Một số biện pháp nâng cao hứng thú học tập cho học sinh khi dạy địa lý 6 (bộ sách cánh diều)

PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO …
TRƯỜNG TRUNG HỌC ………..
--- – ² ˜ ---

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HỨNG THÚ HỌC
TẬP CHO HỌC SINH KHI DẠY ĐỊA LÝ 6
(Bộ sách Cánh diều)

Lĩnh vực: …
Họ và tên tác giả: ….
Đơn vị: ….

Năm học: 20….- 20…


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 2
3. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 2
4. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 2
B. NỘI DUNG .............................................................................................. 2
1. Cơ sở lý luận ......................................................................................... 2
2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................... 3
3. Giải pháp thực hiện ............................................................................... 4
Biện pháp 1: Ứng dụng ca dao, tục ngữ, thơ văn vào trong quá trình dạy
Địa lý 6 ......................................................................................................... 4
Biện pháp 2: Vận dụng quả phương pháp trò chơi học tập khi dạy Địa
lý cho học sinh .............................................................................................. 9

Trị chơi: Xếp hình và ghép tên : ...................................................... 9
Trị chơi: Thi giải thích các hiện tượng địa lí trong bài. ................. 11
Trị chơi: Mơ tả các mối quan hệ địa lí theo cách của em. ............. 12
Trị chơi: Giải ô chữ ........................................................................ 13
Biện pháp 3: Tăng cường tổ chức các hoạt động theo nhóm cho học sinh
trong giờ Địa lý........................................................................................... 14
Biện pháp 4: Sử dụng các phương tiện dạy Địa lý một cách hiệu quả để
tạo hứng thú học tập Địa lý ........................................................................ 21
4. Hiệu quả của sáng kiến ....................................................................... 25
C. KẾT LUẬN ............................................................................................ 26
1. Kết luận ............................................................................................... 26
2. Bài học kinh nghiệm ........................................................................... 27
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 29


A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước
và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước
trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.
Đổi mới căn bản nền giáo dục trước hết phải tích cực đổi mới phương pháp
dạy học, xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệm, dạy tốt, học tốt, khơi
dậy tiềm năng, trí sáng tạo của học sinh, tránh chạy theo bệnh thành tích. Hội
nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) khẳng định: “Tiếp tục
đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học,
cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực."
Trên lĩnh vực dạy học, đổi mới phương pháp dạy học đã và đang được đề

cập và bình luận sơi nổi. Điều đổi mới quan trọng nhất là trong mỗi giờ học, học
sinh đóng vai trị chủ động, giáo viên đóng vai trị chủ đạo, có nghĩa là học sinh
phải tích cực chủ động, sáng tạo để tìm ra kiến thức và nắm bắt kiến thức, giáo
viên là người giúp đỡ hướng dẫn và gợi mở cho học sinh. Để đạt được mục đích
đổi mới của phương pháp dạy học mơn Địa lí, bản thân người giáo viên phải tìm
tịi phương pháp thích hợp nhằm gây hứng thú cho học sinh. Vậy làm thế nào để
học sinh say mê, hứng thú trong các giờ học Địa lí? Làm thế nào để phát huy
được sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong giờ học Địa lí ? Thực hiện vấn đề
này khơng đơn giản, nó đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư thời gian và cơng sức
tìm tịi, sáng tạo cho mỗi giờ lên lớp. Xuất phát từ thực tế trên, tôi chọn đề tài:
“Một số biện pháp nâng cao hứng thú học tập cho học sinh khi dạy Địa Lý 6 ”
dựa theo bộ sách Cánh Diều.

1


2. Mục đích nghiên cứu
Trước hết, nghiên cứu đề tài để tìm ra biện pháp nhằm đảm bảo hiệu quả và
nâng cao chất lượng trong dạy học Địa lí ở nhà trường phổ thơng. Bên cạnh đó,
nhằm xác định các cơ sở lí luận, các nguyên tắc, yêu cầu, đề tài rút ra kết luận về
các giải pháp tạo hứng thú cho học sinh trong tiết học Địa lí, phát huy được vai
trò chủ thể của học sinh trong tiếp nhận môn học, phù hợp với mục tiêu đặt học
sinh vào vị trí trung tâm của q trình dạy học. Đó cũng là hướng tiếp cận quan
điểm giúp học sinh mạnh dạn, tự tin trong học tập. Đây cũng là cơ sở thực tiễn là
nền tảng cho việc hình thành thói quen tốt, hình thành nhân cách cho các em trong
tương lai.
3. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài xoay quanh việc nghiên cứu giảng dạy và học tập với việc tìm tịi và
áp dụng thực nghiệm đưa ra một số biện pháp từ kinh nghiệm giảng dạy qua nhiều
năm công tác để giúp học sinh THCS nói chung cũng như học sinh Trường THCS

............ nói riêng học tốt mơn Địa lí
4. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng chủ yếu mà đề tài này nghiên cứu là các phương pháp giảng dạy
tích cực nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong dạy học Địa lí
- Vấn đề “Một số biện pháp nâng cao hứng thú học tập cho học sinh khi dạy
Địa Lý 6”
B. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận
Hứng thú là một thuộc tính tâm lí - nhân cách của con người. Hứng thú có
vai trị rất quan trọng trong học tập và làm việc, không có việc gì người ta khơng
làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. M.Gorki từng nói: Thiên tài nảy nở từ
tình u đối với cơng việc. Cùng với tự giác, hứng thú làm nên tính tích cực nhận
thức, giúp học sinh học tập đạt kết quả cao, có khả năng khơi dậy mạch nguồn
của sự sáng tạo.Trong khi đó, việc khảo sát thực tế dạy học bằng nhiều con đường
(lấy phiếu hỏi từ các cấp quản lí giáo dục, từ các giáo viên, các bậc phụ huynh và
2


vừa dễ nhớ, tăng thêm phần thuyết phục cho bài học. Tùy từng bài, từng phần nội
dung bài học mà tơi sử dụng những câu ca dao tục ngữ có liên quan.
Ví dụ 1. Khi dạy bài 7 “Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt trời và các hệ
quả địa lý” (trang 127 Địa lí 6 bộ sách Cánh Diều)
Tơi sử dụng câu ca dao:
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
Yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức mới học để giải thích ?
Giải thích ý nghĩa :
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng”
Việt Nam nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu bắc. Tháng 5 âm lịch của
Việt Nam tương ứng là tháng 6 dương lịch. Tháng 6 dương lịch BCB là mùa hè.

Ngày 22/6 hàng năm, tia bức xạ mặt trời chiếu vng góc với tiếp tuyến bề
mặt Trái đất tại chí tuyến bắc (23°27′B) nên thời gian chiếu sáng ở nửa cầu Bắc
(Việt Nam) dài. Càng về phía Cực Bắc ngày càng dài, đêm càng ngắn, nên có
hiện tượng ngày dài, đêm ngắn. “Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
Vào ngày 22/12 (tháng 10 âm lịch). Mặt trời chuyển động biểu kiến về chí
tuyến Nam và vng góc tại bề mặt đất tại tiếp tuyến 23°27′N (Chí tuyến Nam)
thì ở BCN lúc này ngày dài đêm ngắn và ở BCB (Việt Nam) hiện tượng ngày
ngắn - đêm dài

5


Ví dụ 2: Khi dạy bài 25 “Con người và thiên nhiên” (trang 189 Địa lí 6 bộ
sách Cánh Diều); ta có thể sử dụng câu ca dao sau:
“Trơng trời, trông đất, trông mây
Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm
Trông cho chân cứng đá mềm
Trời êm biển lặng mới yên tấm lòng…”
Vậy với câu ca dao trên học sinh có thể nhớ được một số nhân tố tác động
đến nơng nghiệp ( khí hậu, đất trồng, nguồn nước, sinh vật, và các nhân tố xã
hội...)

6


Ví dụ 3. Khi dạy bài 14 “Nhiệt độ và mưa. Thời tiết và khí hậu” (trang 155
Địa lí 6 bộ sách Cánh Diều).

7

Chúng ta có thể sử dụng lời bài hát Gửi nắng cho em: để khắc sâu cho học
sinh tính chất khí hậu của Miền Nam khơng có mùa đơng lạnh như Miền Bắc
“Anh ở trong này chưa thấy mùa đông
Nắng vẫn đỏ mận hồng đào cuối vụ
Trời Sài Gòn xanh cao như quyến rũ
Thật diệu kỳ là mùa đông phương nam”
* Phương pháp ứng dụng của giáo viên
Giáo viên sử dụng các câu ca dao trên bằng nhiều phương pháp:
+ Dùng câu ca dao tục ngữ để gợi mở, gợi ý cho học sinh dễ dàng tìm ra kiến

8


Trị chơi: Giải ơ chữ
HS lựa chọn và giải từng ơ chữ để tìm ra từ chìa khóa.
Ví dụ: Khi dạy bài 24 “Dân số thế giới. Sự phân bố dân cư thế giới. Các
thành phố lớn trên thế giới” (trang 184 Địa lí 6 bộ sách Cánh Diều)
Yêu cầu: Thi theo nhóm, thời gian 3-5 phút:
Câu hỏi:
Khu vực tập trung đông dân nhất trên thế giới ở châu nào?
Khu vực có mật độ dân số cao nhất trên thế giới ở châu nào?
Khu vực ít dân nhất trên thế giới?
Người da trắng thuộc chủng tộc?
Người da đen thuộc chủng tộc?
Người da vàng thuộc chủng tộc?

13

Phân bố ở đâu?
Phân bố ở đâu?
Phân bố ở đâu?

Với mỗi hình thức trị chơi, ngồi đáp án, giáo viên có thể đánh giá cho điểm
dưới nhiều hình thức khác nhau tạo khơng khí sơi nổi trong học tập.
Biện pháp 3: Tăng cường tổ chức các hoạt động theo nhóm cho học sinh
trong giờ Địa lý
Bước 1: Chuẩn bị hoạt động nhóm.
Trước khi đưa hoạt động nhóm vào một bài dạy giáo viên cần phải trả lời
các câu hỏi sau:
- Mục tiêu hoạt động nhóm của bài này là gì? Có phù hợp với mục tiêu tổng
qt của bài khơng?
- Hoạt động nhóm cần bao nhiêu thời gian?

14


30