Nghiên cứu khoa học " Xác định tuổi sâu non Hypsipyla robusta hại một số loài cây họ xoan bằng kích thước chiều rộng viên phân " pptx

Xác định tuổi sâu non Hypsipyla robusta hại một số loài cây họ xoan bằng kích
thước chiều rộng viên phân
Nguyễn Văn Độ
Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam



Sâu đục nõn Hypsipyla robusta thường hại một số loài cây họ xoan đặc biệt là các
loài cây thuộc phân họ Swietenioideae trong đó có một số loài có giá trị kinh tế
cao như lát (Chukrasia tabularis), xoan mộc (Toona sureni), lát mêhicô (Cedrela
odorata), xà cừ (Khaya senegalensis) Mức độ phá hại nặng của sâu đục nõn H.
robusta thường thấy ở các rừng trồng từ 1-3 năm tuổi. Sâu non thường đục chồi và
nõn của các loài cây này, đặc biệt là đỉnh sinh trưởng khi bị sâu hại thường chết.
Sau đó một thời gian các chồi bên mới phát triển từ phần dưới của đỉnh sinh
trưởng đã bị chết. Sự phá hại như vậy thường làm cây hạn chế phát triển chiều
cao, thân thường bị dị dạng (không thẳng), do đó làm giảm năng suất và chất
lượng gỗ.
Việc phòng trừ loài sâu này đã được một số nước trên thế giới đề cập và nghiên
cứu nhưng rất ít hiệu quả vì sâu thường nằm trong nõn cây nên các loại thuốc trừ
sâu rất khó tiếp xúc. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu về loài sâu này người
ta đã phát hiện thấy sau khi nở từ trứng, sâu tuổi 1-2 thường lang thang bên ngoài
ăn các lá non sau đó mới đục vào trong nõn để tiếp tục hoàn thành vòng đời. Nếu
việc điều tra xác định tuổi sâu trung bình trên hiện trường làm tốt ta có thể xác
định được thời gian xuất hiện sâu tuổi 1-2 và dễ dàng phòng trừ bằng các loài
thuốc trừ sâu thông thường.
Vì sâu non thường nằm trong nõn nên việc xác định tuổi sâu phải bóc nõn để quan
sát sâu non; điều này rất bất tiện và mất thời gian. Nhưng nếu dựa vào kích thước
viên phân đùn ra ở bên ngoài để xác định tuổi sâu bên trong nõn công việc sẽ tiến
hành thuận lợi và tốn ít thời gian hơn nhiều. Việc xác định tương quan giữa kích
thước phân sâu và kích thước mảnh đầu của sâu non H. robusta sẽ cho phép dựa
vào kích thước phân sâu bên ngoài để xác định tuổi sâu non ở bên trong nõn.

2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu.
- Quá trình gây nuôi sâu đục nõn H. robusta trong phòng thí nghiệm cũng như
điều tra và quan sát tại hiện trường cho thấy các mẫu phân thu được ở các tuổi sâu
non khác nhau có kích thước khác nhau. Tuy nhiên, kích thước chiều rộng phân
sâu ở từng tuổi ổn định hơn rất nhiều so với kích thước chiều dài của phân, vì vậy
yếu tố chiều rộng của phân được chọn để tiến hành xác định mối tương quan giữa
kích thước phân và tuổi của sâu non H. robusta.
- Sâu non các tuổi có kích thước cơ thể và kích thước mảnh đầu khác nhau. Tuy
nhiên, kích thước cơ thể sâu non biến động rất lớn, nhưng kích thước chiều rộng
mảnh đầu lại có tính ổn định hơn vì vậy trong nghiên cứu côn trùng người ta
thường xác định kích thước chiều ngang mảnh đầu để tính tuổi sâu. Do đó số liệu
để tính tương quan ở đây là kích thước chiều ngang viên phân các tuổi và kích
thước chiều ngang mảnh đầu các tuổi của sâu non.
Phương pháp tiến hành thí nghiệm:
Các nõn cây lát có chiều dài 20- 30 cm được thu thập từ vườn thí nghiệm, sau khi
đưa sâu tuổi 1 vào nõn sẽ được nuôi riêng rẽ trong các ống nghiệm thuỷ tinh lớn
có đường kính 4 cm; mỗi đợt nuôi gồm 20 đến 30 cá thể sâu.
Hàng ngày thu thập các phân sâu đùn ra đưa vào đĩa petri và chọn ngẫu nhiên
khoảng 30-50 viên phân để tiến hành đo chiều rộng. Hai ngày một lần mở các nõn
để kiểm tra tình trạng sâu non và thu thập mảnh đầu nếu có. Kích thước chiều rộng
của viên phân và mảnh đầu cùng tuổi sẽ được ghi lại để xử lý. Khoảng 4 đến 5
ngày thay nõn mới để bảo đảm thức ăn tươi cho sâu non; việc chuyển sâu sang nõn
mới được sử dụng bằng bút lông mềm. Sử dụng phương pháp đánh giá của Mo &
Tanton (1995) và xử lý số liệu bằng máy tính trên chương trình Excel 7.0.
Phương pháp trên cũng được tiến hành trên các cây 1-2 tuổi tại vườn thí nghiệm;
kết quả cho thấy các số liệu thu được không có sự khác biệt nhiều so với nuôi
trong phòng thí nghiệm.
2.Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Kết quả

Sau khi thu thập đầy đủ các số liệu tại phòng thí nghiệm và hiện trường, đề tài đã
xác định được kích thước chiều rộng viên phân và chiều rộng mảnh đầu tương ứng
ở các tuổi sâu. Các kết quả được thể hiện trên bảng sau:
Bảng kích thước chiều rộng phân sâu và kích thước chiều rộng mảnh đầu các
tuổi sâu tuơng ứng của sâu đục nõn H. robusta.
Tuổi sâu
Kích thước chiều rộng
trung bình của viên phân

(mm)
Kích thước chiều rộng trung
bình của mảnh đầu
(mm)
Tuổi 1 0,21 ± 0,01 0,81 ± 0,01
Tuổi 2 0,32 ± 0,02 1,03 ± 0,03
Tuổi 3 0,45 ± 0,03 1,24 ± 0,03
Tuổi 4 0,72 ± 0,03 1,53 ± 0,05
Tuổi 5 1,02 ± 0,02 2,77 ± 0,07
Đề tài đã tiến hành phân tích tương quan giữa kích thước chiều rộng viên phân và
chiều rộng mảnh đầu tương ứng ở các tuổi, kết quả cho thấy: R tương quan là:
0,89
Với R là: 0,89 thì hệ số tuơng quan giữa kích thước chiều rộng viên phân và kích
thước chiều ngang mảnh đầu của sâu non H. robusta là rất chặt chẽ. Vì vậy, có thể
sử dụng kích thước chiều rộng viên phân để xác định tuổi sâu và sẽ cho kết quả
đáng tin cậy

Biểu đồ tương quan giữa kích thước chiều rộng viên phân và kích thước chiều
ngang mảnh đầu của sâu non H. robusta.
Thảo luận
Từ những kết quả trên ta thấy:

- Dựa vào kích thước phân sâu ở bên ngoài tính được ta có thể đánh giá được tuổi
sâu đang sống ở trong nõn.
- Trong suốt quá trình sống của sâu đục nõn H. robusta không kể giai đoạn trứng
thì chỉ có giai đoạn sâu trưởng thành và sâu non tuổi 1 và 2 sống ở bên ngoài
(không ở trong nõn) nên có thể dễ dàng diệt chúng bằng các loại thuốc hoá họct và
chế phẩm sinh học. Vì vậy việc xác định chính xác thời gian xuất hiện của sâu
trưởng thành và sâu non tuổi 1-2 là rất cần thiết cho việc quyết định khi nào tiến
hành phòng trừ. Thông qua điều tra mật độ quần thể sâu hại tại hiện trường, biết
được tuổi sâu trong thế hệ và thời gian của các pha phát triển ta có thể xác định
thời điểm xuất hiện sâu trưởng thành và sâu non tuổi 1-2.
Như vậy có thể sử dụng phương pháp này để tính được tuổi sâu non H. robusta
thông qua chiều rộng phân mà không cần tách các nõn để xác định tuổi sâu.
Phương pháp trên sẽ giúp người điều tra xác định nhanh số lượng và tuổi sâu trung
bình tại hiện trường từ đó có quyết định phun thuốc hay không và nếu phun thì
phun vào lúc nào để có hiệu quả cao nhất.
Tài liệu tham khảo

1- Griffiths M.W. (1996), The Biology and Ecology of Hypsipyla Shoot Borers,
International Workshop on Hypsipyla, Kandy, Srilanka, 1996, ACIAR proceedings
No.97, 2001, pp. 74-80.
2- Mo-J; Tanton-MT. 1995. Estimation of larval instars of Hypsipyla robusta
Moore(Lepidoptera: Pyralidae) by larval frass widths. Australian-Entomologist.
1995, 22: 2, 59-62; 4 ref.
Summary
Shoot borer Hypsipyla robusta is one of the insect species causing much damage
to species of Meliaceae family such as Chukrasia tabularis, Toona sureni…. The
control of the borers however meets with many difficulties as the larvae usually
live inside the shoots, hardly contacted with insecticide, the control is therefore of
low efficiency.
Observation on biological characteristics of H. robusta shows that the chrysalis

and the instars 1-2 usually live outside the shoot. If the time of these stages can be
determined one can control this insect species by ordinary insecticides.
Research has been carried out on correlation between width of the frass and width
of the head capsule of various instars. Research result shows that quick
determination in the field on the instars ispossible through the width of the frass
and combined with the understanding of biological characteristics of H. robusta
one can determine on the emergence of the chrysalis and the instars 1-2 for their
effective control.