Một số kinh nghiệm mới phương pháp dạy học và cách thức đánh giá nhằm nâng cao hiệu quả các tiết học thực hành công nghệ 6 (sách cánh diều)

PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO …
TRƯỜNG TRUNG HỌC ………..
--- – ² ˜ ---

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ KINH NGHIỆM MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC VÀ CÁCH THỨC ĐÁNH GIÁ NHẰM NÂNG
CAO HIỆU QUẢ CÁC TIẾT HỌC THỰC HÀNH
CÔNG NGHỆ 6
(Sách Cánh diều)

Lĩnh vực: …
Họ và tên tác giả: ….
Đơn vị: ….

Năm học: 20….- 20…


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. .......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu. .................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu. ................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu. .............................................................................. 2
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ................................................... 3
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm...................................................... 3
2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. ...................... 4
a. Đối với giáo viên: ....................................................................................... 4
b. Đối với học sinh: ........................................................................................ 5
3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề. ............................................ 6

a. Đổi mới cách tổ chức dạy học: ................................................................... 6
b. Đổi mới phương pháp dạy – học: ............................................................. 10
c. Đổi mới đánh giá kết quả thực hiện các bài thực hành. ........................... 13
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản
thân, đồng nghiệp và nhà trường. .................................................................... 17
a. Việc đổi mới khâu tổ chức dạy học: ......................................................... 17
b. Đổi mới đánh giá kết quả thực hành. ...................................................... 17
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ. ............................................................................ 19
1. Kết luận. ...................................................................................................... 19
2. Đề xuất. ....................................................................................................... 19


A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Mục tiêu của giáo dục hiện nay chúng ta đang hướng tới giáo dục cho học
sinh kiến thức song song với đó là giáo dục kỹ năng cho học sinh. Trong Luật
giáo dục 2005 đã chỉ rõ những định hướng chung về đổi mới PPDH là: “Phương
pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo
của HS ; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương
pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức
vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”.
Vậy đối với môn công nghệ hiện nay, sau khi học xong một bài, một chương
hay một phần HS vừa phải nắm bắt được nội dung kiến thức vừa phải hình thành
được kỹ năng cho bản thân nhất là kỹ năng thực hành, thực hiện các thao tác theo
quy trình. Trong nội dung chương trình của bộ mơn cơng nghệ do đặc thù của
môn học nên thời lượng số tiết thực hành và số tiết lý thuyết gần tương đương
nhau. Tuy nhiên ở các nhà trường hiện nay khi phân công chuyên môn thường
chia 2 tiết học thành 2 buổi khác nhau để GV giảng dạy, việc làm này đã vơ tình
đã ảnh hưởng đến PPDH của giáo viên cũng như quan điểm dạy học của bộ môn,
đặc biệt là trong các bài thực hành.

Trong các tiết thực hành khi dạy một tiết GV và HS phải chuẩn bị rất nhiều
đồ dùng dạy học và phải thực hiện tuần tự theo một quy trình, tuy nhiên với cách
bố trí các tiết dạy học hiện nay GV và HS khi thực hiện mới được một thời gian
ngắn đã hết giờ, phải dừng lại và hôm sau phải chuẩn bị lại từ đầu. bên cạnh đó
trong nội dung của bài thực hành HS phải hoàn thiện một sản phẩm tuy nhiên với
thời lượng 1 tiết HS mới chỉ thực hiện được một vài bước của quy trình thực hành
nên chưa thể hồn thiện được sản phẩm. Từ đó ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng
dạy học của GV và khả năng tiếp thu của HS đặc biệt là khả năng hình thành kỹ
năng thực hành. Bên cạnh đó trong q trình tổ chức dạy học khâu đánh giá cũng
đóng một vai trị rất quan trọng, tuy nhiên nếu tổ chức dạy học không tốt thì khâu
1


đánh giá cũng không mang lại hiệu quả, nhât là đánh giá nội dung thực hành thì
cần chi tiết hơn và cần có nhiều thời gian hơn.
Qua tham khảo cách tổ chức dạy học của các trường bạn trong huyện tơi thấy
cùng chung một thực trạng như trên, chưa có đơn vị nào đổi mới về cách bố trí,
tổ chức dạy học môn công nghệ lớp 6 để tạo điều kiện thuận lợi cho GV và HS
trong quá trình dạy – học và để đạt hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy. Vì vậy
qua quá trình dạy học và tham khảo các đồng nghiệp tôi đã thực hiện đề tài “Một
số kinh nghiệm mới phương pháp dạy học và cách thức đánh giá nhằm nâng
cao hiệu quả các tiết học thực hành Công nghệ 6” theo bộ sách Cánh Diều
2. Mục đích nghiên cứu.
Từ lý do trên quả nghiên cứu các tài liệu và thực hiện thử nghiệm tôi đã mạnh
dạn phối kết hợp cùng với nhà trường thay đổi cách tổ chức dạy học môn công
nghệ lớp 6 để đảm bảo quá trình dạy học thực hiện đúng quan điểm dạy học bộ
mơn đó là: Qua các tiết học học sinh không những nắm bắt được kiến thức trên
cơ sở khoa học lý thuyết mà học sinh còn được trực tiếp thao tác thực hành nhằm
rèn luyện kỹ năng và nắm được quy trình cơng nghệ để tạo ra một sản phẩm. Học
sinh có thể thực hành nhóm, thực hành cá nhân, bên cạnh đó cịn phát huy được

tính sáng tạo trong học tập và lao động của học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu.
Trong phạm vi đề tài này tôi nghiên cứu về các vấn đề sau:
- Phương pháp tổ chức dạy học môn công nghệ lớp 6 để mang lại hiệu quả
cho các bài học thực hành.
- Cách tổ chức đánh giá kết quả thực hành của HS, phát huy tính chủ động
sáng tạo của HS.
4. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc và nghiên cứu các tài liệu, văn bản
để hiểu được cơ sở lý luận của việc đổi mới PPDH.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Thông qua quá trình dạy học các
năm học trước và khảo sát các trường học lân cận.
2


- Phương pháp đàm thoại: Trao đổi từ đồng nghiệp, học sinh để thu thập
thông tin phục vụ cho mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tập hợp lại những kinh nghiệm nghiên
cứu và thực tiễn về học sinh để đề xuất các biện pháp.
- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu: Thống kê các số liệu qua theo dõi,
khảo sát thực tế để tổng hợp so sánh tính hiệu quả.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Mơn cơng nghệ là mơn học có nhiều ứng dụng trong thực tiễn. Do đó trong
mỗi giờ học GV khơng chỉ trình bày lý thuyết một chiều mà còn phải nêu các
vấn đề, đặt ra các câu hỏi giúp HS vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm của
bản thân vào cuộc sống.
Trong giờ học môn công nghệ, GV giữ vai trò là người hướng dẫn, tổ chức
cho HS thu nhận kiến thức, hình thành kỹ năng thơng qua việc tổ chức dạy học
đặc biệt là các tiết học thực hành. Một nhà giáo dục Ấn Độ có viết “Tơi nghe –

tơi qn; Tơi nhìn – tơi nhớ; Tơi làm – tôi hiểu”. Thực hành sẽ củng cố lý thuyết,
mặt khác trải qua kinh nghiệm thực tế học sinh sẽ thay đổi cách tư duy và hành
động của mình. Học sinh không chỉ lĩnh hội được kiến thức mới qua việc quan
sát và nghe giảng, mà phải cố gắng vận dụng những kiến thức mới này vào thực
tiễn để biến thành kiến thức và kỹ năng của chính mình chỉ khi đó q trình dạy
học mới hồn thiện.
Trong mơn cơng nghệ có 2 loại thực hành. Một loại thực hành giúp học sinh
chủ động tìm hiểu, phát hiện kiến thức để lĩnh hội hoặc để khẳng định, củng cố
các kiến thức đã học. Loại thực hành thứ 2 là để rèn luyện kỹ năng về cơng việc
nào đó.
Tuy nhiên theo PPDH thực hành thì các tiết học thực hành phải đảm bảo đầy
đủ các yếu tố để giáo dục kiến thức, kỹ năng, thái độ cho HS. Đặc biệt cần hình
thành cho HS cách làm việc theo quy trình công nghệ. Đối với mỗi một tiết thực

3


+ Việc giải quyết các tình huống sẽ dễ dàng hơn, HS có đủ thời gian để thảo
luận, hợp tác cùng nhau giải quyết một vấn đề.
+ HS sẽ đỡ vất vả hơn trong quá trình chuẩn bị các đồ dùng học tập, không
phải đem đi đem lại nhiều lần.
+ Đặc biệt HS có đủ thời gian thực hiện quy trình thực hành đến khi hồn
thành sản phẩm đối với các bài thực hành.

Ví dụ 2: Trong tiết 46, 47 Bài 7: Chế biến thực phẩm (Món rau trộn) (trang
33 Công nghệ 6 bộ sách Cánh diều)

8

Nếu ta thực hiện theo phương pháp cũ học sinh phải chuẩn bị nguyên liệu lặp
lại 2 lần cho 2 tiết học vì vậy sẽ gây tốn kém và lãng phí cho GV và HS do các
ngun liệu đó là đồ tươi sống nên không thể sử dụng lại được.
Khi thực hành: ở tiết 46 do thời gian học sinh khơng có đủ thời gian để hồn
thành được một món ăn mà chỉ mới hoàn thành được một vài giai đoạn trong quy
trình. Đến tiết 47 HS khơng sử dụng lại được các sản phẩm đã thực hiện ở tiết
trước mà phải chuẩn bị nguyên liệu mới, ngoài ra học sinh lại phải thực hiện lại
từ đầu quy trình chế biến món ăn.
Khi đổi mới tổ chức dạy học sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho GV và HS đó là:
Chỉ cần chuẩn bị một lần nguyên liệu. Do có 2 tiết liền nhau nên HS được thực
hiện đầy đủ các giai đoạn trong quy trình và đi đến hồn thiện sản phẩm từ đó
GV có thể đánh giá được HS và hiệu quả của bài học.

9


b. Đổi mới phương pháp dạy – học:
Khi thực hiện tổ chức dạy học theo 2 tiết liền nhau GV có thể soạn giảng theo
các chủ đề hoặc có thể tổ chức dạy học một cách linh hoạt và hiệu quả.
Trong hai tiết liên tục GV tuân thủ thực hiện đủ 3 hoạt động cơ bản của tiết
thực hành đó là:
Hoạt động 1: Hướng dẫn ban đầu.
Hoạt động 2: Hướng dẫn thường xuyên.
Hoạt động 3: Hướng dẫn kết thúc.
Trong đó phải xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm của từng hoạt động cụ thể là:
Hoạt động 1: Hướng dẫn ban đầu gồm các hoạt động sau.
- Nêu rõ mục tiêu bài học: GV cần chỉ rõ cho HS sau tiết học cần hình thành
được những kỹ năng gì, hồn thành sản phẩm nào, trong thời gian bao lâu.
- Kiểm tra và củng cố lại những kiến thức đã học và các điều kiện chuẩn bị
cho thực hành.

- Trình bày quy trình cơng nghệ.
- GV thực hiện thao tác mẫu: Để HS cả lớp quan sát, GV làm nhanh một lần
sau đó làm lại một lần thật chậm và lưu ý các sai hỏng thường gặp và chú ý an
toàn lao động cho các em.
GV chú ý hoạt động này không nên chiếm quá nhiều thời gian của bài thực
hành, thông thường chỉ dành từ 10 đến 15 phút/ 90 phút toàn bài.
Hoạt động 2: Hướng dẫn thường xuyên.
Sau khi HS đã nắm được quy trình cơng nghệ thì hoạt động này là hoạt động
quan trọng nhất của HS và chiếm nhiều thời gian nhất trong bài học.
HS có thể thực hành theo nhóm hoặc cá nhân. Trong q trình các em thực
hành nhiệm vụ của GV là phải chú ý quan sát, uốn nắn các thao tác cho các em
kịp thời tránh những sai hỏng khi thực hiện để khỏi ảnh hưởng đến các bước tiếp
theo.
Hoạt động 3: Hướng dẫn kết thúc.

10


Ví dụ: Khi dạy bài 7 “Chế biến thực phẩm” (trang 33 Công nghệ 6 bộ sách
Cánh diều).
Tôi đã không thực hiện tuần tự các bước như trong SGK mà tơi đưa ra các
tình huống ở dạng trắc nghiệm để các em lựa chọn và giải thích như:
- Thịt cá mua về khi nào chuẩn bị nấu mới cần sơ chế.
- Thịt thái xong mới đem đi rửa.
- Thái rau trước khi rửa.
- Vo gạo thật kỹ rồi mới nấu cơm..
- Khi nấu cơm chưa vội quan tâm lượng nước thừa hay thiếu…
Khi HS cùng thảo luận về một vấn đề theo chiều xi hay ngược lại và các
em có thể tự giải thích được những tình huống, HS sẽ hiểu bài hơn.

12


Trong quá trình tổ chức lớp học GV sử dụng các PPDH theo hướng đổi mới
như
- Sử dụng phương tiện trực quan để tổ chức tìm tịi bộ phận.
- Sử dụng thuật “tựa lịch sử’ với phương pháp thuyết trình.
- Phương pháp đàm thoại gợi mở - tìm tịi…

c. Đổi mới đánh giá kết quả thực hiện các bài thực hành.
Khi đã thực hiện xếp hai tiết liền nhau GV có thể thực hiện việc kiểm tra đánh
giá xuyên suốt quá trình học tập của HS
GV thực hiện các giải pháp cụ thể như sau
* Đánh giá phần chuẩn bị của học sinh.

13


Để một tiết thực hành thành cơng thì phần chuẩn bị của cả thầy và trò đều rất
quan trọng. Đối với HS cần có sự chuẩn bị đầy đủ những phần GV giao cho. Ở
nội dung này GV có thể áp dụng các biện pháp kiểm tra sau:
- Giao cho tổ trưởng hoặc trưởng nhóm kiểm tra các thành viên của tổ sau đó
báo cáo với GV về sự chuẩn bị của nhóm.
- GV yêu cầu HS đưa ra các đồ dùng, dụng cụ để GV kiểm tra.
* Để thực hiện tốt nội dung này GV cần phải lập một cuốn nhật ký để theo dõi
trong tất cả các tiết thực hành, tránh trường hợp HS thường xuyên không chuẩn
bị.
Sau khi kiểm tra GV ghi kết quả kiểm tra để có đánh giá vào kết quả của nhóm
Nội dung này được thực hiện vào đầu buổi học.
* Đánh giá việc thực hiện quy trình thực hành:

Trong một bài thực hành, bước hướng dẫn thường xuyên là chiếm nhiều thời
gian nhất. Vậy để theo dõi và đánh giá đúng kết quả thực hành của HS yêu cầu
người GV phải thực sự linh hoạt trong việc đánh giá này. GV có thể kết hợp một
số phương pháp sau:
- Kiểm tra bằng quan sát ngẫu nhiên. Trong quá trình hướng dẫn thường xuyên
GV phải chú ý đến việc đánh giá HS một cách ngẫu nhiên mà khơng cần thơng
báo cho HS biết mình đang được kiểm tra. GV áp dụng phương pháp này có thể
đánh giá chính xác kỹ năng thực hành của HS. Các biện pháp để thực hiện.
+ GV vừa hướng dẫn cho từng nhóm vừa quan sát thao tác của các HS. Nếu
HS làm chưa đúng GV sẽ uốn nắn cho HS .
+ GV để HS thực hành GV quan sát và đánh giá kỹ năng thực hành của HS
và ghi chép những đối tượng đã quan sát vào sổ ghi chép. Khi quan sát GV chú ý
những điểm sau:
+ Quan sát thao tác của HS để đánh giá kỹ năng: Mức độ chính xác, độ thành
thục trong thao tác.
+ Quan sát thái độ thực hành: HS tích cực hay khơng
+ Quan sát tính sáng tạo trong khi thực hành.
14


20