Công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện lạc sơn, tỉnh hòa bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

BÙI THỊ MAI HƯƠNG

CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG VÀ HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN LẠC SƠN, TỈNH HỊA BÌNH

CHUN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. TRẦN HỮU DÀO

Hà Nội, 2023


i
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan luận văn này là một cơng trình nghiên cứu độc lập
của em dưới sự hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn PGS. TS. Trần Hữu Dào.
Ngồi ra khơng có bất cứ sự sao chép của người khác. Đề tài, nội dung báo
cáo đề tài là sản phẩm mà em đã nỗ lực nghiên cứu trong quá trình học tập tại
trường cũng như tham gia nghiên cứu tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình. Các
số liệu, kết quả trình bày trong báo cáo luận văn là hoàn toàn trung thực, em
xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật nếu như có vấn đề xảy ra.

Lạc Sơn, ngày ... tháng 8 năm 2023
Người cam đoan

Bùi Thị Mai Hương


ii
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới các thầy giáo, cô giáo Khoa
Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Lâm nghiệp đã truyền đạt
cho tơi những kiến thức q báu có thể áp dụng kiến thức đã học và kinh
nghiệm thực tiễn để hồn thành khóa học và luận văn tốt nghiệp.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Trần Hữu Dào, người
đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tơi hồn thành bài luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo các cơ quan, các cá nhân đã tạo
điều kiện, giúp đỡ để tơi hồn thành luận văn.
Tôi xin gửi lời biết ơn tới gia đình đã động viên, ủng hộ tơi trong suốt
q trình học tập vừa qua.
Lạc Sơn, ngày ... tháng 8 năm 2023
Học viên

Bùi Thị Mai Hương


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ............................................................................. vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC BỒI
THƯỜNG VÀ HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 5
1.1. Cơ sở lý luận công tác bồi thường và hỗ trợ Khi nhà nước thu hồi đất . 5
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản................................................................... 5
1.1.2. Đặc điểm và vai trị của cơng tác bồi thường và hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất .......................................................................................... 7
1.1.3. Nội dung công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi Nhà nước
thu hồi đất ................................................................................................. 13
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường và hỗ trợ người dân
khi Nhà nước thu hồi đất .......................................................................... 24
1.2. Cơ sở thực tiễn công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi Nhà nước
thu hồi đất..................................................................................................... 28
1.2.1. Kinh nghiệm trong công tác bồi thường và hỗ trợ người dân của
một số địa phương .................................................................................... 28
1.2.2. Bài học kinh nghiệm về bồi thường và hỗ trợ người dân cho huyện
Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình ............................................................................ 32
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 34
2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình ........................... 34
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 34


iv
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................ 37
2.1.3. Đánh giá một số thuận lợi và khó khăn. ......................................... 42
2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 43
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu .............................................. 43
2.2.2. Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu ............................................... 44

2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu......................................................... 44
2.2.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ......................................... 45
2.2.5. Các chỉ tiêu nghiên cứu sử dụng trong luận văn............................ 45
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 47
3.1. Thực trạng công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình..................................... 47
3.1.1. Thực trạng tình hình sử dụng đất đai trên địa bàn huyện Lạc Sơn 47
3.1.2. Thực trạng công tác bồi thường và hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình ............................................. 48
3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường và hỗ trợ khi Nhà nước
thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn ....................................................... 70
3.2.1. Nhóm yếu tố khách quan ................................................................ 70
3.2.2. Nhóm yếu tố chủ quan .................................................................... 72
3.3. Đánh giá chung về công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn .............................................. 76
3.3.1. Những thành công........................................................................... 76
3.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ......................................... 78
3.4. Một số giải pháp hồn thiện cơng tác bồi thường và hỗ trợ khi nhà nước
thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn ....................................................... 80
3.4.1. Một số định hướng của huyện Lạc Sơn .......................................... 80
3.4.2. Một số giải pháp đề xuất nhằm hồn thiện cơng tác bồi thường và
hỗ trợ khi thu hồi đất ................................................................................ 82
3.5. Một số kiến nghị ................................................................................... 88


v
3.5.1. Đối với nhà nước ............................................................................ 88
3.5.2. Đối với Tỉnh Hịa Bình ................................................................... 89
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 92

PHỤ LỤC


vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu

Giải thích

BT

Bồi thường

ĐVT

Đơn vị tính

GPMB

Giải phóng mặt bằng

HĐND

Hội đồng nhân dân

HT

Hỗ trợ

KT - XH

Kinh tế - xã hội

TĐPTBQ

Tốc độ phát triển bình quân

UBND

Ủy ban nhân dân


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tài nguyên đất của huyện Lạc Sơn năm 2022 ............................... 36
Bảng 2.2. Dân số và lao động huyện Lạc Sơn năm 2022 ............................... 37
Bảng 2.3. Giá trị kinh tế và cơ cấu kinh tế huyện Lạc Sơn năm 2020 ........... 38
Biểu 3.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2022 của huyện .................................. 47
Biểu 3.2. Kế hoạch bồi thường và hỗ trợ khi thu hồi đất của huyện Lạc Sơn49
Bảng 3.3. Giá đất ở tại nông thôn huyện Lạc Sơn năm 2020 - 2024 .............. 52
Bảng 3.4. Đơn giá bồi thường đất trồng lúa và cây hàng năm ....................... 53
Bảng 3.5. Đơn giá bồi thường đất lâm nghiệp, thủy sản và cây lâu năm ....... 54
Bảng 3.6. Bảng giá bồi thường cho một số loại cây trồng .............................. 56
Bảng 3.7. Đơn giá bồi thường nhà và vật kiến trúc ........................................ 58
Bảng 3.8. Đơn giá hỗ trợ công việc di chuyển cho một số hạng mục ............ 59
Bảng 3.9. Tình hình cơng khai phương án và hoạt động bồi thường, hỗ trợ khi
thu hồi đất của huyện Lạc Sơn ........................................................................ 60
Biểu 3.10. Tình hình bồi thường và hỗ trợ khi thu hồi đất của huyện Lạc Sơn
giai đoạn 2020 - 2022 ...................................................................................... 63
Bảng 3.11. Tình hình bồi thường thu hồi đất .................................................. 64

Bảng 3.12. Tình hình hỗ trợ khi thu hồi đất .................................................... 65
Bảng 3.13. Kết quả thanh tra, xử lý vi phạm .................................................. 67
Bảng 3.14. Kết quả khảo sát mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan 70
Bảng 3.15. Kết quả khảo sát mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan ..... 72
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ tổ chức triển khai thực hiện hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi thu hồi đất..................................................................................... 11


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong kinh tế thị trường là nội dung cốt
lõi của đường lối đổi mới đất nước. Công nghiệp hóa thế tất yếu sẽ thúc đẩy
đơ thị hóa, còn một trong những nhiệm vụ hàng đầu của hiện đại hóa là
phải hiện đại hóa hệ thống hạ tầng quốc gia. Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
và đơ thị hóa sẽ tác động mạnh mẽ đến việc quản lý và sử dụng nguồn tài
nguyên đất.
Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây, việc phát triển các khu
công nghiệp, các khu đô thị lớn đang diễn ra ở khắp các tỉnh, thành phố trong
cả nước. Các dự án đầu tư xây dựng công nghiệp cần đất đai cho từng nhà
máy hoặc cho cụm công nghiệp và khu công nghiệp. Như vậy, cùng với q
trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và đơ thị hóa, việc thu hồi đất để thực
hiện các dự án là yêu cầu tất yếu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Để
thu hồi đất đạt hiệu quả đồng thời đảm bảo được lợi ích của người dân, xử lý
hài hịa mối quan hệ lợi ích giữa người dân và Nhà nước thì Nhà nước phải
hoạch định và tổ chức thực hiện có hiệu quả hệ thống chính sách về BT - HT TĐC. Nếu như hoạch định chính sách đúng là điều kiện cần thì tổ chức thực
thi chính sách là điều kiện đủ để chính sách thành cơng.
Tuy nhiên, thực tiễn công tác bồi thường và hỗ trợ khi nhà nước thu hồi
đất hiện nay còn một số bất cập dẫn đến tình trạng khiếu nại và khiếu liên

quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ngày càng phức tạp. Nguyên nhân, do
quy trình thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thiếu chặt
chẽ, chưa đúng theo quy định của pháp luật; việc thực hiện các chính sách bồi
thường chưa hợp lý như giá bồi thường chưa sát với giá thị trường; điều kiện
nơi bố trí tái định cư không bằng nơi ở cũ. Hậu quả là nhiều dự án chậm tiến
độ do khơng giải phóng được mặt bằng, làm tăng chi phí đầu tư, cũng như


2
phát sinh nhiều vụ việc khiếu nại kéo dài, làm mất an ninh trật tự, ảnh hưởng
đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung.
Lạc sơn là một trong những huyện của tỉnh Hịa Bình có tốc độ phát
triển kinh tế - xã hội và đơ thị hóa khá nhanh. Thời gian qua, trên địa bàn
huyện đã triển khai nhiều dự án đầu tư phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã
hội của huyện, như dự án đầu tư xây dựng đường, chợ, khu du lịch… Mặc dù
cơng tác giải phóng mặt bằng, bồi thường và hỗ trợ trong thời gian qua ở
huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình đã cơ bản đáp ứng được mục tiêu phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư vẫn cịn bộc lộ nhiều bất cập, như quy trình lập phương án bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư thiếu chặt chẽ, giá bồi thường thấp chưa thỏa đáng
cho người có đất bị thu hồi; việc bố trí tái định cư cho các hộ gia đình, cá
nhân có đất bị thu hồi chưa đảm bảo theo quy định của pháp luật như: điều
kiện khu tái định cư không đảm bảo như thiếu điện, nước trường học…
Xuất phát từ thực tiễn trên, để tìm hiểu chính sách hỗ trợ và bồi thường
khi Nhà nước thu hồi đất, tôi đã chọn đề tài “Công tác bồi thường và hỗ
trợ người dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh
Hòa Bình”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác bồi thường và hỗ trợ người dân

khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình từ đó đề
xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác bồi thường và hỗ trợ người
dân khi thu hồi đất trên địa bàn huyện trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác bồi
thường và hỗ trợ người dân khi nhà nước thu hồi đất.


3
- Đánh giá thực trạng công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường và hỗ trợ
người dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác bồi thường và hỗ
trợ người dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác bồi thường và hỗ trợ người
dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu một nội dung của
công tác quản lý nhà nước về đất đai theo Luật Đất đai năm 2013. Tuy nhiên,
trong khuôn khổ của luận văn này tác giả chi nghiên cứu thực trạng công tác
bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện
Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình.
- Về khơng gian: huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Về thời gian: Số liệu thứ cấp từ năm 2020 - 2022; Số liệu sơ cấp từ
02/2023 đến 06/2023.
4. Nội dung luận văn
- Cơ sở lý luận và thực tiến về công tác bồi thường và hỗ trợ người dân

khi nhà nước thu hồi đất.
- Thực trạng công tác bồi thường và hỗ trợ người dân khi nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường và hỗ trợ người dân
khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác bồi thường và hỗ trợ trong thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lạc Sơn, tỉnh Hịa Bình.


4
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu làm 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác bồi thường và hỗ trợ
người dân khi nhà nước thu hồi đất;
- Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu;
- Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.


5

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG VÀ
HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
1.1. Cơ sở lý luận công tác bồi thường và hỗ trợ Khi nhà nước thu hồi đất
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Thu hồi đất
Theo Luật đất đai năm 2013: Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết
định hành chính để thu lại QSDĐ hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, UBND
xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của Luật.
Theo Điều 16, Luật đất đai năm 2013: Nhà nước thu hồi đất trong các

trường hợp:
- Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã
hội vì lợi ích quốc gia, cơng cộng;
- Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai;
- Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện
trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người.
Hơn nữa, Luật đất đai năm 2013 quy định rõ các trường hợp thu hồi đất
mà không bồi thường (Điều 82); việc thu hồi đất và quản lí quỹ đất đã thu hồi
(Điều 68) và bồi thường tái định cư cho người có đất bị thu hồi (Điều 74)
nhằm khơng những bảo đảm lợi ích của Nhà nước, của xã hội mà còn bảo vệ
quyền và lợi ích chính đáng cho người sử dụng đất, giúp họ nhanh chóng ổn
định cuộc sống. Việc thu hồi đất chuyển từ cơ chế hành chính (do Uỷ ban
nhân dân các cấp hay cịn gọi là cơ quan cơng quyền thực hiện) sang cơ chế
kinh tế (do Tổ chức phát triển quỹ đất hay còn gọi là tổ chức kinh tế thực
hiện) phù hợp với điều kiện kinh tế thị trường. Bên cạnh việc thu hồi đất, Nhà
nước còn tiến hành việc trưng dụng đất có thời hạn trong trường hợp có nhu
cầu khẩn cấp của chiến tranh, thiên tai hoặc trong tình trạng khẩn cấp khác
(Luật đất đai năm 2013, Điều 72).


6
1.1.1.2. Bồi thường Khi thu hồi đất
Khoản 12, Điều 3, Luật đất đai 2013: "Bồi thường về đất là việc Nhà
nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người
sử dụng đất".
Bồi thường là đền bù những tổn hại đã gây ra. Đền bù là trả lại tương
xứng với giá trị hoặc công lao.
Như vậy, bồi thường là trả lại tương xứng với giá trị hoặc công lao cho
một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác mang lại.
1.1.1.3. Hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất

Hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu
hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di
dời đến địa điểm mới.
Đất đai được quy định ở đây phải được hiểu là từng mảnh đất riêng
biệt, gắn với nó là quyền sử dụng mảnh đất đó theo quy định của pháp luật
Việt Nam, chúng được xác định trên bản đồ, cũng như trên thực địa. Đất đai
(mảnh đất) với tư cách là bất động sản phải bao gồm mảnh đất cùng khoảng
không trên mặt đất và khối chiều sâu dưới mặt đất.
Nhà ở, các cơng trình xây dựng gắn liền với đất đai được coi là bất
động sản phái sinh từ bất động sản ban đầu là đất đai, bởi trên đó tọa lạc nhà ở
và các cơng trình xây dựng.
Nhà ở, các cơng trình xây dựng gắn liền với đất đai được coi là bất
động sản phái sinh từ bất động sản ban đầu là đất đai, bởi trên đó tọa lạc nhà ở
và các cơng trình xây dựng. Các tài sản khác gắn liền với nhà ở, cơng trình
xây dựng đều coi là bất động sản. Việc gắn một động sản vào nhà ở, cơng
trình xây dựng phải có mục đích nhằm hồn chỉnh các đối tượng đó. Việc gắn
động sản vào nhà ở, cơng trình xây dựng phải do người có quyền đối với nhà
ở, cơng trình xây dựng đó thực hiện.
Các tài sản khác gắn liền với đất đai là những tài sản do tự nhiên tạo ra
(hầm, mỏ) hoặc do con người tạo lập nhưng sống nhờ vào đất (cây trồng).


7
Những tài sản này chỉ được coi là bất động sản khi nó "gắn liền" với đất do vị
trí tự nhiên, nếu tách ra khỏi đất đai (khai thác quặng hoặc cây đã bị đốn, mùa
màng đã thu hoạch...) thì các tài sản này lại trở thành động sản.
1.1.2. Đặc điểm và vai trị của cơng tác bồi thường và hỗ trợ khi Nhà nước
thu hồi đất
1.1.2.1. Đặc điểm
- Thứ nhất, pháp luật về “bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước

thu hồi đất chịu sự chi phối của chế độ sở hữu toàn dân về đất đai. Do đường
lối, quan điểm của Đảng và Hiến pháp xác định đất đai không thuộc quyền sở
hữu của người sử dụng đất mà thuộc về toàn dân, Nhà nước đại diện chủ sở
hữu toàn dân về đất đai trao quyền sử dụng đất cho từng tổ chức, hộ gia đình,
cá nhân. Do đó, pháp luật đất đai quy định khi cần thiết thì Nhà nước có
quyền thu hồi đất và người sử dụng đất được bồi thường thiệt hại”.
- Thứ hai, pháp luật về “bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất có các quy định về nội dung và hình thức” (Trần Trọng Nhân, 2020).
+ Các quy định về nội dung bao gồm quy định về đối tượng, điều kiện,
nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; quy định
về giá đất bồi thường; quy định về thẩm quyền thu hồi đất; quy định về xử lý
vi phạm pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
+ Các quy định về hình thức bao gồm quy định về trình tự, thủ tục thu
hồi đất sử dụng vào mục đích quốc phịng - an ninh; phát triển kinh tế - xã hội
vì lợi ích quốc gia, cơng cộng; quy định về trình tự, thủ tục thực hiện bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Thứ ba, pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất thuộc lĩnh vực pháp luật cơng. Nó bao gồm các quy định điều chỉnh
mối quan hệ phát sinh chủ yếu giữa Nhà nước với người bị thu hồi đất
trong việc giải quyết bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Nhà nước thực hiện
việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người bị thu hồi đất với tư cách đại


8
diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai và dựa trên cơ sở quyền lực cơng (Hồng
Thị Nga, 2011).
- Thứ tư, pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất được xây dựng và hoàn thiện trong điều kiện việc sử dụng đất thường
xuyên biến động và công tác quản lý đất đai cịn hạn chế (Hồng Thị Nga, 2011).
- Thứ năm, cơng tác thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

khi Nhà nước thu hồi đất để xây dựng các cơng trình cịn mang tính đa dạng
và phức tạp (Nơng Thị Nhung, 2022).
Tính đa dạng: Mỗi dự án được tiến hành trên một vị trí địa lý khác nhau
có điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội dân cư khác nhau như:
+ Khu vực đơ thị: Có mật độ dân cư cao, trình độ dân trí tốt, ngành
nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn;
+ Khu vực ven đơ thị: Có mức độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề
dân cư phức tạp, hoạt động sản xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công
nghiệp, thương mại, buôn bán nhỏ;
+ Khu vực nông thôn: Hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản
xuất nơng nghiệp, trình độ dân trí cịn hạn chế. Do đó, mỗi khu vực khác nhau
thì việc bồi thường giải phóng mặt bằng sẽ có những đặc trưng và được tiến
hành với những giải pháp riêng phù hợp những đặc điểm riêng của mỗi khu
vực và từng dự án cụ thể;
+ Tính phức tạp: Quyền sử dụng đất là tài sản có giá trị cao, có vai trị
quan trọng trong đời sống, sản xuất và sinh hoạt đối với mọi người dân.
Đối với đất nông nghiệp:
+ Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt quan trọng trong sản xuất nơng
nghiệp. Trong khi trình độ sản xuất nơng nghiệp của người dân cịn thấp, sản
xuất hàng hóa chưa phát triển, khả năng tự chuyển đổi nghề nghiệp sau khi bị
thu hồi đất rất khó khăn nên người sử dụng đất thường có tâm lý giữ đất sản
xuất để đảm bảo an toàn lương thực hằng ngày. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi


9
trên đất cũng đa dạng dẫn đến khó khăn trong công tác tuyên truyền, vận động
người bị thu hồi đất tham gia kiểm kê tài sản trên phạm vi bị thu hồi cũng như
việc nhận bồi thường, giải phóng mặt bằng;
+ Việc thu hồi đất nông nghiệp làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc làm
của người dân nên đồng thời với việc thu hồi đất nhà nước cần quan tâm đến

chuyển đổi nghề cho người bị thu hồi đất.
Đối với đất ở:
+ Quyền sử dụng đất ở là tài sản có giá trị lớn đối với mỗi người dân,
nó gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh hoạt hằng ngày và ảnh hưởng đến
tâm lý “an cư, lạc nghiệp” của người dân. Nên khi nhà nước thu hồi đất ở phải
gắn với việc xây dựng khu tái định cư cho người bị thu hồi đất;
+ Qua nhiều thời kỳ với chế độ quản lý đất đai không đồng bộ, thiếu
chặt chẽ, tình trạng lấn chiếm đất đai xây nhà trái phép diễn ra làm khó khăn
trong việc xác định nguồn gốc sử dụng đất ở để làm cơ sở xác định đối tượng
và điều kiện bồi thường;
+ Ở một số khu vực người dân sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ ở
ven các trục đường giao thông, ven khu đô thị… đã tạo lập được một “thị
trường” riêng, nay bị thu hồi đất phải chuyển đến ở khu vực mới làm thay đổi
điều kiện, môi trường sống nên họ khơng muốn di chuyển. Từ tính đa dạng và
phức tạp của việc bồi thường giải phóng mặt bằng cho thấy với mỗi dự án
khác nhau thì cơng tác giải phóng mặt bằng được thực hiện bằng các giải
pháp khác nhau cho phù hợp với đặc điểm của khu vực và đối tượng bị thu
hồi đất.
1.1.2.2. Vai trị
Cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất là quy trình mà
chính phủ hoặc chủ hoặc chủ sở hữu đất thu lại quyền sử dụng đất từ các chủ
sở hữu hiện tại (Luật đất đai 2013, Khoản 11, Điều 3).
Vai trị chính của cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi
đất bao gồm:


10
- Phát triển kinh tế: Chính Phủ có thể thu hồi đất từ các nhà đầu tư,
công ty hay cá nhân để sử dụng cho các dự án phát triển kinh tế như xây dựng
cơ sở hạ tầng, khu công nghiệp, khu đô thị...;

- Gia tăng quỹ đất công: Việc thu hồi đất có thể giúp nguồn đất cơng sở
hữu của chính phủ được tăng lên, có thể phân bổ lại cho các dự án cần thiết
của quốc gia như xây dựng trường học, bệnh viện…;
- Tăng hiệu quả sử dụng đất: Thu hồi đất có thể giúp chính phủ giải
quyết các vấn đề về đất đai khi các chủ sở hữu không sử dụng đất đúng cách
hoặc vi phạm quy định liên quan đến đất đai;
- Bảo vệ môi trường: Thu hồi đất cũng có thể được sử dụng để bảo vệ
môi trường bằng cách thu hồi các khu đất hạn chế về mặt sinh thái hoặc các
vùng chứa độc tố.
Tuy nhiên, việc thu hồi đất cũng phải đảm bảo tính hợp pháp, minh
bạch và cơng bằng đối với các chủ sở hữu đất để tránh xảy ra tranh chấp và
phản đối từ phía dân chủ và kinh tế.
Khi nhà nước tiến hành thu hồi đất sử dụng vào mục đích cơng cộng,
lợi ích quốc gia theo ngun tắc chung thường được áp dụng thì phải bồi
thường thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra, giá trị bồi thường phải đảm bảo
cho người dân có cuộc sống ít nhất phải bằng hoặc tốt hơn trước khi giải tỏa.
1.1.2.3. Quy trình thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất
Tổ chức triển khai thực hiện hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi thu hồi đất được thực hiện theo quy trình như sau:


11

Xây dựng thiết kế chi tiết

Thực hiện thu hồi đất

Lập phương án

Lấy ý kiến về phương án

Phê duyệt phương án

Niêm yết và gửi quyết định phê duyệt phương án

Thực hiện các thủ tục pháp lý

Tổ chức thực hiện theo phương án

Lập hồ sơ chuyển mục đích, giao đất, cho
thuê đất và bàn giao cho chủ đầu tư
Sơ đồ 1.1. Sơ đồ tổ chức triển khai thực hiện hoạt động bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất
- Lập và xây dựng kế hoạch thiết kế chi tiết: Trước khi tiến hành thực
hiện hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất, cần có một kế
hoạch thiết kế chi tiết. Kế hoạch này sẽ định nghĩa các nhiệm vụ, tiến độ và
các thủ tục pháp lý cần thiết để thực hiện hoạt động bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi thu hồi đất. Đồng thời tiến hành điều tra, khảo sát, đo đạc và kiểm


12
đếm trình UBND cùng cấp phê duyệt và lập hồ sơ trình ban hành thơng báo
thu hồi đất, lập và thực hiện dự án tái định cư.
- Thực hiện kế hoạch thu hồi đất: Điều tra, khảo sát, đo đạc và kiểm
đếm xác định diện tích đất, thống kê nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất để lập
phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất. Lập hồ sơ xác định
giá đất cụ thể trình thẩm định, phê duyệt.
- Lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất.
- Lấy ý kiến về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi

đất: Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất có
trách nhiệm phối hợp với UBND cấp xã bởi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến
về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất theo hình thức tổ
chức họp trực tiếp với người dân trong khu vực có đất thu hồi, đồng thời niêm
yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất tại trụ
sở UBND cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi
để đảm bảo tính minh bạch.
+ Lập danh sách chi tiết các chủ sở hữu đất: Các cơ quan chức năng cần
liên hệ với tất cả các chủ sở hữu đất trong khu vực được quy định trên kế
hoạch, nắm bắt một các chính xác những thơng tin về quyền sở hữu đất, diện
tích và giá trị của đất.
+ Thực hiện các biện pháp cung cấp thông tin cho chủ sở hữu đất: Các
biện pháp như thông báo trực tiếp, đăng tải thông tin trên các phương tiện
truyền thông, gửi thư mời các chủ sở hữu đất đến họp.
+ Thực hiện thỏa thuận với các chủ sở hữu đất: Sau khi có thơng tin về
tất cả các chủ sở hữu đất và được thực hiện các biện pháp giải đáp thắc mắc,
tiến hành phối hợp với các chủ sở hữu đất hoặc đại diện của họ để thực hiện
thỏa thuận bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất.
- Phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất.
- Niêm yết và gửi quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi thu hồi đất.