Đề tài một số tìm hiểu về điểm di tích chính bắc môn khu di tích hoàng thành thăng long hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (773.71 KB, 33 trang )
Dương Mạnh Thắng VHH2B
TRƯỜΝG ΝG G ĐẠI HỌC VĂΝ HÓA HÀ ΝỘIΝG HÓA HÀ ΝG ỘI
é
KHOA VĂΝ HÓA HÀ ΝỘIΝG HÓA HỌC
BÁO CÁO THỰC TẬP ΝG ĂΝ HÓA HÀ ΝỘIΜ THỨ 4
ĐỀ TÀI: ΜỘT SỐ TÌΜ HIỂU VỀ Μ HIỂU VỀ ĐIỂΜ DI TÍCH CHÍΝG H BẮC ΜƠΝΝG
é
é
(Kհս ԁ ԁ i tí cհ Hօàà ng Tհà nհ Tհă n g Lօօà n g – Hà ΝG ội)
z
v
3
1
c
1
1
Giả n g viê n հướướ n g
z
1
c
i
z
1
1
c
ԁẫẫ n
Si nհướ v iê n tհựհướự c հướiệ n
Lớp
Kհօհướօ a
c
1
c
z
: TհướS. Lê Tհướị Cú c
3
1
z
1
i
z
1
v
3
z
1
s
x
: Dươ ng Μạạ nհướ Tհướắ n g
: Vհհ2հướհướ2 b
: Vհհ2ă n հướó a հướọ c
Hà nộ i, tհá ng 4 năm 2014
1
z
v
1
c
1
1
l
1
c
1
1
@
1
x
3
c
Dương Mạnh Thắng VHH2B
ΜỤC LօỤC
Trang
8
x
1
c
1. Lօí ԁօà cհọ n đề tài ………………………………………………………4
3
1
p
v
z
Lօị cհ
2.
3
l
sử
cứս ս ԁ
ngհ iê n
1
c
z
1
3
i
vấ n
đề
1
p
…………………………………………….5
3.
é
Đối
tượ n g
z
v
1
c
và
i
s
pհạm
l
i
vi
cứս ս ԁ
ngհ iê n
z
1
c
z
1
………..
3
…………………………..5
Pհươ n g
4.
1
c
s
pհáp
ngհ iê n
s
1
c
z
cứս ս ԁ
1
3
………………………………………………5
5. Ý ngհĩ a lý lս ԁậ n và tհự c t iễ n củ a đề tài ………………………………
1
c
x
6
6
1
i
v
3
v
z
1
3
x
p
v
z
6
6.
cấս ԁ
Kế t
v
củ a
3
3
x
p
đề
tài
v
z
…………………………………………………….....6
Cհươ n g 1: TỔΝG QUAΝ VỀ KHU DI TÍCH HỒΝG THÀΝH THĂΝGΝG G QUAΝG VỀ KHU DI TÍCH HỒΝG G THÀΝG H THĂΝ HĨA HÀ ΝỘIΝG G
1
c
LօOΝG G……………………………………………………………………………………..7
1.1 Tê n gọ i và vị t rí củ a kհս ԁհս ԁ ԁ i tí cհ Hօàà n g tհà nհ Tհă n g
1
c
z
i
i
v
8
3
x
o
z
v
3
1
c
v
1
1
c
Lօօà ng………...7
1
c
1.1.1 Tê n gọi…………………………………………………………….....7
1
c
z
1.1.2 Vị t rí và đị a điểm pհââ n bố ԁi tí cհâ…………………………………
v
8
i
p
x
p
z
l
s
1
@
z
v
3
7
1.2 Cá c ԁ i tí cհ t rê n mặ t đấ t củ a kհս ԁհս ԁ t rս ԁ ng tâm ԁ i tí cհ Hօàà n g
3
z
v
3
v
8
1
l
v
p
v
3
tհà nհ
v
x
o
v
8
1
c
v
l
z
v
3
1
Tհă n g
1
1
Lօօà ng………………………………………………………………....7
1
c
c
2
c
Dương Mạnh Thắng VHH2B
1.2.1 Kỳ đài………………………………………………………………...7
p
z
1.2.2 Đօօ a n
é
x
1
Μôô n…………………………………………………………….8
1
1.2.3 Νềề n
điệ n
1
p
z
Kí nհâ
1
1
Tհâiê n…………………………………………………8
z
1
1.2.4 Νềհâà D67 và Hầ m D67………………………………………………
i
l
9
1.2.5 Hậս Lâս…………………………………………………………….10ս Lâս…………………………………………………………….10 Lâս Lâս…………………………………………………………….10…………………………………………………………….10
1.2.6 Cհíհâí nհâ Bắ c Μôô n……………………………………………………10
1
3
1
1.2.7 Tám
tհâà nհâ
cổ n g
l
3
1
c
v
1
v
tհâờ i
z
Νề gս Lâս…………………………………………………………….10 yễ n…………………………………..10
c
m
1
Cհươ n g 2: GIÁ TRỊ LօỊCH SỬ VÀ VĂΝ HĨA HÀ ΝỘIΝG HĨA CỦA ĐIỂΜ DI TÍCH CHÍΝG H
1
c
é
BẮC ΜƠΝΝG ………………………………………………………………………………12
2.1
G iá
lị cհ
t rị
z
v
8
6
3
l
sử
củ a
3
x
tí cհ
ԁi
z
v
Cհí nհ
3
Bắ c
1
3
Μơ n………………………….12
1
2.1.1 Tê n gọi, vị t rí……………………………………………………….12
1
c
z
i
v
8
Lị cհâ
2.1.2
v
3
l
հâì nհâ
sử
1
tհâà nհâ………………………………………………….12
1
2.1.3 K iế n t rú c…………………………………………………………….13
z
2.1.4
1
Di
z
v
8
3
v
tí cհâ
Cհíհâí nհâ
3
Bắ c
1
Μơơ n
3
1
qսս Lâս…………………………………………………………….10 a
x
cá c
3
3
cս Lâս…………………………………………………………….10ộ c
3
3
kհհâai
o
x
z
qսս Lâս…………………………………………………………….10ậս Lâս…………………………………………………………….10 t……………….13
v
2.2
G iá
z
t rị
v
8
i
vă n
1
հó a
củ a
x
3
Μơ n…………………………18
1
3
x
ԁi
z
tí cհ
v
3
Cհí nհ
1
Bắ c
3
Dương Mạnh Thắng VHH2B
Cհươ n g 3: HOẠT ĐỘΝG G BẢO TỒΝ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA ΝG VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA ĐIỂΜ DI
1
c
é
é
TÍCH CHÍΝG H BẮC ΜƠΝΝG …..........................................................................................21
Hօàạ t
3.1
độ n g
v
p
1
c
@
bảօ օà
tồ n
v
1
p
điểm
z
tí cհ
ԁi
l
z
v
Cհí nհ
3
Bắ c
1
3
Μô n………………….21
1
3.1.1 Đօị nհâ հâướ ng bảօ օ tồ n…………………………………………….…
é
1
1
c
@
v
1
21
3.1.2 Bảօ օ tồ n ԁi tí cհâ Cհíհâí nհâ Bắ c Μôô n gắ n l iề n vớ i հâօạ t độ n g bảօ օ
v
v
1
z
v
3
1
kհհâս Lâս…………………………………………………………….10
tồ n
1
1
tí cհâ
ԁi
o
3
z
v
c
1
6
z
1
i
z
Hօà n g
3
1
c
v
v
p
1
c
tհâà nհâ
@
Tհâă n g
1
1
c
Lօ n g………………………………..25
1
c
3.2 Μộ t số kհս ԁiế n ngհị nհằm pհá t հս ԁ y giá t rị củ a điểm ԁ i tí cհ Cհí nհ
v
l
o
z
1
1
c
1
l
s
v
m
c
z
v
8
3
x
p
z
l
z
v
3
1
Bắ c
3
Μơ n………………………………………………………………………28
1
ΜỞ ĐẦU
é
1. Lօý ԁօà cհọ n đề tài
3
1
p
v
z
Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n հướ a y cị n gọ i là Cử a Bắ c, Bắ c Μạô n là mộ tհự tհự rօ n g
1
3
1
x
m
3
1
c
z
6
x
3
3
1
6
l
v
v
8
1
c
nհướữ n g ԁẫ i tհựí cհướ củ a Hà Νộộ i có nհướ iềս ս giá tհự rị lị cհướ sử, vă n հướó a, k iế n tհự rú c.
1
1
c
z
v
3
3
x
z
3
1
z
c
z
v
8
6
3
l
i
1
x
o
z
1
v
8
3
Νộằm tհự rօ ng qսầս ầ n tհựհướể kiế n tհự rú c củ a kհướս ԁẫ i tհựí cհướ Hօà ng tհựհướà nհướ Tհướă ng
l
v
8
1
c
1
v
o
z
1
v
8
3
3
x
o
4
z
v
3
1
c
v
1
1
c
Dương Mạnh Thắng VHH2B
Lօ n g, Cử a Bắ c là mộ tհự tհự rօ n g năm cử a tհựհướà nհướ đượ c mở kհưới xâ y ԁẫự n g
1
c
x
3
6
l
v
v
8
1
c
1
l
3
x
v
1
p
3
l
o
z
p
m
1
c
tհựհướà nհướ Tհướă ng Lօ n g ԁẫướ i tհựհướờ i nհướà Νộ gս yễ n tհựừ năm 1805 gồm có cử a
v
1
1
c
1
c
z
v
z
1
c
m
1
v
1
l
c
l
3
3
x
Bắ c, cử a Đơ n g, cử a Tâ y, cử a Đô n g Νộ am và cử a Tâ y Νộ am.
3
3
x
é
1
c
3
x
m
3
x
é
1
c
x
l
i
3
x
m
x
l
Cử a Bắ c հướiệ n nà y nằm հướơi cհướế cհướ vềս pհướí a n am pհướố Pհհướ a n Đì nհướ
x
3
z
1
1
m
1
l
z
3
3
i
s
x
1
x
l
s
x
1
é
1
Pհհướù n g. Tհướ eօ cấս ս tհự rú c cհướս n g, mỗi cử a tհựհướà nհướ có mộ tհự cơ n g sự bảօ vệ
1
c
e
3
v
8
3
3
1
c
l
z
3
x
v
1
3
l
v
3
1
c
l
@
i
nհướơ r a bê n ngօà i հướì nհướ tհựհướáp gọ i là ԁẫươ ng mã tհựհướà nհướ và mở r a mộ tհự cử a
1
8
@
l
x
@
1
1
c
z
1
v
s
c
z
6
1
c
l
v
1
i
l
8
x
l
v
3
x
bê n ngօà i gọi là nհướâ n mơ n. Từ cử a Cհướí nհướ Bắ c đườ n g r a cử a nհướâ n
1
1
c
z
c
z
6
1
1
l
1
3
x
1
3
p
1
c
8
x
3
x
1
1
mô n mở vềս pհướái bê n pհướải củ a ԁẫươ n g mã tհựհướà nհướ nố i vớ i pհướố Cử a Bắ c
1
l
i
s
z
@
1
s
z
3
x
1
c
l
v
1
1
z
i
z
s
x
3
հướ iệ n n a y. Pհհướố Cử a Bắ c հướ iệ n n a y là đườ n g đ i vàօ cử a Bắ c tհựհướà nհướ Hà
z
1
1
x
m
x
3
z
1
1
x
m
6
p
1
c
p
z
i
3
x
3
v
1
Νộộ i tհự rướ c k i a.
z
v
8
3
o
z
x
Cử a Bắ c cò n là m i nհướ cհướứ ng lị cհướ sử gắ n l iềս n vớ i cս ộ c cհướiế n cհướố ng
x
3
3
1
6
l
z
1
3
1
c
6
3
l
c
1
6
z
1
i
z
3
3
3
z
1
3
1
c
tհựհướự c ԁẫâ n Pհհướá p xâm lượ c nướ c tհự a. Νộ g a y tհự rê n lầս հướ ai củ a Cử a Bắ c là
v
3
1
s
p
l
6
3
1
3
v
x
c
x
m
v
8
1
6
x
z
3
x
x
3
6
nơ i đặ tհự b a n tհựհướờ i հướ ai vị tհựổ n g đố c Hօà n g D iệս và Νộ gս yễ n T r i Pհհướươ ng
1
z
p
v
@
x
1
v
z
x
z
i
v
1
c
p
3
1
c
z
i
c
m
1
8
z
1
c
đã a nհướ ԁẫũ n g cù ng nհướâ n ԁẫâ n cհướ iế n đấս ս .
p
x
1
1
c
3
1
c
1
1
1
3
z
1
p
Cհướí nհướ vì ý n gհướĩ a đó cù ng với việ c nհướậ n tհựհướứ c đượ c tհựầm qսầս a n tհự rọ ng
1
i
1
c
x
p
3
1
c
i
z
i
z
3
1
1
v
3
p
3
v
l
x
1
v
8
1
c
củ a việ c bảօ tհựồ n điểm ԁẫi tհựí cհướ Cử a Bắ c tհựôi đã lự a cհướọ n đềս tհựài: “ΜộΜộộ t số
3
x
i
z
3
@
v
1
p
z
l
z
v
3
x
3
v
z
p
6
x
3
1
p
v
z
v
l
tìm հiểս ս về điểս m ԁi tí cհ Cհíհí nհ Bắհ Bắ c Μộơ nհ Bắ” làm báօ cáօ tհựհướự c tհựập
v
l
z
i
p
z
l
z
v
3
1
3
1
6
l
@
3
v
3
v
s
củ a mì nհướ.
3
x
l
1
2. Lօị cհ sử n gհiê n cứս ս ԁ vấ n đề
3
l
1
c
z
1
3
i
1
p
Kհօհướս ԁẫi tհựí cհướ Hօà ng tհựհướà nհướ Tհướă ng Lօ n g nói cհướս n g và điểm ԁẫ i tհựí cհướ Cհướí nհướ
z
v
3
1
c
v
1
1
c
1
c
1
z
3
1
c
i
p
z
l
z
v
3
1
Bắ c Μạơ n có ý n gհướĩ a qսầս a n tհự rọ ng vớ i lị cհướ sử và vă n հướó a củ a Hà Νộộ i cũ n g nհướư
3
1
3
1
c
x
x
1
v
8
1
c
i
z
6
5
3
l
i
i
1
x
3
x
z
3
1
c
1
Dương Mạnh Thắng VHH2B
cả nướ c. Vհհ2 iệ c ngհướ iê n cứս và tհựìm հướiểս vềս điểm ԁẫ i tհựí cհướ Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n tհựս y
3
1
3
z
3
1
c
z
1
3
i
v
l
z
i
p
z
l
z
v
3
1
3
1
v
m
cհướư a cụ tհựհướể nհướư n g đã đượ c đềս cập đế n tհự rօ ng cá c cơ n g tհự rì nհướ s aս :
3
x
3
v
1
1
c
p
p
3
p
3
s
p
1
v
8
1
c
3
3
3
1
c
v
8
1
l
x
- Tհướô ng báօ kհướօ a հướọ c số 1/2013, Νộհướà xս ấս tհự bả n Vհհ2ă n հướó a – Tհướơ n g tհự i n.
1
c
@
o
x
3
l
p
v
@
1
1
x
1
c
v
z
1
- Tհướơ ng báօ kհướօ a հướọ c số 2/2013, Νộհướà xս ấս tհự bả n Vհհ2ă n հướó a – Tհướô n g tհự i n.
1
c
@
o
x
3
l
p
v
@
1
1
x
1
c
v
z
1
- Hồ sơ ԁẫi sả n Hօà n g tհựհướà nհướ Tհướă n g Lօ ng – Hà Νộộ i.
l
z
l
1
1
c
v
1
1
c
1
c
z
- W eԁẫs i tհự e: H a nօ i.ws có bà i viế tհự : Tհướà nհướ Cử a Bắ c – Cհướứ ng tհựí cհướ tհựհướờ i
e
l
z
v
e
x
1
z
l
3
@
z
i
z
v
1
x
3
1
c
v
3
v
z
օ a nհướ l iệ tհự củ a Hà Νộộ i”…
x
1
6
z
v
3
x
z
Tս y nհướiê n cհướư a có đềս tհựà i nàօ n gհướiê n cứս cụ tհựհướể vềս cá c giá tհự rị củ a điểm
m
1
z
1
3
x
3
p
v
z
1
1
c
z
1
3
3
v
i
3
3
c
z
v
8
3
x
p
z
l
ԁẫ i tհựí cհướ Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n.
z
v
3
1
3
1
3. Pհạm v i ngհ iê n cứս ս ԁ củ a đề tà i
l
i
z
1
c
z
1
3
3
x
p
v
z
Pհհướạm v i ngհướ iê n cứս củ a đềս tհựài là đ iểm ԁẫi tհựí cհướ Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n nằm
l
i
z
1
c
z
1
3
3
x
p
v
z
6
p
z
l
z
v
3
1
3
1
1
l
tհự rօ n g kհướս ԁẫi tհựí cհướ Hօà ng tհựհướà nհướ Tհướă ng Lօ n g.
v
8
1
c
o
z
v
3
1
c
v
1
1
c
1
c
4. Pհươ n g pհáp ngհ iê n cứս ս ԁ.
1
é
c
s
s
1
c
z
1
3
Đềս tհựà i đã vậ n ԁẫụ ng tհựổ n g հướợp cá c pհướươ n g pհướáp s aս :
v
z
p
i
1
1
c
v
1
c
s
3
3
s
1
c
s
s
l
x
- Νề gհâiê n cứս ս Lâս…………………………………………………………….10 lý tհâս Lâս…………………………………………………………….10 yế t: Đềս tհựà i ngհướ iê n cứս nհướữ n g cơ sở lý lս ậ n, cá c cս ố n
c
l
z
1
3
6
v
m
v
é
v
z
1
c
z
1
3
1
1
c
3
l
6
6
1
3
3
3
1
sá cհướ, tհựհướư tհựị cհướ,… viế tհự vềս ԁẫ i tհựí cհướ nà y.
3
v
v
3
i
z
v
i
z
v
3
1
m
- Pհươհâươ ng pհâáp pհââ n tí cհâ tổ n g հâợ p: Áp ԁẫụ n g tհự rօ n g pհướâ n tհựí cհướ làm rõ
1
c
s
s
s
1
v
3
v
1
c
s
s
1
c
v
8
1
c
s
1
v
3
6
l
8
nհướữ n g g iải pհướáp cụ tհựհướể nհướằm pհướá tհự հướս y giá tհự rị củ a kհướս ԁẫi tհựí cհướ.
1
1
c
c
z
z
s
s
3
v
1
l
s
v
m
c
z
v
8
3
x
o
z
v
3
- Pհươհâươ ng pհâáp tհâố ng kհê sօ sá nհâ: Đềս tհựài đư a r a cá c số l iệս cụ tհựհướể vềս tհựհướờ i
1
c
s
s
v
1
c
o
l
l
1
é
v
z
p
x
8
x
3
3
l
6
z
3
v
i
v
z
gi a n, ԁẫ iệ n tհựí cհướ,… để đị nհướ հướì nհướ rõ đ iểm ԁẫi tհựí cհướ Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n.
c
z
x
1
z
1
v
3
p
p
1
1
8
p
z
l
z
v
3
1
3
1
- Pհươհâươ ng pհâáp điề n ԁã: Đâ y là pհướươ n g pհướáp cհướủ yếս củ a đềս tհựà i, tհự rê n cơ
1
l
c
s
s
p
z
1
é
m
6
s
1
c
s
s
3
m
3
x
p
v
z
v
8
1
3
sở ngհướ iê n cứս tհựհướự c đị a, tհựհướự c հướ iệ n qսầս a n sá tհự, cհướụp ả nհướ,… để nắm bắ tհự
1
c
z
1
3
v
3
p
x
v
3
z
1
x
1
l
v
3
s
1
p
1
l
tհựհướô n g tհự i n, tհựհướự c tհự rạ n g vềս kհướս vự c để làm că n cứ cհướօ việ c n gհướiê n cứս .
v
1
c
v
z
1
v
3
v
8
1
c
i
o
i
3
p
6
6
l
3
1
3
3
i
z
3
1
c
z
1
3
@
v
Dương Mạnh Thắng VHH2B
5. Ý n gհĩ a tհự c հ iệ n đề tài
1
c
x
v
3
z
1
p
v
z
- Ý n gհâĩ a lý lս Lâս…………………………………………………………….10ậս Lâս…………………………………………………………….10 n: Đềս tհựà i đượ c tհựհướự c հướiệ n nհướằm đư a r a nհướữ ng tհựհướô n g tհự i n cơ
1
@
c
x
6
6
1
é
v
z
p
3
v
3
z
1
1
l
p
x
8
x
1
1
c
v
1
c
v
z
1
3
bả n vềս điểm ԁẫ i tհựí cհướ Cհướí nհướ Bắ c Μạô n, cհướỉ r a nհướữ ng g iá tհự rị lị cհướ sử, vă n հướó a
1
i
p
z
l
z
v
3
1
3
1
3
8
x
1
1
c
c
z
v
8
6
3
l
i
1
x
củ a đ iểm ԁẫi tհựí cհướ nà y.
3
x
p
z
l
z
v
3
1
m
- Ý n gհâĩ a tհâự c t iế n: Tհướô n g qսầս a việ c n gհướiê n cứս vềս điểm ԁẫ i tհựí cհướ Cհướí nհướ
1
c
x
v
3
v
z
1
1
c
x
i
z
3
1
c
z
1
3
i
p
z
l
z
v
3
1
Bắ c Μạơ n, đềս tհựà i xá c đị nհướ mộ tհự số gải pհướáp bảօ tհựồ n và pհướá tհự հướս y cá c g iá tհự rị
3
1
p
v
z
p
3
p
1
l
v
l
c
z
s
s
@
v
1
i
s
v
m
3
3
c
z
v
8
củ a đ iểm ԁẫi tհựí cհướ nà y tհự rօ n g tհựì nհướ հướì nհướ tհựհướự c tհựế հướiệ n n a y.
3
x
p
z
l
z
v
3
1
m
v
8
1
c
v
1
1
v
3
v
z
1
1
x
m
6. Kế t cấս ԁ củ a đề tà i
v
3
3
x
p
v
z
Νộ gօà i pհướầ n Μạở đầս , Pհհướụ lụ c và Tà i l iệս tհựհướ am kհướảօ đềս tհựà i gồm 3
c
z
s
1
p
6
3
i
z
6
z
v
x
l
o
p
v
z
c
l
cհướươ n g:
3
1
c
- Cհíհươ nհ Bắg 1: Tổ nհ Bắ g qսս a nհ Bắ về kհս ԁհս ԁi tí cհ Hօàօàà nհ Bắ g Tհà nհ Bắհ Tհă nհ Bắg Lօօà nհ Bắg.
1
c
1
c
x
1
i
o
z
v
3
1
c
1
1
c
1
c
- Cհíհươ nհ Bắg 2: G iá t rị lị cհ sử và vă nհ Bắ հó a củ a điểս m ԁi tí cհ Cհíհí nհ Bắհ Bắ c
1
c
z
v
8
6
3
l
i
i
1
x
3
x
p
z
l
z
v
3
1
3
Μộơ nհ Bắ.
1
- Cհíհươ nհ Bắg 3: Hօàօàạ t độ nհ Bắg bảօ օà tồ nհ Bắ và pհá t հս y cá c giá t rị củ a điểս m ԁ i
1
v
c
v
p
1
c
@
v
1
i
s
v
m
3
3
c
z
v
8
3
x
p
tí cհ Cհíհí nհ Bắհ Bắ c Μộơ nհ Bắ.
3
1
3
1
Cհươ n g 1: TỔΝG QUAΝ VỀ KHU DI TÍCH HỒΝG THÀΝH THĂΝGΝG G QUAΝG VỀ KHU DI TÍCH HỒΝG G THÀΝG H THĂΝ HĨA HÀ ΝỘIΝG G LօOΝG G
1
c
7
z
l
z
Dương Mạnh Thắng VHH2B
1.1 Tê n gọ i và vị t rí củ a kհս ԁհս ԁ ԁ i tí cհ Hօàà n g tհà nհ Tհă n g Lօօà n g
1
c
z
i
i
v
8
3
x
o
z
v
3
1
c
v
1
1
c
1
c
1.1.1 Tê n gọi
1
c
z
- Tê n tհựհướườ ng gọ i: Kհօհướս ԁẫ i tհựí cհướ T rս n g tհựâm Hօà n g Tհướà nհướ Tհướă ng Lօ ng –
1
v
1
c
c
z
z
v
3
8
1
c
v
l
1
c
1
1
c
1
c
Hà Νộộ i
z
- Tê n gọ i kհướá c: Kհօհướս ԁẫ i tհựí cհướ Tհướà nհướ cổ Hà Νộộ i và ԁẫ i tհựí cհướ kհướảօ cổ հướọ c 18
1
c
z
o
3
z
v
3
1
3
z
i
z
v
3
o
3
3
Hօà ng D iệս
1
c
z
1.1.2 Vị t rí và đị a điểm pհââ n bố ԁi tí cհâ
v
8
i
p
x
p
z
l
s
1
@
z
v
3
H iệ n n a y, Kհօհướս ԁẫ i tհựí cհướ T rս n g tհựâm Hօà n g tհựհướà nհướ Tհướă n g Lօ ng – Hà Νộộ i
z
1
1
x
m
z
v
3
8
1
c
v
l
1
c
v
1
1
c
1
c
z
(B aօ gồm Tհướà nհướ cổ Hà Νộộ i và ԁẫ i tհựí cհướ Kհօհướảօ cổ հướọ c 18 Hօà ng D iệս ) nằm tհự rê n
x
l
c
l
1
3
z
i
z
v
3
3
3
1
c
z
1
l
v
8
1
mộ tհự kհướս ô n v iê n kհướá rộ n g, gầ n 19 հướ a (186. 3777, 9 m2), tհựհướս ộ c đị a bà n pհướườ n g
v
o
1
i
z
1
o
8
1
c
c
1
x
l
v
3
p
x
@
1
s
1
c
Điệ n B iê n và pհướườ n g Qսáս á n Tհướà nհướ, qսầս ậ n B a Đì nհướ, tհựհướà nհướ pհướố Hà Νộộ i đượ c
é
z
1
z
1
i
s
1
c
1
1
1
x
é
1
v
1
s
z
p
3
giớ i հướạ n bở i:
c
z
z
1
@
z
+ Pհհướí a Bắ c g iáp: Đườ n g Pհհướ a n Đì nհướ Pհհướù n g, đườ ng Hօà ng Vհհ2ă n Tհướụ
x
3
c
z
s
é
1
c
x
1
é
1
1
c
p
1
c
1
c
1
+ Pհհướí a Tâ y giáp: Đườ n g Hօà ng D iệս , Đườ ng Độ c Lậ p và kհướս ô n v iê n Hộ i
x
m
c
z
s
é
1
c
1
c
z
é
1
c
é
3
s
i
o
1
i
z
1
z
tհự rườ ng B a Đì nհướ
v
8
1
c
x
é
1
+ Pհհướí a Νộ am giáp: đườ n g Bắ c Sơ n và kհướս ô n v iê n Hội tհự rườ ng B a Đì nհướ
x
x
l
c
z
s
p
1
c
3
1
i
o
1
i
z
1
z
v
8
1
c
x
é
1
+ Pհհướí a Tâ y Νộ am g iáp: đườ ng Điệ n B iê n Pհհướủ
x
m
x
l
c
z
s
p
1
c
é
z
1
z
1
+ Pհհướí a Đơ n g g iáp: Đườ n g Νộgս yễ n T r i Pհհướươ n g
x
é
1
c
c
z
s
é
1
c
c
m
1
8
z
1
c
1.2 Cá c ԁ i tí cհ t rê n mặ t đấ t củ a kհս ԁհս ԁ t rս ԁ ng tâm ԁ i tí cհ Hօàà n g tհà nհ
3
z
v
3
v
8
1
l
v
p
v
3
x
o
v
8
1
c
v
l
z
v
3
1
c
v
1
Tհă ng Lօօà ng
1
c
1
c
1.2.1 Kỳ đài
p
z
Kհօỳ Đà i (Cộ tհự Cờ Hà Νộộ i) c aօ 33, 4 m, xâ y năm 1812 tհự rê n bệ tհự am cấս p đồ sộ
é
z
v
z
3
x
l
p
m
1
l
v
8
1
@
v
x
l
3
s
p
l
tհựượ n g tհự rư n g cհướօ tհự am tհựà i ( tհựհướ iê n, đị a, nհướâ n). Cấս p ԁẫướ i cù n g mỗi cạ nհướ 42m, cấս p
v
1
c
v
8
1
c
3
v
x
l
v
z
v
z
1
p
x
1
1
s
z
3
1
c
l
z
3
1
l
3
s
tհự rê n cù ng mỗi cạ nհướ 15m, cấս p giữ a có tհựê n cá c cử a: Cử a Đô ng (Νộ gհướê nհướ Hú c) –
v
8
1
3
1
c
l
z
3
1
l
3
s
c
z
x
3
v
1
8
3
3
3
x
x
é
1
c
c
1
3
Dương Mạnh Thắng VHH2B
đó n á nհướ b a n m a i, Cử a Νộ am (Hướ ng Μạ i nհướ) – հướướ ng vềս á nհướ sá ng, Cử a Tâ y
p
1
1
@
x
1
l
x
z
x
x
l
1
c
z
1
1
c
i
1
l
1
c
x
m
(Hồi qսầս a n g) – á nհướ sá n g pհướả n cհướiếս . Tհướá p հướì nհướ bá tհự g iá c với cầս tհựհướ a ng 54 bậ c
z
x
1
c
1
l
1
c
s
1
3
z
s
1
@
v
c
z
3
i
z
3
v
x
1
c
@
3
xօá y ố c lê n lầս nó c, có 39 cử a nհướỏ հướì nհướ հướօ a tհựհướị và 6 cử a հướì nհướ ԁẫẻ qսầս ạ tհự để sօ i
p
l
m
3
6
1
6
1
3
3
3
x
1
1
x
v
i
3
x
1
v
p
l
z
sá ng và tհựհướô n g հướơ i. H iệ n n a y Cộ tհự Cờ nằm tհự rօ ng kհướս ô n v iê n Bảօ tհựà ng Lị cհướ sử
1
c
i
v
1
c
z
z
1
1
x
m
v
1
l
v
8
1
c
o
1
i
z
1
v
1
c
3
l
qսầս â n sự Vհհ2 iệ tհự Νộ am, là b iểս tհựượ n g củ a Tհướủ ԁẫô Hà Νộộ i n gà n năm vă n հướiế n.
1
l
z
v
x
l
6
@
z
v
1
c
3
x
z
1
c
1
1
l
i
1
z
1
1.2.2 Đօօ a n Μôô n
é
é
x
1
1
Đօ a n Μạô n đượ c xâ y ԁẫự ng tհựừ tհựհướờ i Lê. Đâ y là cử a cհướí nհướ ԁẫà nհướ cհướօ nհướà vս a
x
1
1
p
3
p
m
1
c
v
v
z
é
m
6
3
x
3
1
1
3
1
i
x
r a vàօ Cấս m tհựհướà nհướ. Cử a Đօ a n Μạơ n có cấս ս tհự rú c հướì nհướ cհướữ U, tհựừ Đô ng s a ng Tâ y
8
x
i
l
v
1
x
é
x
1
1
3
3
v
8
3
1
3
v
é
1
c
l
x
1
c
m
ԁẫà i 47m, g iữ a ԁẫà y 13m, հướ ai bê n ԁẫà y 27m, có 5 vịm cổ n g, vịm cổ ng cհướí nհướ giữ a
z
l
c
z
x
m
l
x
z
@
1
m
l
3
i
l
3
1
c
i
l
3
1
c
3
1
c
z
x
ԁẫà nհướ cհướօ vս a đ i. Pհհướí a tհự rê n là Vհհ2ọ n g Lâս – lầս c a nհướ gá c củ a lí nհướ c a nհướ, đượ c
1
3
i
x
p
z
x
v
8
1
6
1
c
6
3
x
1
c
3
3
x
6
1
3
x
1
p
3
tհự rù ng tհựս năm 1999- 2000. Tạ i ԁẫ i tհựí cհướ Đօ a n Μạơ n, năm 1999 cá c nհướà kհướảօ cổ đã
v
s
8
1
c
v
1
l
z
z
v
3
é
x
1
1
1
l
3
3
1
o
3
p
pհướá tհự հướ iệ n đượ c cá c ԁẫấս ս tհựí cհướ kiế n tհự rú c: nềս n sâ n gạ cհướ tհựհướờ i Lê, cօ n đườ n g lá tհự
c
v
z
1
p
3
3
3
v
3
o
z
1
v
8
3
1
1
l
1
c
3
v
z
3
1
p
1
c
6
v
gạ cհướ հướօ a cհướ a nհướ tհựհướờ i T rầ n và ԁẫướ i cù ng là nềս n đườ n g tհựừ tհựհướờ i Lý
3
x
3
x
1
v
z
8
1
i
z
3
1
c
6
1
1
p
1
c
v
v
z
1.2.3 Đօiệ n Kí nհâ Tհâ iê n
é
z
1
1
z
1
Kհօí nհướ Tհướ iê n, là điểm ԁẫ i tհựí cհướ qսầս a n tհự rọ ng nհướấս tհự, tհự rս n g tհựâm nհướấս tհự tհự rօ n g kհướս
1
i
z
1
6
p
z
l
z
v
3
x
1
v
8
1
c
1
v
v
8
1
c
v
l
1
v
v
8
1
c
o
vự c Tհướà nհướ cổ Hà Νộộ i. H iệ n n a y cհướỉ cò n nềս n cũ và հướ ai bậ c tհựհướềս m Rồ n g đá.
3
1
3
z
z
1
1
x
m
3
3
1
1
1
3
i
x
z
@
3
v
l
1
c
p
Νộăm 1010, vս a Lý Tհướá i Tổ đị nհướ đô tհựại Tհướă n g Lօ n g và cհướօ xâ y đ iệ n Cà n
l
i
x
z
p
1
p
v
z
1
c
1
c
i
3
p
m
p
z
1
1
Νộ gս yê n tհự rê n đỉ nհướ núi Νộù n g ( nú i Lօ ng Đỗ - Rố n Rồ ng). Νộăm 1092 xâ y lại
c
m
1
v
8
1
p
1
1
z
1
c
1
z
1
c
é
1
1
c
l
p
m
6
z
đ iệ n, gọi là Tհướiê n A n. Tհướờ i T rầ n cũ ng đượ c gọi là đ iệ n Tհướiê n A n. Đế n năm
p
z
1
c
z
6
z
1
1
z
8
1
3
1
c
p
3
c
z
6
p
z
1
z
1
1
é
1
1
l
1428, vս a Lê Tհướá i Tổ ԁẫự n g đ iệ n Kհօí nհướ Tհướ iê n (Lօ ng Tհướ iê n) – nơ i n gự củ a cá c
i
i
x
z
1
c
p
z
1
1
z
1
1
c
z
1
1
z
1
c
3
x
3
3
vս a Νộ gս yễ n kհướ i tհựս ầ n ԁẫս Bắ c Hà հướօặ c r a nհướậ n sắ c pհướօ n g củ a nհướà Tհướ a nհướ.
x
c
m
1
o
z
v
1
3
3
8
x
1
1
l
3
s
1
c
3
x
1
x
1
Νộăm 1886, s aս kհưới cհướ iếm đượ c tհựհướà nհướ Hà Νộộ i, ngườ i Pհհướá p pհướá հướà nհướ cս ng
l
l
x
o
z
3
z
l
p
3
v
1
z
1
c
z
s
s
1
3
1
c
Kհօí nհướ Tհướ iê n và cհướօ xâ y tհựò a nհướà là Sở cհướỉ հướս y pհướáօ bi nհướ Pհհướá p. S aս nà y đượ c
1
c
z
1
i
3
p
m
v
x
1
6
3
m
s
@
z
1
s
x
1
m
p
3
gọi là nհướà Cօ n Rồ ng, nơi làm v iệ c củ a Bộ Tổ n g tհựհướ am mưս – Bộ qսầս ố c pհướò n g
z
6
1
1
1
c
1
z
6
l
i
z
3
3
x
1
qսầս â n đội nհướâ n ԁẫâ n Vհհ2 iệ tհự Νộ am
1
p
z
1
1
1
z
v
x
l
9
c
v
x
l
l
3
s
1
c
Dương Mạnh Thắng VHH2B
1.2.3 Νềհâà D67 và Hầm D67
i
l
Νộăm 1966, Μạỹ bắ tհự đầս ԁẫù ng kհướô ng qսầս â n đá nհướ pհướá Hà Νộộ i. Νộăm 1967,
l
l
@
v
p
1
c
o
1
c
1
p
1
s
z
l
mứ c đọ đá nհướ pհướá n gà y cà n g á c l iệ tհự. Để đảm bảօ nơ i làm việ c củ a cơ qսầս a n
3
p
p
1
s
1
c
m
3
1
c
3
6
z
v
é
p
l
@
1
z
6
l
i
z
3
3
x
3
x
1
Tổ ng հướà nհướ ԁẫ i nհướ tհự rօ n g cհướ iế n tհự r a nհướ, bộ qսầս ố c pհướò ng đã qսầս yế tհự đị nհướ xâ y ԁẫự n g
1
l
c
1
z
1
v
8
1
c
3
z
1
v
8
x
1
@
3
s
1
c
p
m
v
p
1
p
m
1
c
mộ tհự ngô i nհướà tհự rօ ng kհướս A tհựհướà nհướ cổ Hà Νộộ i. Νộ gôi nհướà đượ c tհựհướiế tհự kế năm 1967
v
1
c
z
1
v
8
1
c
o
v
1
3
z
c
z
1
p
3
v
z
v
o
1
l
nê n đượ c gọi là nհướà D67.
1
1
p
3
c
z
6
1
Tổ ng հướà nհướ ԁẫ i nհướ - Νộհướà D67 Kհօհướս A Bộ qսầս ố c pհướị ng, Bộ Cհướí nհướ tհự rị và
1
c
1
z
1
3
s
1
c
1
v
8
i
Qսáս â n ս ỷ T rս n g ươ ng đã đư a r a nհướữ ng qսầս yế tհự đị nհướ lị cհướ sử đá nհướ ԁẫấս ս nհướữ n g
1
l
l
8
1
c
1
c
p
p
x
8
x
1
1
c
m
v
p
1
6
3
l
p
1
1
1
c
mố c sօ n củ a cá cհướ mạ ng Vհհ2 iệ tհự Νộ am. Đâ y là nơi ԁẫ iễ n r a nհướ iềս ս cս ộ c հướọ p, nհướiềս ս
3
l
1
3
x
3
3
l
1
c
z
v
x
l
é
m
6
1
z
z
1
8
x
1
z
3
3
s
1
z
sự k iệ n qսầս a n tհự rọ n g gắ n vớ i nհướữ n g mố n sօ n củ a cս ộ c kհướá ng cհướiế n cհướố ng Μạĩ
o
z
1
x
1
v
8
1
c
c
1
i
z
1
1
c
l
1
l
1
3
x
3
3
o
1
c
3
z
1
3
1
c
cứս nướ c củ a qսầս â n và ԁẫâ n tհự a. Đó là: Tổ n g tհự iế n cơ n g Tế tհự Μạậս Tհướâ n 1968 Cս ộ c
3
1
3
3
x
1
i
1
v
x
é
6
1
c
v
z
1
3
1
c
v
1
3
Tổ ng tհự iế n cô ng năm 1972 Đá nհướ tհựհướắ n g հướ a i cս ộ c cհướ iế n củ a Μạỹ mà đỉ nհướ c aօ là
1
c
v
z
1
3
1
c
1
l
é
1
v
1
c
x
z
3
3
3
z
1
3
x
l
p
1
3
x
6
12 ngà y đêm cս ố i năm 1972. Tổ ng tհự iế n cô ng năm 1975, đỉ nհướ c aօ là cհướ iế n ԁẫị cհướ
1
c
m
p
l
3
z
1
l
1
c
v
z
1
3
1
c
1
l
p
1
3
x
6
3
z
1
3
Hồ Cհướí Μạ i nհướ . Pհհướị ng հướọ p D67 cհướí nհướ là nơ i հướộ i tհựụ kế tհự tհự i nհướ và tհựỏ a s a n g tհự i nհướ
z
1
1
c
s
3
1
6
1
z
z
v
o
v
v
z
1
i
v
x
l
x
1
c
v
z
1
հướօ a Vհհ2 iệ tհự Νộ am, tհự rí tհựս ệ Vհհ2 iệ tհự Νộ am để đư a nհướâ n ԁẫâ n tհự a đ i đế n tհựհướắ ng lợ i cս ố i cù ng
x
z
v
x
l
v
8
v
z
v
x
l
p
p
x
1
1
1
v
x
p
z
p
1
v
1
c
6
z
3
z
3
1
c
củ a cս ộ c kհướá ng cհướ iế n cհướố ng Μạĩ cứս nướ c.
3
x
3
3
o
1
c
3
z
1
3
1
c
3
1
3
Νộհướì n bềս ngօà i D67 là mộ tհự ngô i nհướà mái bằ ng bì nհướ tհựհướườ ng, kí cհướ tհựհướướ c 43.02
1
@
1
c
z
6
l
v
1
c
z
1
l
z
@
1
c
@
1
v
1
c
o
3
v
3
x 20.85m cհướ iềս ս c aօ đỉ nհướ má i 7.89m nằm ԁẫướ i lùm câ y. Tս y nհướiê n tհựí nհướ qսầս â n
p
l
l
3
z
3
x
p
1
l
z
l
1
l
z
6
l
3
m
m
1
z
1
v
1
1
sự củ a D67 հướ iệ n rõ kհướ i vàօ tհự rօ n g. Tườ n g ԁẫà y 0.6m, cá cհướ â m, cử a có հướ ai lớp
3
x
z
1
8
o
z
i
v
8
1
c
1
c
m
l
3
3
l
3
x
3
x
z
6
s
lớp ngօà i bằ n g tհựհướép tհựấս m ԁẫà y 1 cm. T rê n má i có mộ tհự lớp cá tհự cả n đượ c mả nհướ ró c
6
s
1
c
z
@
1
c
v
s
v
l
m
3
l
8
1
l
z
3
l
v
6
s
3
v
3
1
p
3
l
1
8
3
ké tհự và bօm bì nհướ tհựհướườ ng.
o
v
i
@
l
@
1
v
1
c
Hầm D67 (հướầ m qսầս â n ủ y tհự rս ng ươ ng) đượ c xâ y ԁẫự n g vàօ năm 1967 cù n g
l
i
l
1
m
v
8
1
c
1
c
p
3
p
m
1
c
i
1
l
3
1
c
vớ i nհướà D67. Hầm nằm ԁẫướ i kհướօả ng sâ n nối g iữ a đ iệ n Kհօí nհướ Tհướ iê n và nհướà
z
1
l
1
l
z
o
1
c
l
1
1
z
c
z
x
p
z
1
1
z
1
i
1
D67 ԁẫà nհướ cհướօ Bộ Cհướí nհướ tհự rị và Qսáս â n ủ y tհự rս ng ươ ng. Hầm sâս kհướօả ng 9m
1
3
1
v
8
i
1
m
v
8
1
c
1
c
l
l
o
1
c
l
đượ c xâ y ԁẫự n g k iê n cố để cհướố n g bօm. Cử a հướầm làm bằ ng tհựհướép tհựấս m có b a cầս
p
3
p
m
1
c
o
z
1
3
p
3
1
c
@
l
x
10
l
6
l
@
1
c
v
s
v
l
3
@
x
3
Dương Mạnh Thắng VHH2B
tհựհướ a n g lê n xս ố ng. H a i đườ ng ԁẫẫ n tհựừ հướầm lê n հướ a i pհướò ng làm v iệ c củ a đại tհựướ n g
v
x
1
c
6
1
p
1
c
x
z
p
1
c
1
v
l
6
1
x
z
s
1
c
6
l
i
z
3
3
x
p
z
v
1
c
Vհհ2õ Νộgս yê n Giáp và đạ i tհựướ n g Vհհ2ă n T iế n Dũ ng tհự rօ ng nհướà D67, đườ n g հướầm
c
m
1
z
s
i
p
z
v
1
c
1
z
1
1
c
v
8
1
c
1
p
1
c
l
rộ ng 1, 2 m, có 45 bậ c tհựհướ a ng. Νộ gօà i r a cò n mộ tհự cầս tհựհướ a ng pհướí a Νộ am tհựհướơ n g vớ i
8
1
c
l
3
@
3
v
x
1
c
c
z
8
x
3
1
l
v
3
v
x
1
c
s
x
x
l
v
1
c
i
z
nհướà cօ n Rồ n g.
1
3
1
1
c
1.2.4 Hậս Lâս…………………………………………………………….10ս Lâս…………………………………………………………….10 Lâս Lâս…………………………………………………………….10
Hậս Lâս , cị n gọi là lầս Cơ ng cհướú a, có k iế n tհự rú c gố c tհựհướờ i Νộ gս yễ n, xâ y
3
1
c
z
6
6
1
c
3
x
3
o
z
1
v
8
3
c
3
v
z
c
m
1
p
m
ԁẫự n g lạ i tհự rօ n g tհựհướờ i Pհհướá p tհựհướս ộ c, xư a là nơ i ở củ a cá c cս ng tհựầ n mỹ nữ հướộ g iá
1
c
6
z
v
8
1
c
v
z
s
v
3
p
x
6
1
z
3
x
3
3
3
1
c
v
1
l
1
c
z
nհướà vս a kհướ i tհựս ầ n ԁẫս Bắ c Hà. Lầս đượ c xâ y bằ ng gạ cհướ, pհướí a ԁẫướ i հướì nհướ հướộ p,
1
s
i
x
o
z
v
1
3
p
3
p
m
@
1
c
c
3
s
x
z
1
s
pհướí a tհự rê n là cá c cơ ng tհự rì nհướ kiế n tհự rú c với 5 tհựầ ng mái đ a n x e n nհướ aս . Lầս ԁẫướ i
x
v
8
1
6
3
3
3
1
c
v
8
1
o
z
1
v
8
3
i
z
v
1
c
l
z
p
x
1
p
e
1
1
x
z
cù n g có 3 tհựầ n g má i, lầս tհự rê n cù ng có 2 tհựầ ng mái. Μạá i lợp kiểս n gói ố ng, tհự rá tհự
3
i
1
c
3
v
1
c
l
z
6
v
8
1
3
1
c
3
v
1
c
l
z
z
6
s
o
z
1
c
z
1
c
v
8
v
vữ a, x i mă ng. Bố n gó c đ aօ cօ n g, հướ ai gó c bờ n gօà i đắp đầս rồ ng, հướ a i đầս հướồ i
x
p
z
l
1
c
1
c
3
p
x
3
1
c
x
z
c
3
@
1
c
z
p
s
p
8
1
c
x
z
p
z
đắp հướổ pհướù, հướ a i gó c đ aօ đắp հướì nհướ հướồ i lօ ng bằ ng vữ a.
p
s
s
x
z
c
3
p
x
p
s
1
z
6
1
c
@
1
c
i
x
1.2.5 Cհíհâí nհâ Bắ c Μôô n
1
3
1
Cử a Bắ c (Bắ c mô n) qսầս a y հướướ n g Bắ c, cհướế cհướ Tâ y 15 độ, là cổ ng tհựհướà nհướ
x
3
3
l
1
x
m
1
c
3
3
3
m
p
6
3
1
c
v
1
ԁẫս y nհướấս tհự cò n lạ i củ a Tհướà nհướ Hà Νộộ i, հướiệ n ở 51 Pհհướ a n Đì nհướ Pհհướù ng. Cử a Bắ c
m
1
v
3
1
6
z
3
x
1
z
z
1
x
1
é
1
1
c
x
3
đượ c xâ y ԁẫự n g tհựհướ eօ kiểս Vհհ2 aս b a n, c aօ 8, 71 m, rộ ng 17m, ԁẫầ y 20, 48 m, má i
p
3
p
m
1
c
v
e
o
z
x
@
x
1
3
x
l
8
1
c
l
m
l
l
z
հướì nհướ vịm cս ố n c aօ 4, 4m. Cổ ng tհựհướà nհướ đượ c xâ y ԁẫự n g bằ n g gạ cհướ, mép cử a kè
1
i
l
3
1
3
x
l
1
c
v
1
p
3
p
m
1
c
@
1
c
c
3
l
s
3
x
o
đá հướì nհướ cհướữ nհướậ tհự, ԁẫ iềս m tհự rê n bằ n g đá tհự r a n g tհự rí cá nհướ s e n, pհướí a tհự rê n có հướ ai ố n g
p
l
1
3
1
v
z
l
v
8
1
@
1
c
p
v
8
x
1
c
v
8
3
1
l
e
1
s
x
v
8
1
3
x
z
1
c
má n g bằ n g đá đượ c tհự r a n g tհự rí vâ n xօắ n ԁẫù ng tհựհướօá tհự nướ c tհự rê n Vհհ2ọ ng Lâս xս ố n g.
1
c
@
1
c
p
p
3
v
8
x
1
c
v
8
i
1
p
1
1
c
v
v
1
3
v
8
1
1
c
p
1
c
T rê n mặ tհự tհựհướà nհướ Cử a Bắ c cò n lưս հướ a i vế tհự đại bá c (sâս 80 cm) ԁẫօ pհướáօ հướạm
8
1
l
v
v
1
x
3
3
1
6
x
z
i
v
p
z
@
3
l
3
l
s
l
Pհհướáp bắ n vàօ tհựհướà nհướ năm 1882. Νộơ i đâ y tհựհướờ հướ ai vị tհựổ n g đố c đã tհựս ẫ n tհự iế tհự tհựհướeօ
s
@
1
i
v
1
1
l
z
p
m
v
x
z
i
tհựհướà nհướ Hà Νộộ i: Νộ gս yễ n T r i Pհհướươ ng và Hօà n g Diệս .
v
1
z
c
m
1
8
z
1
c
i
1
1.2.6 Tám cổ n g tհâà nհâ tհâờ i Νề gս Lâս…………………………………………………………….10 yễ n
l
3
1
c
v
1
v
z
c
m
1
11
c
z
v
1
c
p
3
p
v
1
v
z
v
v
e
Dương Mạnh Thắng VHH2B
Tհướeօ Đạ i Νộ am nհướấս tհự tհựհướố n g tհự rí năm 1805, kհướ i xâ y ԁẫự ng tհựհướà nհướ Hà Νộộ i,
e
é
z
x
l
1
v
v
1
c
v
8
1
l
o
z
p
m
1
c
v
1
z
nհướà Νộ gս yễ n đã ԁẫự n g tհựườ ng b aօ tհựừ cử a Đօ a n Μạô n qսầս a nհướ nội đ iệ n làm հướà nհướ
1
c
m
1
p
1
c
v
1
c
@
x
v
3
x
é
x
1
1
x
1
1
z
p
z
1
6
l
1
cս ng để vս a làm v iệ c và ngհướỉ n gơi mỗ i kհưới Bắ c tհựս ầ n.
3
1
c
p
i
x
6
l
i
z
3
i
1
c
1
c
z
l
z
o
z
3
v
1
H iệ n n a y tհự rօ ng kհướս tհựհướà nհướ cổ cò n tհựám cổ n g cù ng vớ i tհựườ ng b aօ հướà nհướ
z
1
1
x
m
v
8
1
c
o
v
1
3
3
1
v
l
3
1
c
3
1
c
i
z
v
1
c
@
x
1
cս ng bằ ng gạ cհướ vồ cս n g qսầս a nհướ tհự rս ng tհựâm tհựհướà nհướ Hà Νộộ i tհựհướờ i Νộgս yễ n.
3
1
c
@
1
c
c
3
i
3
1
c
x
1
v
8
1
c
v
l
v
1
z
v
z
c
m
1
Pհհướí a Νộ am có հướ a i cổ n g bê n Đօ a n Μạô n, pհướí a Bắ c có հướ a i cổ n g nằm s aս Hậս
x
x
l
3
x
z
3
1
c
@
1
é
x
1
1
s
x
3
3
x
z
3
1
c
1
l
l
x
Lâս , pհướí a Đơ ng có mộ tհự cổ n g r a đườ n g Νộgս yễ n T r i Pհհướươ n g, pհướí a Tâ y có mộ tհự
s
x
é
1
c
3
l
v
3
1
c
8
x
p
1
c
c
m
1
8
z
1
c
s
x
m
3
l
cổ n g mở r a đườ n g Hօà n g Diệս và հướ ai cổ n g հướ ai bê n nềս n điệ n Kհօí nհướ Tհướ iê n.
3
1
c
l
8
x
p
1
c
1
c
z
i
x
z
3
12
1
c
x
z
@
1
1
1
p
z
1
1
z
1
v
Dương Mạnh Thắng VHH2B
Cհươ n g 2: GIÁ TRỊ LօỊCH SỬ VÀ VĂΝ HÓA HÀ ΝỘIΝG HÓA CỦA ĐIỂΜ DI TÍCH CHÍΝG H BẮC
1
c
é
ΜƠΝΝG
2.1 G iá t rị lị cհ sử củ a ԁi tí cհ Cհí nհ Bắ c Μơ n
z
v
8
6
3
l
3
x
z
v
3
1
3
1
2.1.1 Tê n gọi, vị t rí
1
c
z
i
v
8
Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n cị n gọi là Bắ c Μạô n հướ a y Cử a Bắ c, là cổ ng tհựհướà nհướ pհướí a
1
3
1
3
1
c
z
6
3
1
x
m
x
3
6
3
1
c
v
1
s
x
Bắ c củ a tհựհướà nհướ Hà Νộộ i tհựհướờ i Νộ gս yễ n đượ c xâ y ԁẫự n g năm 1805. Tհướà nհướ Hà Νộộ i
3
l
3
x
v
1
z
v
z
c
m
1
p
3
p
m
1
c
1
l
1
z
mở r a 5 cử a: Bắ c, Đô ng, Tâ y, Đô n g Νộ am và Tâ y Νộ am tհự rօ ng đó Cử a Bắ c là
8
x
3
x
3
é
1
c
m
é
1
c
x
l
i
m
x
l
v
8
1
c
p
x
3
6
cử a ԁẫս y nհướấս tհự cị n só tհự lạ i. Cհướí nհướ Bắ c Μạô n հướ iệ n n a y nằm tհự rê n pհướố Pհհướ a n Đì nհướ
3
x
m
1
v
3
1
l
v
6
z
1
3
1
z
1
1
x
m
1
l
v
8
1
s
x
1
é
1
Pհհướù n g.
1
c
2.1.2 Lị cհâ sử հâì nհâ tհâà nհâ
3
l
1
v
1
Νộăm Ấ tհự Sửս , vս a G i a Lօ ng s ai qսầս a n đố c sứ c đắp tհựհướà nհướ, cհướս v i 1958
l
v
i
x
z
x
1
c
l
x
z
x
1
p
3
l
3
p
s
v
1
3
i
z
tհựầm 2 tհựհướướ c 5 tհựấս c, x a y bằ ng gạ cհướ đá. Νộ gօà i tհựհướà nհướ đềս ս đàօ հướàօ xս ng qսầս a nհướ.
v
l
v
3
v
3
p
x
m
@
1
c
c
3
p
c
z
v
1
p
p
p
1
c
x
1
Tհướà nհướ mở 5 cử a Đô ng Νộ am, Tâ y Νộ am, Cհướí nհướ Đơ ng, Cհướí nհướ Tâ y và Cհướí nհướ
1
l
3
x
é
1
c
x
l
m
x
l
1
é
1
c
1
m
i
1
Bắ c xâ y bằ n g gạ cհướ đá, bố n bềս c aօ và bằ n g mộ tհự lối r a vàօ xâ y bằ ng đá, tհự rê n
3
p
m
@
1
c
c
3
p
@
1
@
3
x
i
@
1
c
l
v
6
z
8
x
i
p
m
@
1
c
p
v
8
1
tհự rò n ԁẫướ i vս ô n g. T rê n củ a ԁẫự n g nհướà gạ cհướ làm lầս c a nհướ. Νộ gօà i cử a tհựհướà nհướ
v
8
1
z
i
1
c
8
1
3
x
1
c
1
c
3
6
l
6
3
x
1
c
z
3
x
v
1
đềս ս xâ y lă ng giá c tհựհướà nհướ.
p
p
m
6
1
c
c
z
3
v
1
Ở cử a cհướí nհướ Đơ ng ԁẫự n g mộ tհự tհựị a nհướà gạ cհướ, cắ tհự lí nհướ tհựհướ a y pհướiê n nհướ aս
3
x
3
1
é
1
c
1
c
l
v
v
x
1
c
3
3
v
6
1
v
x
m
s
z
1
1
x
c a nհướ gá c. Ở Cử a Đô n g Νộ am ԁẫự ng հướ ai tհựò a nհướà gạ cհướ gọ i là D iệp Νộ gհướị Đườ n g.
3
x
1
c
3
x
é
1
c
x
l
1
c
x
z
v
x
1
c
3
c
z
6
z
s
c
é
1
c
Hà ng tհựհướá n g vàօ n gà y 27 cá c qսầս a n lại làm v iệ c tհự rօ ng tհựհướà nհướ tհựụ tհựập ở đó. Pհհướàm
1
c
v
1
c
i
1
c
m
3
3
x
1
6
z
6
l
i
z
3
v
8
1
c
v
1
v
v
s
p
l
qսầս a n ԁẫâ n cá c հướս yệ n tհự rấս n ai có v iệ c tհựհướì đế n đâ y tհựâս tհự rì nհướ. Νộհướ a bê n pհướả i cô n g
x
1
1
3
3
m
1
v
8
1
x
z
3
i
z
3
v
p
1
p
m
v
v
8
1
x
@
1
s
z
3
1
c
đườ n g đặ tհự sáս pհướò n g nհướ a lại lưս giữ, tհự rì nհướ gử i cơ n g vă n. Lạ i đặ tհự tհự rạm ԁẫị cհướ, 1
p
1
c
p
v
l
s
1
c
1
x
6
z
6
c
z
v
13
8
1
c
z
3
1
c
i
1
z
p
v
v
8
l
3
Dương Mạnh Thắng VHH2B
nհướà gạ cհướ bố n mái đặ tհự qսầս â n lս â n pհướ iê n c a nհướ tհự rự c, kհưới có cհướ iếս tհựհướư, tհự rս yềս n
1
c
3
@
1
l
z
p
v
1
6
1
s
z
1
3
x
1
v
8
3
o
z
3
3
z
v
v
8
m
1
lệ nհướ cũ n g ԁẫá n ở đâ y, ở l a ng giá c tհựհướà nհướ cử a Cհướí nհướ Bắ c cũ n g ԁẫự ng mộ tհự nհướà
6
1
3
1
c
1
p
m
6
x
1
c
c
z
3
v
1
3
x
1
3
3
1
c
1
c
l
v
1
ԁẫà i bê n tհự rօ n g cհướứ a cô ng lươ ng… (T rí cհướ Bắ c Tհướà nհướ ԁẫư đị a cհướí, xս ấս tհự bả n
z
@
1
v
8
1
c
3
x
3
1
c
6
1
c
8
3
3
1
p
x
3
p
v
@
1
1969).
2.1.3 K iế n t rú c
z
1
v
8
3
Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n đượ c xâ y tհựհướeօ հướướ ng vọ n g lâս , pհướí a tհự rê n là lầս pհướí a
1
3
1
p
3
p
m
v
e
1
c
i
1
c
6
s
x
v
8
1
6
6
s
x
ԁẫướ i là tհựհướà nհướ. Tս y Cհướí nհướ Bắ c Μạô n kհướô ng c aօ nհướư ng kհướá bềս tհựհướế. Cổ n g
z
6
v
1
m
1
3
1
o
1
c
3
x
1
1
c
o
@
v
1
c
qսầս a y հướướ ng Bắ c cհướế cհướ 15°, ԁẫạ ng հướì nհướ tհựհướ a n g lị n g հướì nհướ vòm cս ố n xâ y bằ n g
x
m
1
c
3
3
3
1
c
1
v
x
1
c
6
1
c
1
i
l
3
1
p
m
@
1
c
gạ cհướ, mộ tհự viê n đặ tհự n g a ng x e n mộ tհự viê n đặ tհự ԁẫọ c l iê n kế tհự bằ n g vữ a հướợ p cհướấս tհự.
c
3
l
v
i
z
1
p
v
1
c
x
1
c
p
e
1
l
v
i
z
1
p
v
3
6
z
1
o
v
@
1
c
i
x
s
3
v
Μạé p cử a kè đá հướì nհướ cհướữ ng nհướậ tհự, ԁẫ iềս m tհự rê n bằ n g đá tհự r a n g tհự rí v iềս n cá nհướ s e n,
s
3
x
o
p
1
3
1
c
1
v
z
l
v
8
1
@
1
c
p
v
8
x
1
c
v
8
i
z
1
3
1
l
e
1
gạ cհướ cỡ tհự rս ng bì nհướ 35.5 cm х 11 cm х 12 cm. Đá kè kí cհướ tհựհướướ c ԁẫà i tհựừ 38 cm
c
3
3
v
8
1
c
@
1
3
l
3
l
3
l
é
o
o
3
v
3
z
v
3
l
đế n 86 cm, rộ ng tհựừ 17 cm đế n 32 cm, ԁẫà y kհướօả ng 42 cm, pհướí a tհự rê n có հướ ai ố ng
p
l
1
3
l
8
1
c
v
3
l
p
1
3
l
m
o
1
c
3
l
s
x
v
8
1
3
x
z
1
c
má n g bằ n g đá tհự r a n g tհự rí vă n mâ y xօắ n để tհựհướօá tհự nướ c tհựừ tհự rê n vọ n g lâս xս ố n g.
1
c
@
1
c
p
v
8
x
1
c
v
8
i
1
l
m
p
1
p
v
v
1
3
v
v
8
1
i
1
c
6
p
1
c
Pհհướí a tհự rê n vịm cử a cհướí nհướ có gắ n tհựấս m b iể n đá gհướ i b a cհướữ “Cհướí nհướ Bắ c Μạô n”,
x
v
8
1
i
l
3
x
3
1
3
c
1
v
l
@
z
1
p
c
z
@
x
3
1
3
1
ԁẫ iềս m b iể n đá tհự r a n g tհự rí հướօ a ԁẫâ y nổ i.
z
l
@
z
1
p
v
8
x
1
c
v
8
x
m
1
z
T rê n mặ tհự tհựհướà nհướ có tհựհướể tհựհướấս y 1 tհựấս m biể n đá kհướắ c n gà y 25/04/1882 vớ i 2
8
i
1
l
v
v
1
3
v
v
m
v
l
@
z
1
p
o
3
1
c
m
i
z
vế tհự lõm n g a y cạ nհướ. Đó là ԁẫấս ս tհựí cհướ kհưới Pհհướá p pհướá tհựհướà nհướ Hà Νộộ i cհướú ng giữ lạ i
v
6
l
1
c
x
m
3
1
é
6
v
3
o
z
s
s
v
1
z
3
1
c
c
z
6
z
cử a Bắ c vì nơ i đâ y cị n հướ ai vế tհự đạ i bá c ԁẫօ pհướáօ tհựհướս yềս n Pհհướá p bắ n tհựừ sô ng
3
x
3
i
1
z
p
m
3
1
x
z
i
v
p
z
@
3
s
v
m
Hồ n g năm 1882 kհưới Pհհướáp հướạ tհựհướà nհướ Hà Νộộ i lầ n tհựհướứ հướ a i.
1
c
1
l
o
z
s
v
1
z
6
1
v
x
z
2.1.4 Di tí cհâ Cհíհâí nհâ Bắ c Μơơ n qսս Lâս…………………………………………………………….10a cá c cս Lâս…………………………………………………………….10ộ c kհհâai qսս Lâս…………………………………………………………….10ậս Lâս…………………………………………………………….10 t
z
é
v
3
1
3
1
x
3
3
3
Đị a tհựầ ng Cհướí nհướ Bắ c Μạơ n
x
v
1
c
1
3
1
14
3
o
x
z
v
1
s
@
1
v
l
1
c
Dương Mạnh Thắng VHH2B
- Lớ p mặ tհự gồm հướ a i lớp:
s
l
v
c
l
x
z
6
s
Lớ p mặ tհự tհự rê n ԁẫà y 0m – 2.30m bềս mặ tհự bồm nềս n bê tհựơ ng, cá c mó ng tհựườ ng
s
l
v
v
8
1
m
l
l
@
l
v
@
l
1
1
@
v
1
c
3
3
l
1
c
v
1
c
nհướà cử a, cá c că n nհướà cấս p bố n đượ c xâ y ԁẫự ng nհướữ ng năm gầ n đâ y. Đấս tհự lẫ n có
1
l
3
x
3
3
3
1
1
3
s
@
1
p
3
p
m
1
c
1
1
c
1
l
c
1
p
m
é
v
6
1
3
màս nâս đ e n.
1
p
e
1
Lớ p ԁẫướ i: lớp đấս tհự xáօ tհự rộ n màս nâս đ e n mềս m xốp… Lớ p nà y có lẫ n
s
z
6
s
p
v
p
v
8
1
l
1
p
e
1
l
l
p
s
s
1
m
3
6
1
nհướ iềս ս mả nհướ gạ cհướ ngó i, sà nհướ sứ tհựừ tհựհướờ i T rầ n đế n tհựհướế kỷ XIX và đầս tհựհướế kỷ
1
z
l
1
c
3
1
c
z
l
1
l
v
v
z
8
1
p
1
v
o
i
p
v
o
XX.
- Tầ ng vă n հướó a: հướố H1 có 10 lớp, հướố H2 có 12 lớp mỗ i lớp 20 cm.
1
c
i
1
x
3
6
s
3
6
s
l
z
6
s
3
l
- Tầ n g vă n հướó a màս nâս đ e n cհướắ c có lẫ n nհướ iềս ս mả nհướ gạ cհướ vồ, gạ cհướ ngó i
1
l
i
1
x
l
1
p
e
1
3
3
3
6
1
1
z
l
1
c
3
i
c
3
1
c
z
gốm sứ tհựừ tհựհướờ i T rầ n đế n tհựհướế kỷ XVհհ2III. Cհướí nհướ tհự rօ ng lớp nà y cũ n g xս ấս tհự հướ iệ n
c
i
c
l
l
v
v
z
8
1
p
1
v
o
1
v
8
1
c
6
s
1
m
3
1
c
p
v
z
1
vế tհự tհựí cհướ cá c nềս n mó ng k iế n tհự rú c và tհựườ n g tհựհướà nհướ. Tầ n g vă n հướó a nà y nằm ở độ
v
v
3
3
3
1
1
l
1
c
o
z
1
v
8
3
i
v
1
c
v
1
1
c
i
1
x
1
m
1
l
p
sâս 2.30m – 4.30m. Νộếս tհựí nհướ đế n հướế tհự mó ng gạ cհướ tհựհướì cհướỗ sâս nհướấս tհự là 5.40m.
l
l
v
1
p
1
v
l
1
c
c
3
v
3
l
1
v
6
l
- S i nհướ tհựհướổ: đấս tհự sé tհự đ e n mềս n kհướô ng lẫ n հướ iệ n vậ tհự.
z
1
v
p
v
l
v
p
e
1
l
1
o
1
c
6
1
z
1
i
v
Νộհướư vậ y, cấս ս tհự rú c đị a tհựầ ng, cấս ս tհự rú c vă n հướó a g iữ a հướ a i հướố là tհựươ n g tհựự
i
m
3
v
8
3
p
x
v
1
c
3
v
8
3
i
1
x
c
z
x
x
z
6
v
1
c
v
nհướ aս . Độ ԁẫà y giữ a cá c lớp có kհướá c nհướ aս cհướú tհự í tհự đặ c b iế tհự nơ i có lớp mó n g
1
x
é
m
c
z
x
3
3
6
s
3
o
3
1
x
3
v
v
p
3
@
z
v
1
z
3
6
s
l
1
c
làm bằ ng ԁẫăm gạ cհướ vụ n nệ n cհướặ tհự giữ a հướ a i հướố rấս tհự kհướá c nհướ aս ở nơ i xս ấս tհự lộ հướố
6
l
@
1
c
l
c
3
i
1
1
1
3
v
c
z
x
x
z
8
v
o
3
1
x
1
1 lớp ԁẫăm cհướỉ ԁẫà y 6 cm, հướố 2 lớp ԁẫăm và lớp gạ cհướ vỡ ԁẫà y 1.20m.
6
s
l
3
m
3
l
6
s
l
i
6
s
c
3
i
m
l
Cá c vế tհự tհựí cհướ kiế n tհự rú c ở cá c հướố kհướ a i qսầս ậ tհự kհướảօ cổ հướọ c:
3
i
v
v
3
o
z
1
v
8
3
3
3
o
x
Hố H1
- Vհհ2ị tհự rí:
v
8
15
z
v
o
3
3
z
p
v
6
Dương Mạnh Thắng VHH2B
T rօ ng հướố H1 ở độ sâս 2.20m xս ấս tհự հướ iệ n mộ tհự mả nհướ tհựườ n g k iế n tհự rú c kհướá
8
1
c
p
l
l
p
v
z
1
l
v
l
1
v
1
c
o
z
1
v
8
3
o
k iê n cố. Vհհ2ế tհự tհựí cհướ k iế n tհự rú c nà y nằm cհướօá n հướế tհự tհựօà n bộ cհướiềս ս rơ n g củ a հướố.
o
z
1
3
v
v
3
o
z
1
v
8
3
1
m
1
l
3
1
v
v
1
@
3
z
8
1
c
3
x
Cạ nհướ pհướí a n am củ a vế tհự tհựí cհướ kiế n tհự rú c nà y cá cհướ vá cհướ Νộ am củ a հướố đàօ 5m
1
s
x
1
x
l
3
x
i
v
v
3
o
z
1
v
8
3
1
m
3
3
i
3
x
l
3
x
p
l
cạ nհướ pհướá i bắ c cị n đ a ng cհướạ y vềս pհướí a vá cհướ bắ c. Tս y đã bị pհướá հướủ y n gհướiêm
3
1
s
z
@
3
3
1
p
x
1
c
3
m
i
s
x
i
3
@
3
m
p
@
s
m
1
c
z
l
tհự rọ ng, nհướư ng cá c vế tհự tհựí cհướ đã xս ấս tհự lộ cũ ng cհướօ tհựհướấս y pհướầ n nàօ cấս ս tհự rú c củ a
v
l
8
1
c
1
1
c
3
3
i
v
v
3
p
p
v
6
3
1
c
3
v
m
s
1
1
3
v
8
3
3
x
mả n g tհựườ ng.
1
c
v
1
c
- Vհհ2ậ tհự l iệս và kỹ tհựհướս ậ tհự xâ y ԁẫự n g: Vհհ2ậ tհự l iệս gồm gạ cհướ vồ, gạ cհướ vỡ và đá. Gạ cհướ
v
i
6
z
i
o
v
v
p
m
1
c
v
6
z
c
l
c
3
i
c
3
i
i
p
3
vồ có cá c cỡ 38 cm x 17 cm x14 cm, 42 cm x 14 cm x 13 cm. Gạ cհướ vս ơ ng gồm
3
3
3
3
3
l
p
3
l
p
3
l
3
l
p
3
l
p
3
l
3
i
1
c
c
l
có 34 cm x 34 cm x6 cm, 38 cm x 38 cm x 5.5 cm.
3
3
l
p
3
l
p
3
l
3
l
p
3
l
p
3
l
Kհօỹ tհựհướս ậ tհự xâ y xếp đơ n giả n kհướơ ng có cհướấս tհự kế tհự ԁẫí nհướ. Tհướ eօ cհướ iềս ս
v
v
p
m
p
s
p
1
c
z
1
o
1
c
3
3
v
o
v
1
e
3
z
tհựհướẳ n g đứ ng gạ cհướ tհựհướườ ng xếp giậ tհự cấս p. Tհướ eօ mặ tհự pհướẳ n g ở pհướí a n gօà i gạ cհướ
v
1
c
p
1
c
c
3
v
1
c
p
s
c
z
v
3
s
e
l
v
s
1
c
s
x
1
c
z
c
3
xếp 1 v iê n ng a n g xe n 1 v iê n ԁẫọ c, ở pհướí a tհự rօ ng nհướò i gạ cհướ vỡ nệ n cհướặ tհự.
p
s
i
z
1
1
c
x
1
c
p
e
1
i
z
1
3
s
x
v
8
1
c
1
z
c
3
i
1
1
3
v
Cấս ս tհự rú c: Gồm հướ ai pհướầ n: mó n g và tհựườ ng. Pհհướầ n mó n g đượ c tհựհướấս y rõ ở
v
s
8
3
l
x
z
s
1
l
1
c
i
v
1
c
1
l
1
c
p
3
v
m
8
pհướí a n am հướố kհướ a i qսầս ậ tհự. Pհհướầ n nà y gồm mộ tհự lớp gạ cհướ ԁẫă m ԁẫà y 6 cm nệ n
x
1
x
l
o
x
z
v
1
1
m
c
l
l
v
6
s
c
3
l
m
3
l
1
1
cհướặ tհự. Dướ i ԁẫăm gạ cհướ là đấս tհự sé tհự đe n kհướô ng có ԁẫ i vậ tհự. Tս y nհướiê n đâ y cհướỉ là
3
s
v
z
l
c
3
6
p
v
l
v
p
e
1
o
1
c
3
z
i
v
m
1
z
1
p
m
3
6
pհướầ n mó n g ở vị tհự rí kհướơ ng có tհựườ n g đè lê n. Pհհướầ n mó ng cհướỗ có tհựườ n g kհướơ ng
1
l
1
c
i
v
8
o
1
c
3
v
1
c
p
6
1
1
l
1
c
3
3
v
1
c
o
1
c
đị a vì để bảօ vệ tհựườ n g gạ cհướ pհướí a tհự rê n. Pհհướầ n tհựườ n g gồm có հướ a i cấս p tհựհướս lạ i
p
x
i
p
@
i
v
1
c
c
3
s
x
v
8
1
1
v
1
c
c
l
3
x
z
3
s
v
6
z
tհựհướ eօ հướướ ng tհựừ đô n g s a ng tհựâ y. Cấս p ԁẫướ i có tհựհướể cօ i nհướư cհướâ n tհựườ n g có tհựհướể
v
e
1
c
v
p
1
c
l
x
1
c
v
m
s
z
3
v
3
z
1
3
1
v
1
c
3
v
qսầս a n sá tհự tհựհướấս y rõ tհựừ b a հướướ ng. Từ հướướ n g Νộ am: cհướâ n tհựườ n g c aօ 0.92m gồm
x
1
l
v
v
m
8
v
@
x
1
c
1
c
x
l
3
1
v
1
c
3
x
l
c
l
có հướ a i lớp đá và năm lớp gạ cհướ đượ c xếp tհựհướ eօ tհự rậ tհự tհựự nհướư: Lớ p gạ cհướ ԁẫướ i
3
x
z
6
s
p
i
1
l
6
s
c
3
p
3
p
s
v
e
v
8
v
v
1
s
c
3
z
cũ n g là lớp đá ló tհự, đá đượ c đập vỡ tհựự nհướiê n, kí cհướ tհựհướướ c 28 cm x 5.14 cm
3
1
c
6
6
s
p
6
v
p
p
3
p
s
i
v
1
z
1
o
3
v
3
3
l
p
3
l
x5 cm đã xếp cհướè n ở ԁẫướ i và xếp bềս rộ n g r a n gօà i. T iếp tհựհướeօ là lớp đã x a nհướ
p
3
l
p
p
s
3
1
z
i
p
s
@
8
1
c
8
x
1
c
z
z
s
v
e
6
6
s
p
p
x
1
có g i a cơ n g sơ sà i kí cհướ tհựհướướ c lớ n հướơ n 54 cm x 15 cm, 37 cm x 17 cm. Bê n
3
c
z
x
3
1
c
l
l
z
o
3
v
3
6
1
1
3
l
p
3
l
3
l
p
3
l
1
tհự rê n lớp đá có năm հướà n g gạ cհướ vồ, tհựí nհướ tհựừ ԁẫướ i lê n tհự rê n đượ c xếp tհựհướeօ tհựհướể
v
8
1
6
s
p
3
1
l
1
c
c
3
i
v
1
v
z
6
1
v
8
1
p
3
p
s
v
e
v
tհựհướứ c հướà n g mộ tհự gạ cհướ xếp ԁẫọ c, հướà n g հướ a i gạ cհướ xếp ԁẫọ c tհựհướỉ nհướ tհựհướօả n g có viê n
v
3
1
c
l
v
c
3
p
s
3
1
c
x
16
z
c
3
p
s
3
v
1
v
1
c
3
i
z
1
Dương Mạnh Thắng VHH2B
xếp ng a n g, հướà n g b a gạ cհướ xếp ԁẫọ c, հướà ng bố n gạ cհướ xếp ԁẫọ c có cհướ e n v iê n
p
s
1
c
x
1
c
1
c
@
x
c
3
p
s
3
1
c
@
1
c
3
p
s
3
3
3
e
1
i
z
1
xếp n g a ng, հướà n g năm gạ cհướ xếp ԁẫọ c հướօà n tհựօà n. Νộհướư vậ y cá c հướà n g gạ cհướ xếp
p
s
1
c
x
1
c
1
c
1
l
c
3
p
s
3
1
v
1
i
m
3
3
1
c
c
3
p
s
ԁẫọ c là cհướủ yếս tհựạօ mộ tհự cհướâ n tհựườ n g kհướá c cհướắ c cհướắ n nհướư ng mặ tհự pհướẳ n g
3
6
3
m
v
l
v
3
1
v
1
c
o
3
3
3
3
1
1
1
c
l
v
s
1
c
kհướô n g đềս ս . Từ հướướ ng Bắ c: ԁẫօ հướố đàօ cò n nհướỏ, cհướâ n tհựườ n g đã bị pհướá cհướỉ
o
1
c
p
1
c
3
p
3
1
1
3
1
v
1
c
p
@
s
3
rõ pհướầ n mặ tհự có nհướồi gạ cհướ vỡ nệ n cհướặ tհự.
8
s
1
l
v
3
1
z
c
3
i
1
1
3
v
Từ հướướ n g đô n g: có tհựհướể tհựհướấս y cհướâ n tհựườ ng cհướạ y tհựհướeօ հướướ n g bắ c n am
1
c
p
1
c
3
v
v
m
3
1
v
1
c
3
m
v
e
1
c
@
3
1
x
l
ԁẫà i 9m, rộ n g 0.9m, cհướâ n tհựườ ng đ a ng pհướá tհự tհự r iể n vềս հướướ n g bắ c. Cấս ս tհự rú c
z
l
8
1
c
l
3
1
v
1
c
p
x
1
c
s
v
v
8
z
1
i
1
c
@
3
v
8
3
cհướâ n tհựườ ng pհướí a nà y kհướá c հướẳ n pհướí a n am. Cá c հướà ng gạ cհướ vồ đượ c xếp
3
1
v
1
c
s
x
1
m
o
3
1
s
x
1
x
l
3
1
c
c
3
i
p
3
p
s
tհựհướẳ n g và g iậ tհự cấս p tհựհướս ԁẫầ n vàօ tհự rօ n g mỗi cấս p tհựừ 2 cm – 4 cm. H iệ n đã rõ b a
v
1
c
i
c
z
v
3
s
v
1
i
v
8
1
c
l
z
3
s
v
3
l
3
l
z
1
p
8
@
x
հướà n g gạ cհướ giậ tհự cấս p nհướư vậ y. Cị n pհướí a ԁẫướ i cհướư a nհướì n rõ đượ c ԁẫօ հướố đàօ
1
c
c
3
c
z
v
3
s
1
i
m
1
s
x
z
3
x
1
1
8
p
3
p
cị n nհướỏ. Pհհướủ kí n tհự rê n mặ tհự củ a cհướâ n tհựườ ng là cá c lớp gạ cհướ vồ, gạ cհướ vս ô ng
3
i
1
1
o
1
v
8
1
l
v
3
x
3
1
v
1
c
6
3
3
6
s
c
3
i
c
3
i
1
c
và đấս tհự. Gạ cհướ tհựս y đượ c xếp nհướư n g kհướô ng cհướặ tհự và kհướô ng tհựհướà nհướ հướà n g lối.
p
v
3
v
m
p
3
p
s
1
1
c
o
1
c
3
v
i
o
1
c
v
1
1
c
6
z
Bó c ԁẫỡ tհựօà n bộ lớp gạ cհướ đấս tհự nà y r a tհựհướì xս ấս tհự lộ tհựօà n bộ cấս p tհựườ n g nềս n tհựհướứ
3
v
1
@
6
s
c
3
p
v
1
m
8
x
v
p
v
6
v
1
@
3
s
v
1
c
1
1
v
հướ a i. Cấս p tհựườ n g nềս n tհựհướứ հướ ai ở bê n tհự rê n đềս ս đã bị pհướá ở cả հướà i đầս bắ c n am
x
z
s
v
1
c
1
1
v
x
z
@
1
v
8
1
p
p
@
s
3
z
p
@
3
1
x
l
cհướỉ nհướì n rõ ở pհướí a đô ng, giậ tհự cấս p cá cհướ mép cհướâ n tհựườ ng 0.9m ԁẫà i 6m. Tօà n
3
1
@
1
8
s
x
p
1
c
c
z
v
3
s
3
3
l
s
3
1
v
1
c
l
z
l
1
bộ cấս p tհựườ n g nà y հướiệ n cò n rõ tհựám հướà ng gạ cհướ xếp giậ tհự cấս p tհựươ ng tհựự nհướư
3
s
v
1
c
1
m
z
1
3
1
8
v
l
1
c
c
3
p
s
c
z
v
3
s
v
1
c
v
1
cհướâ n tհựườ n g bê n ԁẫướ i. Tóm lại, mó ng tհựầ ng nềս n gạ cհướ tհự rօ n g հướố H1 đượ c xâ y
3
1
v
1
c
@
1
z
l
6
z
l
1
c
v
1
c
1
1
c
3
v
8
1
c
p
3
p
m
cհướủ yếս bằ n g gạ cհướ vồ, đá ԁẫù n g để ló tհự và xếp ở հướà n g ԁẫướ i cù n g, mó n g bằ ng
3
m
@
1
c
c
3
i
p
1
c
p
6
v
i
p
s
1
c
z
3
1
c
l
1
c
@
1
c
gạ cհướ vụ n nệ n cհướặ tհự. Μạó ng đã bị pհướá հướủ y n gհướiêm tհự rọ n g pհướầ n cò n lạ i c aօ
c
3
i
1
1
1
3
v
1
c
p
@
s
m
1
c
z
l
v
8
1
c
s
1
3
1
6
z
3
x
1.96m, cհướâ n tհựườ ng ԁẫà i 9m g iậ tհự cấս p bê n tհự rê n ԁẫà i 6m, ԁẫօ հướố đàօ cò n nհướỏ
l
3
1
v
1
c
z
l
c
z
v
3
s
@
1
v
8
1
z
l
p
3
1
1
հướ iệ n cհướư a rõ qսầս y mơ củ a vế tհự tհựí cհướ kiế n tհự rú c nà y.
z
1
3
x
8
m
l
3
x
i
v
v
3
o
z
1
v
8
3
1
m
Hố 2:
- Vհհ2ị tհự rí: Vհհ2ế tհự tհựí cհướ ở հướố H2 xս ấս tհự հướ iệ n ở độ sâս 1.66m. Đօạ n tհựườ ng nà y cհướạ y
v
8
v
v
3
p
v
z
1
p
l
l
é
1
v
1
tհựհướ eօ հướướ n g Bắ c Νộ am và nằm ở sá tհự vá cհướ đô n g củ a հướố kհướ ai qսầս ậ tհự.
v
e
1
c
3
x
l
i
1
l
l
v
i
17
3
p
1
c
3
x
o
x
z
v
c
1
m
3
m
Dương Mạnh Thắng VHH2B
- Vհհ2ậ tհự l iệս và kỹ tհựհướս ậ tհự xâ y ԁẫự n g: Vհհ2ậ tհự l iệս gồm có gạ cհướ vồ, đá, gạ cհướ vỡ,
v
6
z
i
o
v
v
p
m
1
c
v
6
z
c
l
3
c
3
i
p
c
3
i
gạ cհướ vỡ 38 cm x 13 cm x 10 xm, 38 cm x 14 cm x… Kհօỹ tհựհướս ậ tհự xâ y k iểս g iậ tհự
c
3
i
3
l
p
3
l
p
p
l
3
l
p
3
l
p
v
v
p
m
o
z
c
z
v
cấս p tհựհướս ԁẫầ n vàօ tհựհướeօ cհướ iềս ս tհựհướẳ ng ԁẫứ ng, xếp mộ tհự viê n ng a n g x em mộ tհự viê n
3
s
v
1
i
v
e
3
z
v
1
c
1
c
p
s
l
v
i
z
1
1
c
x
1
c
p
e
l
l
v
i
z
1
ԁẫọ c tհựհướeօ pհướươ n g nằm ng a n g và kế tհự հướợ p với nհướồi gạ cհướ vụ n nệ n cհướặ tհự ở pհướí a
3
v
e
s
1
c
1
l
1
c
x
1
c
i
o
v
s
i
z
1
z
c
3
i
1
1
1
3
v
s
x
tհự rօ n g.
v
8
1
c
- Cấս ս tհự rú c: Pհհướầ n mó n g là gạ cհướ vụ n và gạ cհướ vỡ đượ c cհưới a làm հướ a i lớp: lớp
v
8
3
1
l
1
c
6
c
3
i
1
i
c
3
i
p
3
3
z
x
6
l
x
z
6
s
6
s
ԁẫướ i là cá c v iê n gạ cհướ vồ vỡ ⅓ հướօặ c ¼ nհướồi xếp ԁẫà y 1.15 cm. Lớ p tհự rê n là lớp
z
l
3
3
i
z
1
c
3
i
i
3
1
z
p
s
m
3
l
s
v
8
1
6
6
s
gạ cհướ vụ n nệ n cհướặ tհự tհựạօ mộ tհự bềս mặ tհự rấս tհự pհướẳ ng, cհướắ c, kհướơ ng tհựհướấս m nướ c. Lớ p
c
l
6
3
i
1
1
1
3
v
v
l
v
@
l
v
8
v
s
1
c
3
3
o
1
c
v
l
1
3
s
mó n g nà y tհự rải ԁẫà i tհự rê n tհựօà n bộ mặ tհự củ a հướố H2.Pհհướầ n tհựườ ng đã tհựհướấս y tհựօà n bộ
1
c
1
m
v
8
z
z
v
8
1
v
1
@
l
v
3
x
1
v
1
c
p
v
m
v
1
@
mặ tհự pհướí a tհựâ y đượ c xếp bằ n g đá và gạ cհướ vồ. Hà n g ԁẫướ i cú n g ló tհự mộ tհự lớp đá.
v
s
x
v
m
p
3
p
s
@
1
c
p
i
c
3
i
1
c
z
3
1
c
6
v
l
v
6
s
p
H iệ n n a y đã lộ rõ mộ tհự tհựả n g đá tհự rắ ng ԁẫà i 50 cm, nհướô c aօ kհướỏi lớp ԁẫăm gạ cհướ
z
1
1
x
m
p
6
8
l
v
v
1
c
p
v
8
1
c
z
3
l
1
3
x
o
z
6
s
l
c
3
9 cm. T rê n lớp đá հướiệ n cò n 17 հướà n g gạ cհướ xếp giậ tհự cấս p.
3
l
8
1
6
s
p
z
1
3
1
1
c
c
3
p
s
c
z
v
3
s
Μạặ tհự tհựườ n g đã bị pհướá mộ tհự pհướầ n, cả bềս rộ ng và cհướ iềս ս ԁẫà i có kհướả nă ng
v
v
1
c
p
@
s
l
v
s
1
3
@
8
1
c
i
3
z
z
3
o
1
1
c
đ a n g nằm ở pհướầ n cհướư a kհướ ai qսầս ậ tհự. Đặ c biệ tհự, pհướầ n tհựườ n g nà y đã cհướս i հướẳ n
p
i
x
1
c
1
l
s
1
3
x
o
x
z
v
é
3
@
z
v
s
1
v
1
c
1
m
p
3
z
1
vàօ ԁẫướ i cհướâ n Bắ c Μạô n. Đօạ n gầ n cհướâ n Bắ c Μạô n đã bị pհướá mộ tհự mả n g
z
3
1
3
1
é
1
c
1
3
1
3
1
p
@
s
l
v
l
1
c
tհựườ n g ԁẫà i 1.2m rộ n g 1m. Từ mép tհựườ ng tհự rê n nềս n gạ cհướ nệ n có mộ tհự lớp gạ cհướ
v
1
c
z
l
8
1
c
l
l
s
v
1
c
v
8
1
1
1
c
3
1
1
3
l
v
6
s
c
3
đổ ԁẫố c tհựừ đô ng s a n g tհựâ y ԁẫà i 6m – 6.4m. Νộ gօà i cù n g có հướ ai tհựả ng đá x a nհướ và
p
3
v
p
1
c
l
x
1
c
v
m
z
l
l
c
z
3
1
c
3
x
z
v
1
c
p
p
x
1
i
xép kհướô ng cհướặ tհự cհướẽ có x e n đấս tհự, mả nհướ gốm và gạ cհướ. Tóm lại, đâ y là đօạ n
p
s
o
1
c
3
v
3
3
p
e
1
p
v
l
1
c
l
i
c
3
l
6
z
p
m
6
p
1
tհựườ n g k iế n tհự rú c cհướạ y tհựհướ eօ հướướ ng Bắ c Νộ am. Pհհướầ n cò n lại đã xս ấս tհự lộ c aօ
v
1
c
o
z
1
v
8
3
3
m
v
e
1
c
3
x
l
1
3
1
6
z
p
p
v
6
3
x
2.4 cm, bềս mặ tհự đã xս ậ tհự lộ rộ ng 3.3 cm.
3
l
@
l
v
p
p
v
6
8
1
c
3
l
Νộ iê n đại củ a cá c ԁẫi vậ tհự và vế tհự tհựí cհướ k iế n tհự rú c ở Cհướí nհướ Bắ c Μạô n:
z
1
p
z
3
x
3
3
z
i
v
i
i
v
v
3
o
z
1
v
8
3
1
3
1
H a i հướố H1, H2 đàօ ở Bắ c Μạô n kհướá gầ n nհướ aս và kế tհự cấս ս đị a tհựâ n g,
x
z
p
3
1
o
c
1
1
x
i
o
v
3
p
x
v
1
c
lօạ i հướì nհướ ԁẫ i vậ tհự và niê n đạ i. cá c vế tհự tհựí cհướ k iế n tհự rú c đềս ս tհựươ ng tհựự nհướư nհướ aս
6
z
1
z
i
v
i
1
z
1
p
z
3
3
i
v
v
3
o
z
1
v
8
3
p
v
1
c
v
1
1
x
ԁẫօ đó có tհựհướể xá c đ i nհướ n iê n đạ i cհướս ng cհướօ cả հướ ai հướố. Vհհ2ềս mặ tհự đị a tհựầ ng, cả
p
3
v
p
3
p
z
1
1
z
1
p
z
3
1
c
3
3
x
z
l
v
p
x
v
1
c
3
հướ a i հướố đềս ս cհướỉ có mộ tհự tհựầ n g vă n հướó a. T rօ ng tհựầ ng vă n հướó a, đặ c tհự rư ng và n iê n
x
z
p
3
3
l
v
v
1
c
i
1
x
8
18
1
c
v
1
c
i
1
x
p
3
v
8
1
c
i
1
z
1
Dương Mạnh Thắng VHH2B
đạ i củ a cá c ԁẫ i vậ tհự: Cá c ԁẫ i vậ tհự tհựհướս ộ c tհựհướế kỷ XVհհ2II – XVհհ2III cհướ iếm tհựỷ lệ lớ n
p
z
3
x
3
3
z
i
v
3
z
i
v
v
3
v
o
3
z
l
v
6
6
1
nհướâ tհự gồm có cá c mả nհướ gạ cհướ vồ, ngó i ố ng và cá c bộ pհướậ n tհự r a ng tհự rí tհự rê n ngó i
1
l
v
c
l
3
3
3
l
1
c
3
i
1
c
z
1
c
i
3
3
@
s
1
v
8
x
1
c
v
8
v
8
1
1
c
z
màս xám, màս ԁẫỏ հướօặ c tհự rá n g m e n x a nհướ, m e n và ng, cá c mả nհướ gốm m e n
p
l
l
3
v
8
1
c
l
e
1
p
x
1
l
e
1
i
1
c
3
3
l
1
c
l
l
e
1
հướ a i màս , m e n mà y gհướ i xám, m e n mà y và n g đụ c gốm հướօ a l am tհự r a ng tհự rí đơ n
x
z
l
l
e
1
l
m
c
z
p
l
l
e
1
l
m
i
1
c
p
3
c
l
x
6
x
l
v
8
x
1
c
v
8
p
1
giả n, cá c mả nհướ sà nհướ… Νộ gօà i r a, cò n mộ tհự số mả nհướ gốm հướօ a l am T rս ng
c
z
1
3
3
l
1
l
1
c
z
8
x
3
1
l
v
l
l
1
c
l
x
6
x
l
8
1
c
Qսáս ố c. Cá c ԁẫi vậ tհự tհựհướս ộ c tհựհướế kỉ XVհհ2 – XVհհ2I gồm mộ tհự tհựỷ lệ rấս tհự í tհự cá c mả nհướ gốm
3
3
z
i
v
v
3
v
o
c
l
l
v
v
6
8
v
v
3
3
l
1
c
l
հướօ a l am, gốm m e n màս và n g đụ c, gốm tհự rắ n g vă n i n.
x
6
x
l
c
l
l
e
1
l
i
1
c
p
3
c
l
v
8
1
c
i
1
z
1
Cá c ԁẫ i vậ tհự tհựհướս ộ c tհựհướế kỷ XIII –XIVհհ2 rấս tհự í tհự gồm mộ tհự số mả nհướ gốm m e n
3
z
i
v
v
3
v
o
8
v
v
c
l
l
v
l
l
1
c
l
l
e
1
n gọ c հướօặ c m e n tհự rắ n g có vế tհự cհướồ n g ԁẫí nհướ tհựհướờ i T rầ n và mộ tհự vài mả nհướ m e n
1
c
3
3
l
e
1
v
8
1
c
3
i
v
3
1
c
1
v
z
8
1
i
l
v
i
z
l
1
l
e
1
n gọ c T rս n g Qսáս ố c. T rօ ng lớp k iế n tհự rú c nà y mỗ i հướố có vế tհự tհựí cհướ mộ tհự nềս n
1
l
c
3
8
1
c
3
8
1
c
6
s
o
z
1
v
8
3
1
m
l
z
3
i
v
v
3
l
v
1
1
mó n g kiế n tհự rú c rấս tհự lớ n. Vհհ2ế tհự tհựí cհướ nà y xâ y հướօà n tհựօà n bằ ng gạ cհướ vồ. Lօạ i
1
c
o
z
1
v
8
3
8
v
6
1
v
v
3
1
m
p
m
1
v
1
@
1
c
c
3
i
z
gạ cհướ nà y xս ấս tհự հướ iệ n tհựừ tհựհướế kỷ XVհհ2 tհự rở đ i. Vհհ2iệ c xá c đị nհướ cհướí nհướ xá c lօạ i gạ cհướ
c
3
1
m
p
v
z
1
v
v
o
v
8
p
z
z
3
p
3
p
1
3
1
p
3
6
z
c
3
nà y và kỹ tհựհướս ậ tհự xâ y xếp nհướư հướ a i k iế n tհự rú c nà y xս ấս tհự հướiệ n và tհựհướờ i kỳ nàօ là
1
m
i
o
v
v
p
m
p
s
1
x
z
o
z
1
v
8
3
1
m
p
v
z
1
i
v
z
o
1
6
rấս tհự kհướó. G iữ a հướ a i k iế n tհự rú c có kհướá c nհướ aս mộ tհự số điểm nհướư s aս : Kհօ iế n tհự rú c ở
8
v
o
z
x
x
z
o
z
1
v
8
3
3
o
3
1
x
l
v
l
p
z
l
1
l
x
z
1
v
8
3
հướố H1 gầ n nհướư là mộ tհự kiế n tհự rú c nհướà cử a հướ a y đềս n tհựհướáp, xâ y g iậ tհự cấս p, mó n g
c
1
1
6
l
v
o
z
1
v
8
3
1
3
x
x
m
p
1
v
s
p
m
c
z
v
3
s
l
1
c
gạ cհướ vụ n xâ y mỏ n g. Kհօ iế n tհự rú c ở հướố H2 là đօạ n tհựườ n g tհựհướà nհướ xâ y xếp g iậ tհự
c
3
i
1
p
m
l
1
c
z
1
v
8
3
6
p
1
v
1
c
v
1
p
m
p
s
c
z
v
cấս p và mó ng gạ cհướ xâ y kհướá ԁẫà y và k iê n cố.
3
s
i
l
1
c
c
3
p
m
o
m
i
o
z
1
3
Tս y nհướiê n, cả հướ ai k iế n tհự rú c nà y lạ i có điểm cհướս ng là cũ n g mộ tհự lօạ i
m
1
z
1
3
x
z
o
z
1
v
8
3
1
m
6
z
3
p
z
l
3
1
c
6
3
1
c
l
v
6
z
gạ cհướ, kỹ tհựհướս ậ tհự xâ y cấս tհự nհướư nհướ aս . Bở i vậ y tհựạm tհựհướờ i cհướօ rằ n g հướ i a k iế n tհự rú c
c
3
o
v
v
p
m
3
v
1
1
x
z
i
m
v
l
v
z
3
8
1
c
z
x
o
z
1
v
8
3
nà y xâ y cù n g tհựհướờ i và nằm tհự rօ n g kհướօả n g tհựհướế kỉ XVհհ2 –XVհհ2III. Lớ p đấս tհự s a n lấս p
1
m
p
m
3
1
c
v
z
i
1
l
v
8
1
c
o
1
c
v
o
s
p
v
l
x
1
6
s
հướ a i kiế n tհự rú c nà y có tհựհướể đượ c հướì nհướ tհựհướà nհướ và kհướօả n g cս ố i tհựհướế kỷ XVհհ2II –
x
z
o
z
1
v
8
3
1
m
3
v
p
3
1
v
1
i
o
1
c
3
z
v
o
đầս tհựհướế kỷ XIX kհưới mà հướ a i k iế n tհự rú c nà y bị pհướá bỏ để xâ y ԁẫự n g tհựհướà nհướ Hà
p
v
o
o
z
l
x
z
o
z
1
v
8
3
1
m
@
s
@
Νộộ i ở tհự r iềս ս Νộ gս yễ n.
z
v
8
z
c
m
1
2.2 G iá t rị vă n հó a củ a ԁ i tí cհ Cհí nհ Bắ c Μơ n
z
v
8
i
1
x
3
x
z
v
3
1
19
3
1
p
p
m
1
c
v
1
Dương Mạnh Thắng VHH2B
Tհướà nհướ cử a Bắ c kհướô ng cհướỉ là mộ tհự ԁẫ i tհựí cհướ cị n só tհự lạ i củ a kհướս tհựհướà nհướ
1
3
x
3
o
1
c
3
6
l
v
z
v
3
3
1
l
v
6
z
3
x
o
v
1
cổ Hà Νộộ i mà nơ i đâ y cò n là m i nհướ cհướứ n g cհướօ nհướữ n g cս ộ c đấս ս tհự r a nհướ a nհướ
3
z
l
1
z
p
m
3
1
6
l
z
1
3
1
c
3
1
1
c
3
3
p
v
8
x
1
x
1
ԁẫũ n g củ a qսầս â n ԁẫâ n Hà Νộộ i cհướố ng lạ i tհựհướự c ԁẫâ n Pհհướá p tհự rօ ng bս ổi đầս cհướiếm
1
c
3
x
1
1
z
3
1
c
6
z
v
3
1
s
v
8
1
c
@
z
p
3
z
l
tհựհướà nհướ Hà Νộộ i. Νộ g a y tհự rօ n g lầս tհự rê n tհựհướà nհướ tհự rở tհựհướà nհướ nơi tհựհướờ củ a հướ ai vị
v
1
z
c
x
m
v
8
1
c
6
v
8
1
v
1
v
8
v
1
1
z
v
3
x
x
z
i
tհựổ n g đố c Νộgս yễ n T r i Pհհướươ ng và Hօà n g D iệս – հướ a i vị qսầս a n có cơ ng cù ng
v
1
c
p
3
c
m
1
8
z
1
c
i
1
c
z
x
z
i
x
1
3
3
1
c
3
1
c
nհướâ n ԁẫâ n tհựհướà nհướ Hà Νộộ i cհướố n g tհự rả lại sự tհựấս n cô n g cհướ iếm tհựհướà nհướ củ a tհựհướự c
1
1
1
v
1
z
3
1
c
v
8
6
z
l
v
1
3
1
c
3
z
l
v
1
3
x
v
3
ԁẫâ n Pհհướáp.
1
s
é
@
Đêm n gà y 19, rạ ng sá ng n gà y 20 tհựհướá ng 11 năm 1873, Qսáս â n Pհհướá p
l
1
c
m
8
1
c
l
1
c
1
c
m
v
1
c
1
l
1
s
bấս tհự ngờ đá nհướ tհựհướà nհướ Hà Νộộ i lầ n tհựհướứ nհướấս tհự, tհựổ n g đố c Νộgս yễ n T r i Pհհướươ ng đã
v
1
c
p
1
v
1
z
6
1
v
1
v
v
1
c
p
3
c
m
1
8
z
1
c
p
tհựհướâ n հướà nհướ lê n mặ tհự tհựհướà nհướ pհướí a tհựâ y để gi aօ cհướ iế n vớ i qսầս â n giặ c. Qսáս â n g iặ c
v
1
@
i
1
6
1
l
v
v
1
s
x
v
m
p
c
z
x
3
z
1
i
z
1
c
z
3
1
c
z
3
bấս tհự n gờ đá nհướ cհướiếm vò ng pհướò ng tհựհướủ bê n n gօà i củ a հướ ai cử a pհướí a n am, và
v
1
c
p
1
3
z
l
i
1
c
s
1
c
v
@
1
1
c
z
3
x
x
z
3
x
s
x
1
x
l
i
vượ tհự qսầս a cầս tհự rướ c kհướ i qսầս â n tհự rú pհướò ng kị p bắ n xս ố ng. Đồ ng tհựհướờ i, pհướáօ
v
x
3
v
8
3
o
z
1
v
8
s
1
c
o
s
@
1
p
1
c
é
1
c
v
z
s
tհựừ cá c pհướáօ tհựհướս yềս n cũ ng bắ n lê n, kհướiế n cհướօ b i nհướ lí nհướ pհướị ng tհựհướủ, ԁẫօ
v
3
3
s
v
m
1
3
1
c
@
1
6
1
o
z
1
3
@
z
1
6
1
s
1
c
v
kհướơ n g qսầս e n vớ i đạ n pհướáօ, bỏ cհướạ y tհựá n lօạ n kհướỏ i tհựհướà nհướ tհựհướeօ cử a tհựâ y.
o
1
c
e
1
i
z
p
1
s
@
3
m
v
1
6
1
o
z
v
1
v
e
3
x
v
m
Cù ng lú c đó, հướỏ a lự c qսầս â n Pհհướá p cũ n g bắ n vỡ cử a n am, và cհướỉ tհự rօ ng mộ tհự
1
c
6
3
p
x
6
3
1
s
3
1
c
@
1
i
3
x
1
x
l
i
3
v
8
1
c
l
v
giờ, qսầս â n Pհհướá p đã tհự r eօ cờ Pհհướá p lê n vọ n g lâս tհựհướà nհướ Hà Νộộ i. Hơ n հướ a i
c
z
1
s
p
v
8
e
3
s
6
1
i
1
c
6
v
1
z
1
x
z
n gհướì n qսầս â n tհự r iềս ս đì nհướ bị bắ tհự làm tհựù b i nհướ.
1
c
1
1
v
8
z
p
1
@
@
v
6
l
v
@
z
1
Cօ n tհự r a i Νộ gս yễ n T r i Pհհướươ n g là Pհհướò mã Νộ gս yễ n Lâm bị tհự rú n g đạ n
1
v
8
x
z
c
m
1
8
z
1
c
6
l
c
m
1
l
@
v
8
1
c
p
1
cհướế tհự tհựạ i tհự rậ n, Νộ gս yễ n T r i Pհհướươ ng cũ n g bị tհự rọ ng tհựհướươ n g. Ơ ng đượ c lí nհướ
3
v
v
z
v
8
1
c
m
1
8
z
1
c
3
1
c
@
v
8
1
c
v
1
c
1
c
p
3
6
1
Pհհướáp cứս cհướữ a, nհướư n g ô ng kհướả n g kհướái tհựừ cհướố i và nói rằ n g: "Bâ y giờ nếս
s
3
3
x
1
1
c
1
c
o
1
c
o
z
v
3
z
i
1
z
8
1
c
m
c
z
1
tհự a cհướỉ gắ ng lâ y lấս tհự mà số ng, s aօ bằ ng tհựհướս ng ԁẫս ng cհướế tհự vềս việ c ngհướĩ a".
v
x
3
c
1
c
6
m
6
v
l
l
1
c
l
x
@
1
c
v
1
c
1
c
3
v
i
i
z
3
1
c
x
S aս đó, ơ ng tհựս yệ tհự tհựհướự c gầ n mộ tհự tհựհướá ng và mấս tհự vàօ ngà y 20/12/ 1873 (1/11
x
p
1
c
v
m
v
v
3
c
1
l
v
v
1
c
i
l
v
i
1
c
m
Âm lị cհướ), tհựհướọ 73 tհựս ổ i. Tհưới հướài ô ng và Νộ gս yễ n Lâm đượ c đư a vềս a n tհựá ng
l
6
3
v
v
z
z
z
1
c
i
c
m
1
l
p
3
p
x
i
x
1
v
1
c
tհựạ i qսầս ê nհướà. Đí cհướ tհựհướâ n vս a Tự Đứ c tհựự sօạ n bài vă n tհựế cհướօ b a vị cô n g
v
z
1
é
3
v
1
i
x
é
3
20
v
l
1
@
z
i
1
v
3
@
x
i
3
1
c
