QUY LUẬT THỐNG NHẤT VÀ ĐẤU TRANH GIỮA CÁC MẶT ĐỐI LẬP ppt

QUY LUẬT THỐNG NHẤT VÀ ĐẤU TRANH GIỮA
CÁC MẶT ĐỐI LẬP

Quy luật này được coi là hạt nhân của phép biện chứng duy
vật, bởi vì nó nghiên cứu về nguồn gốc chung của quá trình vận
động và phát triển đó chính là mâu thuẫn.
1. Các khái niệm cơ bản của quy luật:
- Khái niệm mặt đối lập: Mặt đối lập là những mặt, những
thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng trái ngược
nhau tồn tại một cách khách quan và phổ biến trong hiện thực.
VD: trong một nguyên tử có điện tích âm >< điện tích dương;
trong cơ thể sống có quá trình đồng hóa >< dị hóa; trong xã hội
có giai cấp: g/c thống trị >< g/c bị trị; tư tưởng con người: đổi
mới >< bảo thủ. Các mặt đối lập này phải có liên hệ với nhau,
nếu tách rời nhau thì chúng không còn là mặt đối lập (xét trong
một chỉnh thể).
- Khái niệm sự thống nhất giữa các mặt đối lập: là tính quy
định ràng buộc lẫn nhau, nương tựa vào nhau làm tiền đề tồn tại
cho nhau giữa các mặt đối lập. Dó đó nếu không có mặt đối lập
này thì cũng sẽ không có mặt đối lập kia và ngược lại. Sự thống
nhất này còn nói lên sự đồng nhất giữa chúng: có nghĩa là giữa
chúng có điểm giống nhau, nên khi biến đổi thì chúng có thể hóa
vào nhau.
- Khái niệm sự đấu tranh giữa các mặt đối lập: đó là sự tương
tác qua lại theo xu hướng phủ định, bài trừ nhau của các mặt đối
lập.
- Khái niệm mâu thuẫn: mâu thuẫn là sự thống nhất và sự đấu
tranh giữa các mặt đối lập. Như vậy mỗi một mâu thuẫn cũng
phải bao gồm hai mặt đối lập, hai mặt này vừa thống nhất với
nhau đồng thời hai mặt đó đấu tranh qua lại với nhau.
2. Mâu thuẫn là nguồn gốc chung của sự phát triển: (diễn

biến của quy luật mâu thuẫn)
- Mâu thuẫn trước hết là một hiện tượng khách quan và phổ
biến, bởi vì trong mọi sự vật hiện tượng đều có chứa đựng các
mặt đối lập, những mặt này tương tác qua lại lẫn nhau, từ đó tạo
ra các mâu thuẫn, nên những mâu thuẫn ấy tồn tại khách quan
trong sự vật, không phụ thuộc ý thức con người, đồng thời nó là
một hiện tượng phổ biến của tự nhiên, xã hội và trong tư duy.
Do đó nếu có một mâu thuẫn nào đó trong sự vật được giải
quyết mất đi, thì tất yêu lại nảy sinh những mâu thuẫn mới thay
thế làm cho sự vật không lúc nào là không chứa đựng mâu
thuẫn.
- Khi một sự vật nào đó đang tồn tại một cách ổn định nó vẫn
còn là nó, nó chưa chuyển hóa thành một cái khác thì trong lòng
nó các mặt đối lập là đang thống nhất với nhau, nên sự thống
nhất giữa các mặt đối lập là nhân tố quy định tính ổn định tương
đối của các sự vật. Tuy vậy, sự thống nhất này chỉ là tạm thời,
tương đối (chỉ trong giới hạn nào đó).
- Trong sự vật các mặt đối lập đồng thời đấu tranh qua lại với
nhau, nhờ cuộc đấu tranh này mà sự vật dần dần biến đổi phát
triển. Do đó, đấu tranh giữa các mặt đối lập mới là nguồn gốc
đích thực của sự phát triển và đấu tranh giữa các mặt đối lập mới
là vĩnh viễn, tuyệt đối.
- Thông qua đấu tranh giữa các mặt đối lập, làm cho các mặt
đối lập ấy chuyển hóa vào nhau, nhờ đó mâu thuẫn được giải
quyết làm cho cái cũ mất đi, cái mới ra đời thay thế. Trong cái
mới lại dẫn dần hình thành những mâu thuẫn mới, lúc đầu chỉ là
sự khác biệt giữa các mặt, sau đó chuyển thành đối lập để tạo
nên mâu thuẫn. Sau khi hình thành thì mâu thuẫn sẽ phát triển và
đến một lúc nào đó lại đòi hỏi phải được giải quyết. Mỗi sự vật
có thể đồng thời tham gia vào nhiều loại mâu thuẫn khác nhau:

+ Mâu thuẫn bên trong, mâu thuẫn bên ngoài: trong đó mâu
thuẫn bên trong đóng vai trò quyết định.
+ Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản: mâu thuẫn cơ
bản quy định bản chất;
+ Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu: mâu thuẫn chủ
yếu đòi hỏi phải được giải quyết ngay.
+ Mâu thuẫn đối kháng và không đối kháng: mâu thuẫn đối
khảng phải được giải quyết bằng con đường bạo lực.
3. Ý nghĩa phương pháp luận của quy luật:
- Phải có thái độ khách quan trong việc nhận thức mâu thuẫn
của sự vật: đó là thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn, phát
hiện kịp thời mâu thuẫn, xuất phát từ bản thân sự vật để tìm ra
mâu thuẫn của nó, phải xem xét phân tích một cách chi tiết cụ
thể
- Phải nắm vững phương pháp giải quyết mẫu thuẫn đó là
thông qua đấu tranh giữa các mặt đối lập chứ không được phép
dung hòa các mặt đối lập, tuy nhiên phải vận dụng linh hoạt các
hình thức đấu tranh.
- Phải biết vận dung linh hoạt các hình thức giải quyết mâu
thuẫn thông qua hình thức chuyển hóa mặt đối lập. Đó có thể là
một trong hai mặt đối lập chuyển hóa (đồng hóa) vào mặt còn lại
(chuyển hóa giai cấp tư sản thành giai cấp vô sản), hoặc mặt này
thủ tiêu mặt kia, hoặc cả hai mặt cùng chuyển hóa sang những
hình mới của mình (VD: giải quyết mâu thuẫn giữa nông thôn
và thành thị: cải tạo nông thôn thành nông thôn mới, làm ranh
giới, sự khác biệt giảm dần)