục tiêu mà mơn học đề ra là học sinh được tích cực, lôi
cuốn vào các hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bắng chính khả năng của mình
với sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên. Từ đó các em yêu thích và hăng say học
bộ mơn Lịch sử, tìm tịi khám phá cái mới. Trên cơ sở đó giáo dục cho các em
lòng yêu quê hương đất nước, truyền thống dân tộc, con người Việt Nam, tiếp thu

có chọn lọc tinh hoa văn hoá nhân loại qua nhiều thế hệ, tạo cho học sinh có năng
lực tư duy biết tìm tòi suy nghĩ được tự do thể hiện suy nghĩ của mình, thơng qua
phương pháp thảo luận nhóm ý kiến của mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay
bác bỏ, qua đó người học được năng lực của mình lên một trình độ mới. Nhờ
phương pháp dạy học thảo luận nhóm, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và
5


kinh nghiệm của mỗi học sinh, của cả lớp chứ không chỉ dựa trên vốn hiểu biết
kinh nghiệm của thầy cô giáo.
7.3. Biện pháp thực hiện
Để thực hiện được tốt và đạt hiệu quả cao khi sử dụng phương pháp dạy học
Lịch sử thảo luận nhóm thì người giáo viên phải hiểu được: Bản chất của phương
pháp thảo luận nhóm, Cách chia nhóm, các kiểu nhóm, cơ cấu nhóm, và vai trò
của giáo viên trong dạy học Lịch sử thảo luận nhóm. Cụ thể như sau:
7.3.1. Bản chất của phương pháp thảo luận nhóm
Phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp, trong đó giáo viên tổ chức đối
thoại giữa học sinh và giáo viên hoặc giữa học sinh và học sinh nhằm huy động trí
tuệ của tập thể để giải quyết một vấn đề do môn học đặt ra hoặc một vấn đề do
thực tế cuộc sống đòi hỏi nhằm tìm hiểu hoặc đưa ra những giải pháp, những kiến
nghị, những quan niệm mới…
7.3.2. Cách chia nhóm
Phương pháp dạy học thảo luận nhóm là hình thức dạy học đặt học sinh vào
mơi trường học tập tích cực trong đó học sinh được chia thành các nhóm nhỏ (2,
4, 6 em) một cách thích hợp tuỳ thuộc vào mục đích và yêu cầu của vấn đề học
tập. Theo tôi việc chia nhóm nhiều hay ít học sinh là do giáo viên u cầu và quy
định.
Theo bản thân tơi chúng ta có thể chia nhóm bằng những cách sau:
- Gọi ngẫu nhiên: Tuỳ theo mục đích chia nhóm (phụ thuộc vào từng hoạt động)
Giáo viên có thể chia nhóm thích hợp. Bằng cách gọi số, giáo viên nên tiến hành

chia nhóm như sau: Lần lượt cho học sinh đếm từ số 1 đến số...n. Theo dự kiến
chia (Ví dụ dự kiến chia 6 nhóm: Cho học sinh đếm từ số 1 đến số 6 rồi quay lại
đếm từ số 1 đến số 6) sau đó cho học sinh cùng số ngồi với nhau thành nhóm
(nhóm số 1, nhóm số 2...).
- Chỉ định : Giáo viên lần lượt (gọi) đọc tên học sinh vào từng nhóm.
- Chia theo biểu tượng: Giáo viên có thể dùng các biểu tượng: hình (tam giác,
hình vng, hình tròn...) hoa (hoa hồng, lan, đào...); quả (táo, ổi, na...) ... để chia
6


nhóm. Các em có cùng biểu tượng sẽ vào một nhóm. Chia theo cách nào giáo viên
phải chuẩn bị trước các phiếu trước khi chia nhóm học sinh bốc thăm. Cách chia
này tạo ra sự ngẫu nhiên và thoải mái cho học sinh.
- Chia từng cặp: Giáo viên chỉ định cho hai học sinh ngồi gần nhau làm việc.
Cách này thường diễn ra sau khi học sinh làm việc cá nhân.
Ví dụ: Bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc (Sách Lịch sử & Địa Lý 6), phần 1:
“Nhà nước đầu tiên của người Việt Cổ”
Sau khi cho học sinh đọc nội dung sách giáo khoa, quan sát lược đồ về tổ chức
bộ máy nhà nước dưới thời vua Hùng, giáo viên cho học sinh thảo luận cặp đôi.
Lệnh của giáo viên là: Hai em ngồi cạnh nhau thảo luận nhóm theo câu hỏi: “ Em
có nhận xét gì về tổ chức của nhà nước đầu tiên này?”
7.3.3. Các kiểu nhóm.
- Tuỳ thuộc vào nội dung kiến thức yêu cầu của tiết dạy học giáo viên lựa chọn
các kiểu nhóm phù hợp:
* Nhóm nhiều trình độ (trong nhóm có cả học sinh khá, trung bình, giỏi, kém)
* Nhóm cùng trình độ (trong nhóm gồm có các em có khả năng học tập như nhau)
* Nhóm tình bạn (gồm các em kết bạn với nhau, không phụ thuộc vào lực học)
* Nhóm cùng sở thích (gồm các em có cùng sở thích)
* Nhóm cùng nhu cầu học tập.
Trong các kiểu nhóm trên, kiểu 1 và 2 theo tơi được sử dụng nhiều trong quá

trình dạy học Lịch sử. Hoạt động nhóm chỉ có ý nghĩa và có tác dụng thiết thực
khi nhóm hoạt động có hiệu quả. Tính hiệu quả của nhóm trong dạy học là thước
đo chất lượng của hình thức dạy học thảo luận nhóm.
7.3.4. Cơ cấu nhóm
Để nhóm hoạt động có hiệu quả, các thành viên phải biết rõ nhiệm vụ của
mình, vì vậy giáo viên phải phân công công việc nhiệm vụ cụ thể cho các em.
Đối với các nhóm lớn từ 6 đến 10 em:
- Trưởng nhóm: Điều khiển hoạt động của nhóm
7


- Thư ký: Ghi chép kết quả hoạt động của nhóm sau khi đã thống nhất.
- Báo cáo viên: Báo cáo kết quả làm việc của nhóm.
- Thành viên khác: Có nhiệm vụ tham gia tích cực vào hoạt động của nhóm.
Nếu như trong q trình dạy học thảo luận nhóm, tuỳ thuộc vào yêu cầu của
bài giáo viên lựa chọn nhóm nhỏ (2- 4 em) thì chỉ cần phân cơng nhóm trưởng;
thư ký.....
Trong nhóm học sinh lần lượt thay nhau đóng vai của các thành viên trên,
nhưng cũng khơng nhất thiết bao giờ nhóm cũng phải đầy đủ các thành phần, tuy
nhiên theo tơi khơng thể thiếu các nhóm trưởng.
7.3.5. Vai trò của giáo viên trong dạy học lich sử thảo luận nhóm
Thứ nhất, Lập kế hoạch bài dạy: Để tổ chức một tiết dạy học Lịch sử thảo luận
nhóm, giáo viên cần lập kế hoạch bài dạy một cách kỹ càng, chu đáo. Ngoài việc
xác định mục tiêu cụ thể, lập kế hoạch hoạt động của thầy và trị, giáo viên cần:
- Dự kiến:
+ Cách chia nhóm vì chọn kiểu nhóm, số lượng nhóm.
+ Nhiệm vụ sẽ giao cho các nhóm hoạt động, các nhóm giải quyết một nhiệm
vụ hay mỗi nhóm giải quyết một nhiệm vụ khác.
+ Thời gian cho các hoạt động
+ Thời gian cho các nhóm trình bày (nếu có)

+ Các tình huống xảy ra và khả năng giải quyết các vấn đề thảo luận của học
sinh.
- Chuẩn bị kỹ các câu hỏi: cần chú ý chuẩn bị kỹ các câu hỏi, nhất là câu hỏi
nhằm khuyến khích học sinh suy nghĩ ở mức độ cao hơn, sâu hơn.
Ví dụ: Khi dạy bài 16 “Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 – 1427)” (Sách Lịch sử & Địa
lý lớp 7): Phần d khởi nghĩa toàn thắng (1426-1427) sau khi cho học sinh đọc
sách giáo khoa và kết hợp với lược đồ tường thuật diễn biến trận đánh bằng ngơn
ngữ của mình, giáo viên tổ chức cho các em thảo luận bằng những câu hỏi đã
được dự kiến từ trước.
8


? Trận Chi Lăng thể hiện nghệ thuật quân sự của nghĩa quân Lam Sơn như thế
nào?
? Vì sao nghĩa qn Lam Sơn chấp nhận việc Vương Thơng xin hồ?
- Chuẩn bị chu đáo đồ dùng và thiết bị dạy học.
Đặc biệt cần chuẩn bị các đồ dùng, phương tiện có liên quan tới hoạt động
như: Giấy khổ to, băng dính, bút dạ, tranh ảnh, phiếu bài tập...
Thứ 2, Thực hiện kế hoạch bài dạy.
- Giáo viên thiết kế và tạo môi trường cho phương pháp dạy học lich sử thảo
luận nhóm tích cực, trong đó giáo viên là tổ chức, hướng dẫn các hoạt động gợi
mở, khơng khí và hỗ trợ việc học của học sinh bằng kinh nghiêm giáo dục của
mình.
- Quản lý giám sát và giúp đỡ hoạt động nhóm:
+ Khi học sinh hoạt động nhóm, giáo viên quan sát, theo dõi kịp thời và giúp
đỡ các nhóm giải quyết vấn đề, trực tiếp giải đáp khi có thắc mắc của nhóm.
+ Phát hiện nhóm hoạt động chưa có hiệu quả để kịp thời uốn nắn và điều
chỉnh
+ Động viên khuyến khích và kịp thời khen ngợi, nhằm tạo khơng khí phấn
khởi, giúp học sinh tự tin vào học tập.

+ Xây dựng mối quan hệ thân thiện, hợp tác thầy trò.
- Giáo viên phải nhanh nhạy tiếp nhận ý kiến phản hồi của học sinh, thông qua đó
giáo viên có thể đánh giá kết quả học tập của các em và kịp thời uốn nắn, bổ sung
kiến thức.
- Giáo viên tổng kết, rút kinh nghiệm hoạt động nhóm.
7.4. Một số giải pháp cụ thể
Để phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm ngày càng được giáo viên sử
dụng nhiều và đạt hiệu quả cao trong giảng dạy. Ta có thể thực hiện đối với các
kiểu bài sau:
- Sử dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm đối với kiểu bài cung cấp
kiến thức mới.
9


- Sử dụng phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm đối với kiểu bài sử dụng
tranh ảnh, lược đồ.
- Sử dụng phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm đối với kiểu bài ơn tập,
làm bài tập Lịch sử.
Sau đây là một số ví dụ cụ thể minh hoạ trong giảng dạy Lịch sử ở trường THCS.
7.4.1. Sử dụng phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm với kiểu bài
cung cấp kiến thức mới.
Lớp 6: Bài 7: Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại
Sau khi đã học xong bài giáo viên cho học sinh thảo luận cặp đôi (2 em). Lệnh
của giáo viên là: Hai em ngồi cạnh nhau thảo luận nhóm theo câu hỏi: “Em có
nhận xét gì về những thành tựu văn hố Ai Cập và Lưỡng Hà thời cổ đại”. Trong
vòng 2 phút.
Học sinh thảo luận trả lời: văn hóa Ai Cập và Lưỡng Hà thời cổ đại đã để lại
cho chúng ta một di sản văn hoá đồ sộ, quý giá, đa dạng, phong phú chứng tỏ
năng lực vĩ đại của trí tuệ lồi người, đó là cơ sở cho sự phát triển của nền văn
minh nhân loại sau này.

7.4.2. Dạy kiểu bài ôn tập, bài tập Lịch sử
Tiết ôn tập cuối kì I sau khi đã học xong bài 13 Nước Đại Việt thời Trần.
Cho học sinh bài tập: Đây là tên những thành tựu văn hoá thời Lý – Trần
(Tháp Phổ Minh, Văn Miếu, thành Tây Đô, tháp Báo Thiên, chùa Một Cột, tượng
phật A-di-đà, tháp Chương Sơn, chùa Tây Phương, chùa Thiên Mụ...). Em hãy
xác định cụ thể thành tựu văn hoá thời Lý – Trần.
- Sau thời gian thảo luận giáo viên cho học sinh lên bảng làm bài tập tiếp sức
trong thời gian 3 phút, các nhóm cử đại diện một em lên một lần –một em chỉ viết
một thành tựu,...Nếu nhóm nào hết thời gian làm chưa xong sẽ thua. Nhóm thắng
là nhóm làm đúng, đủ vừa thời gian cho phép:
- Giáo viên kết luận:
+ Thành tựu văn hoá thời Lý: Văn Miếu, tháp Báo Thiên, chùa Một Cột, tháp
Chương Sơn, tượng phật A-di-đà.
10


+ Thành tựu văn hoá thời Trần: Tháp Phổ Minh, thành Tây Đô.
- Giáo viên lưu ý các em: Chùa Tây Phương và chùa Thiên Mụ là thành tựu văn
hoá nhà Nguyễn sau này mới học. Dạng bài tập này sử dụng câu hỏi thảo luận
nhóm sẽ lơi cuốn học sinh tham gia một cách tích cực nhất, có hiệu quả nhất, giờ
học trở nên sơi nổi. Với hình thức này học sinh được thảo luận, được lên bảng,
được rèn luyện tác phong phải nhanh chóng, khẩn trương, luyện viết hoặc giáo
viên có thể sử dụng bài tập sau đây để củng cố kiến thức về thành tựu văn hoá
thời Lý – Trần.
Giáo viên chia cả lớp thành 2 nhóm lớn (2 dãy của lớp) cho các nhóm thảo
luận trong thời gian 3 phút với yêu cầu: Phân biệt thành tựu văn hố thời Lý –
Trần?
Hoặc tiết ơn tập cuối kì II, sau khi học hết bài 17: Đại Việt thời Lê sơ.
Giáo viên có thể chia lớp thành 4 nhóm, cho học sinh thảo luận câu hỏi sau
đây:

+ Nhóm 1, 2 : So sánh sự giống nhau và khác nhau giữa bộ máy thời Lí - Trần
và bộ máy thời Lê sơ?
+ Nhóm 3, 4: Cách đào tạo và tuyển dụng quan lại thời Lê sơ và thời Lí – Trần
có gì khác nhau?
Bên cạnh làm việc cá nhân đối với kiểu bài này phương pháp dạy học Lịch sử
thảo luận nhóm được sử dụng nhiều và phát huy tác dụng nếu giáo viên khéo léo
áp dụng hợp lý.
7.4.3. Sử dụng phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm khi dạy bài
Lịch sử có tranh ảnh, lược đồ
Lớp 6 : Bài 14: Nhà nước Văn Lang – Âu Lạc - Mục 1: Nhà nước đầu tiên của
người Việt Cổ.
Giáo viên cho học sinh đọc nội dung sách giáo khoa, quan sát lược đồ về tổ
chức bộ máy nhà nước dưới thời Vua Hùng:
(Trung ương) Hùng Vương
(Lạc
11Hầu)


(Bộ)
Lạc tướng
Chiềng, chạ
Bồ chính

(Bộ)
Lạc tướng
Chiềng, chạ
Bộ chính

Chiềng, chạ
Bồ chính

- Giáo viên cho học sinh thảo luận cặp đôi trong 2 phút.
- Câu hỏi: Em có nhận xét gì về tổ chức của nhà nước đầu tiên này?
- Thông qua thời gian 2 phút thảo luận, học sinh nhận thấy tổ chức của nhà nước
Văn Lang tuy còn đơn giản nhưng đã là tổ chức chính quyền cai quản cả nước từ
trung ương đến địa phương.
Lớp 9: Bài 27: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc
(1953 -1954)
Mục 2 Chiến dịch Lịch sử Điện Biên Phủ của phần II Cuộc tiến công chiến
lược Đông –Xuân 1953- 1954 và chiến dịch Lịch sử Điện Biên Phủ.
Sau khi cho học sinh cả lớp tìm hiểu xong phần “a. Cứ điểm Điện Biên Phủ”
và phần “b. Chủ trương của ta” thì đến phần “c. Diễn biến”.
Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm (hoặc 3 dãy) nhiệm vụ của mỗi nhóm là dựa
vào lược đồ “Chiến dịch Điên Biên Phủ” và nội dung sách giáo khoa để tường
thuật diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ cụ thể như sau:
Nhóm 1: Tường thuật diễn biến đợt 1.
Nhóm 2: Tường thuật diễn biến đợt 2.
Nhóm 3: Tường thuật diễn biến đợt 3.
Học sinh trong nhóm thảo luận và cử đại diện trình bày diễn biến, học sinh
khác có thể bổ sung
Cuối cùng giáo viên nhận xét, bổ sung và hoàn thiện nội dung tường thuật
diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ cụ thể:
12


- Đợt 1: (Từ ngày 13 đến ngày 17 tháng 3 năm 1954): Quân ta đánh phân khu
Bắc, căn cứ Him Lam, đồi Độc Lập, Bản Kéo và giành thắng lợi.
- Đợt 2: (Từ ngày 30 tháng 3 đến ngày 26 tháng 4 năm 1954) Quân ta tiêu diệt
các căn cứ cịn lại ở phía đơng phân khu trung tâm đồi A1, C1, D1,....cuộc chiến
đấu diễn ra ác liệt.

- Đợt 3: (Từ ngày 1 đến ngày 7 tháng 5 năm 1954) Quân ta tiêu diệt các căn cứ
còn lại ở phân khu Trung tâm và phân khu Nam.
Qua hoạt động này học sinh được thảo luận, được trình bày về diễn biến chiến
dịch các em được rèn luyên các kỹ năng quan sát, mô tả và sẽ nhớ diễn biến.
8. Những thơng tin cần bảo mật: Khơng có.
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng chuyên đề: Điều kiện dạy học bình
thường.
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
chuyên đề.
10.1. Đối với giáo viên
Qua các đợt chuyên đề, bồi dưỡng thường xuyên và từ quá trình dạy học Lịch
sử ở trường THCS Tân Tiến, bản thân tôi đã mạnh dạn tìm và áp dụng phương
pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm linh hoạt phù hợp với yêu cầu của từng kiểu
bài, kiểu tiết để chất lượng giờ học, tiết học hiệu quả cao, qua việc kiểm tra khảo
sát đối với tiết dạy Lịch sử ở lớp 8 tôi đã rút ra bài học kinh nghiệm là:
Một là, trong quá trình dạy học Lịch sử, giáo viên phải nắm chắc, vững các
phương pháp dạy học Lịch sử, đặc biệt là vai trò ý nghĩa của phương pháp dạy
học Lịch sử thảo luận nhóm.
Hai là, Vận dung phương pháp dạy học Lịch sử thảo luận nhóm phù hợp linh
hoạt với từng kiểu bài, tránh trường hợp đối phó, hình thức qua loa.
Ba là, Cách thực hiện: Sử dụng phương pháp trên khi dạy các kiểu bài sau:
- Cung cấp kiến thức mới.
- Sử dụng tranh ảnh, lược đồ.
- Ôn tập, làm bài tập Lịch sử .
13


Bốn là, Giáo viên phải tâm huyết, nhiệt tình, phải có óc sáng tạo đầu tư cho
giờ dạy cả về thời gian, kinh tế (bút dạ, giấy khổ to, phiếu học tập... ).
10.2. Đối với học sinh.

Với phương pháp dạy thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử – một trong
những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học Lịch sử phát huy tính tích cực và
tương tác của học sinh. Với phương pháp này học sinh được thảo luận và hợp tác
với nhau, được trao đổi, chia sẻ và có cơ hội được sử dụng phương pháp, kiến
thức và các kĩ năng mà các em đẫ được lĩnh hội và rèn luyện. Bằng phương pháp
này học sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào các hoạt động học tập, thu lượm kiến
thức bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ hướng dẫn sư phạm của giáo
viên. Thông qua phương pháp dạy học này học sinh càng yêu thích bộ mơn Lịch
sử và thêm u hơn Lịch sử dân tộc mình.
10.3. Kết quả thu được sau khi áp dụng chuyên đề:
Sau quá trình áp dụng chuyên đề trong năm học 2022- 2023 tại trường THCS
Thanh Trù – Thành phố Vĩnh Yên và 2 tháng qua các tiết thực dạy ở khối 8 tại
trường THCS Tân Tiến đến thời điểm này, tơi đã thu được những tín hiệu khả
quan sau:
Tổng số
Lớp học
Sinh
8

131

Hứng thú

Bình thường

Khơng hứng thú

Số
lượng

Tỉ lệ %

Số
lượng

Tỉ lệ %

Số
lượng

Tỉ lệ %

45

33,3%

56

41,5%

34

25,2%

Bảng 2: Bảng khảo sát mức độ hứng thú học môn Lịch sử của học sinh
sau khi áp dụng chuyên đề
Hầu hết học sinh có sự chuẩn bị bài đầy đủ trước khi đến lớp. Trên lớp các em
đều chú ý nghe giáo viên hướng dẫn, sẵn sàng tiếp nhận và thực hiện các nhiệm
vụ học tập.
Trong quá trình hoạt động nhóm, các em ln tích cực, chủ động phân cơng

nhiệm vụ trong nhóm, linh hoạt kết hợp giữa thảo luận, nêu quan điểm của mình

14


trong việc tìm ra nội dung kiến thức với trình bày trên bảng phụ để hồn thành
nhiệm vụ nhóm mình được giao.
Kết quả thực hiện nhiệm vụ của học sinh đảm bảo yêu cầu theo chuẩn kiến
thức, kỹ năng của bài học, đi đúng với ý đồ thiết kế tiến trình lên lớp của giáo
viên và góp phần vào sự thành cơng của tiết học.
10.4. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
chuyên đề theo ý kiến của tổ chức, cá nhân:
Phương pháp thảo luận nhóm có thể vận dung cho tất cả các môn học ở trường
THCS cũng như đối với tất cả các cấp học, tùy theo bộ môn của mình mà giáo
viên có thể áp dụng những phương pháp khác nhau.
Tuy nhiên như tơi đã nói: Trong dạy học không bao giờ tồn tại một phương
pháp tối ưu mà bất kỳ phương pháp dạy học nào cũng tồn tại ở dạng hai mặt. Cho
nên những vấn đề được trình bày ở trên cũng chỉ là một vài ý kiến của cá nhân tôi
nhằm gúp phần vào việc cải tiến phương pháp trong dạy học Lịch sử, chắc chắn
sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Tơi rất mong nhận được sự gúp ý của các bạn đồng
nghiệp gần xa để chúng ta cùng nhau từng bước hoàn thiện việc cải tiến phương
pháp dạy học này và sử dụng một cách có hiệu quả nhất trong dạy học môn Lịch
sử ở trường THCS.
Từ thực tế đó cho phép tơi suy nghĩ rằng: Trong giai đoạn hiện nay với việc
thực hiện phương châm giáo dục là ấy học sinh làm trung tâm (thầy là người dẫn
dắt, gợi mở; trò là người chủ động lĩnh hội tri thức) thì phương pháp thảo luận
nhóm khơng chỉ giới hạn trong dạy học Lịch sử mà cũng có thể vận dụng được
trong q trình giảng dạy nhiều môn học khác.
Và với suy nghĩ như vậy tôi hi vọng rằng việc sử dụng kết hợp phương pháp
thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử với các phương pháp dạy học khác sẽ góp

phần từng bước nâng cao chất lượng bộ mơn ở trường học, qua đó giáo dục học
sinh có thái độ đúng đắn với tầm quan trọng của môn học Lịch sử, thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục đã đề ra, xứng đáng với lời dạy của Bác Hồ:
"Dân ta phải biết sử ta
15


Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam".
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng
chuyên đề (nếu có):
STT

Tên tổ chức / cá nhân

Địa chỉ

1
2
…………., ngày 21. tháng10 năm 2023
Thủ trưởng đơn vị
(Ký tên, đóng dấu)

Phạm vi / Lĩnh vực
áp dụng biện pháp
Lịch sử 6
Lịch sử 6

…………, ngày 19 tháng 10 năm 2023
Tác giả chuyên đề
(Ký, ghi rõ họ tên)

(Đã ký)

(Đã ký)

16


DANH MỤC TÀI LIỆU CẦN THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học Lịch sử - Nhà xuất bản giáo dục 1999 – Chủ biên: Phan
Ngọc Liên, Trần Văn Trị.
2. Sách giáo viên, sách giáo khoa Lịch sử và địa lý 8.
3. Tài liệu chuẩn kiến thức kĩ năng.
4. Lịch sử thế giới – Quyển I - Nhà xuất bản văn hóa và thông tin – Nguyễn Hiến
Lê – Thiên Giang.
5. Đại cương Lịch sử Việt Nam – Tập I – Nhà xuất bản giáo dục 1999 – Chủ biên:
Đinh Xuân Lâm, Nguyễn Đình Khánh, Nguyễn Đình Lễ.
6. Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại, NXB Giáo dục, Hà Nội 1999.
7. Thơng qua các kênh thời sự, báo chí, ti vi, mạng xã hội… được cơ quan nhà
nước đăng tải.

17