Thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện lương sơn, tỉnh hoà bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

BÙI THU HIỀN

THỰC THI CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ
TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN LƯƠNG SƠN, TỈNH HỊA BÌNH

CHUN NGÀNH QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. MAI QUYÊN

Hà Nội, 2023


i
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là hồn tồn
trung thực của tơi, khơng vi phạm bất cứ điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và

pháp luật Việt Nam. Nếu sai, tơi hồn tồn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả

Bùi Thu Hiền

năm 2023


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện đề tài, tơi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình,
sự đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện cho tơi
hồn thành luận văn này.
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Mai Quyên đã tận tình hướng
dẫn trong suốt thời gian thực hiện và hồn thành luận văn này.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn sự góp ý của các Thầy, Cơ giáo
Trường Đại học Lâm Nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tơi thực hiện
và hồn thành luận văn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Phịng Tài ngun và Mơi trường huyện
Lương Sơn, Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Lương Sơn và các cơ quan,
bà con nhân dân huyện Lương Sơn đã giúp đỡ tơi trong q trình thực hiện
hồn thành đề tài luận văn tại địa bàn.
Tôi xin cảm ơn tới gia đình và những người thân, các cán bộ, đồng
nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện về mọi mặt cho tơi trong q trình thực hiện
đề tài này.

Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

Tác giả

Bùi Thu Hiền

năm 2023


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................ii
MỤC LỤC ....................................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................vii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ.........................................................................viii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC THI CHÍNH
SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT ............................................................................................................. 4
1.1. Cơ sở lý luận về thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất....................................................................................... 4
1.1.1. Các khái niệm ................................................................................... 4
1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ............. 7
1.1.3. Đặc điểm của bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .................................. 8
1.1.4. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...................................... 9

1.1.5. Nội dung thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất ........................................................................................ 10
1.1.6. Yếu tổ ảnh hưởng đến cơng tác thực thi chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất .................................................. 17
1.2. Cơ sở thực tiễn về thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 20
1.2.1. Kinh nghiệm thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của
một số địa phương .................................................................................... 20
1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Lương Sơn ................................... 25
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......27
2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Lương Sơn ........................................ 27


iv
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 27
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................ 29
2.1.3. Đánh giá chung về đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện
Lương Sơn ................................................................................................. 34
2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 36
2.2.1. Phương pháp chọn mẫu khảo sát ................................................... 36
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu......................................................... 36
2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ......................................... 37
2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................... 38
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................39
3.1. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn ......................................................... 39
3.1.1 Các văn bản quy định bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được triển
khai thực hiện trên địa bàn huyện Lương Sơn ......................................... 39
3.1.2. Kết quả thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn ..................................................... 41
3.2. Thực trạng thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà

nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn ......................................... 43
3.2.1. Công tác chuẩn bị triển khai chính sách ........................................ 43
3.2.2. Cơng tác triển khai thực thi chính sách.......................................... 52
3.2.3. Kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách ........................................ 57
3.3. Yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn ....................... 63
3.3.1. Yếu tố khách quan........................................................................... 63
3.3.2. Yếu tố chủ quan .............................................................................. 68
3.4. Đánh giá chung về cơng tác thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn .......... 72
3.4.1. Những kết quả đạt được ................................................................. 73


v

3.4.2. Những tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại .......................... 74
3.5. Giải pháp hồn thiện cơng tác thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn .......... 76
3.5.1. Phương hướng hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách bồi thường,
hỗ trơ và tái định cư của chính quyền huyện Lương Sơn ......................... 76
3.5.2. Giải pháp hồn thiện thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn ............ 78
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................................87
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................91
PHỤ LỤC


vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BTHTTĐC

Bồi thường hỗ trợ tái định cư

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

DA

Dự án

GPMB

Giải phóng mặt bằng

GCNQSDĐ

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

HĐND

Hội đồng nhân dân

KT- XH

Kinh tế - xã hội

NN&PTNT

Nông nghiệp và phát triển nông thôn

PTQĐ

Phát triển quỹ đất

QLDA

Quản lý dự án

QLNN

Quản lý nhà nước

TĐC

Tái định cư

TĐPTBQ

Tốc độ phát triển bình quân

UBND

Ủy ban nhân dân

UBMTTQ

Ủy ban mặt trận tổ quốc


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Cơ cấu đất đai năm 2022 của huyện Lương Sơn ......................................29
Bảng 2.2. Tình hình dân số, lao động việc làm huyện Lương Sơn ...........................30
Bảng 2.3. Giá trị sản xuất của huyện Lương Sơn giai đoạn 2020 - 2023 .................32
Bảng 3.1: Kết quả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của huyện Lương Sơn năm 2020 2022 ...............................................................................................................................42
Bảng 3.2: Các kế hoạch triển khai để thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư của chính quyền huyện Lương Sơn........................................................................49
Bảng 3.3: Tổng hợp văn bản chỉ đạo, bản hướng dẫn thực hiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư của huyện ......................................................................50
Bảng 3.4: Các chương trình tập huấn chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ....51
Bảng 3.5: Kết quả thực hiện tuyên truyền chính sách BTHTTĐC huyện Lương Sơn
........................................................................................................................................53
Bảng 3.6. Kết quả thực hiện các kế hoạch triển khai chính sách BTHTTĐC sau thu
hồi đất huyện Lương Sơn, giai đoạn 2020 - 2022 ......................................................54
Bảng 3.7. Kết quả kiểm tra, giám sát công tác BTHTTĐC khi nhà nước thu hồi đất
huyện Lương Sơn, giai đoạn 2020 - 2022...................................................................58
Bảng 3.8. Đánh giá của cán bộ về hiệu quả của chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư (n=30)...............................................................................................................61
Bảng 3.9. Đánh giá của người dân về hiệu quả của chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư (n=125) .......................................................................................................62
Bảng 3.10. Đánh giá của hộ dân về chính sách pháp luật của nhà nước về bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất (n=125)................................64
Bảng 3.11. Đánh giá của cán bộ về chính sách pháp luật của nhà nước về bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất (n=30) ..................................65
Bảng 3.12. Đánh giá của cán bộ về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng

đến bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất (n=30) ....................66


viii
Bảng 3.13. Đánh giá của người dân về sự công khai, minh bạch trong tổ chức thực
thi chính sách (n=125) ..................................................................................................67
Bảng 3.14. Số lượng và trình độ cán bộ thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư của huyện năm 2022 .......................................................................................68
Bảng 3.15. Đánh giá của người dân về đội ngũ cán bộ thực thi chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư của huyện (n=125) .......................................................69
Bảng 3.16. Đánh giá của người dân về công tác tuyên truyền, phổ biến văn bản
pháp luật (n=125)..........................................................................................................71
Bảng 3.17. Đánh giá của cán bộ về ý thức chấp hành pháp luật của người sử dụng
đất (n=30) ......................................................................................................................72

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.1. Tổ chức bộ máy Ban Chỉ đạo bồi thường, hỗ trợ tái định cư và giải
phóng mặt bằng huyện Lương Sơn .............................................................................43
Sơ đồ 3.2. Cơ cấu tổ chức Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Lương Sơn ............44


1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là cơng tác có vai trị quan
trọng, quyết định thời gian triển khai thi cơng các dự án, cơng trình, ảnh
hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn của chủ đầu tư. Đây là công tác ảnh
hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, chủ đầu tư và quyền lợi của người
dân có đất bị thu hồi.
Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là một việc làm

hết sức khó khăn và phức tạp bởi nó có liên quan đến tài sản rất có giá trị đó
là đất đai. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các tổ chức, hộ gia đình,
cá nhân và thực tế qua nhiều dự án đã cho thấy thực thi chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư vẫn còn tồn tại nhiều bất cập và gặp nhiều khó khăn nhất
định. Khó khăn chủ yếu của thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư là việc xác định giá trị bồi thường, giá trị bồi thường thường thấp hơn
so với thực tế. Do vậy nó đã tác động rất lớn đến tâm lý người dân, họ luôn
cảm thấy mức bồi thường như vậy là chưa thoả đáng. Ảnh hưởng trực tiếp
đến quyền lợi của người dân thì họ khơng tự nguyện chuyển đi, khơng ủng hộ
công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cũng là điều dễ hiểu.
Trong những năm qua, huyện Lương Sơn đã quan tâm thực thi chính
sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, bước đầu đã đạt được những kết quả
nhất định, đó là: Cơng tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn để nâng cao trình độ
chun mơn nghiệp vụ về quản lý đất đai, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho
cán bộ từ cấp huyện đến cấp xã được chú trọng; Cơng tác hồ giải, giải quyết
khiếu nại, tranh chấp liên quan đến công tác đất đai, giải phóng mặt bằng đã
quan tâm tập trung giải quyết dứt điểm, khơng để tình trạng đơn thư vượt cấp
kéo dài, số lượng đơn thư đã giảm theo từng năm; Việc tổ chức thực thi các
chính sách đảm bảo công khai, công bằng, minh bạch, dân chủ.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực thi chính sách
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của huyện cũng cịn những hạn chế, đó là:


2
Bộ máy làm công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chưa có sự thống nhất,
chức năng, nhiệm vụ chưa rõ ràng; trình độ, năng lực và phẩm chất ở một bộ
phận cán bộ cịn hạn chế; Cơng tác tun truyền đơi lúc cịn chưa quyết liệt và
chưa thường xuyên liên tục, chưa đồng bộ, sức lan toả chưa nhiều; Sự phối
kết hợp giữa các ngành chức năng còn thiếu tính đồng bộ; Việc giải quyết tồn
tại, vướng mắc trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi

đất đơi lúc cịn chưa kịp thời; Hoạt động đánh giá, giám sát cịn mang tính
chất hình thức, chiếu lệ nên chất lượng thấp.
Xuất phát từ những vấn đề trên và nhận thấy được tầm quan trọng của
thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, tác giả lựa chọn đề tài
nghiên cứu: "Thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hịa Bình".
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở đánh giá thực trạng thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, đề xuất
giải pháp nhằm hoàn thiện thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất tại địa phương.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
- Phân tích thực trạng thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh
Hịa Bình.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hồn thiện thực thi chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn,
tỉnh Hịa Bình.


3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn.

- Đối tượng khảo sát là hộ gia đình, cá nhân, tổ chức có đất bị thu hồi
và cán bộ quản lý, cán bộ phụ trách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa
bàn huyện.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Tác giả tập trung nghiên cứu các nội dung sau:
+ Công tác chuẩn bị triển khai thực thi chính sách.
+ Cơng tác chỉ đạo triển khai thực thi chính sách.
+ Cơng tác kiểm tra, đánh giá việc thực thi chính sách.
- Phạm vi không gian: Đề tài tiến hành nghiên cứu trên địa bàn huyện
Lương Sơn.
- Phạm vi thời gian: Số liệu, tài liệu thứ cấp phục vụ nghiên cứu được thu
thập trong 3 năm (2020 - 2022). Số liệu sơ cấp được khảo sát trong năm 2023.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
- Thực trạng thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hịa Bình.
- Giải pháp hồn thiện thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hịa Bình.
5. Kết cấu luận văn
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
Chương 2. Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu.
Chương 3. Kết quả nghiên cứu.


4
Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC THI CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT
1.1. Cơ sở lý luận về thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất
1.1.1. Các khái niệm
1.1.1.1. Chính sách
Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ.
Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực
cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc
vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa (Mai Văn
Bưu, 2016).
Chính sách là một hệ thống nguyên tắc có chủ ý hướng dẫn các quyết
định và đạt được các kết quả hợp lý. Một chính sách là một tuyên bố về ý
định, và được thực hiện như một thủ tục hoặc giao thức. Các chính sách
thường được cơ quan quản trị thơng qua trong một tổ chức. Chính sách có thể
hỗ trợ cả việc đưa ra quyết định chủ quan và khách quan. Các chính sách hỗ
trợ trong việc ra quyết định chủ quan thường hỗ trợ quản lý cấp cao, với các
quyết định phải dựa trên thành tích tương đối của một số yếu tố và do đó
thường khó kiểm tra khách quan (Đỗ Hoàng Toàn, Mai Văn Bưu, 2015).
1.1.1.2. Chính sách cơng
Chính sách cơng là sản phẩm của cơng cụ quản lý xã hội được nhà
nước thực hiện. Các chính sách được xây dựng mang đến các hệ thống quy
định ràng buộc tất cả chủ thể tham gia vào quan hệ xã hội. Các nội dung chính
sách được đưa ra bởi lực lượng lãnh đạo, nên mang tính chất nguyên tắc, bắt
buộc thực hiện. Cũng như đảm bảo trong các nhu cầu, điều kiện kinh tế, xã
hội cụ thể. Hướng đến xây dựng, thực hiện các định hướng cụ thể trong hoạt


5

động thúc đẩy kinh tế - xã hội. Các chính sách cơng đều có điểm chung trong
định hướng nâng cao chất lượng xã hội (Đoàn Thị Thu Hà, Nguyễn Thị Ngọc
Huyền, 2019).
Nhà nước được hình thành để quản lý xã hội và sử dụng pháp luật làm
công cụ quản lý. Do đó, để thực hiện chức năng quản lý xã hội của mình thì
nhà nước cần xây dựng những chính sách hữu hiệu. Và chính sách cơng được
coi là một trong số các cơng cụ đó. Mang đến các chính sách chung trong hoạt
động quản lý, xây dựng đất nước.
1.1.1.3. Thực thi chính sách
Thực thi chính sách là q trình đưa chính sách cơng vào thực tiễn đời
sống xã hội thơng qua việc ban hành các văn bản, chương trình, dự án thực thi
chính sách và tổ chức thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính
sách (Đỗ Hồng Tồn, Mai Văn Bưu, 2015).
Thực thi chính sách có vai trị thực hiện mục tiêu chính sách, kiểm
nghiệm chính sách trong thực tế và góp phần cung cấp luận cứ cho việc hoạch
định, ban hành chính sách tiếp theo. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả
thực thi chính sách, trong đó có ba yếu tố chủ yếu là chất lượng chính sách;
đối tượng bị tác động bởi chính sách (đối tượng chính sách) và chủ thể thực
thi chính sách.
1.1.1.4. Nhà nước thu hồi đất
Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền
sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất
của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Khoản 11, Điều 3, Luật
Đất đai 2013).
Thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là việc chuyển đổi quyền sử
dụng đất từ một chủ thể đang sử dụng sang một chủ thể khác. Việc thu hồi đất
có thể có rất nhiều lý do, tuy nhiên thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là
thu hồi đất do thực hiện quy hoạch xây dựng công cộng, mà cần đất để phục

6
vụ các mục đích cơng cộng, quốc phịng an ninh hoặc để phát triển kinh tế xã hội theo đồ án quy hoạch xây dựng. Việc thu hồi đất đã được cơ quan có
thẩm quyền phê duyệt, trong các đặc điểm của thu hồi đất luôn gắn liền với
việc bồi thường.
Đất đai luôn là yếu tố thiết yếu nhất đối với nơng dân và sinh kế của họ.
Vị trí xã hội của nông dân liên quan trực tiếp đến chế độ sở hữu đất đai và
chính sách đất đai của nhà nước. Nhà nước ta đã nhiều lần thực hiện cải cách
đất đai. Q trình thu hồi đất nơng nghiệp cho cơng nghiệp hóa mang đến
những cơ hội và cả những thách thức cho các địa phương, cũng như những
người nông dân. Trong khi cơ sở hạ tầng ở nông thơn được cải thiện, thu nhập
bình qn đầu người của các xã vùng cơng nghiệp hóa có xu hướng tăng lên,
thì khoảng cách giàu - nghèo cũng tăng lên. Tuy nhiên, việc thu hồi đất cũng
đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm, an toàn lương thực của các hộ nông dân
cũng như của địa phương, đồng thời đẩy nhanh q trình phân tầng xã hội
nơng thơn, những lợi ích kinh tế cũng như những tác động xã hội và mơi
trường của cơng nghiệp hóa. Những tác động đó địi hỏi sự can thiệp của Nhà
nước bằng các chính sách, trong đó trực tiếp nhất là chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư.
1.1.1.5. Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc nhà nước trả lại giá trị
quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất
(Khoản 12, Điều 3, Luật Đất đai 2013).
Bồi thường là sự đền trả lại tất cả những thiệt hại mà chủ thể gây ra một
cách tương xứng, trong quy hoạch xây dựng, thiệt hại gây ra có thể là thiệt hại
vật chất hoặc thiệt hại phi vật chất trong giải phóng mặt bằng, cùng với các
quy định về bồi thường là các quy định về hỗ trợ, tái định cư.
1.1.1.6. Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người
có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Khoản 14, Điều 3,
Luật Đất đai 2013).

7
Hỗ trợ nhằm trợ giúp thêm cho người bị thu hồi đất để tái lập cuộc sống
mới để chuyển đổi nghề nghiệp, để giải quyết khó khăn về mặt kinh tế.
1.1.1.7. Tái định cư
Tái định cư được hiểu là quá trình định cư, ổn định và khơi phục cuộc
sống cho những người dân sau khi Nhà nước thu hồi đất hoặc bị mất chỗ sinh
sống do các nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan.
1.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
1.1.2.1. Mục đích
Để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, nền kinh tế của một quốc gia,
đặc biệt là các dự án phát triển đô thị, dự án sản xuất, kinh doanh cần sử dụng
đất đai như một nguồn lực đầu vào tạo mặt bằng sản xuất. Khi đó, Nhà nước
phải thu hồi đất của nhân dân và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, TĐC cho
các hộ bị thu hồi đất.
Công tác bồi thường, hỗ trợ, TĐC trong tình hình hiện tại khơng đơn
thuần là bồi thường về vật chất mà cịn phải đảm bảo được lợi ích của người
dân phải di chuyển. Do đó, mục đích chính của cơng tác BTHTTĐC là:
- Bồi thường đúng với đất đai bị thu hồi và tài sản bị thiệt hại, đảm bảo
cho người dân khôi phục sản xuất và đời sống sau khi GPMB hoặc tại nơi tái
định cư.
- Chỗ ở ổn định, có điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, công tác
hỗ trợ đảm bảo ổn định đời sống, sản xuất, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề
nghiệp để tạo điều kiện cho người dân sống và ổn định.
- TĐC đảm bảo tái thiết lại cơ sở hạ tầng, các điều kiện cho hoạt động
sản xuất kinh doanh và đời sống, thực hiện mục tiêu cuối cùng là tạo lại
nguồn thu nhập và các văn hóa truyền thống, các hoạt động khám chữa bệnh,
thể dục thể thao, giáo dục,… và sinh hoạt cộng đồng cho người dân.
1.1.2.2. Ý nghĩa

Thu hồi đất không chỉ làm chấm dứt quan hệ pháp luật đất đai (làm
chấm dứt quyền sử dụng đất của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng


8
đất) mà cịn ảnh hưởng đến lợi ích hợp pháp của các bên có liên quan: Lợi ích
của người bị thu hồi đất; lợi ích của Nhà nước, của xã hội; lợi ích của người
hưởng lợi từ việc thu hồi đất (các nhà đầu tư, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức,
cá nhân…) Do vậy, trên thực tế việc giải quyết hậu quả của việc thu hồi đất
(thực chất là xử lý hài hịa lợi ích kinh tế giữa các bên) gặp rất nhiều khó khăn,
phức tạp. Việc giải quyết tốt vấn đề bồi thường, hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước
thu hồi đất sẽ mang lại ý nghĩa to lớn trên nhiều phương diện (Đỗ Thị Lan,
Đỗ Anh Tài, 2021):
- Về phương diện chính trị: Giải quyết tốt nhất vấn đề bồi thường, hỗ
trợ, TĐC là thực hiện tốt chính sách để phát triển kinh tế - xã hội góp phần
vào việc duy trì, củng cố sự ổn định về chính trị.
- Về phương diện kinh tế - xã hội: Thực hiện tốt công tác bồi thường,
hỗ trợ, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất là điều kiện để Nhà đầu tư sớm có mặt
bằng triển khai các dự án đầu tư, góp phần vào việc thúc đẩy tăng trưởng của
nền kinh tế.
1.1.3. Đặc điểm của bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
1.1.3.1. Tính phức tạp
Đối với khu vực nơng thơn, dân cư chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản
xuất nông nghiệp, mà đất đai lại là tư liệu sản xuất quan trọng trong khi trình
độ sản xuất của nơng dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn do
đó tâm lý dân cư là giữ được đất để canh tác, sản xuất, thậm chí họ cho th
đất cịn được lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không cho thuê.
Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến cơng tác
tun truyền, vận động dân cư tham gia di chuyển, định giá bồi thường rất
khó khăn và việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo

đời sống dân cư sau này.
Đối với đất ở, việc thu hồi thường khó khăn, phức tạp do những nguyên
nhân sau: Đất ở là tài sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh


9
hoạt của người dân, mà tâm lý, tập quán của người dân là ngại di chuyển chỗ
ở; nguồn gốc sử dụng đất khác nhau qua nhiều thời kỳ với chế độ quản lý
khác nhau, cơ chế chính sách khơng đồng bộ dẫn đến tình trạng lấn chiếm đất
đai, xây nhà trái phép diễn ra thường xuyên; thiếu quỹ đất do xây dựng khu
tái định cư, cũng như chất lượng khu tái định cư thấp chưa đảm bảo được yêu
cầu; dân cư một số vùng sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ tại các trục
đường giao thông của khu dân cư, làm kế sinh nhai nay chuyển đến ở khu vực
mới thì điều kiện kiếm sống bị thay đổi, nên họ không muốn di chuyển bàn
giao mặt bằng cho dự án.
1.1.3.2. Tính đa dạng
Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất khác nhau với điều kiện tự
nhiên kinh tế, xã hội, dân cư khác nhau. Khu vực nội thành, mật độ dân cư
cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn. Khu vực ven đô,
mức độ tập trung dân cư khá cao, ngành nghề dân cư phức tạp, hoạt động sản
xuất đa dạng: Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, buôn bán nhỏ.
Khu vực ngoại thành, hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất nơng
nghiệp. Do đó, mỗi khu vực bồi thường, hỗ trợ có những đặc trưng riêng và
được tiến hành với những giải pháp riêng phù hợp với những đặc điểm riêng
của mỗi khu vực và từng dự án cụ thể.
1.1.4. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
- Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất, phải tuân thủ pháp
luật và thực hiện theo một quy trình chặt chẽ được tiến hành.
- Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất, phải đảm bảo hài
hịa lợi ích của các bên có liên quan.

- Việc bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất, phải gắn với việc tái định cư,
ổn định đời sống và việc làm cho người có đất bị thu hồi.
- Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất, phải được thực
hiện công khai, minh bạch, dân chủ với sự tham gia của cộng đồng.


10
- Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất phải kết hợp nhiều
biện pháp, trong đó biện pháp tuyên truyền, giáo dục, tư vấn thuyết phục để
người dân tự giác chấp hành thực hiện là quan trọng.
1.1.5. Nội dung thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất
1.1.5.1. Công tác chuẩn bị triển khai thực thi chính sách
a. Ban hành các văn bản hướng dẫn
Trên cơ sở các chính sách của Trung ương và tỉnh ban hành, thì UBND
huyện sẽ ban hành văn bản nhằm:
- Hướng dẫn, chỉ đạo, tổ chức, tuyên truyền vận động các tổ chức, cá
nhân về chính sách BTHTTĐC và thực hiện giải phóng mặt bằng theo đúng
quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Chỉ đạo Hội đồng BTHTTĐC cùng cấp lập và tổ chức thực hiện
phương án BTHTTĐC.
- Phối hợp với các sở, ban, ngành, các tổ chức và chủ đầu tư thực hiện
dự án đầu tư xây dựng, phương án tạo lập các khu tái định cư tại địa phương.
- Giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân về BTHTTĐC theo thẩm
quyền được giao; ra quyết định cưỡng chế và tổ chức cưỡng chế đối với các
trường hợp thuộc thẩm quyền; phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức
thực hiện việc cưỡng theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
b. Tổ chức bộ máy thực thi
Sau khi được UBND tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư, chủ đầu tư
hoặc tổ chức được giao nhiệm vụ giải phóng mặt bằng, có trách nhiệm gửi

văn bản đến chính quyền cấp huyện nơi có đất thuộc phạm vi dự án, đề nghị
thành lập Hội đồng BTHTTĐC đồng thời gửi Ban chỉ đạo giải phóng mặt
bằng huyện để theo dõi, kiểm tra, chỉ đạo thực hiện.
Trên cơ sở yêu cầu thực tế, tổ chức công tác BTHTTĐC của dự án, Hội
đồng BTHTTĐC cấp huyện có thể trình UBND cấp huyện, quyết định bổ
sung một số thành viên khác tham gia Hội đồng BTHTTĐC và Tổ công tác.


11

c. Lập các kế hoạch tổ chức thực thi chính sách
- Kế hoạch triển khai tiến độ chi tiết bồi thường, giải phóng mặt bằng:
Hội đồng BTHTTĐC huyện chủ trì phối hợp với chủ đầu tư và UBND cấp xã
nơi có dự án đầu tư, lập kế hoạch tiến độ chi tiết giải phóng mặt bằng, thơng
qua Hội đồng BTHTTĐC để trình UBND huyện phê duyệt.
- Kế hoạch Tài chính: Căn cứ quyết định phê duyệt kế hoạch tiến độ chi
tiết giải phóng mặt bằng của UBND huyện và dự tốn chi phí phục vụ cơng
tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của chủ đầu tư, phòng Tài Ngun và
Mơi trường có trách nhiệm thẩm tra, trình UBND huyện phê duyệt dự tốn
chi phí phục vụ cơng tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
- Kế hoạch tun truyền phổ biến chính sách BTHTTĐC do phịng Văn
hóa và Thơng tin huyện chủ trì, phối hợp với Đài Truyền thanh Truyền hình
và các cơ quan, đồn thể thực hiện.
- Kế hoạch ban hành các văn bản chỉ đạo, phối hợp do cơ quan thường
trực tham mưu.
- Kế hoạch quy hoạch sử dụng đất cho các dự án đầu tư do phòng Kinh
tế - Hạ tầng phối hợp phòng Tài nguyên - Môi trường thực hiện.
- Kế hoạch về nhân sự thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư do Phịng Nội vụ chủ trì thực hiện.
- Kế hoạch kiểm tra, giám sát.

- Kế hoạch sơ kết, tổng kết và rút kinh nghiệm.
d. Tổ chức tập huấn, đào tạo bồi dưỡng
Đối tượng tham gia tập huấn là cán bộ cơng chức, chịu trách nhiệm
chính về các vấn đề liên quan đến BTHTTĐC như đo đạc bản đồ, kiểm đếm
tài sản, lập và thẩm định phương án, xác định nguồn gốc sử dụng đất, xác
định nguồn kinh phí bồi thường, hỗ trợ cho các đối tượng bị ảnh hưởng.
Các lớp tập huấn cần được triển khai hàng năm, đồng thời cần in ấn
theo hướng sổ tay… để cán bộ và các đối tượng tham gia thực hiện chính sách
có cẩm nang trong triển khai và thực hiện.