phân tích quan điểm của triết học mác lênin về mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức từ quan điểm này, hãy giải quyết vấn đề về mâu thuẫn giữa kiếm tiền và đi học

Trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân
Khoa Kinh tế & Quản lý nguồn nhân lực

BÀI TẬP LỚN
Môn học: Triết học Mác-Lênin
Đề 3: Phân tích quan điểm của triết học Mác - Lênin về mối quan hệ
biện chứng giữa vật chất và ý thức. Từ quan điểm này, hãy giải quyết
vấn đề về mâu thuẫn giữa kiếm tiền và đi học của sinh viên Việt Nam
hiện nay.

GVHD: TS. Nguyễn Thị Lê Thư
Họ và tên: Trần Khánh Linh
Mã sinh viên: 11218131
Lớp: THMLN_CQ_21

Tieu luan


Hà Nội – 2022
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................3
I, MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC....4
1, Vật chất............................................................................................4
2, Ý thức..............................................................................................5
3, Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức................................................7
4, Ý nghĩa phương pháp luận...............................................................9
II, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỀ MÂU THUẪN GIỮA VIỆC KIẾM
TIỀN VÀ VIỆC HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN HIỆN NAY..................10
1, Hiện trạng sinh viên đi làm thêm......................................................10
2, Phân tích vấn đề................................................................................10
3, Mâu thuẫn giữa việc đi làm thêm và học tập ở sinh viên.................11

4, Giải pháp cân bằng giữa việc làm thêm và học tập của sinh viên....13
KẾT LUẬN.............................................................................................14
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................15

2

Tieu luan


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

LỜI MỞ ĐẦU

Ở mỗi thời kỳ lịch sử khác nhau, triết học có đối tượng nghiên cứu khác
nhau. Song, tổng kết toàn bộ lịch sử triết học, Ph. Ăngghen đã khái quát:
“Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là triết học hiện đại, là
mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại”, giữa ý thức và vật chất, giữa con
người với giới tự nhiên. Đây là những vấn đề nền tảng xuyên suốt mọi
thuyết triết học trong lịch sử, quyết định sự tồn tại và phát triển của triết
học. Trong đó, mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là vấn đề mà mọi nhà
triết học, mọi học thuyết triết học ở tất cả thời kỳ lịch sử đều phải giải
quyết, dù trực tiếp hay gián tiếp. Từ đây, các nhà triết gia có thể đưa ra
cái nhìn chính xác về sự hình thành thế giới quan, phương pháp luận, xác
định bản chất của các trường phái và các hệ thống triết học.
Ứng dụng vào thực tiễn, vấn đề triết học về mối quan hệ biện chứng giữa
vật chất và ý thức luôn là phương hướng cho mọi hoạt động, là cơ sở cho
công cuộc xây dựng và phát triển xã hội và cũng góp phần giải quyết vấn
đề cụ thể đó là: mâu thuẫn giữa việc kiếm tiền và đi học của sinh viên
Việt Nam hiện nay. Vì vậy, để tìm ra biện pháp giải quyết vấn đề phát
sinh trong đời sống như mâu thuẫn trên, tìm ra cách thức đạt được những

mục tiêu đã đề ra, đồng thời hạn chế căn bệnh chủ quan duy ý chí, khơng
bám sát vào thực tế, tơ hồng hiện thực để rồi có cái nhìn lệch lạc và
phương hướng phát triển sai lệch, chúng ta cần phải hiểu rõ bản chất về
mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức.
Từ những lý do nêu trên, trong quá trình học tập và tìm hiểu về bộ môn
Triết học Mác – Lênin, em quyết định chọn đề tài: “Phân tích quan điểm
của triết học Mác - Lênin về mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý
thức. Từ quan điểm này, hãy giải quyết vấn đề về mâu thuẫn giữa kiếm
tiền và đi học của sinh viên Việt Nam hiện nay”. Mặc dù đã rất cố gắng,
nhưng bởi vì vốn hiểu biết cịn hạn hẹp nên bài làm khó có thể tránh khỏi
những hạn chế, thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý quý báu của
cơ để bài tiểu luận của em được hồn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

3

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

I, MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
1, Vật chất
1.1, Quan niệm của chủ nghĩa duy vật cũ về vật chất
Trước sự ra đời của triết học Mác – Lênin, nhiều trường phái triết học đã
đưa ra những quan niệm khác nhau về vật chất. Trong triết học cổ đại,
vật chất đơn giản xuất phát từ những quan sát về thế giới tự nhiên.
Những quan niệm bước đầu này về khái niệm vật chất đã làm rõ tính
khách quan của phạm trù này, đặt nền móng cho các nhà triết học duy

vật về sau phát triển thêm quan điểm về vật chất; tuy vậy, những quan
niệm này bó hẹp vật chất trong các dạng cụ thể, được suy luận bằng các
giả định khoa học mang tính trực quan và chưa được khoa học kiểm
chứng. Tiến đến triết học cận đại, khi tư duy con người phát triển và mở
rộng hơn nhiều, khái niệm vật chất cũng có nhiều thay đổi đáng kể. Tuy
nhiên, dưới cái nhìn siêu hình, các nhà triết học cận đại đã khơng đưa ra
được sự khái quát trong khái niệm vật chất; không chỉ vậy, nhiều mâu
thuẫn cũng đã nảy sinh trong việc định nghĩa vật chất trong thời kì này.
1.2, Quan điểm về vật chất trong Triết học Mác-Lênin
a, Định nghĩa vật chất
Ph. Ăngghen cho rằng để có được quan điểm đúng đắn và đầy đủ nhất về
vật chất, trước hết ta phải xem nó như một phạm trù triết học độc lập chứ
không chỉ là một sản phẩm chủ quan của tư duy; ơng cũng đưa ra quan
điểm về tính vật chất: đó chính là đặc tính chung, thống nhất của các sự
vật, hiện tượng, và tính tồn tại độc lập, thống nhất mà không phụ thuộc
vào ý thức.
Kế thừa quan điểm này, V.I. Lênin đã tổng hợp và định nghĩa vật chất
đầy đủ như sau:
“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan
được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng
ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.”
Định nghĩa của V.I.Lênin đã bao hàm các nội dung cơ bản:
- Thứ nhất, vật chất là thực tại khách quan - cái tồn tại hiện thực bên
ngồi ý thức và khơng lệ thuộc vào ý thức.
4

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

- Thứ hai, vật chất là cái mà khi tác động vào các giác quan con
người thì đem lại cho con người cảm giác.
- Thứ ba, vật chất là cái mà ý thức chẳng qua chỉ là sự phản ánh của
nó.
b, Phương thức tồn tại của vật chất
Vận động là một phương thức tồn tại của vật chất, là một thuộc tính cố
hữu của vật chất, bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra
trong vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy. Nguồn gốc
của vận động đến từ bên trong sự vật, hay là “tự thân vận động” và mang
tính phổ biến. Có năm hình thức vận động cơ bản: cơ học, vật lý, hóa
học, sinh học và xã hội. Ngồi ra, sự vận động khơng ngừng của vật chất
còn bao hàm sự đứng im trong tương đối. Ở đây đứng im mang tính
tương đối, cịn vận động lại mang tính tuyệt đối. Đứng im cịn là một
hình thức vận động đặc biệt.
c, Hình thức tồn tại của vật chất
Khơng gian và thời gian là hình thức tồn tại của vật chất vận động; trong
đó khơng gian là hình thức tồn tại của vật chất xét về mặt quảng tính, sự
cùng tồn tại, trật tự, kết cấu và sự tác động lẫn nhau. Thời gian là hình
thức tồn tại của vật chất vận động xét về độ dài diễn biến, sự kế tiếp của
các quá trình.
2, Ý thức
Theo triết học Mác- Lênin: “Ý thức là một phạm trù được quyết định bởi
phạm trù vật chất, theo đó ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất khách
quan vào bộ óc con người và có sự cải biến và sáng tạo”. Ý thức có mối
quan hệ biện chứng với vật chất.
2.1, Nguồn gốc của ý thức
a, Nguồn gốc tự nhiên
- Hoạt động của bộ óc người: Ý thức là thuộc tính của một dạng vật

chất có tổ chức cao là bộ óc người, là chức năng của bộ óc, là kết
quả hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc. Bộ óc càng hồn thiện,
hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc càng có hiệu quả, ý thức con
người càng phong phú và sâu sắc.
5

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

- Giới tự nhiên: Trái đất hình thành trải qua q trình tiến hố lâu dài
dẫn đến sự xuất hiện con người. Đó cũng là lịch sử phát triển năng
lực phản ánh của thế giới vật chất từ thấp đến cao và cao nhất là
trình độ phản ánh - Ý thức. Ý thức là sự phản ánh thế giới hiện
thực bởi bộ óc con người. Đó là hình thức phản ánh đặc trưng chỉ
có ở con người và là hình thức phản ánh cao nhất của thế giới vật
chất.
b, Nguồn gốc xã hội
- Nhân tố lao động : Ý thức được hình thành khơng phải do tác động
thuần túy của thế giới khách quan vào bộ óc người mà chủ yếu là
do hoạt động thực tiễn của con người cải tạo thế giới khách quan
làm biến đổi thế giới. Nhờ tác động vào thế giới mà con người
khám phá ra những bí mật của thế giới, ngày càng làm phong phú
và sâu sắc ý thức của mình về thế giới.
- Nhân tố ngôn ngữ: Cùng với lao động, ngôn ngữ có vai trị to lớn
đối với sự tồn tại và phát triển của ý thức. Ngôn ngữ vừa là phương
tiện giao tiếp, vừa là “vỏ vật chất” của tư duy; là hiện thực trực tiếp
của ý thức; là phương thức để ý thức tồn tại với tư cách là sản

phẩm xã hội - lịch sử. Ý thức là một hiện tượng có tính xã hội, do
đó khơng có phương tiện trao đổi xã hội về mặt ngơn ngữ thì ý thức
khơng thể hình thành và phát triển được.
2.2, Bản chất của ý thức
Theo Mác thì “ Ý thức chỉ là các vật chất được di chuyển vào đầu óc của
con người và được cải biến đi ở trong đó”. Cịn Lênin thì cho rằng “Ý
thức là hình ảnh chủ quan về thế giới khách quan”. Ý thức có đặc tính
tích cực, sáng tạo gắn bó chặt chẽ với thực tiễn xã hội. Đó cịn là kết quả
của q trình phản ánh có định hướng, mục đích rõ rệt. Từ kết quả
nghiên cứu cho thấy: “Ý thức là hình thức phản ánh cao nhất riêng có
của óc người về hiện thực khách quan trên cơ sở thực tiễn xã hội – lịch
sử.”
2.3, Kết cấu của ý thức

6

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

- Các cấp độ của ý thức bao gồm: tự ý thức, tiềm thức và vơ thức.
Trong đó tự ý thức là ý thức hướng về nhận thức bản thân mình
trong mối quan hệ với ý thức về thế giới bên ngoài, là yếu tố quan
trọng của ý thức, đánh dấu trình độ phát triển của ý thức. Tiềm
thức là những hoạt động tâm lý diễn ra bên ngoài sự kiểm soát của
ý thức, những tri thức của chủ thể gần như đã trở thành bản năng.
Vô thức là những hiện tượng tâm lý khơng phải do lý trí điều
khiển, nằm ngồi phạm vi của lý trí mà ý thức khơng thể kiểm

sốt được trong một lúc nào đó.
- Các lớp cấu trúc của ý thức bao gồm: tri thức, tình cảm, lý trí. Tri
thức là nhân tố cơ bản, cốt lõi nhất, ý thức mà không bao hàm tri
thức thì ý thức chỉ là sự trừu tượng trống rỗng, khơng giúp ích
được gì. Tình cảm là một hình thái đặc biệt phản ánh quan hệ giữa
người với người và quan hệ giữa người với thế giới khách quan.
Muốn vượt qua khó khăn để đạt tới mục đích, chủ thể nhận thức
phải có ý chí, quyết tâm cao. Ý chí là những cố gắng, nỗ lực, khả
năng huy động mọi tiềm năng trong mỗi con người vào hoạt động
để có thể vượt qua mọi trở ngại, đạt mục đích đề ra.
3, Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
Theo quan điểm của triết học Mác – Lênin, “Vật chất và ý thức có mối
quan hệ biện chứng, trong đó vật chất quyết định ý thức, còn ý thức tác
động tích cực trở lại vật chất.”
3.1, Vật chất quyết định ý thức
Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức được thể hiện ở những
khía cạnh sau:
- Thứ nhất, vật chất quyết định nguồn gốc của ý thức
Vật chất “sinh” ra ý thức, vì ý thức xuất hiện gắn liền với sự xuất
hiện của con người cách đây từ 3 đến 7 triệu năm, mà con người
là kết quả của một q trình phát triển, tiến hóa lâu dài, phức tạp
của giới tự nhiên, của thế giới vật chất. Con người do giới tự
nhiên, vật chất sinh ra, cho nên lẽ tất nhiên, ý thửc - một thuộc
tính của bộ phận con người - cũng do giới tự nhiên, vật chất sinh
7

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

ra. Các thành tựu của khoa học tự nhiên hiện đại đã chứng minh
được rằng, giới tự nhiên có trước con người; vật chất là cái có
trước, cịn ý thức là cái có sau; vật chất là tính thứ nhất, cịn ý
thức là tính thứ hai. Vật chất tồn tại khách quan, độc lập với ý
thức và là nguồn gốc sinh ra ý thức.
- Thứ hai, vật chất quyết định nội dung của ý thức
Ý thức dưới bất kỳ hình thức nào, suy cho cùng, đều là phản ánh
hiện thực khách quan vào trong đầu óc con người. Hay nói cách
khác, có thế giới hiện thực vận động, phát triển theo những quy
luật khách quan của nó, được phản ánh vào ý thức mới có nội
dung của ý thức. Thế giới khách quan, mà trước hết và chủ yếu là
hoạt động thực tiễn có tính xã hội - lịch sử của loài người là yếu
tố quyết định nội dung mà ý thức phản ánh. Sự phát triển của hoạt
động thực tiễn cả về bề rộng và chiều sâu là động lực mạnh mẽ
nhất quyết định tính phong phú và độ sâu sắc của nội dung của tư
duy, ý thức con người qua các thế hệ, qua các thời đại từ mông
muội tới văn minh, hiện đại.
- Thứ ba, vật chất quyết định bản chất của ý thức
Phản ánh và sáng tạo là hai thuộc tính khơng tách rời trong bản
chất của ý thức. Sự phản ánh của con người là phản ánh tích cực,
tự giác, sáng tạo thơng qua thực tiễn. Khác với chủ nghĩa duy vật
cũ, xem xét thế giới vật chất như là những sự vật, hiện tượng cảm
tính, chủ nghĩa duy vật biện chứng xem xét thế giới vật chất là thế
giới của con người hoạt động thực tiễn. Chính thực tiễn là hoạt
động vật chất có tính cải biến thế giới của con người - là cơ sở để
hình thành, phát triển ý thức, trong đó ý thức của con người vừa là
phản ánh, vừa sáng tạo, phản ánh để sáng tạo và sáng tạo trong
phản ánh.

- Thứ tư, vật chất quyết định sự vận động phát triển của ý thức.
Mọi sự tồn tại, phát triển của ý thức đều gắn liền với quá trình
biến đổi của vật chất; vật chất thay đổi thì sớm hay muộn, ý thức
cũng phải thay đổi theo. Sự vận động, biến đổi không ngừng của
thế giới vật chất, của thực tiễn là yếu tố quyết định sự vận động,
biến đổi của tư duy, ý thức của con người. Cùng với mỗi bước
phát triển của sản xuất, tư duy, ý thức của con người cũng ngày
8

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

càng mở rộng, đời sống tinh thần của con người ngày càng phong
phú.
Trong đời sống xã hội, vai trò quyết định của vật chất đối với ý
thức được biểu hiện ở vai trị của kinh tế đối với chính trị, đời
sổng vật chất đối với đời sống tinh thần, tồn tại xã hội đối với ý
thức xã hội. Trong xã hội, sự phát triển của kinh tế xét đến cùng
quy định sự phát triển của văn hóa; đời sống vật chất thay đổi thì
sớm muộn đời sống tinh thần cũng thay đổi theo.
3.2, Ý thức có tính độc lập tương đối và tác động trở lại vật chất
Điều này được thể hiện trên những khía cạnh sau:
- Thứ nhất, tính độc lập tương đối của ý thức thể hiện ở chỗ, ý thức
là sự phản ánh thế giới vật chất vào trong đầu óc con người, do
vật chất sinh ra, nhưng khi đã ra đời thì ý thức có “đời sống”
riêng, có quy luật vận động, phát triển riêng, khơng lệ thuộc một
cách máy móc vào vật chất. Vì vậy, ý thức một khi ra đời thì có

tính độc lập tương đối, tác động trở lại thế giới vật chất.
- Thứ hai, sự tác động của ý thức đối với vật chất phải thông qua
hoạt động thực tiễn của con người. Hoạt động thực tiễn đó khơng
phải là hoạt động bản năng như loài vật mà là hoạt động xã hội và
là hoạt động có sự tham gia và chi phối của nhân tố ý thức, đặc
biệt là nhân tố tri thức. Nó quyết định sự thành cơng hay thất bại,
quyết định tính hiệu quả hay khơng hiệu quả của các hoạt động
thực tiễn làm cải biên khách quan.
Sự tác động trở lại của ý thức đối với vật chất diễn ra theo hai hướng:
tích cực và tiêu cực. Nếu con người nhận thức đúng, có tri thức khoa
học, có tình cảm cách mạng, có nghị lực, có ý chí thì hành động của con
người phù hợp với quy luật khách quan, con người có năng lực vượt qua
những thách thức trong q trình thực hiện mục đích của mình, thế giới
được cải tạo – đó là sự tác động tích cực của ý thức; cịn nếu ý thức của
con người phản ánh không đúng hiện thực khách quan, bản chất, quy luật
khách quan thì ngay từ đầu, hướng hành động của con người đã đi ngược
lại với các quy luật khách quan, hành động ấy sẽ có tác dụng tiêu cực đối
với hoạt động thực tiễn, đối với hiện thực khách quan.
4, Ý nghĩa phương pháp luận
Trên cơ sở quan điểm về bản chất vật chất của thế giới, bản chất năng
động, sáng tạo của ý thức và mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý
9

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

thức, chủ nghĩa duy vật biện chứng xây dựng nên nguyên tắc phương

pháp luận cơ bản, chung nhất đối với hoạt động nhận thức và thực tiễn
của con người. Nguyên tắc đó là: Trong việc giải quyết mọi vấn đề của
nhận thức và thực tiễn cần phải xuất phát từ thực tế khách quan, tôn
trọng khách quan đồng thời phát huy tính năng động chủ quan.
Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, mọi chủ trương, đường lối, kế
hoạch, mục tiêu ta đều phải thực tế khách quan từ những điều kiện, tiền
đề vật chất hiện có. Phải tơn trọng và hành động theo quy luật khách
quan, nếu không phải gánh chịu những hậu quả tai nạn khôn lường. Phát
huy tính năng động sáng tạo của ý thức, phát huy vai trò nhân tố con
người, chống tư tưởng, thái độ thụ động, ỷ lại, bảo thủ, trì trệ và phải biết
kết hợp hài hịa giữa lợi ích cá nhân với tập thể; phải có động cơ trong
sáng, thái độ thật sự khách quan, khoa học, không vụ lợi trong nhận thức
và hành động của mình.
II, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỀ MÂU THUẪN GIỮA VIỆC KIẾM
TIỀN VÀ VIỆC HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN HIỆN NAY
1, Hiện trạng sinh viên đi làm thêm
Theo nghiên cứu, đối tượng lao động tại Việt Nam chiếm số lượng đông
đảo là các bạn trẻ trong độ tuổi từ 18-23 tuổi, đặc biệt là các bạn sinh
viên đang theo học tại các trường Cao đẳng, Đại học trên tồn quốc.
Nhóm tuổi sinh viên cũng phải dành thời gian để học tập trên lớp tuy
nhiên nhiều bạn lựa chọn việc đi làm thêm ngoài giờ họ, xen kẽ để có thể
tích lũy thêm kinh nghiệm, va chạm bên ngoài xã hội để rèn luyện kĩ
năng hay chỉ đơn giản là muốn tự kiếm thêm thu nhập để trang trải cuộc
sống tự lập. Vì thế mà có khá nhiều hình thức việc làm xuất hiện như
làm việc part time, làm theo giờ, theo buổi, công việc trả lương theo từng
đơn vị sản phẩm,... giúp các bạn sinh viên có thể dễ dàng lựa chọn việc
làm thêm phù hợp với thời gian biểu của bản thân.
Thế nhưng, mọi vấn đề đều có hai mặt, mặt lợi của việc làm thêm là
những điều kể ở trên, cịn mặt hại thì sao? Khơng ít sinh viên đã nhận
thức sai về việc vừa kiếm tiền vừa đi học; không biết cách sắp xếp thời

gian hợp lý để việc học tập chểnh mảng, hời hợt do đó mà gây ra bao hậu
10

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

quả đáng tiếc, bỏ lỡ cơ hội học tập chỉ vì q tập trung đi làm thêm,
khơng thể ra trường đúng hạn; thậm chí khơng có cơ hội nhận tấm bằng
tốt nghiệp.
2, Phân tích vấn đề
Mâu thuẫn giữa việc đi làm thêm và học tập cũng là một dạng của mâu
thuẫn giữa vật chất và ý thức.
Vì sao lại nói vậy? Trước hết chúng ta cần hiểu mâu thuẫn là gì? Mâu
thuẫn biện chứng là khái niệm dùng để chỉ sự liên hệ, tác động theo cách
vừa thống nhất, vừa đấu tranh; vừa đòi hỏi, vừa loại trừ, vừa chuyển hóa
lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Yếu tố tạo thành mâu thuẫn biện chứng là
các mặt đối lập, các bộ phận, các thuộc tính... có khuynh hướng biến đổi
trái ngược nhau, nhưng cùng tồn tại khách quan trong mỗi sự vật, hiện
tượng của tự nhiên, xã hội và tư duy. Trong mỗi mâu thuẫn, các mặt đối
lập vừa thống nhất với nhau, vừa đấu tranh tạo nên trạng thái ổn định
tương đối của sự vật, hiện tượng.
Cả việc đi làm thêm và học tập đều có vật chất và ý thức tác động lên,
đều thể hiện được các mặt đối lập, thống nhất với nhau và đều là hình
thức phát triển của sinh viên.
3, Mâu thuẫn giữa việc đi làm thêm và học tập ở sinh viên
Mâu thuẫn này xuất phát từ chính những lợi ích của việc đi làm thêm,
kiếm tiền và việc học lên cao hơn sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông

của sinh viên.
Đầu tiên ta nói đến lợi ích của việc sinh viên lựa chọn học các hệ đào tạo
sau phổ thông; xã hội đang ngày một phát triển, yêu cầu về kiến thức, kĩ
năng nghề nghiệp ngày càng khắt khe và chú trọng hơn, vì thế mà học
tập lúc này giúp sinh viên trang bị các kiến thức cần thiết, rèn luyện và
bắt kịp xu hướng thời đại. Sinh viên học trình độ sau phổ thông sẽ được
đào tạo nâng cao, chuyên sâu về các ngành, các kiến thức ngành nhằm
đảm bảo cho quá trình tìm việc sau này, đáp ứng nhu cầu thị trường tốt
nhất. Với việc lựa chọn học các bậc Cao đẳng, Đại học,...đây là nền tảng
cho tương lai ổn định của sinh viên, giúp sinh viên có nguồn thu nhập ổn
11

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

định, nâng cao đời sống tinh thần của cá nhân. Ở đây thì vật chất – nhu
cầu về cuộc sống ổn định trong tương lai quyết định yếu tố cốt lõi của ý
thức – việc trau dồi kinh nghiệm, kĩ năng của sinh viên.
Nhu cầu về vật chất cũng khiến cho sinh viên quyết định lựa chọn việc đi
làm thêm, đây là nhu cầu thiên về kế hoạch ngắn hạn, khác với “vật
chất” trong mục đích của việc lựa chọn đăng kí học các hệ đào tạo sau
trung học phổ thông là kế hoạch dài hạn. Bên cạnh những kiến thức,
những lý thuyết trên lớp trên trường, sinh viên cũng cần các kĩ năng thực
hành, kĩ năng mềm, những kinh nghiệm sống không được giảng dạy trực
tiếp mà phải tự bản thân trải nghiệm để rút ra bài học. Không những thế
sinh viên đi làm thêm để kiếm tiền giúp họ trang trải cuộc sống tự lập:
tiền trọ, tiền ăn, sinh hoạt phí...

Tuy học tập và đi làm thêm đều là nhu cầu vật chất và ý thức tương tự
nhau, đều là hình thức phát triển của sinh viên nhưng lúc này lại nảy sinh
ra mâu thuẫn. Một ngày chỉ có 24 giờ, trong khi việc kiếm tiền và học
tập thì khơng thể cùng diễn ra trong một lúc, 24 giờ này sinh viên sẽ phải
phân bổ như thế nào? Lựa chọn việc học tập thường xun thì cũng có
nghĩa bạn sẽ khơng có thời gian để kiếm thêm thu nhập, rèn luyện nhiều
kĩ năng mềm nhờ va chạm trong môi trường làm việc. Nếu tập trung vào
việc kiếm tiền, chắc chắn bạn sẽ khơng có nhiều thời gian để học bài, ôn
tập, củng cố các kiến thức được học trên lớp; thậm chí nếu bạn làm việc
tại nơi vắt kiệt sức lao động thì sức khỏe của bạn sẽ giảm sút, tinh thần
mệt mỏi, tiêu cực.
Ý thức tác động trở lại vật chất, chúng ta có thể thấy điều này qua tâm
trạng, thái độ của sinh viên đối với việc học tập và đi làm thêm. Khi sinh
viên quá tập trung và có hứng thú với việc kiếm tiền thì về lâu dài họ sẽ
qn mất cơng việc chính là học tập, lơ là việc học, tâm lý chán nản, mệt
mỏi mỗi lần nghĩ đến việc học hay chính là bị giảm sự hứng thú và sự
tập trung trong học tập. Một trường hợp khác đó là việc quá chú trọng
vào đồng tiền đi làm thêm hoặc dành thời gian quá nhiều cho việc học
mà ít quan tâm đến việc chăm sóc bản thân sẽ khiến cho sức khỏe sinh
viên dần bị giảm sút, thiếu đi ý chí học tập khiến cho việc học càng
12

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

nhiều vốn tưởng là sẽ đạt được hiệu quả cao lại bị phản tác dụng. Thêm
nữa, do mới bước chân ra ngoài xã hội, sinh viên chưa trang bị các kĩ

năng mềm, kĩ năng sắp xếp và quản lý thời gian, đưa ra các quyết định
hợp lý,...khiến cho sinh viên khó mà vượt qua khỏi cám dỗ, dẫn đến việc
sa sút trong học tập và cả sức khỏe cũng bị tuột dốc.
4, Giải pháp cân bằng giữa việc làm thêm và học tập của sinh viên
Trước khi quyết định bản thân nên tập trung vào việc học hơn hay đi làm
thêm, sinh viên cần xác định rõ được các yếu tố khách quan chẳng hạn
như điều kiên hoàn cảnh, mục đích kiếm tiền hay học tập là gì? Sau khi
xác định được yếu tố khách quan, chúng ta nên cân nhắc, xem lại chương
trình đào tạo trong ngành mình lựa chọn và yêu cầu của công việc làm
thêm. Việc cân nhắc này giúp bạn có thể thay đổi để phù hợp với yếu tố
khách quan, ví dụ như lịch làm thêm trùng với lịch học, chỗ làm thêm
quá xa với chỗ ở,... Đi làm thêm rất dễ khiến sinh viên mất tập trung vào
việc học vậy nên khi đi làm thì chúng ta hãy cố gắng tập trung, hồn
thành cơng việc để chúng ta khơng cịn mối bận tâm nào khi về nhà. Để
tiết kiệm tối đa thời gian, sinh viên hãy chăm chú nghe giảng và cố gắng
hiểu bài ngay tại lớp. Điều này giúp chúng ta có thể dễ dàng ôn luyện bài
và không mất quá nhiều thời gian ơn tập ở nhà. Sinh viên nên có thói
quen tạo lập thời gian biểu cho bản thân, ghi vào thời khóa biểu mỗi
ngày và mỗi tuần, thời khóa biểu sẽ giúp chúng ta không quên những
việc phải làm và giúp các bạn sinh viên đi làm thêm vượt qua được
những thời khắc bận rộn, bị áp lực của việc làm và việc học. Ngoài ra,
sinh viên lựa chọn đi làm thêm cần tạo những mối quan hệ, kết nối bạn
bè để chúng ta nắm bắt thông tin nhanh hơn, bổ sung tài liệu học tập khi
cần thiết, được hướng dẫn học tập khi không nắm kịp các kiến thức trên
lớp. Dù việc đi làm thêm và việc học tập đều rất quan trọng nhưng chúng
ta cũng nên quan tâm đến sức khỏe của mình vì sức khỏe là thứ q giá
nhất của con người, khơng có sức khỏe thì mọi phương pháp áp dụng
đều vô nghĩa. Hãy chú ý đến chế độ ăn uống, ngủ nghỉ hợp lý, tích cực
tham gia các hoạt động vui chơi giải trí lành mạnh, dành thời gian quan
tâm đến gia đình và bạn bè nhiều hơn cũng là cách sinh viên đươc truyền

động lực để hồn thành mục tiêu phía trước.
13

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc


phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

KẾT LUẬN
Như vậy, mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là mối quan hệ biện chứng,
vật chất là nguồn gốc, là cái quyết định ý thức. Tuy nhiên ý thức không
hề thụ động mà tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn
của con người.
Qua nội dung trên, chúng ta cũng rút ra được bài học: việc lựa chọn
phương pháp phù hợp theo các yếu tố khách quan là vô cùng quan trọng.
Trong hoạt động nhận thức và thực tiễn, phải xuất phát từ thực tế khách
quan, tôn trọng khách quan, đồng thời phát huy tính năng động chủ quan.
Mặc dù mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức của triết học
Mác-Lênin đã ra đời gần hai thế kỉ nhưng giá trị thực tiễn và khoa học
của nó vẫn cịn vẹn ngun. Ứng dụng vào thực tế, mối quan hệ này giúp
chúng ta giải quyết được mâu thuẫn giữa việc đi làm thêm và học tập của
sinh viên hiện nay, đưa ra các giải pháp phù hợp với thực tế khách quan,
hoàn cảnh cụ thể của từng sinh viên.

14

Tieu luan
phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc

phan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hocphan.tich.quan.diem.cua.triet.hoc.mac.lenin.ve.moi.quan.he.bien.chung.giua.vat.chat.va.y.thuc.tu.quan.diem.nay..hay.giai.quyet.van.de.ve.mau.thuan.giua.kiem.tien.va.di.hoc