sáng kiến kinh nghiệm sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn giáo dục công dân 9

A- ĐẶT VẤN ĐỀ :
Xã hội càng phát triển đòi hỏi con người cần phải có một số phẩm chất và
năng lực nổi lên hàng đầu như : năng lực làm việc nhóm, năng lực hoạt động
thực tiễn và giải quyết vấn đề do cuộc sống đặt ra, năng lực hợp tác, năng lực
thích ứng. Những yêu cầu trên đặt ra cho giáo dục phải đổi mới toàn diện để đáp
ứng tốt hơn nhu cầu giáo dục của xã hội và của cá nhân để đáp ứng với những
đòi hỏi mới của xã hội và thị trường lao động, đặc biệt là năng lực hành động,
tính năng động, sáng tạo, tính tự lực và trách nhiệm cũng như năng lực cộng tác
làm việc, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. Đổi mới phương pháp dạy
học là một trong những nhiệm vụ quan trọng của đổi mới giáo dục, đã được nêu
và thực hiện ít nhất trong vài chục năm nay ở mỗi trường phổ thông trên cả
nước. Việc đổi mới phương pháp dạy học đã được bắt đầu thực hiện từ sau Đại
Hội lần thứ V của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tiếp đó, Nghị quyết về giáo dục
và khoa học công nghệ của Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương
Đảng khóa VIII tiếp tục nhấn mạnh và cụ thể hóa hơn yêu cầu đổi mới phương
pháp dạy học. Đặc biệt, Nghị quyết Trung ương 8 khoá XI lần này lại đặt ra
yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam. Đây là một nhiệm vụ
hết sức lớn lao cho toàn ngành giáo dục nước ta, trong đó có việc tiếp tục đẩy
mạnh đổi mới phương pháp dạy học. Việc đổi mới phương pháp dạy học trong
các nhà trường là một trong những yêu cầu đầu tiên được quan tâm nhằm phát
huy tính tích, chủ động, sáng tạo của người học nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục. Mỗi một phương pháp dạy học đều nhằm mang lại hiệu quả cho giờ dạy.
Phương pháp thảo luận nhóm là một trong những phương pháp dạy học đã phát
huy được tính tích cực của học sinh, áp dụng phương pháp này giáo dục cho học
sinh tinh thần hợp tác cùng giải quyết, được bàn bạc, thống nhất trước khi có ý
kiến.

1


Phương pháp thảo luận nhóm (Phương pháp hợp tác) là phương pháp dạy

học học sinh được phân từng nhóm nhỏ riêng biệt, chịu trách nhiệm về mục tiêu
duy nhất, được thực hiện thông qua nhiệm vụ riêng của từng người. Các hoạt
động cá nhân riêng biệt được tổ chức lại , liên kết hữu cơ với nhau nhằm thực
hiện một mục tiêu chung. Phương pháp thảo luận nhóm được sử dụng nhằm
giúp cho moi học sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, tạo cơ
hội cho các em có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết các
vấn đề có liên quan đến nội dung bài học; cơ hội được giao lưu, học hỏi lẫn
nhau, cùng nhau hợp tác để giải quyết những nhiệm vụ chung.
Thế nhưng hiện nay, việc sử dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm
vẫn chưa mang lại kết quả giáo dục như mong muốn. Bởi một số giáo viên cho
rằng việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm làm mất thời gian, lớp ồn làm
ảnh hưởng lớp học xung quanh.....còn tâm lí học sinh thì ngại, dấu dốt không
muốn tiếp xúc với các bạn khác trong nhóm, thậm chí ngại hoạt động, hợp tác
trong học tập.
Qua các giờ dạy của môn Giáo dục công dân ở đơn vị trường học, có
những giờ dạy giáo viên sử dụng phương pháp thảo luận nhóm nhưng ít thành
công. Việc tổ chức phương pháp thảo luận nhóm của giáo viên đôi khi còn
manh tính hình thức khi có người dự nên không phát huy hết lợi ích của phương
pháp này. Học sinh tiếp thu kiến thức còn thụ động, chưa có kĩ năng học tập
theo phương pháp thảo luận nhóm. Từ thực tế đó, tôi đã chọn đề tài này để
nghiên cứu và trình bày ý tưởng của bản thân : Sử dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong dạy học môn giáo dục công dân 9.
B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
I- Cơ sở lí luận :

2


Dạy học là định hướng tổng thể cho các hành động phương pháp, trong đó
có sự kết hợp giữa các nguyên tắc dạy học làm nền tảng, những cơ sở lí thuyết

của lí luận dạy học, những điều kiện dạy học và tổ chức cũng như những định
hướng về vai trò của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học. Luật giáo
dục, điều 28.2 đã ghi : “Phương pháp dạy học phổ thông phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh ; phù hợp đặc điểm của từng lớp
học, môn học ; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm,
rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh.”
Như phó Giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Hữu Châu đã khái quát rằng học là quá
trình cá nhân tự tạo kiến thức thông qua tương tác với các cá nhân khác, với xã
hội và thực tiễn mà có. Từ quan niệm về việc học, quan niệm về việc hoạt động
dạy và phương pháp dạy học cũng thay đổi. Hoạt động dạy học là hoạt động của
giáo viên nhằm tổ chức và hướng dẫn hoạt động dạy học của người học, để họ
tự khám phá và thực hiện nhiệm vụ học tập. Học tập chịu sự tác động của các
tác nhân nhận thức, xã hội, văn hoá, liên nhân cách. Do vậy dạy học phải tổ
chức các hoạt động đa dạng cho học sinh tham gia, phải tạo ra các tác động dạy
học đa dạng như : Tác động nhận thức cá nhân(Tự phát hiện, tìm tòi, lĩnh hội) ;
tác động văn hoá (như gắn việc học với hoàn cảnh cụ thể với bối cảnh văn hoá,
xã hội, thời đại) ; phải tạo ra các tác động tâm lí (sự hợp tác, gắn kết, chia sẻ
trách nhiệm và lợi ích). Một học giả đã từng nói : “Nếu bạn có một quả táo, tôi
có một quả táo, chúng ta trao đổi cho nhau thì mỗi người cũng chỉ có một quả
táo. Song nếu bạn có một ý tưởng, tôi có một ý tưởng, chúng ta trao đổi cho
nhau thì mỗi người sẽ có hai ý tưởng.” Từ đó có thể thấy việc dạy học sử dụng
phương pháp thảo luận nhóm có nhiều ưu thế trong thực hiện các mục tiêu giáo
dục hiện nay.

3


Tuy nhiên, bên cạnh việc đề cao sự hợp tác, phối hợp trong học tập thì
phương pháp dạy học nhóm lại nhấn mạnh về thực chất, học tập là một hoạt

động cá nhân có tính tích cực cao, những kiến thức mà cá nhân thu nhận được
thông qua quá trình cọ sát, chia sẻ, hợp tác. Nếu không có quan hệ, không có sự
thúc đẩy của hoàn cảnh sống, của xã hội, của bạn học con người không có động
lực để học. Còn sự cạnh tranh đấu tranh giữa những nhận thức trái ngược nhau
đã tạo nên động lực thôi thúc sự tìm tòi chân lí của mỗi cá nhân, thúc đẩy cá
nhân hoạt động để tự khẳng định mình.
Như vậy, phương pháp thảo luận nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy
tính tích cực cao, tính chủ thể của người học, mặt khác lại chú trọng sự phối
hợp, hợp tác cao giữa các chủ thể đó trong quá trình học tập. Cần kết hợp tốt
giữa năng lực cạnh tranh và năng lực hợp tác ở người học. Để sử dụng có hiệu
quả phương pháp dạy học nhóm, xây dựng vị thế của mỗi người học trong
nhóm và trong lớp, hình thành kĩ năng làm việc nhóm cho học sinh .
II- Thực trạng của vấn đề :
1- Thực trạng chung :
a- Đối với bộ môn :
Môn Giáo dục công dân trong những năm gần đây đã được Bộ giáo dục
quan tâm, có những chỉ đạo tới các cấp giáo dục thể hiện qua việc đưa giáo dục
bộ môn là một trong những tiêu chí để đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức của
học sinh. Từ thực tế đó, phòng giáo dục cũng đã đưa môn học này vào một
trong những môn thi chung của phòng để đánh giá chất lượng giáo dục bộ môn
và có chỉ đạo kịp thời để uốn nắn phẩm chất, nhân cách của người học.
Chương trình môn giáo dục công dân cải cách mới có nhiều nội dung phù
hợp với phương pháp thảo luận nhóm không những thế mà còn phát huy hiệu
quả cao khi giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm.

4


Hiện nay về cơ sở vật chất đã có một số đổi mới để đáp ứng nhu cầu dạy
học hiện nay : Có phòng học công nghệ thông tin, bảng phụ, cách bố trí bàn

ghế, chỗ ngồi của học sinh rất tiện cho việc sử dụng phương pháp này.
Tuy nhiên bên cạnh đó thì vẫn còn nhiều bất cập, đó là : Mặc dù các cấp
giáo dục chỉ đạo như thế nhưng việc thực hiện bộ môn này ở một số nhà trường
vẫn không được coi trọng và quan tâm. Đây là bộ môn ít được chú ý trong việc
đầu tư mua sắm trang thiết bị dạy học.Tài liệu tham khảo đặc thù phục vụ cho
bộ môn Giáo dục công dân chưa phong phú, không đồng đều. Đôi khi giáo viên
được phân công giảng dạy lại là trái ban.....Dẫn đến việc dạy học bộ môn, việc
sử dụng phương pháp dạy học của bộ môn nói chung và phương pháp thảo luận
nhóm nói riêng không mang lại chất lượng giáo dục cho bộ môn.
b- Đối với giáo viên :
Đây là phương pháp mới nên giáo viên và học sinh không tránh khỏi lúng
túng trong một số kĩ năng, nội dung, kiến thức. Nội dung môn Giáo dục công
dân mới vừa khó, vừa dài, vừa khô khan(ở chủ điểm pháp luật) nên khó dạy và
khó cho người học. Đặc biệt giáo viên còn gặp khó khăn trong việc đánh giá cụ
thể hiệu quả làm việc của từng học sinh
Giáo viên khi được phân công giảng dạy bộ môn còn chưa đầu tư, nghiên
cứu, tìm tòi để hiểu nội dung mục tiêu bài học và chuẩn bị phương pháp dạy học
cho phù hợp. Việc dạy học trên lớp, giáo viên chủ yếu sử dụng các phương pháp
dạy học truyền thống ngại phân học sinh thảo luận nhóm vì sợ lớp ồn, mất thời
gian, không truyền thụ hết kiến thức bài học. Nếu có sử dụng phương pháp này
chỉ tổ chức cho có hình thức. Chính điều đó dẫn đến hiệu quả giờ dạy chưa cao,
chưa giáo dục được học sinh qua môn học.
c- Đối với học sinh :
Khi giáo viên tổ chức học sinh thảo luận nhóm thì học sinh chưa chủ
động, tích cực lĩnh hội kiến thức. Các em còn lúng túng vụng về thậm chí có khi
5


mới hình thành vào được nhóm thì thời gian quy định làm việc nhóm đã hết. Từ
đó để thấy được học sinh chưa quen với việc học qua phương pháp thảo luận

nhóm .
Năng lực học tập của học sinh không đồng đều hoặc là một số học sinh do
nhút nhát hoặc một số lí do nào đó mà không tham gia vào hoạt động chung của
nhóm cho đây là cơ hội để được giải trí.
Hiện nay quan niệm gia đình, xã hội, đặc biệt là học sinh đối với bộ môn
này còn khá lệch lạc: Không chú ý, không đầu tư, thậm chí xem thường hoặc là
học cho xong. Có những phụ huynh khi con em họ có tên trong đội tuyển học
sinh giỏi (thậm chí đội tuyển học sinh giỏi tỉnh) rồi mà cũng không muốn cho
các em đi học vì cho đó môn phụ không giúp được lợi ích gì trong học tập nhất
là liên quan đến kiến thức ôn thi vào cấp III.
2- Số liệu thống kê:
Trong quá trình dạy học, vận dụng phương pháp thảo luận nhóm, bản thân
tôi làm bản thống kê khi chưa áp dụng phương pháp thảo luận nhóm, kết quả
thu thập được như sau:
Lớp

Điểm

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

SL
24
22

SL
5
1

Sĩ số
9A
9B

31
35

SL
1
2

%
3,2
5,7

SL
1
10

%
3,2
28,5

%
77,5
62,9

%
16,1
2,9

Qua khảo sát trên, chất lượng bộ môn chưa đảm bảo yêu cầu giáo dục hiện
nay, trong quá trình học tập và tiếp thu kiến thức có những em không tham gia
xây dựng bài thậm chí tình trạng này kéo dài, khi gọi các em trả lời các em
đứng lên rồi lại ngồi xuống mà không trả lời được gì. Vậy nên việc tạo cho các
em chủ động tích cực trong học tập qua phương pháp dạy học thảo luận nhóm
6


rất có ý nghĩa, đem lại hiệu quả cao cho tiết học, bài học ở môn Giáo dục công
dân.
III- Các giải pháp và biện pháp thực hiện :
1- Đối với giáo viên và học sinh :
Về bản chất, phương pháp thảo luận nhóm được sử dụng nhằm giúp cho
mọi học sinh tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập. Tạo cơ hội cho
các em có thể chia sẻ kiến thức, kinh ngiệm, ý kiến để giải quyết các vấn đề có
liên quan đến nội dung bài học, tạo cơ hội cho các em được giao lưu, học hỏi
lẫn nhau, cùng nhau hợp tác giải quyết những nhiệm vụ chung. Chính vì vậy để
sử dụng phương pháp thảo luận nhóm có hiệu quả, giáo viên và học sinh cần
làm những việc sau đây :
a- Giáo viên :
Xác định rõ ràng, đúng mục tiêu bài học, tiết hoc để từ đó chuẩn bị tốt
phương tiện dạy học, nhất là chuẩn bị tốt phương pháp dạy học phù hợp để đạt
được hiệu quả cao. Từ đó sử dụng phương pháp thảo luận nhóm vào từng phần
của nội dung bài học ví dụ như hình thành khái niện các chủ điểm đạo đức biểu
hiện, ý nghĩa, cách rèn luyện... cũng như khi thực hiện chủ điểm pháp luật.

Hướng dẫn cho học sinh chuẩn bị trước những yêu cầu cần thiết đối với
tiết học đó. Ví dụ như giấy, bút, kĩ thuật vẽ tranh, ghép hình, sưu tầm tranh
ảnh.....có liên quan đến nội dung bài học.
b- Học sinh :
Học và chuẩn bị bài tốt theo yêu cầu hướng dẫn của giáo viên.
Học tập và tiếp thu bài trên lớp cần chú ý, tích cực, chủ động trong hoạt động
của nhiệm vụ trong tiết học.
2- Các biện pháp thực hiện cụ thể :
Chương trình môn Giáo dục công dân ở Trung học cơ sở được xây dựng
theo nguyên tắc đồng tâm và phát triển. Vì vậy nội dung của từng khối, bài học
7


rất phong phú, đa dạng. Nên khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm cho từng
bài, tiết học giáo viên cần phải sử dụng một cách hợp lí để tránh lạm dụng sẽ
gây giờ học nhàm chán, đơn điệu. Theo tôi, tôi mạnh dạn đưa ra các biện pháp
thực hiện sau :
2.1- Chia nhóm học sinh và hướng dẫn cách hoạt động nhóm :
- Hoạt động nhóm có thể tiến hành theo các bước sau :
+ Giáo viên giới thiệu chủ đề hoạt động, sau đó chia nhóm và giao nhiệm vụ
hoạt động cho mỗi nhóm, quy định thời gian và phân công công việc làm cho
các nhóm.
+ Các nhóm tiến hành hoạt động giải quyết nhiệm vụ được giao.
+ Từng nhóm trình bày kết quả hoạt động của các nhóm. Các nhóm khác quan
sát, lắng nghe, chất vấn, bình luận và bổ sung ý kiến.
- Việc phân nhóm có thể dựa trên:
+ Theo số điểm danh, theo màu sắc, biểu tượng, vị trí ngồi, theo giới tính...
+ Quy mô lớn, nhỏ tuỳ thuộc vào nhiệm vụ.
2.2- Thiết kế câu hỏi, giao nhiệm vụ hoạt động cho các nhóm:
a- Các câu hỏi, nhiệm vụ hoạt động nhóm có thể giống nhau và khác nhau hoặc

khác nhau giữa các nhóm :
* Việc đặt ra câu hỏi và nhiệm vụ phải :
- Rõ ràng, cụ thể.
- Phù hợp với chủ đề bài học, mục tiêu của hoạt động .
- Phải phù hợp với trình độ học sinh.
- Phù hợp với thời gian và không gian lớp học.
- Nếu mỗi nhóm phải thực hiện nhiều câu hỏi, nhiệm vụ thì câu hỏi, nhiệm vụ
đó phải được sắp xếp theo một trật tự hợp lí.
* Ví dụ : (1) Khi dạy bài 7 - tiết 10 môn Giáo dục công dân 9 “Kế thừa và phát
huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc.”
8


+ Để đạt mục tiêu kiến thức hình thành khái niệm Truyền thống tốt đẹp của dân
tộc. Với mục tiêu này, giáo viên cho học sinh đọc tình huống trong sách giáo
khoa, sau đó tổ chức cho học sinh thảo luận dưới câu hỏi /hoạt động nhóm khác
nhau. Vì vậy, giáo viên phải căn cứ vào số lượng, trình độ học sinh, đặc biệt câu
hỏi phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
+ Cụ thể giáo viên hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm như sau :
Câu hỏi 1(Nhóm 1): Lòng yêu nước của dân tộc ta được thể hiện như thế nào
qua lời dạy của Bác Hồ? Chứng minh thực tiễn như thế nào? Lòng yêu nước đó
thể hiện truyền thống gì của dân tộc ta?
Câu hỏi 2(Nhóm 2): Cụ Chu Văn An là người như thế nào? Nhận xét cách cư
xử của học trò cụ Chu văn An đối với thầy giáo cũ? Biểu hiện qua cử chỉ, hành
vi gì? Cách cư xử này thể hiện truyền thống gì của dân tộc?
+ Sau thời gian quy định thảo luận, đại diện các nhóm trình bày, yêu cầu hai
nhóm nhận xét chéo. Giáo viên chốt lại từng nội dung .
(2) Khi dạy Bài 2- tiết 2 môn Giáo dục công dân lớp 9 “Tự chủ”.
+ Để đạt mục tiêu nội dung bài học 2 : Biểu hiện của đức tính tự chủ. Mục tiêu
này, câu hỏi nhiệm vụ hoạt động nhóm giống nhau.

+ Câu hỏi thảo luận nhóm như sau : Nêu biểu hiện của đức tính tự chủ và trái
với tự chủ.
+ Giáo viên chia lớp hoạt động thành 3 nhóm cùng thực hiện một nhiệm vụ trên.
Sau đó các em cử đại diện mỗi nhóm từ 3 -> 5 bạn tham gia trò chơi tiếp sức
trình bày kết quả hoạt động của nhóm mình. Yêu cầu các biểu hiện không được
lặp lại
+ Sau đó cho học sinh 3 nhóm nhận xét chéo. Cuối cùng giáo viên đánh giá,
chấm cho điểm từng đội, chốt nội dung.
b- Thời gian quy định cho thảo luận nhóm dài ngắn khác nhau có thể căn cứ vào
nội dung thảo luận cũng như đặc điểm của lớp học.
9


* Với yêu cầu này đòi hỏi người giáo viên phải xác định mục tiêu nội dung, dự
kiến phương pháp thực hiện cho từng phần mục tiêu bài học.
Tránh trường hợp quá lạm dụng phương pháp thảo luận nhóm / 1 tiết hoặc
quy định thời gian dài cho hoạt động nhóm dẫn tới hoạt động không đạt được
mục tiêu bài học.
* Ví dụ:
(1)Khi dạy Bài 1- tiết 1 môn Giáo dục công dân 9 “Chí công vô tư”
- Khi thực hiện mục tiêu bài học 1: Nêu được thế nào là chí công vô tư
Nếu quy định ta cho mục tiêu bài học này là 15 phút thì giáo viên tổ chức cho
học sinh:+ Đọc (3 phút)
+ Chia lớp 3 nhóm, thảo luận nhóm (5 phút) theo nội dung câu hỏi:
? Nhóm 1: Nhận xét của em về việc làm của Vũ Tán Đường và Trần Trung Tá?
Vì sao Tô Hiến Thành lại chọn Trần Trung Tá thay thế ông lo việc nhà? Việc
làm của Tô Hiến Thành biểu hiện của những đức tính gì?
? Nhóm 2: Mong muốn của Bác Hồ là gì? Mục đích mà Bác theo đuổi là gì?
Tình cảm của nhân dân ta đối với Bác như thế nào? Suy nghĩ của bản thân em?
? Nhóm 3: Việc làm của Tô Hiến Thành và Chủ tịch Hồ Chí Minh có chung

một phẩm chất của đức tính gì? Qua 2 câu chuyện về Tô Hiến Thành và Chủ
tịch Hồ Chí Minh, em rút ra bài học gì cho bản thân và mọi người?
+ Học sinh các nhóm trình bày(bằng miệng hoặc trình bày ra giấy A4).
+ Thời gian: 7 phút giáo viên học sinh trình bày, củng cố và hoàn thành khái
niệm.
- Khi thực hiện mục tiêu bài học 2: Nêu biểu hiện của Chí công vô tư.
Nếu quy định thời gian cho phần này là 10 phút, giáo viên tổ chức cho học sinh
thảo luận 2 nhóm, thời gian thảo luận 3 phút.
+ Học sinh trình bày(trò chơi tiếp sức) .

10


+ Thời gian 7 phút, học sinh trình bày, giáo viên củng cố và rút ra đơn vị kiến
thức.
Với mục tiêu yêu cầu/ hoạt đông 3 phút. Tại sao lại quy định thời gian như vậy?
Vì theo tôi, phần trước học sinh đã được hình thành khái niện và các em đã nắm
được đặc điểm cơ bản của chủ điểm đạo đức này rồi nên phần biểu hiện chỉ cho
học sinh củng cố và khắc sâu nội dung kiến thức nên thời gian ít hơn.
Nói tóm lại, tuỳ thuộc vào từng nội dung, từng mục tiêu của bài học mà giáo
viên có thể tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm đảm bảo để thực hiện yêu cầu
bài học.
2.3- Tổ chức, điều khiển hoạt động nhóm của giáo viên:
- Khi chia học sinh thảo luận nhóm tuỳ thuộc vào từng khối lớp, đặc điểm học
sinh mà giáo viên có cách chia nhóm cho hợp lí. Giáo viên có thể chia nhóm
nhỏ, nhóm lớn tuỳ thuộc vài nội dung bài học.
Ví dụ giáo viên có thể phân hai học sinh ngồi một bàn tạo thành một nhóm
học tập. Với nhóm học tập này giáo viên thường cho học sinh quan sát hình ảnh,
thông tin và rút ra nhận xét, đánh giá bản thân. Trường hợp thảo luận nhóm nhỏ
như thế này giáo viên cho một hoặc hai nhóm, ba nhóm lên trình bày sau đó

giáo viên thu sắc xuất hoặc cho học sinh tự đối chiếu kết quả.
Còn đối với nhóm học tập với số lượng thành viên lớn có thể từ 10 đến 12
học sinh thì giáo viên có thể lấy ngay tổ học tập của lớp để làm nhóm học tập.
Trong trường hợp này yêu cầu nhọc sinh trình bày ra phiếu học tập và lên bảng
trình bày. Các nhóm nhận xét chéo, giáo viên bổ sung. Ví dụ khi dạy bài ”Năng
đông, sáng tạo”giáo viên cho học sinh tìm biểu hiện của năng động, sáng tạo và
trái với ngăng đông, sáng tạo trong học tập, lao động và sinh hoạt hàng ngày.
Giáo viên chia học sinh làm 3 nhóm học tập. Trong trường hợp này giáo viên có
thể lấy ngay tổ học tập của lớp để làm nhóm học tập.

11


- Khi phân nhóm thực hiện nhiệm vụ của nhóm thì giáo viên phải giáo nhiệm vụ
cụ thể, rõ ràng, phù hợp với đối tượng học sinh.
Ví dụ : Khi nội dung thảo luận có nhiều câu hỏi, giáo viên phải dùng bảng
phụ, máy chiếu hoặc ghi ra giấy học tập cho từng nhóm. Đồng thời có cách thể
hiện cho các nhóm khác biết nội dung thảo luận của nhóm bạn để tiện theo dõi,
đánh giá, góp ý và bổ sung.
- Nội dung câu hỏi nếu mang tính chất gợi tìm nhiều thì giao cho nhóm có đối
tượng học sinh trung bình – khá. Nếu câu hỏi mang suy luận đánh giá thì giao
cho nhóm học sinh có đối tượng khá - giỏi.
- Trong suốt quá trình học sinh thảo luận nhóm, giáo viên cần đi xuống lớp
vòng qua các nhóm, quan sát và lắng nghe ý kiến của học sinh, gợi ý, giúp đỡ,
học sinh khi cần thiết:
+ Người giáo viên phải là người điều khiển, theo dõi, quản lí các nhóm nhỏ làm
việc.
+ Phải quan sát và theo dõi hoạt động, công việc của từng nhóm để tìm ra cách
giải quyết hợp lí nhất.
+ Trong quá trình quan sát các nhóm làm việc, người giáo viên phải biết phát

hiện các sai lầm mà các nhóm mắc phải khi tham gia nhóm, những sai lầm
mang tính điển hình và chưa được sửa chữa để cuối phần thảo luận giáo viên có
nhận xét, góp ý.
+ Ngoài các vấn đề mà các thành viên thảo luận nhóm tổng hợp để trình bày thì
giáo viên phải đặt thêm những câu hỏi bổ sung để phát huy tính tích cực của
hoạt động nhóm.
+ Giáo viên phải nhắc lại các ý kiến mà các nhóm đã trình bày một lần nữa
khẳng định ý kiến của nhóm để nhóm cần bổ sung ý kiến hay không. Nhấn
mạnh các khái niệm, các ý quan trọng của bài học.

12


+ Giáo viên tóm tắt, tổng hợp, liên kết ý kiến của từng nhóm thảo luận theo thứ
tự để nêu bật được nội dung bài học.
+ Người giáo viên là người hướng dẫn và giúp đỡ các nhóm nếu các nhóm có
gặp khó khăn trong quá trình thảo luận.
- Trong quá trình tổ chức học sinh thảo luận nhóm, giáo viên chọn một trong
những thành viên trong nhóm làm nhóm trưởng để điều khiển hoạt động của
nhóm. Đồng thời trong nhóm phải có người ghi biên bản (thư kí) để ghi lại
những điểm chính của cuộc thảo luận, sau đó trình bày trước cả lớp. Học sinh
cần luân phiên nhau làm thư kí, nhóm trưởng, luân phiên nhau đại diện nhóm
trình bày kết quả. Tránh trường hợp tạo điều kiện cho một số học sinh cho mình
có cơ hội đứng ngoài cuộc, không tham gia hoạt động học tập.
2.4- Xác lập vai trò của nhóm trưởng :
Nhóm trưởng phải là người triển khai nội dung : Phải xác định đúng mục
tiêu của phần thảo luận nhóm, hướng dẫn các thành viên nhóm chuẩn bị tài liệu
và cung cấp tài liệu cho từng người, phân công nhiệm vụ cho từng người và bố
trí chỗ ngồi cho các nhóm viên cho hợp lí để các nhóm viên trình bày nội dung
của mình.

Trong buổi thảo luận : Người nhóm trưởng phải điều động được tất cả các
thành viên trong nhóm tham gia tích cực vào buổi thảo luận, người nhóm trưởng
phải biết lắng nghe, khuyến khích các thành viên còn rụt rè tham gia, ngăn chặn
những người nói nhiều, theo dõi và quan sát phản ứng của từng người để điều
chỉnh buổi thảo luận . Khai thác nội dung bằng cách đặt câu hỏi kích thích tư
duy của từng người. Phát hiện những mâu thuẫn trong cách trình bày của mỗi
thành viên, tổng kết lại ý kiến của nhóm ở cuối buổi thảo luận.
Nói tóm lại, nhóm trưởng là người có vai trò quan trọng, để lựa chọn một học
sinh làm nhóm trưởng thì người giáo viên phải biết quan sát, theo dõi thái độ và
cách làm việc của từng học sinh để lựa chọn. Như vậy nhóm trưởng là người có
13


vai trò quan trọng cho buổi thảo luận của nhóm, họ phải thể hiện tốt vai trò của
mình để kích thích các thành viên hoạt động nhưng không phải nhóm trưởng là
người quyết định thành công cho việc thảo luận của nhóm.
Trong nhiều trường hợp, nếu giáo viên không cử thư kí để ghi lại biên bản
thì nhóm trưởng sẽ cử một thư kí để ghi lại những điểm chính của cuộc thảo
luận để trình bày trước lớp.
Khi trình bày kết quả thảo luận, nhóm trưởng có thể là người đại diện
nhóm trình bày kết quả. Hoặc có thể nhóm trưởng cử đại diện của nhóm trình
bày. Trong bất kì yêu cầu nào của giáo viên thì nhóm trưởng cần điều khiển tất
cả các thành viên trong nhóm tham gia để khi trình bày kết quả ai cũng trình
bày được tránh trường hợp chỉ có nhóm trưởng và thư kí mới được trình bày kết
quả.
2.5 Trình bày kết quả thảo luận :
Kết quả thảo luận có thể được trình bày dưới nhiều hình thức : Bằng lời,
đóng vai, trò chơi tiếp sức, viết hoặc vẽ cây lên giấy khổ to.....có thể cho một
người hoặc nhiều người trình bày, mỗi người một đoạn (biểu hiện) nối tiếp
nhau.

3- Giáo án thực nghiệm :

Bài 4 - tiết 5 : Bảo vệ hoà bình.
A- Mục tiêu :
1- Về kiến thức :
- Hiểu thế nào là hoà bình và bảo vệ hoà bình.
- Giải thích được vì sao phải bảo vệ hoà bình.
- Nêu được ý nghĩa của các hoạt động bảo vệ hoà bình, chống chiến tranh đang
diễn ra ở Việt nam và trên thế giới.
- Nêu được các biểu hiện của sống hoà bình trong sinh hoạt hằng ngày.
14


2- Kĩ năng :
Tham gia các hoạt động bảo vệ hoà bình, chống chiến tranh do nhà trường và
địa phương tổ chức.
3- Về thái độ :
Yêu hoà bình, ghét chiến tranh phi nghĩa.
B- Phương pháp, phương tiện và tài liệu học tập:
1- Phương pháp : Sử dụng kết hợp các phương pháp thảo luận nhóm, giải quyết
vấn đề, .....
2- Tài liệu và phương tiện :
- Tài liệu : Sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu tham khảo khác.
- Phương tiện : Máy chiểu, giấy Ao, bút màu....
C- Các hoạt động dạy học :
1- Ổn định và kiểm tra bài cũ :
2- Bài mới :
Hoạt động 1 : Giới thiệu bài mới :
- Giáo viên cho tập thể lớp hát tập thể bài hát “Trái đất màu xanh”.
- Thảo luận lớp : Nội dung bài hát nói lên điều gì?

- Giáo viên giới thiệu: Vậy thế nào là hoà bình? Vì sao phải bảo vệ hoà bình?
Chúng ta cần làm gì để bảo vệ hoà bình? Tiết học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu
về những vấn đề đó.
Hoạt động 2 : Thế nào là hoà bình,

1- Thế nào là hoà bình và bảo vệ

bảo vệ hoà bình.

hoà bình?

* Mục tiêu : Giúp học sinh hiểu được * Đặt vấn đề :
thế nào là hoà bình, bảo vệ hoà bình.
* Cách tiến hành :
- Học sinh đọc thông tin và xem ảnh
ở mục đặt vấn đề. Giáo viên cung
15


cấp thêm một số kênh hình .
? Em có suy nghĩ gì khi xem ảnh và

- Các tranh ảnh và thông tin :

đọc thông tin trên.

+Sự tàn khốc của chiến tranh .
+ Giá trị của hoà bình.
+ Sự ngăn chặn chiến tranh và bảo vệ
hoà bình.

? Chiến tranh đã gây ra những hậu

- Hậu quả :

quả gì cho con người, nhất là đối với

+ Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ

trẻ em.

nhất đã làm cho 10 triệu người chết.
+Chiến tranh thế giới lần thứ hai 60
triệu người chết.
+ Từ năm 1900 – 2000, chiến tranh
đã làm 2 triệu trẻ em bị chết, 6 triệu
trẻ thương tích tàn phế, 20 triệu trẻ
em sống bơ vơ, 300000 trẻ em tuổi
thiếu niên buộc đi lính, cầm súng giết

? Cần phải làm gì để ngăn chăn chiến người.
tranh và bảo vệ hoà bình.
? Em có suy nghĩ gì khi đế quốc Mĩ
gây chiến tranh ở Việt Nam.
- Học sinh nêu suy nghĩ.
? Qua thông tin, tranh ảnh em có suy

- Chiến tranh đem lại đau thương,

nghĩ gì.

mất mát, đói khát, bệnh tật, gia đình
li tán; huỷ hoại thành phố làng mạc,
nhà cửa, xí nghiệp; là thảm hoạ của
toàn nhân loại.
16


? Trái với chiến tranh là hoà bình.
Giáo viên viết to từ “Hoà Bình ” trên
bảng và nêu câu hỏi động não : Thế
nào là hoà bình.
- Phát cho học sinh phiếu học tập là
một mảnh giấy nhỏ và yêu cầu các
em viết ý kiến lên giấy sau đó mang
dán lên bảng, xung quanh chữ “Hoà
Bình”.
? Em hiếu hoà bình là gì? Bảo vệ hoà => Hoà bình là tình trạng không có
bình là gì ?

chiến tranh hay xung đột vũ trang; là

* Giáo viên kết luận, rút ra kết luận.

mối quan hệ hiểu biết, tôn trọng,
bình đẳng giữa các quốc gia, dân tộc,
giữa con người với con người; là
khát vọng của toàn nhân loại.
Bảo vệ hoà bình là giữ gìn cuộc sống
bình yên; dùng thương lượng đàm

phán để giải quyết mâu thuẫn, xung
đột giữa các quốc gia, dân tộc, tôn
giáo; không để xảy ra chiến tranh
hay xung đột.

Hoạt động 3 : Vì sao phải bảo vệ

2- Vì sao phải bảo vệ hoà bình và

hoà bình, trách nhiệm bảo vệ hoà

trách nhiệm bảo vệ hoà bình.

bình.
* Mục tiêu :
- Sự cần thiết phải bảo vệ hoà bình,
ngăn chặn chiến tranh.
17


- Trách nhiệm của nhân loại nói
chung và học sinh nói riêng trong
việc ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ
hoà bình.
* Cách tiến hành :

- Cần phải bảo vệ hoà bình , vì :

-Giáo viên chia lớp làm 2 nhóm và

+ Chiến tranh chỉ đem lại đau

gia nghiệm vụ cho nhóm trưởng, mỗi thương, tang tóc, đói khát, thất học,
nhóm thảo luận theo câu hỏi sau:

là thảm hoạ cho loài người. Còn hoà

_ Nhóm 1- câu 1 : Vì sao phải bảo vệ bình mang lại cuộc sống thanh bình,
hoà bình, ngăn chặn chiến tranh ?

hạnh phúc, ấn no, trẻ em được học

- Nhóm 2- câu 2 : Bảo vệ hoà bình là tập, được vui chơi.......
trách nhiệm của ai?

+ Ngày nay, các thế lực phản động,

- Nhóm 3 : Chúng ta phải làm gì để

hiếu chiến vẫn đang âm mưu phá

bảo vệ hòa bình, ngăn chặn chiến

hoại hoà bình, gây chiến tranh tại

tranh ?

nhiều nơi trên thế giới.

- Các nhóm làm việc.

- Bảo vệ hoà bình là trách nhiệm của

- Đại diện các nhóm trình bày kết

tất cả các quốc gia, các dân tộc và

quả thảo luận của nhóm mình, cácc

toàn nhân loại.

nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- Để bảo vệ hoà bình chúng ta phải

* Giáo viên kết luận, chốt vấn đề.

xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa
con người với con người trong cuộc
sống hằng ngày; thiết lập quan hệ
hữu nghị hợp tác giữa các dân tộc và
quốc gia trên thế giới.

Hoạt động 4 : Vẽ Cây Hòa Bình

* Củng cố bài học.

* Mục tiêu :
18

- Củng cố bài học, liên hệ
* Cách tiến hành :
- Chia lớp làm 2 nhóm học tập.
- Nội dung vẽ cây hoà bình.
- Giáo viên yêu cầu mỗi nhóm học
sinh vẽ một “Cây Hoà Bình” và
hướng dẫn học sinh cách vẽ như sau:
+ Trước hết vẽ một cây với các bộ
phận : rễ, thân, cành, lá, hoa. Trên
thân cây đề chữ “Hoà Bình”.
+ Sau đó hãy ghi những điều tốt đẹp
mà hoà bình mang lại cho cuộc sống
của con người lên các hoa và lá cây.
+ Ở mỗi rễ cây và cành hãy ghi
những hoạt động bảo vệ hoà bình cần
làm, hoặc một hành vi giao tiếp, ứng
xử hàng ngày cần được thực hiện để
bảo vệ hoà bình.
- Các nhóm vẽ Cây Hoà Bình.
- Từng nhóm lên giới thiệu “Cây Hoà
Bình” của nhóm mình.
- Cả lớp bình luận và tự liên hệ.
* Giáo viên kết luận :
Khen những học sinh đã biết thể hiện
lòng yêu hoà bình trong cuộc sống
hàng ngày và nhắc nhở học sinh hãy
luôn sống hoà bình thân thiện với
19

mọi người xung quanh.
=> Giáo viên kết luận : Hoà bình
đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc,
an bình cho mọi ngưòi. Mọi người
đều phải có trách nhiệm bảo vệ hoà
bình,chống chiến tranh.
? Yêu cầu học sinh đọc toàn bộ phần
nội dung bài học.
Hoạt động 5 : Bài tập

4- Bài tập :

* Mục tiêu :
- Vận dụng kiến thức để làm bài tập.
- Củng côc kiến thức và khắc sâu nội
dung bài học.
* Cách tiến hành :
- Học sinh làm việc độc lập.
- Học sinh trình bày kết quả.
* Giáo viên kết luận từng bài tập.
? Học sinh đọc và thực hiện yêu cầu

Bài tập 1 :

bài tập 1.

- Những hành vi thể hiện lòng yêu
hoà bình trong cuộc sống hàng
ngày : a,b,d,e,h,i.

? Học sinh đọc và thực hiện yêu cầu

Bài tập 2 :

bài tập 2.

- Tán thành : a,c
- Không tán thành : b
-Giải thích cụ thể.

Hoạt động 6: Hướng dẫn học tập :
20


1- Học tập :
- Học bài và hoàn thiện bài tập.
- Các nhóm xây dựng kế hoạch thực hiện một hoạt động vì hoà bình theo mẫu :
+ Tên hoạt động
+ Thời gian
+ Địa điểm
+ Người tham gia
+ Nội dung, hình thức hoạt động
+ Công việc chuẩn bị.
2- Chuẩn bị : bài Tình hữu nghị giữa các dân tộc trên thế giới.
D- Rút kinh nghiệm giờ dạy :
IV- Kiểm nghiệm :
Việc vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong bộ môn Giáo dục công
dân nói riêng và các bộ môn nói chung trong khối Trung học cơ sở nói chung có
tác động lớn tới hoạt động dạy học, phát huy được sự chủ động, tích cực, sáng

tạo, gây hứng thú, đam mê cho người học. Thảo luận nhóm là một trong những
phương pháp giảng dạy hiệu quả bởi qua phương pháp này khơi dậy được sự
nhiệt tình của học sinh, khuyến khích tham gia vào quá trình học tập tốt. Đồng
thời qua đó, học sinh cũng tập phản ứng với những môi trường phức tạp và có
thật sẽ gặp trong cuộc sống hàng ngày. Qua phương pháp thảo luận nhóm học
sinh xây dựng được tinh thần đồng đội và các mối quan hệ tương hỗ. Cân bằng
tâm lí, khả năng hoà nhập, kĩ năng giao tiếp và tính tự trọng tốt hơn. Nhờ không
khí thảo luận nhóm cởi mở giúp học sinh thấy thoải mái, tự tin hơn trong việc
trình bày ý kiến của mình và biết lắng nghe có phê phán ý kiến của những thành
viên khác. Nhất là qua áp dụng phương pháp thảo luận nhóm kiến thức học sinh
tiếp thu được trở nên sâu sắc, bền vững, dễ nhớ và nhớ nhanh hơn do được giao
lưu học hỏi giữa các thành viên trong nhóm. Có thể nói việc đổi mới và sử dụng
21


phương pháp dạy học mới kích thích sự tích cực, chủ động, sáng tạo của người
học và phương pháp dạy học thảo luận nhóm là một trong những phương pháp
như thế. Từ đó, chất lượng môn học cũng được cải thiện và nâng lên rõ rệt. Cụ
thể sau một thời gian áp dụng, kết quả đạt được cụ thể như sau:
a- Nhóm lớp giáo viên thường xuyên áp dụng phương pháp thảo luận nhóm :
Lớp

Điểm

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

SL
1

SL
0

Sĩ số
9B

35

SL
13

%
37,1

SL
21

%
60

%
2,9

%
0

b- Nhóm lớp giáo viên không thường xuyên áp dụng phương pháp thảo luận
nhóm :
Lớp

Điểm

Giỏi

Khá

Trung bình

Yếu

SL
22

SL
3

Sĩ số
9A

31

SL
1

%

3,2

SL
5

%
16,1

%
71,0

%
9,7

C- KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT:
1, Kết luận:
Có thể nói dạy bộ môn Giáo dục công dân là khó và nếu giáo viên không
có sự đầu tư cho bài dạy nó sẽ khô khan gây cho học sinh tâm lí không yêu
thích môn học. Nhưng nếu giáo viên biết áp dụng, vận dụng các phương pháp
dạy học phù hợp kiểu bài thì sẽ biến giờ học Giáo dục công dân khó, khô khan
đó thành một tác phẩm nghệ thuật để học sinh thưởng thức và tiếp nhận. Vì vậy
để đạt được kết quả như mong muốn, khi sử dụng phương pháp này thì khâu
chuẩn bị của giáo viên và yêu cầu đối với người học là rất quan trọng. Người
giáo viên cần phải tìm tòi nghiên cứu tài liệu liên quan, phải có kĩ năng tổ chức
cho học sinh thảo luận nhóm, biết tổ chức điều khiển, chia nhóm và giao nhiệm
22


vụ cho từng nhóm, ...Từ đó, hình thành cho học sinh phương pháp học theo kiểu
thảo luận nhóm một cách thành thạo. Tuy nhiên, khi tổ chức phương pháp thảo

luận nhóm, học sinh và giáo viên đều gặp khó khăn nhất định, để dung hoà giáo
viên có thể thảo luận với nhóm chuyên môn để làm ra cách làm việc tốt nhất.
Trên đây là kinh nghiệm mà bản thân rút ra từ thực tế giảng dạy trong
nhiều năm qua. Hy vọng có thể gợi thêm một cách dạy mới trong môn GDCD
nhằm nâng cao chất lượng dạy học và gây hứng thú học tập bộ môn của các em.
Đề tài này do bản thân tôi học hỏi, đúc rút kinh nghiệm, nên chắc chắn
không tránh khỏi những hạn chế. Rất mong được hội đồng khoa học, các đồng
nghiệp tham khảo và góp ý chân thành để bản thân tôi được học tập và tiếp thu
với mục đích vận dụng phương pháp này nói riêng và các phương pháp dạy học
khác trong bộ môn Giáo dục công dân nói chung đạt hiệu quả và kết quả cao
hơn.
2, Đề xuất:
Qua thực hiện, giảng dạy bộ môn tôi thấy phương tiện dạy học phục vụ bộ
môn còn ít. Vì vậy, tôi rất mong rằng ngành cần có chỉ đạo, cung cấp thêm
phương tiện dạy học để chúng tôi có thể tham khảo, sử dụng trong dạy học bộ
môn tốt hơn ở các chủ điểm đạo đức và pháp luật.

XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Thanh hóa, ngày 2 tháng 3 năm 2014
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.
Người viết sáng kiến

Chu Thị Tươi
23


MỤC LỤC

TT
A
B

Nội dung
Đặt vấn đề
Giải quyết vấn đề
I-Cơ sở lí luận

Trang
1
2
2->3
24


C

II- Thực trạng
III- Giải pháp và biện pháp thực hiện
IV-Kiểm nghiệm
Kết luận, đề xuất

3->5
5->14
14->15
15->16

25